- 5 -

Gửi người bạn chưa quen biết

Buổi sớm ấy sương mai đọng nắng, tựa như miền đất chưa người khám phá, như tầng trời chưa được biết đến, đó là buổi sớm mai duy nhất, chưa có ai thức dậy, chưa ai nhìn thấy gì, và chính bạn là người đầu tiên…

Chim họa mi ca nốt bài ca cuối xuân, hoa bồ công anh còn náu mình nơi gió lặng, và có thể đâu đó trong bóng râm tối ẩm ướt có một bông linh lan đang tỏa sáng lặng thầm. Cất tiếng tiếp sức cho họa mi là lũ chim nhỏ linh lợi của mùa hè - chim tiêu liêu, và đặc biệt là tiếng sáo tuyệt hay của chim vàng anh. Khắp nơi tiếng bầy sáo lách nhách rộn ràng; và bác gõ kiến, đã quá mệt mỏi vì phải kiếm mồi sống nuôi lũ chim non, tìm đến đậu nghỉ trên một nhành cây xa.

Hãy dậy đi, hỡi bạn của ta! Hãy gom giữ những tia hạnh phúc của chính mình, hãy dũng cảm, hãy bắt đầu cuộc tranh đấu, hãy giúp sức mặt trời! Hãy lắng nghe, kìa chim tu hú cũng sẵn lòng giúp bạn. Hãy nhìn xem, chim diều mướp đang bơi trên mặt sóng: đó không phải là con chim bình thường, trong buổi sáng mai này nó là đầu tiên và duy nhất; và kia những con quạ lông lấp loáng sương sớm đã bay ra đường mòn - ngày mai chúng sẽ không lấp loáng như vậy nữa, vì đó không còn là ngày hôm nay, và những con quạ sẽ bay đến một nơi nào đó khác. Buổi sáng mai này là duy nhất, không một người nào trên khắp địa cầu còn thấy được nó: chỉ có anh và người bạn chưa quen biết của anh được thấy mà thôi.

Đã hàng chục ngàn năm, con người sống trên mặt đất, đã tích góp, đã truyền cho nhau niềm vui, để chờ bạn đến nâng nó lên, gom những mũi tên của nó lại và tận hưởng niềm sung sướng. Hãy dũng cảm, hãy dũng cảm lên!

Và tâm hồn sẽ lại trở nên rộng mở: kìa những cây vân sam, những cây bạch dương, - và tôi chẳng thể nào rời mắt khỏi những búp nến thông xanh và quả vân sam thắm đỏ. Vân sam, bạch dương, ôi buổi sáng nay tuyệt vời đến thế!

Ếch nhái hồi sinh

Đêm, chúng tôi nghỉ lại trong túp lều bạt với con vịt mồi. Rạng sáng, trời trở nên rét dữ, nước đóng băng, tôi bị nhiễm lạnh nặng, và cả ngày cảm thấy mệt mỏi, tới chiều thì đổ ốm thật sự. Suốt ngày hôm sau, tôi nằm mê mệt trên giường, không còn biết trời đất gì nữa, phó mặc mình cho cuộc đấu giữa sự sống và cái chết. Sáng ngày thứ ba, tôi mơ thấy dải bờ đẹp như gấm thêu của hồ Pleseevo(7) và đàn hải âu trắng muốt trên những mũi băng san sát trong làn nước xanh. Trong đời thực, phong cảnh cũng đúng hệt như trong mơ tôi thấy. Đàn hải âu trắng bơi trong làn nước xanh sao mà đẹp đến thế, và phía trước còn nhiều điều thật tuyệt vời: tôi sẽ còn được thấy cả mặt hồ rộng khi băng tan, và mặt đất phủ trong lớp cây cỏ xanh rì, bạch dương mướt lá, tiếng rì rào màu xanh đầu tiên...

Từ hôm qua, trời lại trở ấm và đã nghe tiếng sấm từ xa vẳng tới.

Vẫn còn rã rời sau cuộc vật lộn sống chết song hạnh phúc vì chiến thắng, tôi rời khỏi giường, nhìn ra ngoài cửa sổ và thấy cả bãi cỏ trước nhà phủ đầy những loài chim nhỏ khác nhau: rất nhiều ri sừng, tất cả các loại chim sáo hay hót, sáo xám và sáo đen, sáo đầu xám, sáo mày trắng - vô số chim chạy đi chạy lại trên bãi cỏ, vỗ cánh và tắm trong vũng nước rộng. Đúng là một cuộc đại hội toàn thể của các loài chim hay hót.

Mấy con chó bị cột vào gốc cây không hiểu vì sao bỗng sủa toáng lên và ngơ ngác nhìn một cái gì đó trên mặt đất.

- Kìa, sấm làm ra đấy, - người hàng xóm nói và chỉ tay vào chỗ mấy con chó đang dán mắt nhìn.

Một chú ếch lưng lấp loáng ướt nhảy thẳng về phía mấy con chó, và đúng khi tưởng như vấp vào chúng liền đột ngột đổi hướng và ném mình vào vũng nước rộng. Ếch nhái đang hồi sinh, và dường như tiếng sấm đã làm nên điều đó: cuộc sống của loài ếch gắn liền với tiếng sấm - khi sấm nổ là lúc ếch nhái hồi sinh và nhảy ra, lưng ẩm ướt lấp loáng dưới nắng, và tất cả đều hướng tới vũng nước lớn nơi đây. Tôi bước đến gần vũng nước, cả lũ đều thò đầu lên nhìn tôi: đúng là những chú chàng tò mò!

Vô số côn trùng bay đến sưởi nắng, và bao nhiêu là chim trên bãi cỏ! Nhưng hôm nay vừa ốm dậy, tôi không muốn truy tìm tên của chúng, hôm nay tôi cảm nhận toàn bộ cuộc sống của thiên nhiên một cách tổng thể và tôi không cần những tên gọi riêng. Tôi cảm thấy có một mối quan hệ thân thuộc với tất cả các sinh vật bay, bơi, chạy này, đối với mỗi loài trong lòng tôi đều có một hình ảnh ghi nhớ riêng, sau hàng triệu năm đọng lại giờ đây đang chảy trong huyết quản của tôi: tất cả đều có ở trong tôi, và chỉ cần nhìn và nhận biết.

Phát sinh từ cảm xúc sống, những ý nghĩ của tôi ngày hôm nay thành hình một cách thật đơn giản: có một thời gian ngắn vì trận ốm tôi đã rời xa cuộc sống, đã đánh mất một cái gì đó và giờ đây đang khôi phục lại. Cũng như hàng triệu năm trước đây chúng ta đã đánh mất đôi cánh, một đôi cánh cũng tuyệt vời như đôi cánh hải âu, và vì chuyện đó xảy ra đã rất lâu nên giờ đây chúng ta mới nhìn chúng ngưỡng mộ đến vậy.

Chúng ta đã đánh mất khả năng bơi như cá, lắc lư trên cái sào gắn vào thân cây lớn, thiên di từ miền đất này sang miền đất khác như những hạt giống bay, và chúng ta say mê tất cả những cái đó bởi vì tất cả đều từng là của chúng ta, chỉ có điều đó là chuyện đã từ lâu, rất lâu rồi. Chúng ta nhất thống với toàn thể thế giới, bây giờ chúng ta khôi phục mối quan hệ ấy với sức mạnh của sự quan tâm ruột thịt và bằng chính cách đó chúng ta khám phá ra cái riêng của mình trong những con người có lối sống khác, thậm chí là trong các loài động vật, thậm chí trong các loài thực vật…

Tới giữa trưa, cũng như hôm qua, khi tiếng sấm vang lên ì ầm, mưa ấm áp bắt đầu rơi. Chỉ sau một giờ, lớp băng trên mặt hồ từ màu trắng đã chuyển thành trong suốt, tiếp nhận vào mình, tựa như nước ven bờ, màu xanh của bầu trời khiến tất cả tiếp liền như một mặt hồ xanh mênh mông.

Sau buổi hoàng hôn, sương bắt đầu giăng trên những lối mòn trong rừng, và cứ sau mười bước chân lại có một đôi chim đa đa bay vụt lên. Gà lôi thả sức thì thầm, cả khu rừng thì thầm và rì rào. Đám dẽ giun cũng hòa giọng theo.

Trong màn đêm, ở phía ngoài thành phố, có ba nguồn ánh sáng cùng chiếu rọi: phía trên là những ngôi sao xanh, nơi chân trời là ánh điện vàng của khu dân cư, còn trên mặt hồ là những luồng sáng lớn gần như đỏ rực của thuyền đánh cá. Khi một vài luồng sáng đó tiến đến gần bờ, chúng tôi thấy có cả khói và hiện ra những người cầm đinh ba xiên cá trong tay, cảnh tượng đó gợi nhớ đến những hình người cùng những con rồng trên bình cổ Olivia và Pantikápaion.

Tiếng hót họa mi đầu tiên

Ở nơi hợp lưu con sông đổ vào hồ, một tiếng chim nào đó bỗng rống lên trong bụi liễu. Đó là con vạc rạ, một loài chim lớn màu xám có tiếng kêu như bò rống, với cơ thể cỡ ít nhất phải bằng con hà mã. Rồi tất cả lại trở nên tĩnh lặng hoàn toàn. Hồ trong văn vắt vì sau một ngày toàn bộ mặt nước đã kịp được gió rửa sạch, và mỗi một âm thanh nhỏ nhất đều có thể nghe thấy từ rất xa.

Con vạc rạ đang hút nước, có thể nghe rất rõ điều đó, sau đấy là tiếng “ục!” vang lên trong không gian yên ả xung quanh, một, hai, rồi ba tiếng; im lặng khoảng mười phút rồi lại “ục!”, cứ thế ba, bốn lần - chúng tôi chưa bao giờ được nghe hơn sáu lần.

Bị ám ảnh bởi câu chuyện ở vùng Usoli về một người đánh cá ôm đáy chiếc thuyền độc mộc của mình bị sóng lật trôi nổi khắp mặt hồ, tôi giữ lái chạy dọc theo bóng râm của dải bờ, và nghe như có tiếng họa mi đang hót. Ở một nơi xa xa, đàn sếu gọi nhau ồn ĩ trước lúc ngủ, và ngồi trong thuyền, chúng tôi nghe rõ cả những âm thanh nhỏ nhất trên hồ: những con vịt đầu đỏ huýt lên khe khẽ, vịt mặt trắng cãi nhau chí chóe, và tiếp theo là hoà âm của tất cả các giống vịt, tiếng khàn khàn của con vịt trời đực đạp mái ở nơi nào đấy rất gần. Đây đó, những chú cốc trắng và vịt lặn vươn cổ lên trên mặt nước như những cột mốc di động. Trong búng nước màu hồng bắn vồng lên, hiện ra một cái bụng trắng phếu của con cá măng nhỏ và cái đầu đen của con cá to ngoạm lấy nó.

Rồi toàn bộ bầu trời phủ kín mây, tôi không tìm thấy một điểm nào để có thể định hướng chính xác vì thế cứ cho thuyền men theo mé trái, phải khó khăn lắm mới nhận thấy dải bờ đã tối om. Mỗi khi con vạc rạ rống lên, chúng tôi lại bắt đầu đếm, lấy làm ngạc nhiên trước âm thanh này và đoán xem nó sẽ rống mấy lần. Thật lạ là có thể nghe tiếng rống của con vạc rạ rất rõ trong khoảng cách hai dặm, rồi ba dặm, và cứ thế không ngớt trong suốt bảy dặm, cho đến khi nổi lên giọng hót của vô số hoạ mi trên dãy núi Gremiatri.

Bọ dừa

Hoa dã anh còn chưa thôi nở, những cây liễu sớm cũng chưa phát tán hết hạt của mình mà thanh lương trà đã đơm nụ; cả táo, cả phượng vàng - tất cả đều theo nhau đồng loạt nở hoa vào mùa xuân này.

Bắt đầu chuyến bay đồng loạt của loài bọ dừa.

Mặt hồ buổi sáng yên ả phủ một lớp hạt giống của các loài cỏ cây nở hoa. Tôi bơi thuyền và để lại phía sau một vệt nước trông từ xa như một con đường trên mặt hồ. Vịt nổi trên mặt nước tạo thành vòng tròn nhỏ, còn nơi cá ngoi đầu lên là một lỗ con.

Rừng và nước ôm ấp nhau.

Tôi đi ra bờ hồ thưởng thức hương thơm của những chiếc lá ứ nhựa. Một cây thông lớn ngã dài trên mặt đất, cành lá đã được chặt trụi đến tận ngọn ngổn ngang nằm lẫn với đám lá trăn, lá liễu hoàn diệp đã héo úa; và tất cả những cái đó gộp lại, tất cả những bộ phận đã bị thương tổn của cây thông trong quá trình héo mục cũng lan toả ra một mùi hương tuyệt vời dễ chịu khiến những con vật không hiểu làm sao có thể sống và thậm chí chết mà vẫn toả hương thơm cảm thấy vô cùng kinh ngạc…

Cơn giông

Gần tới bữa trưa, gió nổi lên rất mạnh, trong rừng liễu ken dày vẫn còn chưa phủ kín lá những thân cây va đập vào nhau phát ra âm thanh khiến ta cảm thấy có cái gì đấy bất an. Chiều đến, một cơn giông khá mạnh nổi lên, con chó Lada hoảng sợ trốn vào gầm giường của tôi. Nó gần như phát rồ lên, và điều đó kéo dài gần như suốt cả đêm mặc dù cơn giông đã qua từ lâu. Chỉ đến sáu giờ sáng, tôi mới lôi được nó ra sân và chỉ cho nó thấy tiết trời ban mai tốt lành, tươi mát như thế nào. Lúc bấy giờ, nó mới nhanh chóng bình tâm trở lại.

Dã anh tàn hoa

Những cánh hoa trắng rắc đầy trên đám ngưu bàng và tầm ma, trên mọi thứ cỏ xanh: hoa dã anh bắt đầu tàn. Thay vào đó, những cây cơm cháy và bên dưới nó là dâu đất lại đang nở hoa. Đôi ba nụ linh lan cũng vừa mở cánh, lá liễu hung hung dần ngả sang màu xanh dịu, yến mạch nhú mầm non ken đặc khắp cánh đồng đất đen như những chú lính xanh nhỏ bé. Nơi đầm lầy cỏ lác mọc cao trải bóng xanh xuống vực sâu tối sẫm, cung quăng bơi rối rít trong làn nước đen, đàn chuồn chuồn biếc lượn trên bãi cỏ lác rậm rì.

Tôi bước đi trên lối mòn trắng giữa những bụi tầm ma; mùi tầm ma đậm đặc khiến toàn thân bắt đầu ngứa ngáy. Vừa phát ra những tiếng kêu lo lắng, gia đình nhà sáo vừa cố đuổi con quạ hung ác đi thật xa khỏi tổ của mình. Tất cả thật thú vị: mỗi một điều nhỏ nhặt trong cuộc sống của vô số các con vật đều kể về sự vận động giao hoan của toàn bộ cuộc sinh tồn trên mặt đất.

Khúc cây nhiều mấu

Bụi phấn từ các loại cây đang nở hoa rắc đầy dòng sông trong rừng khiến hàng cây cao trên bờ và những đám mây không còn soi được bóng của mình xuống mặt nước. Chiếc cầu đi qua sông mùa xuân từ bờ này sang bờ kia là một khúc cây nhiều mấu được treo rõ cao khiến bạn có thể ngã và bị thương.

Bây giờ thì chẳng ai cần đến khúc cây - cầu ấy nữa vì đã có thể đơn giản lội qua sông theo lòng đầy đá cuội. Nhưng có một con sóc đang đi trên cây cầu đó và ngậm trong miệng một vật gì dài dài. Nó dừng lại, làm việc gì đấy với cái vật dài dài, - có thể là nó ăn, - rồi đi tiếp. Ở cuối cây cầu, tôi thử dọa con sóc với hi vọng nó sẽ đánh rơi mồi để tôi xem đó là cái gì, hoặc có thể nó sẽ nhảy lên cây liễu. Sóc ta hoảng sợ quả thật đã nhảy phốc lên cây liễu cùng với miếng mồi, nhưng nó không dừng lại ở đó mà từ ngọn liễu, vẫn không chịu nhả miếng mồi, làm một cú nhảy dài lên cây vân sam rồi lẩn mất trong đám lá cành rậm rạp.