Chương XV

ột buổi chiều tan học, tiếng trống tong tong nổi lên, rồi xung quanh lại im ắng.

Rấp cái phên cửa rồi giáo Câu, tay cắp mấy quyển vở tay xách cái đồng hồ vuông, lừ đừ đi về. Tiếng guốc lê rã rời trên con đường gạch lủng củng. Nắng xiên khoai vàng héo. Nắng này vào những buổi chiều tháng Ba, ông già bà cả hay sinh ra nhức đầu, đau lưng. Không trở trời theo nắng quái, nhưng nhà giáo cũng khó chịu vì nắng táp vào một bên mặt. Mấy quyển vở được giơ lên che. Mặt nhà giáo xịu xuống, chảy thưỡi ra, nhãn nhó. Có vẻ ốm, có vẻ buồn, cơn buồn ám ảnh từ lâu. Chiều nay, đầu nặng trịch, về nhà, anh cới áo dài, nằm xuống giường. Anh ngỡ mình mỏi quá, sắp chết mắt.

Bà Thiêm ở ngoài ao vào, nói: “Cậu giáo chưa ra xơi cơm à? Cậu giáo ra xơi cơm”. Câu lừ khừ ngồi dậy, đi ra. Mâm cơm để ngoài hiên, dưới giàn mướp hương. Cái lồng bàn mở hé, mấy con nhặng xanh vo ve bay tọt ra. Trên chiếc mâm gỗ mộc, lỏng chỏng bát nước rau to nhất. Thứ đến bát chiết yêu rau muống, một đĩa cà pháo đầu mùa, trắng nhợt. Cái bát đàn đựng tương lổn nhổn những hạt đậu còn nguyên một nửa.

Câu xúc cơm chan nước rau luộc, lùa vội mấy miếng. Anh cố ăn, như ăn lấy lệ. Tuy chỉ và qua loa, ra vẻ chán cơm, nhưng anh cũng hết được ba vực bát. Dọn mâm cho cậu giáo, bà Thiêm nói: “Mấy bữa rày cậu ăn kém thế?”. Rồi bà lại nghĩ và trả lời lấy: “Tháng Ba nắng mới, ai cũng dửng dưng cơm nước cậu giáo ạ”.

Bây giờ thì nhà giáo đã đương dạo bước một ngoài đồng làng. Cơm xong, mở đến tập vở học trò, định mở ra chắm, ngần ngừ lại thôi. Anh thấy háo đi tản bộ như mọi khi. Vào buổi chiều đi lơ mơ ngoài cánh đồng cũng là một thói quen. Tự dưng nhà giáo trở lại cái hứng nhàn hạ, đi gật gù, hai tay chắp sau lưng, nghĩ ngợi vẩn vơ.

Con đường oằn oại truồi ngang cánh đồng. Trước mắt, làng Phú Gia đằng kia mờ trong sương. Bát ngát khắp nơi, bóng tối dịu dàng. Bất chợt, một ngôi sao lên lấp láy. Câu cúi đầu, thong thả đi như đếm bước.

Khi trời tối, Câu uể oải từ từ quay về.

Tưởng như chiêm bao thấy bóng người. Hôm nay mười rằm. Bỗng Câu đứng lại, ngước nhìn. Một vầng trăng lên sừng sững trên đầu khoanh tre, mặt trăng tròn xoe. Bấy giờ còn sớm, trăng chỉ có hình mà chưa có ánh. Những cành tre non, gió đu đưa, quét đi quét lại qua mặt ông trăng nhợt nhạt như mặt người ốm ngã nước. Mà ông trăng lại lửng lơ như cái diều tròn bằng giấy bản của trẻ con thả chơi, những buổi chiều có gió dưới.

Trông trăng, Câu chắng tưởng tượng xa gần gì nhưng ít lâu nay, hễ nhìn trăng anh lại buồn. Anh nhớ như mỗi lần thò tay vào túi, thấy cái mùi-xoa và lọ nước hoa chưa bao giờ mở nút thì anh ngậm ngùi. Những thứ của Miến. Anh nhớ hôm nào... Anh nhớ buổi chiều hôm nào... Ở bên gò cỏ ấu cao đằng kia. Hai người cầm tay nhau. Cuối cánh đồng, ông trăng tròn nhô lên và cười. Miến đã nói với anh những câu gì gắn bó lắm. Miến lại khóc. Những giọt nước mắt đầm đìa xuống má. Bây giờ, đổi khác, cái gì cũng đổi khác từ ngày ra Kẻ Chợ. Vậy mà sao còn có cái ông trăng này. Ông trăng đến mười rằm lại tròn như bát nước đầy. Thôi, Miến cũng đã bảo ông trăng ở ngoài ấy cũng chẳng sáng bằng đèn điện.

- Ừ, giá người ta còn ở lại đây, cũng khó lòng mà mình đã lấy nổi người ta. Ông trăng chẳng sáng bằng đèn điện, mình nghèo quá. Mình đã chẳng lo cho ai sung sướng được thì mặc ai. Mà sao mình lại chịu chết ở đây mai? Ngày trước có khi ta đã định đi bay nhảy làm ăn ở Sà-goòng kia mà.

Nhớ đến có lần xưa kia định đi Sà-goòng, Câu thấy lòng nao nao. Rồi lại tơ tưởng nhớ. Nhớ xa, nhớ gần. Những ngày anh em sum họp rồi sau tan tác. Câu nhìn lên trăng, anh lấy làm lạ, sao mình lại dễ ứa nước mắt vậy. Cơ chừng anh tủi thân với ông trăng.

Mấy quyển vở đã chấm xong. Tối nay, lười lĩnh, nhà giáo cầm bút, cứ gạt bừa bãi. Rồi hoa bút lên, nét mực đỏ ngoặc ra những con số điểm đỏ hoe. Song rồi giáo Câu gấp từng vở, để xuống mặt giường. Anh lấy ra một tờ giấy trắng. Chấm mấy lần mực, bần thần nhìn ngọn đèn hoa kỳ có những con muỗi cỏ bay lăng xăng vòng quanh.

Đến lúc bóng trăng đã lọt qua giàn mướp hương, cơ chừng vào nửa đêm, anh viết xong được một lá thư.

Hạ Nha le...

Bác Kền ơi!

Tôi nhận được lá thư của bác từ hôm đầu tháng. Mấy lần đã toan trả lời, nhưng vì công việc không lúc nào nhàn. Hôm nay mới có thì giờ, cầm bút viết mấy hàng này.

Từ ngày anh đi, làng xóm vẫn không có gì thay đổi. Bên anh, anh đi, giáo Răng đến, thì lại có vẻ tấp nập. Răng vừa dạy học, lại vừa dạy võ mấy nhà.

Răng mới lấy cô Tố, con nhà chánh Đặng, anh chẳng lạ gì. Câu chuyện rắc rối, giá anh còn ở đây, tất lại làm được mấy bài thơ hay. Còn bên Hoạnh, làng bỏ trường hoang cho cỏ mọc chắc không mở trường nữa rồi.

Tôi hỏi thăm về đường kinh tế quẫn bách nheo nhóc, vợ chồng Hoạnh lại cãi nhau, đánh nhau luôn.

Từ ngày anh đi, về phần tôi, cũng chẳng khác khi anh ở đây. Nhờ trời, anh ra ngoài ấy, làm ăn được ung dung như thế, thực là may mắn lắm. Chứ như tôi ở đất này, chẳng nói thì anh cũng đã biết mà nói thì chỉ thêm buồn khổ mà thôi. Đồng tiền phân bạc chẳng là bao, mà vào miệng cũng chẳng đủ. Khi anh em ta cùng nhau ly biệt mỗi người một ngả, một mình tôi ở lại, buồn quá. Giáo Răng thì không hợp tính. Chẳng sao còn như thuở xưa anh em ta. Ngày lại ngày, tối về một mình đối ngọn đèn xanh. Huống chi tôi lại có chuyện tâm sự đau đớn khôn xiết tả, để khi gặp anh, xin hầu chuyện anh nghe.

Bởi vậy, tôi muốn có một điều nhờ anh rằng anh xem ở ngoải Uông có công việc gì, sức tôi có thể làm, kham khổ cũng không sao, anh xin cho tôi rồi anh đánh giấy ngay cho tôi biết. Tôi không muốn ở đây một ngày nào nữa. Mong anh nghĩ tình bạn cũ mà để tâm giúp tôi, ơn ấy thực to tày bể.

Chúc anh mạnh khỏe, khang an.

Câu

Bác Kền ơi!

Tôi nhận được lá thư của bác từ hôm đầu tháng. Mấy lần đã toan trả lời, nhưng vì công việc không lúc nào nhàn. Hôm nay mới có thì giờ, cầm bút viết mấy hàng này.

Từ ngày anh đi, làng xóm vẫn không có gì thay đổi. Bên anh, anh đi, giáo Răng đến, thì lại có vẻ tấp nập. Răng vừa dạy học, lại vừa dạy võ mấy nhà.

Răng mới lấy cô Tố, con nhà chánh Đặng, anh chẳng lạ gì. Câu chuyện rắc rối, giá anh còn ở đây, tất lại làm được mấy bài thơ hay. Còn bên Hoạnh, làng bỏ trường hoang cho cỏ mọc chắc không mở trường nữa rồi.

Tôi hỏi thăm về đường kinh tế quẫn bách nheo nhóc, vợ chồng Hoạnh lại cãi nhau, đánh nhau luôn.

Từ ngày anh đi, về phần tôi, cũng chẳng khác khi anh ở đây. Nhờ trời, anh ra ngoài ấy, làm ăn được ung dung như thế, thực là may mắn lắm. Chứ như tôi ở đất này, chẳng nói thì anh cũng đã biết mà nói thì chỉ thêm buồn khổ mà thôi. Đồng tiền phân bạc chẳng là bao, mà vào miệng cũng chẳng đủ. Khi anh em ta cùng nhau ly biệt mỗi người một ngả, một mình tôi ở lại, buồn quá. Giáo Răng thì không hợp tính. Chẳng sao còn như thuở xưa anh em ta. Ngày lại ngày, tối về một mình đối ngọn đèn xanh. Huống chi tôi lại có chuyện tâm sự đau đớn khôn xiết tả, để khi gặp anh, xin hầu chuyện anh nghe.

Bởi vậy, tôi muốn có một điều nhờ anh rằng anh xem ở ngoải Uông có công việc gì, sức tôi có thể làm, kham khổ cũng không sao, anh xin cho tôi rồi anh đánh giấy ngay cho tôi biết. Tôi không muốn ở đây một ngày nào nữa. Mong anh nghĩ tình bạn cũ mà để tâm giúp tôi, ơn ấy thực to tày bể.

Chúc anh mạnh khỏe, khang an.

Câu

Câu đọc đi đọc lại ba bốn lượt bức thư. Anh xé một tờ giấy gấp làm chiếc phong bì. Vừa làm, nhà giáo vừa nghĩ đến cái kết quả tốt đẹp của bức thư. Năm bữa nửa tháng, có thư đáp “tôi đã tìm được việc cho anh rồi”. Ấy thế là Câu bỏ đất này, đi ngay.

Đi. Tưởng tượng khiến Câu nhìn ra công việc đương thu xếp.

Của cải nhà giáo có những gì. Thực là một nhà giáo khổ. To nhất có cái hòm gỗ mộc. Ở trong có vài cái quần áo, nhà giáo không bao giờ phải dùng tới khóa.

- Có một cái đồng hồ trẩm cầm đánh đàn. Một đàn gà, ba mái, một trống, mấy con gà con. Bán ngần ấy thứ có thể cũng được trên mười đồng bạc. Với tám đồng bạc đã để dành được vị chi ngót nghét hai chục. Đi tàu bè từ đây ra Uông Bí, chắc là cũng ung dung chán.

Bây giờ thì nhà giáo Câu tưởng tượng sang đến cái đoạn vui. Ấy là, vài năm sau khi nhà giáo đã nghiễm nhiên thành một tay thư ký sở mỏ ngoài Uông chẳng hạn. Một ngày kia, được nghỉ Tết, nhà giáo về Hạ Nha chơi. Thôi thì oách hết chỗ nói. Một bộ tây tuýt-xo mỡ gà thực chiến. Chân dận đôi giày dôn màu da cam có cổ. Cổ tay đeo đồng hồ. Đầu để trần chải lật, trơn mượt. Anh ung dung dắt cái xe đạp vào làng Nha, đến chơi nhà bà Thiêm. Gót giầy nện cá sắt, lách cách giòn tan. Chà chà, ông giáo Câu bây giờ bảnh quá, bảnh quá.

Nghe có người nói chuyện lại như thế, cô Miến ấp vạt áo lên mặt, ứa nước mắt.

Câu him mắt, tưởng tượng nữa.

Nhưng đến đấy thì không nghĩ thêm được điều gì khác hơn. Chấm hết dòng vẩn vơ, anh mỉm cười với cái hoa đèn đỏ thẫm. Ngoài kia, trăng đã xế. Chiếc phong bì vuông cũng vừa gấp xong.

Dầu Tiếng - Bến Ray - tháng Chạp 1942

HẾT

Đánh máy : casau - Ct.Ly
Nguồn: casau - VNthuquan.net - Thư viện Online
Được bạn: Ct.Ly đưa lên
vào ngày: 1 tháng 7 năm 2016