Hồi Thứ Chín Phụng thánh chỉ, ra mắt Lê-công,-Lãnh chiến thuyền dẹp yên Hải-khấu.

Khi Võ-đông-Sơ từ giã Tiểu-thơ Bạch-thu-Hà rồi trở về lữ-quán, mảng đương thầm lo trộm tính đứng nghĩ ngồi suy, chẳng biết ai mà cậy đứng mai nhơn, đặng đến kinh-đô nghị cuộc nhơn-duyên, và thông lời cùng Bạch-gia Thượng-thơ Binh-bộ, vì từ khi ra Đông-kinh đến nay thì tứ cố vô thân chưa từng quen biết một ai, trong hàng văn ban võ bá. Vả lại cha Tiểu-thơ là bực đại-quan thượng-tướng, quờn cao tước trọng, đoạn lại non sông cách trở, đường sá xa xôi, dẫu có mai-nhơn cũng khó thông lời nghị luận. Mảng đương suy nghĩ như vậy, bỗng thấy một tên quân-nhơn ngoài cửa bước vô, cúi đầu chào Đông-Sơ và thưa rằng: “Có lịnh Tổng-trấn Lê-công dạy mời Quan-nhơn vào dinh hầu việc.”

Đông-Sơ liền sắm sửa y cân rồi đi với tên quân ấy. Khi tới dinh thì thấy trước viên-môn có dựng một cây huỳnh-kỳ mà một tấm biển vàng đề: “Bắc-kỳ Tổng-trấn Lê-quận-công chánh-phủ.” (Tên Lê-văn-Duyệt)

Đông-Sơ đương đứng ngoài chờ lịnh, kế quân ra mời vào, thì thấy Lê-công ngồi giữa thính-đường, oai nghi tề chỉnh, hai bên quân hầu nghiêm trang. Đông-Sơ liền bước tới cúi đầu ra mắt.

Lê-công liếc thấy Đông-Sơ tướng mạo phương phi, phải một trang của quốc-gia lương đống, thì hỏi rằng: “Ngươi phải Võ-đông-Sơ chăng?”

Đông-Sơ thưa: “Phải.”

Lê-công nói: “Khi ta đi chinh phục nước Ai-lao (Laos) về, ta nghe rằng ngươi ra diễn-trường tranh Võ tấn sĩ và thắng đặng Bạch-xuân-Phương phải chăng?”

Đông-Sơ thưa phải. Lê-công nói: “Ngươi chẳng biết Bạch-xuân-Phương là một vị công-tử của quan Binh-bộ Thượng-thơ tại triều bây giờ đó sao?”

Đông-Sơ nói: “Bẩm quận-công tôi không biết Bạch-xuân-Phương là ai, tôi chỉ biết hội thi nầy là một hội của quốc-gia để khai khoa thủ-sĩ, tuyển-lựa nhơn tài trong nước đó thôi. Chẳng luận là công-tử vương-tôn, và chẳng luận là cùng dân mạt sĩ, hễ ai có tài khuông thời tế thế, dẹp loạn phò nguy, giỏi thì thắng, dở thì thua, theo luật công bình của nước nhà, chẳng thiên-vị ai hết, chớ tôi chẳng biết ai là công-tử, ai là vương-tôn. Ví như lấy hàng công-tử mà sánh so, thì tôi đây cũng một bực công-tử như Xuân-Phương kia vậy.”

Lê-công nghe nói thì mỉnh cười và hỏi rằng: “Tổ-quán và cha mẹ ngươi ở đâu?”

Đông-Sơ thưa: “Tổ-quán tôi ở tại Nam-kỳ, cha tôi khi sanh tiền là quận-công Võ-Tánh, mẹ tôi là công-chúa Ngọc-Du, cả hai đều từ trần trong khi tôi còn thơ ấu.”

Lê-công nghe nói thì ngó Đông-Sơ chăm chỉ một hồi, rồi gật đầu và nói rằng: “Thật là hổ phụ sanh hổ tử, lời tục chẳng sai.” Rồi day lại nói với Đông-Sơ rằng: “Vậy thì quan Hậu-quân là bạn đồng-liêu với ta trong lúc ngài còn sanh tiền ở tại Gia-Định.”

Đông-Sơ nói: “Bẩm quận-công, khi tôi còn nhỏ, tôi hằng nghe mẹ tôi nói trong lúc Hoàng-thượng đem binh dẹp giặc Tây-sơn tại thành Qui-nhơn, thì Quận-công làm chức Tả-quân, còn cha tôi thì làm chức Hậu-quân. Khi cha tôi mất tại thành Bình-định, thì Quận-công đem binh đánh lấy Phú-xuân, dẹp yên Tây-sơn, rồi kéo binh luôn ra Bắc-Kỳ mà bắt bọn Nguyễn-quan-Toản. Sau lại Quận-công trở về Gia-định dẹp giặc Xiêm-la, bảo hộ nước Cao-man, công nghiệp Quận-công đánh bắc dẹp nam, chẳng biết bao nhiêu, văn oai võ diện, tôi nghĩ tôi rất vô phước, rủi cho cha mẹ tôi mất sớm, chớ chi cha mẹ tôi còn mạnh giỏi như Quận-công thì tôi cũng đặng gọi một bực quốc-thích Hoàng-thân và một bực công-tử đương thời như Bạch-xuân-Phương ngày nay đó vậy.”

Lê-Công nghe nói chúm-chím mỉnh cười, rồi nói với Đông-Sơ rằng: “Ấy là ta hỏi thử ngươi đó thôi, ngươi chẳng nên phàn nàn, chết như cha ngươi đó là một sự chết vinh vang cho tổ quốc nước non, chết như vậy mới là danh thơm thanh sử, tiếng để ngàn thu ; chết như vậy mới miễu phụng đình thờ. Cái phương danh của cha ngươi ngày nay bia tạc nơi Võ-trụ san-hà, ai ai mà chẳng tiếc thương sùng bái.

Nay nhơn có thánh chỉ của Hoàng-thượng phong ban cho ngươi làm chức Trung-úy, để ở bổn trấn tùng quân cùng ta. Nay ta nghe quân Hải-khấu bên Trung-quốc, hay lại tàng ẩn trong mấy cái cù lao nơi mặt biển Đông-dương, mà cướp đoạt những ghe thương hồ, và nhiễu hại lê thứ, vậy ngươi hãy ra tỉnh Hải-dương lãnh mười chiếc chiến thuyền và 200 thủy binh, mà dẹp quân Hải-khấu, và du thám địa thế các cửa biển tỉnh Quảng-đông rồi làm một bản đồ cho chắc chắn, mà nạp cho ta rõ, ngươi hãy hết lòng cần cán, lo lập công nghiệp với nước nhà, và noi theo gương trung liệt của tiền-nhơn ngươi, là quan Hậu-quân Võ-công ngày xưa, cho đáng một chức phận nam nhi của con giòng cửa tướng.

Vậy ngươi hãy ráng mà lãnh cái trách nhậm ấy cho hoàn toàn, rồi ta sẽ bảo tấu cùng Triều-đình, đặng gia thăng cho ngươi quyền tước.”

Đông-Sơ cúi đầu vưng lịnh và từ giã Lê-Công, rồi trở về lữ-quán. Đó rồi nghĩ tới sự nhơn duyên trắc trở, mai mối chưa thành, nay lại phụng mạng tuần-dương, đem ngày tháng mà quăng theo chơn trời mặt biển, biết chừng nào mới đặng công vụ hoàn thành, và ngày nào mới đặng trở về mà vầy duyên can lệ.

Nghĩ chừng nào thì cái tình của hồng nhan nhi nữ, nó càng làm cho bịn rịn chí khí anh-hùng ; khiến cho bối rối tơ lòng, ngồi mà sững sờ buồn bã, rồi lại nghĩ tới cái phận tang bồng, đã mang một vóc máu thịt đường đường, đầu đội trời chơn đạp đất, thì phải ra mà gánh vác non sông, chống một thanh gươm giữa chốn phong trần, cho rõ mặt tu mi, thì mới gọi một đứng nam nhi trong hoàn-võ.

Đó rồi Đông-Sơ bước lại thơ-phòng viết một tâm thơ rồi kêu thơ-đồng mà dặn: phải đem qua dinh Tiểu-thơ đón cho đặng thể-nữ Xuân-Đào, thì sẽ giao thơ, biểu nó đưa cho Tiểu-thơ khai khán.

Thơ-đồng lãnh mạng ra đi, khi tới trước dinh Tiểu-thơ thì đứng ngoài hoa-viên lấp ló dòm vô một hồi nhưng không thấy ai, bèn lén lén bước vào, đương ngóng cổ ngó dớn dác trước sau, chẳng dè con chó nằm nơi góc vườn thấy anh ta bộ tướng dị kỳ, thì chạy xốc lại, há miệng nhăn răng, cắn ngang ống quần một cái. Anh ta thất kinh chạy vòng theo mé hồ sen, và chạy và la: chó, chó.

Thể-nữ Xuân-Đào đương đứng phía sau hồ sen, nghe la chạy ra, chẳng dè thơ-đồng chạy lại vấp chơn té vào mình Xuân-Đào, làm cho Xuân-Đào hoảng hồn, con chó thấy vậy lại rượt theo, thơ-đồng hoảng kinh nhảy ngay xuống hồ, đứng chần ngần như thần Hà-bá, mắt thì nháy nháy thể-nữ tía lia, miệng thì la chó chó inh ỏi.

Thể-nữ thấy dị kỳ cũng bụm miệng tức cười. Rồi day lại hỏi thơ-đồng rằng: “Chú vào đây có việc chi, sao đi không kêu người ta coi chó?”

Thơ-đồng lật đật leo lên và thở hào hển và nói: “Cô không la con chó, để nó cắn tôi rách cả một ống quần, ấy là cẩu bất giáo. Tôi thì vợ con không có, mà rủi lại bị chó xé quần, ở đây tứ cố đều người dưng, tôi biết mượn ai vá lại, thôi để tôi ra tay cổi đại, xin cô chịu khó nhíp giùm.”

Thể-nữ nói: “Hé, chú đừng nói điên, tôi xích chó ra cắn nữa mà chết, chú ở đâu lạ mặt, đến đây có việc chi, xin hãy nói cho mau đi, chớ chẳng nên buông lời pha lửng.”

Thơ-đồng lật đật lấy thơ đưa ra cho Xuân-Đào và nói: “Xin cô làm ơn giao lại cho Tiểu-thơ, nói rằng quan Trung-úy Võ-đông-Sơ kính gởi.”

Thể-nữ lấy thơ rồi vội vàng trở vô đưa cho Tiểu-thơ. Tiểu-thơ dở ra xem. Thơ như vầy:

“Tôi mới tiếp đặng thánh-chỉ, sai đi tuần thám Đông-dương, quân mạng tại thân, chẳng dám trì huỡn, vậy tôi muốn cùng Tình-khanh hội diện, đặng ngày mai sắm sửa đăng trình. Xin tối ra Lương-đình, đặng tôi tỏ ít lời từ biệt.”

Ký tên: VÕ-ĐÔNG-SƠ