CHỢ ÐỒNG XUÂN XƯA

Vợ chồng nhà này cũng như bao nhiêu trai gái thuở ấy lấy nhau tương tự thế.

Có hai bác cu li quét chợ Đồng Xuân. Phu quét chợ được ăn lương tháng đã là công việc đi làm Nhà nước nhiều người ao ước mà không được. Bấy giờ phu quét chợ không còn cần đến cả mấy chục người như cái năm chợ mới xây xong nữa. Hội cưới chợ Đồng Xuân 1891. Bởi khi đó thành phố đã có máy nước, chủ thầu bỏ cái chổi tre cán dài. Nhiều người quét chợ bị mất việc, nhưng ai được giữ lại làm thì lương cao hơn.

Cứ năm rưỡi mùa rét, sáu giờ chiều mùa Hè, những cái chuông đuổi chợ treo trên góc các mái tôn cầu chợ long cong, reng reng reo lên điếc đinh tai. Những người cu li hầm hầm cởi trần lôi cuộn vòi rồng trong kho ra, xả nước tung tóe trước nhất vào dãy hàng gà vịt, cua cá – những gian chợ hôi hám bùn rác hơn cả.

Người đi chợ, người bán hàng, ai còn dùng dằng chậm chân đều phải ù té chạy tránh những vòi nước tia ra phần phật, rào rào. Cu li kéo rê vòi nước phun đuổi, vừa rửa chợ, vừa đuổi chợ. Các bà, các chị chạy xổ cả tóc, ướt sườn sượt cả quần áo mới chui ra cổng được.

Bác cai chợ vác chùm chìa khóa và xích sắt trên vai – như những cái cùm khóa cửa ngục âm ti! Bác cai chợ lần lượt quàng xích khóa hai bên cửa lách sang Hàng Khoai, sang phố mới rồi khóa ba cái cửa giữa đằng trước. Ai chậm chân quá, lúc cái khóa, cái xích đã lách cách mới quáng quàng đến, phải van lạy đút cho bác cai chợ vài ba xu mới được thả cho ra.

Những vòi nước vẫn xối xả khắp nơi cho đến tám giờ tối. Dần dần chỉ còn các cầu chợ trơ lại những cột sắt chi chít dưới vòm khung mái tôn vắng tanh, ướt nhoáng bóng điện.

Những người phu mệt lử lả lại cuộn vòi rồng cất vào kho rồi bước ra cổng chợ, sà vào quán rượu ngay giữa đường, tợp đôi ba chén suông cho lại sức.

Hai bác cu li ấy thân nhau, những hôm khề khà hơi cay, đã hẹn gả con cho nhau. Những đứa trẻ trong nhà nhớn nháo lên. Người con gái đi cắt chè tươi các đồi chè trong Chương Mỹ về bán rong ở chợ và bán chè đưa thúng. Người con trai được ăn học vài năm rồi xin vào làm sở lục bộ. Anh ta cầm cái bút, khác bố cầm cái chổi, vác cái vòi rồng quét nước rửa chợ. Những thời ấy, người ta hay tôn nhau lên, chẳng biết công việc thế nào, nhưng đi làm Nhà nước, thế là đã oách rồi, xóm riềng cứ gọi đội lên là thầy ký, thầy tham, thầy xếp,…

Giữ lời đã hứa, thế là đám cưới.

Nhưng chẳng ai muốn nhớ đến thân phận cu li cu leo quét chợ Đồng Xuân của đời các ông bố. Nhỡ có người tọc mạch còn sầm mặt lại, vẻ không bằng lòng.