- 3 & 4 -

Thiếu tá Peranh đang ngồi trước một chiếc bàn nhỏ và chăm chú đọc. Chiếc áo rơ-đanh-gốt chải rất kỹ, cái mũ chào mào và nhất là cái dáng cứng đờ của bộ ngực chàng làm cho chúng ta hiểu rằng chàng là một quân nhân kỳ cựu. Trong phòng chàng, cái gì cũng sạch sẽ nhưng hết sức giản dị. Một lọ mực và hai ngòi bút gọt kỹ đặt trên bàn cạnh một tập giấy viết thư chưa được dùng đến một tờ ít nhất từ một năm nay. Tuy thiếu tá Peranh không viết, bù lại chàng đọc nhiều. Lúc đó chàng vừa đọc Những bức thư Ba-tư (6) vừa hút thuốc bằng cái tẩu bọt biển, và hai công việc đó thu hút tâm trí của chàng đến nỗi lúc đầu chàng không thấy thiếu tá Satôfo bước vào phòng. Đó là một sĩ quan trẻ tuổi cùng ở một trung đoàn với chàng, mặt mũi đẹp đẽ, rất dễ thương, hơi hợm mình và rất được viên Bộ trưởng chiến tranh che chở; nói tóm lại, đó là một người trái ngược với thiếu tá Peranh về hầu hết mọi phương diện. Tuy vậy hai người là bạn thân với nhau, cũng không biết vì sao, và ngày nào cũng gặp nhau.

Satôfo vỗ vai thiếu tá Peranh. Peranh quay đầu lại, miệng vẫn không rời cái tẩu. Biểu hiện tình cảm đầu tiên của chàng là vui mừng khi trông thấy bạn; thứ hai là tiếc - con người quý hóa làm sao! - vì chàng sắp phải rời cuốn sách; thứ ba là quyết định tiếp đãi bạn một cách long trọng nhất trong căn phòng của chàng. Chàng lục túi áo để tìm chìa khóa cái tủ đựng một hộp xì gà quý mà bản thân thiếu tá không hút và thường lấy từng điếu một để biếu bạn; nhưng Satôfo đã hàng trăm lần thấy Peranh có cử chỉ ấy, nên kêu lên:

- Thôi thôi, bố Peranh ơi, giữ lấy xì gà; tôi cũng có đấy!

Rồi, rút trong một cái bao lịch sự bằng rơm Mêchxích một điếu xì gà màu quế, hai đầu rất nhọn, Satôfo châm điếu thuốc và nằm duỗi mình trên một đi-văng nhỏ mà thiếu tá Peranh không bao giờ sử dụng, đầu đặt lên gối, chân đặt lên lưng ghế đối diện.

Satôfo bắt đầu nhả khói bao kín lấy mình, rồi nhắm mắt lại, gã có vẻ suy nghĩ sâu xa về điều gã định nói. Mặt gã vui hớn hở, và hình như khó khăn lắm gã mới giữ được trong lòng một hạnh phúc bí mật mà gã rất muốn người ta đoán ra. Còn thiếu tá Peranh sau khi kéo ghế đến trước đi-văng, yên lặng ngồi hút thuốc một lúc; rồi vì Satôfo không vội nói, Peranh hỏi:

- Urika có khỏe không?

Đó là tên một con ngựa ô cái mà Satôfo bắt làm việc hơi quá sức nên có nguy cơ mắc bệnh thở dốc.

- Tốt lắm, Satôfo nói, không nghe câu hỏi, Peranh, Satôfo vừa kêu lên vừa duỗi về phía bạn cái chân tựa lên lưng đi-văng, anh có biết rằng anh sung sướng có một người bạn như tôi không?

Viên thiếu tá nhiều tuổi cố moi trong đầu óc xem quen Satôfo đã có lợi ích gì, nhưng chẳng thấy gì cả ngoài vài cuốn sách của Kanaxte do Satôfo cho và vài ngày quản chế mà chàng đã phải chịu vì dính líu vào một vụ đấu súng trong đó Satôfo đóng vai chính. Nói đúng ra, bạn chàng có nhiều dấu hiệu tỏ ra tin cậy chàng. Lần nào Satôfo cũng tìm đến chàng để nhờ thay gã khi gã đến buổi phải đi công tác hoặc cần có người trợ thủ.

Satôfo không để cho chàng tìm kiếm lâu và chìa cho chàng xem một lá thư nhỏ viết trên giấy láng Anh bằng một nét chữ li ti. Thiếu tá Peranh nhăn mặt lại; đối với chàng, cái đó tương đương với một nụ cười. Chàng đã thường thấy những bức thư viết trên giấy láng và bằng những nét nhỏ như thế gửi cho bạn chàng.

- Này, Satôfo nói, anh đọc đi. Chính tôi là người mà anh phải hàm ơn về cái đó nhé.

Peranh đọc bức thư như sau:

"Thưa ông thân mến. Chúng tôi rất mong ông vui lòng đến dùng bữa tối với chúng tôi. Đáng lẽ nhà tôi đến mời ông, nhưng nhà tôi phải đi dự một cuộc đi săn. Tôi không rõ địa chỉ của thiếu tá Peranh, nên không thể viết thư để mời thiếu tá cùng đến với ông được. Ông đã khiến tôi rất ao ước được làm quen với thiếu tá, và tôi sẽ cảm ơn ông gấp bội, nếu ông đưa được thiếu tá đến nhà chúng tôi.

Giuyli Đơ Saverni.

T.B. - Tôi rất cảm ơn ông đã bỏ công chép cho tôi bản nhạc. Bản nhạc đó mê ly quá, và bao giờ người ta cũng phải khâm phục khiếu thẩm mỹ của ông. Không thấy ông đến chơi nhà chúng tôi những hôm thứ năm nữa đấy nhé! Ông cũng biết rằng được gặp ông thì chúng tôi vui sướng biết bao".

- Một nét chữ xinh, nhưng nhỏ thật, Peranh nói khi đọc xong. Nhưng mà trời đất ơi! ăn tối ở nhà bà ta làm tôi khổ đến chết mất; vì sẽ phải mang bít tất lụa và không được hút thuốc khi ăn xong.

- Thật là một tai họa hay ghê! Thích người phụ nữ xinh nhất Pari hơn cái tẩu!... Điều mà tôi khâm phục là sự vô ơn của anh. Anh không cảm ơn tôi về cái hạnh phúc mà tôi mang lại cho anh.

- Cảm ơn anh à? Nhưng không phải anh mà tôi phải chịu ơn về bữa ăn này... nếu có phải chịu ơn.

- Vậy thì ai?

- Saverni, hắn ta trước làm đại úy trong đơn vị tôi. Chắc hắn đã bảo vợ: Mời Peranh đi, lão ấy thế mà cũng dễ chịu đấy. Làm sao mà một phụ nữ xinh đẹp mới gặp tôi có một lần đã có thể nghĩ đến chuyện mời một thằng lính già cốc đế như tôi?

Satôfo mỉm cười, soi mình trong chiếc gương hẹp bầy ở gian phòng của thiếu tá.

- Hôm nay bố không tinh tí nào cả, bố Peranh ạ. Bố hãy đọc lại cho tôi mảnh giấy này, có lẽ bố sẽ thấy điều mà bố chưa thấy.

Thiếu tá lật đi lật lại lá thư mà không thấy gì cả.

- Thế nào hở anh ngốc già! Satôfo kêu lên, anh không thấy rằng nàng mời anh để làm vui lòng tôi à, chỉ vì nàng muốn tỏ ra rằng coi trọng các bạn tôi, vì nàng muốn tỏ cho tôi thấy rằng.. là...

- Là làm sao? Peranh ngắt lời.

- Là... anh thừa biết là làm sao.

- Là nàng yêu anh phải không?

Thiếu tá hỏi vẻ nghi ngờ.

Satôfo huýt sáo không trả lời.

- Vậy ra nàng mê anh?

Satôfo vẫn huýt sáo.

- Nàng đã nói với anh như thế?

- Ồ... điều đó đã quá rõ, tôi thấy như vậy.

- Thấy thế nào?... trong lá thư này?

- Hẳn vậy.

Bây giờ đến lượt Peranh huýt sáo. Tiếng sáo của chàng cũng có ý nghĩa như khúc Lilibulơrô trứ danh của chú Tôbi (7).

- Sao! Satôfo vừa kêu lên vừa giật lá thư trong tay Peranh, anh không nhìn thấy tất cả những gì... ấu yếm... phải, âu yếm trong đó à? Anh bảo sao về mấy tiếng này: Thưa ông thân mến? Xin anh chú ý kỹ rằng trong một lá thư khác nàng chỉ viết cho tôi thưa ông, cụt lủn thế thôi. Tôi sẽ cảm ơn ông gấp bội chỗ này đích xác rồi. Anh thấy không, sau đó có một chữ bị xóa, đó là chữ nghìn; nàng đã định viết nghìn lời thân mến, nhưng nàng không dám. Nghìn câu chúc lại không đủ... Nàng chưa viết xong bức thư... Ồ! Ông anh của tôi ơi! Hay là anh muốn một phụ nữ thế phiệt như Saverni phu nhân nhẩy ngay vào lòng thằng em anh như một cô thợ lẳng lơ hạ lưu hay sao? Tôi, tôi xin nói với anh rằng bức thư của nàng rất đáng yêu, và phải là mù mới không nhận ra mối tình say đắm trong đó... Lại còn những lời trách ở cuối thư, vì tôi vắng mặt có mỗi một hôm thứ năm, thì anh bảo sao?

- Tội nghiệp người đàn bà bé bỏng! Peranh kêu lên, cô em đừng nên phải lòng cái thằng cha ấy. Cô em sẽ hối hận ngay đấy thôi!

Satôfo không lưu ý đến câu hoạt dụ của ông bạn, nhưng lấy giọng nói nhỏ và bóng gió, gã nói:

- Anh bạn thân yêu ạ, anh có biết rằng anh có thể giúp tôi một việc quan trong không?

- Sao?

- Anh phải giúp tôi trong việc này. Tôi biết rằng chồng nàng đối xử với nàng rất tồi tệ, đó là một con vật làm cho nàng khổ sở... anh, Peranh, anh quen hắn, anh hãy nói rõ cho vợ hắn biết rằng hắn là một kẻ vũ phu, một người có tiếng xấu nhất...

- Ồ...!

- Một kẻ phóng đãng... anh cũng biết đấy. Hắn có bao nhiêu là tình nhân khi hắn còn ở trung đoàn; và những loại tình nhân thế nào! Anh hãy nói tất cả những cái đó với vợ hắn.

- Ồ! Làm thế nào mà nói được? Chuyện gia đình nhà người ta...

- Trời ơi! Cái gì chả có cách nói! Nhất là anh phải nói tốt cho tôi. - Về điều đó thì dễ hơn. Tuy nhiên...

- Không phải dễ lắm đâu, xin anh nghe tôi nói; vì nếu tôi để anh nói tự do, anh sẽ bốc tôi lên đến nỗi hỏng cả việc của tôi... Anh hãy nói với nàng rằng ít lâu nay anh nhận thấy tôi buồn, tôi không nói năng nữa, tôi bỏ ăn...

- Ối chà chà! Peranh vừa kêu vừa cười ầm lên làm cho cái tẩu của chàng nẩy lên nẩy xuống rất buồn cười, không bao giờ tôi có thể nói như thế trước mặt bà Saverni đâu. Mới hôm qua, tí nữa người ta phải khiêng anh về sau bữa tiệc mà các bạn thết chúng ta.

- Phải rồi, nhưng kể cái đó ra cho nàng nghe làm gì vô ích. Cần làm cho nàng biết rằng tôi mê nàng; và những tay đặt tiểu thuyết đã thuyết phục bọn phụ nữ rằng một anh đàn ông vẫn ăn vẫn uống thì không thể là người đang si mê.

- Còn tôi, tôi thấy không có gì có thể làm cho tôi bỏ ăn bỏ uống.

- Vậy là, anh Peranh thân mến, Satôfo vừa nói vừa đội mũ và sửa sang những món tóc của mình, vậy là đã thỏa thuận rồi nhé; thứ năm sau tôi sẽ đến đây tìm anh; giầy không cổ và tất lụa, lễ phục bắt buộc đấy! Nhất là anh đừng quên kể những cái đáng ghê sợ của người chồng, và nói tốt hết sức cho tôi đấy.

Gã vừa bước ra vừa vung vẩy cây can của mình một cách duyên dáng, để Peranh ngồi bận tâm mãi về lời mời mà chàng vừa nhận được và càng phàn nàn khi nghĩ đến tất lụa và lễ phục bắt buộc.

- IV -

Vì có nhiều người được Saverni phu nhân mời đã xin kiếu, nên bữa tiệc hơi tẻ. Satôfo ngồi cạnh Giuyli rất sốt sắng phục vụ nàng, lịch sự và nhã nhặn như thường lệ. Còn Saverni vì sáng nay vừa cưỡi ngựa đi chơi nên ăn hết sức ngon miệng. Cách chàng ăn uống làm cho những người đau ốm nhất cũng phải thèm.

Thiếu tá Peranh ngồi tiếp chàng, luôn luôn rót rượu cho chàng uống, và cười đến vỡ nhà mỗi khi cái vui thô lỗ của chủ nhà tạo dịp cho thiếu tá cười. Được gặp lại những quân nhân, Saverni tức khắc phục hồi sự vui tính và phong cách khi còn ở trung đoàn; vả lại, chàng có bao giờ quá khó tính trong việc lựa chọn những câu bông phèng. Vợ chàng tỏ vẻ lạnh lùng khinh khỉnh trước mỗi lời nói đùa lỗ mãng của chồng. Những lúc đó nàng quay về phía Satôfo, và bắt đầu nói chuyện riêng với gã, để khỏi có vẻ nghe thấy những lời nói làm cho nàng hết sức phật ý. Đây là một ví dụ về kiểu lịch sự của người chồng kiểu mẫu đó. Vào cuối bữa tiệc, câu chuyện nhằm vào rạp Ô-pê-ra, người ta so sánh giá trị của nhiều cô vũ nữ và trong các cô đó người ta đặc biệt ca tụng cô... Thế là Satôfo tâng bốc thêm và đặc biệt ca ngợi cái sắc đẹp, dáng điệu và vẻ người tao nhã của cô ấy.

Peranh, mà Satôfo đã dẫn đi xem Ô-pê-ra cách đó vài hôm và chỉ đi đến đó có một lần ấy, còn nhớ rất rõ cô...

- Có phải chàng nói, cái cô bé mặc màu hồng, nhẩy như con dê non không? Có phải cái cô có cặp đùi mà anh vẫn nói đến không, Satôfo?

- A! cặp đùi của cô ta thì còn phải nói, Saverni kêu lên; nhưng ông có biết rằng nếu ông nói quá nhiều đến nó, thì ông sẽ lôi thôi với vị tướng của ông là công tước Đơ G... không? Xin ông hãy coi chừng ông bạn ạ!

- Nhưng tôi nghĩ ông ta đâu có tính cả ghen đến mức cấm người ta nhìn cặp đùi đó qua ống nhòm xem hát.

- Trái lại, vì ông ta lấy làm hãnh diện về cặp đùi ấy, y như ông ta là kẻ đã phát hiện ra nó. Này thiếu tá Peranh, thế ông bảo sao về cặp đùi đó?

- Tôi chỉ thạo có đùi ngựa, người quân nhân nhiều tuổi nhũn nhặn đáp.

- Quả thực cặp đùi ấy tuyệt đẹp, Saverni nói, và ở Pari không có cặp đùi của ai đẹp hơn, trừ phi của... chàng ngừng lại và vừa vê râu mép ra vẻ chớt nhả vừa nhìn vợ, khiến nàng lập tức đỏ đến tận vai.

- Trừ cặp đùi của cô D... có phải không? Satôfo ngắt lời, kể tên một vũ nữ khác.

- Không phải, Saverni đáp với giọng bi kịch của Hămlét:

Nhưng xin hãy nhìn vợ tôi.

Giuyli giận đỏ mặt tía tai. Nàng lườm chồng một cái nhanh như chớp, nhưng cái lườm đó đủ biểu lộ cả sự khinh bỉ lẫn sự phẫn nộ. Rồi cố tự kiềm chế, nàng quay ngoắt sang phía Satôfo:

Chúng ta phải, nàng nói giọng hơi run run, chúng ta phải nghiên cứu khúc song tấu Maôméttô (8) mới được. Chắc là khúc đó rất hợp với giọng của ông.

Saverni không dễ bị bối rối.

- Satôfo, chàng nói tiếp, ông có biết rằng xưa kia tôi đã định đúc khuôn cặp đùi mà tôi vừa nói không? Nhưng người ta không bao giờ cho phép tôi làm như thế cả.

Satôfo rất vui thích trước sự tiết lộ liều lĩnh đó, nhưng làm ra vẻ không nghe thấy và nói về bản Maôméttô với Saverni phu nhân.

- Cái người mà tôi muốn nói, người chồng tàn nhẫn nói tiếp, thường thường phẫn nộ khi người ta đánh giá đúng mình về cái mục đó, nhưng trong thâm tâm thì không giận đâu. Ông có biết rằng người đó bảo ông hàng bít-tất đo cho mình không?... Mình ạ, mình đừng giận nhé...

Chị hàng bít-tất, tôi nói nhầm đấy. Và khi tôi đi Brúcxen, tôi mang theo ba trang giấy của người ấy viết để chỉ dẫn cặn kẽ về vấn đề mua bít-tất.

Nhưng tha hồ cho chàng nói, Giuyli quyết không nghe nữa. Nàng nói chuyện với Satôfo, giả bộ vui vẻ và nụ cười có duyên của nàng cố làm cho gã tin tưởng rằng nàng chỉ nghe mỗi lời gã nói. Về phần mình, Satôfo ra vẻ để hết tâm trí vào khúc Maôméttô; nhưng gã không bỏ sót một lời nói liều lĩnh nào của Saverni.

Sau bữa tiệc, người ta chơi âm nhạc và Giuyli hát theo tiếng dương cầm cùng với Satôfo, còn Saverni biến mất khi cây đàn dương cầm vừa mở nắp ra. Có nhiều khách chợt đến, nhưng điều đó vẫn không ngăn được Satôfo nói thầm với Giuyli rất nhiều lần. Khi ra về gã tuyên bố với Peranh rằng gã đã không phí mất buổi tối và công việc của gã đang tiến triển.

Peranh cho rằng một người chồng nói đến cặp đùi của vợ mình là một việc hoàn toàn bình thường, cho nên khi còn lại có một mình ở ngoài phố với Satôfo, chàng bảo bạn với một giọng thấm thía:

- Sao anh lại đang tâm phá rối một gia đình yên ấm như thế! Hắn yêu quý cô vợ nhỏ của hắn quá!