ÐẶT TÊN PHỐ

Các phố đương được đánh số lại và chỉnh đốn việc đặt tên phố.

Tên các danh nhân lịch sử (như Lạc Long Quân, Âu Cơ, Ngô Quyền…), những người nổi tiếng (như Trường Chinh, Nguyễn Công Hoan, Đặng Văn Ngữ,…) do giá trị cống hiến của sự nghiệp các vị mà việc chỉ, bàn bạc và quyết định đề nghị lên thành phố đặt tên đã được tham mưu của các ban chuyên môn thích ứng.

Nhưng đặt tên phố qua các vùng, các làng, có nhiều đường phố và ra các quận, các thị trấn mới, mà giữ lại địa danh của nơi ấy để đặt tên phố thì cần phải bàn thêm.

Những tên phố về loại này các nhà chuyên môn nhất thiết phải tham khảo các cơ quan, các tổ chức đoàn thể, nhất là hội người cao tuổi và nhân dân ở nơi có đường, có phố đi qua. Bởi vì những tên làng, tên sự tích ở đấy đã ra đời có khi cả nghìn năm qua và bà con nhiều người, nhiều nhà đã sinh sống cả đời, cả mấy đời trong làng. Được tham khảo ý kiến của những người đã thông thuộc lâu năm để cân nhắc thì cái tên mới là của người ta và đích đáng được chấp nhận.

Không thể đặt một cái tên lấy từ tên địa phương mà rồi có tình trạng địa phương ấy thờ ơ hoặc tặc lưỡi cười thầm. Khiếm khuyết như trên đã có một số bài phản ánh và góp ý kiến đăng báo Hà Nội Mới về số tên phố, tên đường mới ra ngoại thành cũ.

Ví dụ tên phố: Phố Thụy Khuê quận Tây Hồ. Làng Thụy Khuê chỉ dài chưa được nửa đường Thụy Khuê (3.200m) hiện nay, còn nửa đường tiếp theo cho đến chợ Bưởi qua bốn làng khác là Hồ Khẩu, Đông Xã, An Thọ, Yên Thái. Hiện nay, đường vào bốn làng này đều cắm biển phố Thụy Khuê rồi ghi con số tên ngõ ở dưới.

Đặt tên phố như thế trái với thực tế và không được sự chấp nhận của người các làng trên nửa đường này. Nên đặt là phố (hoặc đường) Bưởi vì bốn làng này là các làng vùng Bưởi (xưa nay không có làng Bưởi mà chỉ có vùng Bưởi, mà bốn làng trên đều ở trong vùng Bưởi và nay thuộc phường Bưởi). Tất nhiên, không phải tên làng cũ nào cũng được giữ lại một khi chỉ có vài trăm thước phố qua làng. Trong trường hợp này, phố Thụy Khuê có trên ba nghìn thước mà quá nửa sang địa phận khác. Có một dạo, người trong phố không công nhận phố Thụy Khuê đã tự động treo biển là phố Yên Thái. Vậy nên gọi ngót hai cây số đường này là đường Bưởi mới thật chính xác.

Trong khi đó, đường Bưởi lại được đặt tên bắt đầu từ chợ Bưởi xuống Cầu Giấy. Đường này ngày trước là ở các làng trong đồn, không có xóm ven đường và chẳng dính đến địa danh hành chính cũng như các làng nghề vùng Bưởi. Đường ấy có thể đặt tên là đường Cầu Giấy (vì đi xuống Cầu Giấy) hoặc đường Đấu Đong, đường Cống Vị, vì ở quãng giữa đường xưa có di tích dân gian hai tên trên chứ tên là đường Bưởi mà không liên quan gì đến địa phương này thì chẳng có giá trị gì về tên cũ cả.

Về tên các phố trong khu phố cổ (36 phố phường) cần được khôi phục tối đa, nếu không nói là tất cả. Bởi mỗi một tên phố ngày trước đều có giá trị điển tích và quang cảnh, giá trị, như một đình đền, một cây cổ thụ, một ngôi nhà, nhìn tên mà hình dung lại.

Các phố Hàng Dép (đầu phố Hàng Bồ), Hàng Tiện (đầu phố Hàng Gai) là những nhà và cửa hàng có nghề tiện và bán dép, guốc. Phố Hàng Nâu (cạnh Ô Quan Chưởng) bán củ nâu để nhuộm váy, áo. Phố Hàng Cháo (còn để tên đến ngày nay) bên Văn Miếu có ý nghĩa rất vui. Người phường phố thời ấy ăn điểm tâm cháo hoa, phố Hàng Cháo cạnh Văn Miếu, có thể các thầy đồ sáng sớm đến Văn Miếu nghe bình văn, vào Hàng Cháo húp bát cháo muối lót dạ. Phố Hàng Lọng hay là phố Hàng Tàn (Cái lọng, cái tàn) người Việt Nam hay tránh những tiếng gở (lụi tàn) nên chỉ gọi phố Hàng Lọng. Phố Hàng Mụn bán mụn vải vá áo, quần. Phố Hàng Phèn còn để tên đến nay, nhưng chắc chẳng ai biết. Thuở trước cả thành phố ăn nước sông Hồng. Quảy nước ngoài sông về, nhà nào cũng mua phèn về đánh cho cát đục lắng xuống. Cho nên phải có cả một phố bán phèn cho phố phường.

Các tên phố cổ vẫn còn giữ được, nhưng cũng nhiều tên phố đã mất. Cần khôi phục lại cho đời sau chỉ trong cái bảng tên phố cũng hình dung được quang cảnh 36 phố phường ngày xưa.

Những việc trên không khó, không tốn kém mấy, tham khảo các địa phương có phố qua làng và khôi phục các tên phố nghề, phố có di tích, chỉ cần lưu tâm tổ chức thực hiện và thay vài cái biển tên phố.