8 - Người Mẹ Việt Nam

Trong ánh nến lung linh, khói nhang nghi ngút mở tỏa trên bàn thờ. Đàn cúi đầu lặng nhớ đến mẹ. Người mẹ đáng kính, hình bóng thân yêu, quí trọng đó đã nằm yên nghỉ mãi mãi. Hơn bao giờ cả. Đàn mơ được bé nhỏ lại, được trở về với mẹ, sống bên mẹ, bên sự yêu thương đùm bọc êm ấm của mẹ mình.

Đàn mồ côi cha từ thuở lên tám. Bao nhiêu tình yêu và niềm tin mẹ chàng đặt hết vào Đàn và đứa em gái chàng, Hiền. Trong trí nhớ của đứa trẻ lên tám dạo đó và cũng như lúc này đây khi đã trưởng thành, mẹ chàng tượng trưng cho sức mạnh vô biên; tâm hồn mộc mạc, bình dị đó mang một niềm tin tuyệt đối vào những hiếu, nghĩa, trung, tín, những điều đã thâm nhập, ăn sâu vào tâm khảm bà mặc dù mẹ chàng không biết chữ nghĩa. Bà đã ở đây, bôn ba dầm sương dãi nắng nuôi con khôn lớn.

Đàn chợt thấy cay mắt, lòng nhói đau khi nhớ đến mẹ đã hy sinh, cố công dạy bảo, khuyến khích Đàn đi học để được như ngày nay, để được nở mặt nở mày với xóm làng.

Mẹ đã ru chàng bằng những câu ca dao đượm tình người, tình quê hương. Đàn đã ngủ yêu trong vòng tay mẹ với những câu vè, câu hát ca tụng những gương sáng, những điều hay lẽ phải. Bà đã dậy dỗ Đàn qua chính những công việc, cách hành sử của bà. Những ngày giỗ chạp Đàn và em gái thường theo mẹ đi tảo mộ tiên nhân. Trong nhà dù nghèo khó nhưng lúc nào mẹ chàng cũng giữ bàn thờ tổ tiên sạch sẽ, tươm tất.

Có miếng gì ngon cũng đặt lên bàn thờ chồng, nhường cho con. Trong tâm hồn đơn sơ ấy, bà đã không biết dùng những lời văn hoa, cầu kỳ để dậy dỗ anh em chàng nhưng chính những việc làm của bà đã là gương sáng cho anh em Đàn noi theo.

Đàn còn nhớ như in căn nhà mà chàng đã sinh ra và lớn lên ở thôn Đoài. Căn nhà nhỏ ba gian, hai chái, mái lợp rạ, sàn đất nện lâu ngày xậm mầu và phẳng lì. Mẹ chàng trồng đủ loại rau từ rau đay, mồng tơi đến xu hào, cải bẹ… Trong nhà, bàn thờ tổ tiên đặt ngay ngắn ở căn chính giữa. Bộ bàn ghế bằng gỗ tạp màu nâu cạnh đấy. Bức mành trúc theo với thời gian bóng loáng treo ở cửa ra vào.

Vào những ngày Đông lạnh căm căm, gió lùa qua phên cửa đập phần phật. Ba mẹ con Đàn trùm chiếu nằm ủ trên giường tre ọp ẹp góc phòng. Mặc dù nghèo khổ nhưng tình thương của mẹ đã bao trùm tất cả. Dạo ấy chắc cũng nhiều người ngấp nghé nhưng mẹ chàng đã nghiêm mặt quay lưng đi mặc cho những lời đùa cột, tán tỉnh của bọn trai trong làng. Bao nhiêu tình thương mẹ chàng đã dồn cả cho anh em Đàn.

Nhà chàng nằm sát cạnh trường học làng. Cụ đồ Phủ đã luống tuổi, lều chõng đôi ba phen không thành, bất đắc chí về làng mở trường dậy trẻ. Tiếng thày đồ giảng bài vang vang cả ngày. Có lẽ Đàn cũng thấm nhuần không ít. Dạo Đàn còn nhỏ, mỗi lần mẹ chàng thấy giấy có chữ rơi ở dưới đất hay ở ngoài đường, bà đều lượm về và kính cẩn đốt đi. Dù không có học nhưng lòng kính trọng chữ nghĩa thánh hiền của bà thật đáng ca ngợi.

Mẹ chàng thường khuyên bảo Đàn không được nghịch hay xé giấy học làm diều thả chơi. Lúc còn ấu thơ, Đàn nào hiểu được ý nghĩa những lời mẹ khuyên răn. Hình ảnh mẹ cúi đầu nghiêm trang đốt những mảnh giấy mầu ngà với những đường nét số, ngang của mực đen, nói lên được cái lòng kính trọng, niềm tin mãnh liệt. Đàn tự nghĩ mình đã không theo được mẹ để dậy những đứa con chàng như vậy.

Câu chuyện khác xẩy ra đã lâu lắm nhưng mỗi lần nhớ đến Đàn đỏ mặt ngượng ngùng vì lầm lỗi đã phạm, đồng thời cũng đau lòng vì đã làm buồn lòng mẹ. Năm ấy vợ chồng sinh đứa con thứ sáu. Đàn mất chân thư ký nhà in ở trên tỉnh, nhà lâm vào cảnh túng quẫn. Trở về làm ruộng quần quật suốt ngày cũng không đủ nuôi cả nhà. Trong cơn túng bẩn, cảnh nghèo khó đã đẩy Đàn vào một hoàn cảnh xấu xa.

Lòng tham che mở mắt. Đàn quên cả những lời dậy bảo cha mẹ, quên cả con người thẳng thắn của mình, chàng đã lấn ruộng người, cắt lúa của người làm của mình. Việc vỡ lỡ, đến tai mẹ chàng. Bà lưng khòm xuống theo với năm tháng khắc khổ, lập cập đi ra tận bờ ruộng lôi Đàn về trước bao cặp mắt dòm ngó, xì xào của xóm làng. Trong cơn giận, mặt bà nhăn nhúm tưởng như già thêm đến hàng chục tuổi, miệng lập bập không nên lời.

Bà bắt chàng nằm rạp xuống trước bàn thờ tổ tiên, vụt được mấy roi rồi quỳ xuống khóc. Đàn chưa bao giờ sợ hãi và ăn năn đến như thế. Nhìn dòng nước mắt tuôn rơi trên khuôn mặt già nua sạm nắng của mẹ, chàng cũng chảy nước mắt theo. Chỉ mong mẹ mình vụt thêm nhiều hơn cho đỡ giận. Mẹ chàng kể lể chàng đã làm nhơ danh tiên tổ. Bà quỳ xuống lạy bàn thơ tổ tiên rồi tự vả vào mặt mình, buông lời tạ lỗi với tiên nhân. Bao nhiêu tội của Đàn bà nhận cả và tự trách mình không biết dậy bảo con.

Hình ảnh đó ghi mãi trong tâm hồn Đàn, những lúc này, giờ đây nhớ đến mẹ, Đàn chỉ mong được có mẹ gần bên, để được nghe mẹ chỉ bảo, dậy dỗ, để thấy mình may mắn đã có mẹ. Nhìn đứa con trai lớn 12 tuổi đang thiêm thiếp ngủ trên phản. Đàn mong có ngày con khôn lớn chàng sẽ kể lại câu chuyện đó cho con nghe để nó thấy rằng người mẹ Việt Nam với truyền thống Nho học là một gương sáng ngàn đời.