Chương 07

Không có gì bằng một bài thánh ca rợn người để khiến bạn nhận ra đã về nhà, Jean Louise thầm nghĩ. Mọi cảm giác bị cô lập mà cô có thể đã gặp đều tàn dần và mất đi với sự hiện diện của cỡ hai trăm kẻ có tội đang nhiệt tình cầu xin được ném xuống một dòng lũ cứu chuộc đỏ lòm. Trong khi dâng lên Chúa những kết quả từ ảo giác của ông Cowper [38] , hoặc tuyên xưng chính Tình yêu đã nâng cô dậy, Jean Louise hòa vào cảm giác ấm áp vẫn lan khắp những cá nhân đa tạp thấy mình cùng cảnh ngộ với mọi người trong một giờ mỗi tuần.

Cô ngồi cạnh bà bác trong ô giữa ở cánh phải nguyện đường; bố cô với bác sĩ Finch ngồi cạnh nhau ở hàng ghế thứ ba bên trái tính từ hàng đầu. Tại sao họ làm vậy thì vẫn là một bí ẩn với cô, nhưng họ đã ngồi đó bên nhau từ khi bác sĩ Finch trở về Maycomb. Không ai lại cho rằng họ là anh em, cô nghĩ. Thật khó mà tin rằng bố cô lớn hơn chú Jack tới mười tuổi.

Atticus Finch trông giống mẹ; Alexandra với John Hale Finch trông giống cha. Atticus cao hơn em trai một cái đầu, khuôn mặt ông lớn và cởi mở với sống mũi thẳng và cái miệng mỏng mà rộng, nhưng có điều gì đó ở họ cho thấy họ là ruột thịt. Chú Jack và Atticus đang bạc tóc ở những chỗ như nhau và đôi mắt họ cũng giống nhau, Jean Louise thầm nghĩ: chính là điểm đó. Cô nhận xét đúng. Mọi người trong nhà Finch đều có hàng lông mày thẳng sắc lẻm và đôi mắt có mí nặng nề; khi họ nhìn nghiêng, lên trên, hoặc thẳng tới trước, một người quan sát dửng dưng có thể thoáng thấy điều mà dân Maycomb gọi là Nét Chung trong gia đình.

Những ngẫm nghĩ của cô bị đứt đoạn vì Henry Clinton. Anh đã chuyền một cái đĩa quyên tiền theo hàng ghế sau lưng cô, và trong khi chờ cái đĩa song hành trở lại qua hàng ghế cô đang ngồi, anh nháy mắt với cô công khai và nghiêm trang. Alexandra nhìn thấy anh, làm vẻ mặt muốn giết người. Henry và anh bạn cùng phụ trách xếp chỗ đi theo lối đi ở giữa và đứng kính cẩn trước bàn thờ.

Ngay sau phần quyên góp, các tín hữu Giám lý Maycomb hát bài mà họ gọi là bài Ngợi ca Chúa thay cho việc ông mục sư cầu kinh bên đĩa quyên góp, để tránh cho ông nỗi vất vả trong việc chế ra một lời nguyện khác, vì tới lúc đó ông đã thốt ra ba lời khẩn cầu thống thiết. Theo ký ức xa xưa nhất của Jean Louise về nhà thờ, dân Maycomb đã hát bài Ngợi ca Chúa chỉ theo một kiểu sau: Hãy-ngợi-ca-Chúa-đấng-ban mọi-ân-sủng.

Một cách trình diễn cũng thuộc về truyền thống của giáo hội Giám lý miền Nam như truyền thống Góp quà cho nhà thuyết giáo vậy. Chủ nhật đó, Jean Louise và giáo đoàn đang ngây thơ hắng giọng chuẩn bị ê a theo thì từ giữa trời quang bà Clyde Haskins giáng xuống cây phong cầm:

Hãy ngợi ca Chúa đấng ban mọi ân sủng

Hãy ngợi ca Người hỡi tạo vật dưới thế gian

Hãy ngợi ca Người hỡi Các Thiên thần

Hãy ngợi ca Chúa Cha Chúa Con và Chúa Thánh thần!

Trong cảnh hỗn loạn sau đó, nếu Tổng giám mục Canterbury [39] có hiện hình với đủ mũ mão lễ phục Jean Louise chắc cũng sẽ không chút ngạc nhiên: giáo đoàn đã không nhận ra bất kỳ thay đổi nào trong cách trình diễn cả một đời của bà Haskins, và họ ngân nga bài Ngợi ca Chúa cho đến phần kết thúc khốn khổ của nó như họ đã làm thế từ trước đến giờ, trong khi bà Haskins điên cuồng lao tới trước giống như thứ gì đó sinh ra từ thánh đường Salisbury [40] .

Ý nghĩ đầu tiên của Jean Louise là Herbert Jemson đã mất trí rồi. Herbert Jemson đã là ca đoàn trưởng của nhà thờ Giám lý Maycomb từ hồi cô bắt đầu có trí nhớ. Ông ta là người to lớn, tốt bụng với giọng nam trung dịu dàng, quản lý khéo léo nhẹ nhàng một ca đoàn gồm toàn những tay đơn ca bị kềm hãm, có một trí nhớ chính xác những bài thánh ca yêu thích của các giám mục. Trong đủ thứ cuộc chiến tranh trong giáo hội vốn là một phần sinh động của phái Giám lý Maycomb, có thể trông cậy Herbert là người duy nhất biết giữ bình tĩnh, nói phải quấy, và hòa giải những phần tử cổ lỗ trong giáo đoàn với phái trẻ cấp tiến cực đoan. Ông đã dành mọi giờ rảnh suốt ba mươi năm cho nhà thờ, và nhà thờ gần đây đã thưởng cho ông một chuyến đi tới trại liên hoan âm nhạc của giáo hội Giám lý ở bang South Carolina.

Ý ngẫu hứng thứ nhì của Jean Louise là quy tội vụ này cho ông mục sư. Ông ta còn trẻ, có tên là Stone, sở hữu thứ mà bác sĩ Finch gọi là tài năng đần độn lớn nhất mà chú từng thấy ở một người đã gần năm mươi. Chẳng có gì không đúng ở ông Stone cả, ngoại trừ việc ông ta sở hữu mọi năng lực cần thiết cho một kiểm toán viên có chứng chỉ: ông ta không thích con người, ông ta nhẩm lẹ với những con số, ông ta không có máu khôi hài, và ông ta cực ngốc.

Vì giáo hội ở Maycomb nhiều năm qua chưa đủ lớn để có một mục sư tốt nhưng lại quá lớn cho một mục sư tầm thường, Maycomb mừng rơn khi tại Hội nghị giáo hội gần đây nhất các giới thẩm quyền quyết định gởi cho các tín hữu Giám lý ở đây một mục sư trẻ đầy sinh lực. Nhưng chưa đầy một năm sau vị mục sư trẻ đã tạo ấn tượng với giáo đoàn tới mức khiến bác sĩ Finch vào một Chủ nhật nọ phải nhận xét một cách lơ đãng và lớn tiếng, “Chúng ta hỏi xin bánh mì và người ta đã cho chúng ta Đá.” [41]

Mục sư Stone từ lâu đã bị nghi là có xu hướng tự do chủ nghĩa; một số người nghĩ rằng ông ta quá thân thiện với những đạo hữu miền Bắc; gần đây ông còn thoát khỏi cuộc tranh luận xung quanh Kinh Tin Kính với phần nào bị tổn thương; và tệ hơn cả, ông ta bị xem là nhiều tham vọng.

Jean Louise đang xây dựng một luận điểm không thể đánh đổ chống lại ông ta thì nhớ ra mục sư Stone bị mù nhạc.

Không hề bối rối trước việc Herbert Jemson không giữ lòng trung thành với truyền thống, vì ông ta không nghe được gì cả, mục sư Stone đứng dậy và bước tới bục thuyết giảng với cuốn Kinh Thánh trong tay. Ông ta mở ra và nói, “Đoạn thánh thư hôm nay trích từ Sách Isaia, chương hăm mốt, câu sáu:

Vì Chúa đã phán với tôi thế này: “Hãy đi, đặt người canh gác, khi thấy gì thì hãy báo cáo ngay.”

Jean Louise đã thực sự cố gắng lắng nghe xem người canh gác của mục sư Stone trông thấy gì, nhưng mặc dù nỗ lực đè nén xuống, cô vẫn cảm thấy sự buồn cười đang chuyển thành nỗi bực bội căm phẫn và cô nhìn chăm chăm vào Herbert Jemson suốt buổi lễ. Sao ông ta dám thay đổi nó? Phải chăng ông ta đang cố lôi họ về với Giáo hội mẹ bên Anh? Nếu để lý trí điều khiển, cô hẳn đã thấy rằng Herbert Jemson là một tín hữu Giám lý thuần thành: ông ta khét tiếng là chẳng biết gì về thần học nhưng làm việc tốt thì rất nhiều.

Bài Ngợi ca Chúa đã dứt, kế tiếp họ sẽ đến phần xông hương - Tính chính thống là giáo thuyết của tôi. [42] Chú Jack nói câu đó hay một trong các giám mục xưa của chú ấy? Cô nhìn sang chú ấy ở dãy ghế bên kia và thấy đường sắc cạnh của khuôn mặt chú nhìn nghiêng: chú ấy đang bực bội, cô nghĩ thế.

Mục sư Stone nói đều đều… “tín hữu Thiên Chúa giáo có thể rũ bỏ những thất vọng của đời sống hiện đại bằng cách… đến với Đêm Gia đình mỗi thứ Tư và mang theo một món ăn đậy điệm kín… ở cùng anh chị em bây giờ và mãi mãi, A men.”

Khi mục sư Stone nói lời tạ ơn và đi ra cửa trước, cô bước theo lối đi giữa hai dãy ghế chặn đầu Herbert, ông này còn ở lại để đóng các cửa sổ. Bác sĩ Finch nhanh hơn trong vụ này:

“… không nên hát như thế, Herbert,” ông ấy nói. “Chúng ta rốt cuộc vẫn là tín hữu Giám lý, D. V. mà.”

“Đừng nhìn tôi, bác sĩ Finch.” Herbert giơ hai tay lên trời như muốn gạt bỏ thứ gì đó đang đến. “Ở Trại âm nhạc Charles Wesley người ta bảo tôi hát theo kiểu đó.”

“Anh sẽ không ngoan ngoãn chấp nhận một chuyện như thế chứ, phải không? Ai bảo anh làm như thế?” Bác sĩ Finch mím môi dưới lại cho đến khi nó hầu như biến mất rồi bật mạnh ra.

“Ông thầy dạy nhạc. Ông ta dạy một loạt bài về những sai lầm của âm nhạc nhà thờ miền Nam. Ông ta là dân New Jersey,” Herbert nói.

“Ông ta dạy thế, thật sao?”

“Dạ, thưa ông.”

“Thế ông ta bảo có sai lạc gì trong đó?”

Herbert nói, “Ông ta bảo thật chả khác gì chúng tôi đang hát câu ‘Hãy thò mõm vào cái hõm nơi Phúc âm rơi tõm’ thay cho hầu hết bài thánh ca chúng tôi hát. Bảo rằng người ta đáng phải dùng luật giáo hội để cấm nhạc của Fanny Crosby và bài ‘Rock of Ages’ là một thứ kinh tởm đối với Chúa.”

“Vậy sao?”

“Ông ta bảo chúng tôi phải khuấy động bài Ngợi ca Chúa lên.”

“Khuấy động lên à? Làm thế nào?”

“Như chúng tôi hát hôm nay.”

Bác sĩ Finch ngồi xuống băng ghế đầu. Ông quàng cánh tay thả qua lưng ghế và cử động mấy ngón tay đầy trầm tư. Ông nhìn lên Herbert.

“Rõ ràng,” ông nói, “rõ ràng các đạo hữu xứ Bắc nhà mình chưa hài lòng với vài ba việc làm của Tòa án Tối cao. Bây giờ họ còn cố ép ta thay đổi thánh ca nữa.”

Herbert nói, “Ông ta bảo chúng tôi phải bỏ ngay những thánh ca miền Nam và học một số bài khác. Tôi không thích vụ này - những bài mà ông ấy nghĩ là hay thậm chí chẳng có giai điệu nữa.”

Tiếng “Ha!” của bác sĩ Finch nghe khô khốc hơn mọi khi, một dấu hiệu rõ rệt cho thấy cơn giận của ông đang bốc lên. Ông kềm giữ lại được vừa đủ để nói, “Thánh ca miền Nam, Herbert hả? Thánh ca miền Nam?”

Bác sĩ Finch đặt hai bàn tay lên đầu gối và thẳng sống lưng lên.

“Này, Herbert,” ông nói, “mình hãy ngồi yên tĩnh trong chốn tôn nghiêm này và phân tích chuyện này một cách bình tĩnh. Tôi tin rằng ông thầy của ông muốn chúng ta hát bài Ngợi ca Chúa từ đây về sau không kém gì Giáo hội Anh giáo, tuy nhiên ông ta đổi ý - ông ta đổi ý - và muốn loại bỏ… bài ‘Abide with Me’?”

“Đúng vậy.”

“Lyte.”

“Ơ… Ông nói gì?”

“Của Lyte, thưa ông. Lyte. Còn bài ‘When I Survey the Wondrous Cross’ thì sao?”

“Thêm bài đó nữa,” Herbert nói. “Ông ấy cho tụi tôi một danh sách.”

“Cho một danh sách luôn sao? Tôi chắc bài ‘Onward, Christian Soldiers’ cũng có trong đó ha?”

“Ngay hàng đầu luôn.”

“Hừ!” bác sĩ Finch nói. “H. F. Lyte, Isaac Watts, Sabine Baring-Gould.”

Bác sĩ Finch nhả ra cái tên cuối cùng theo giọng hạt Maycomb: âm a, âm i kéo dài, và một khoảng dừng giữa các âm tiết.

“Ai cũng là người Anh hết, Herbert, người Anh chân chính trăm phần trăm,” ông nói. “Muốn loại họ ra, mà lại cố ép chúng ta hát bài Ngợi ca Chúa cứ như đang ở tu viện Westminster vậy, phải không? Được rồi, để tôi nói cho ông nghe…”

Jean Louise nhìn Herbert, ông này đang gật đầu đồng ý, rồi nhìn sang chú mình, lúc đó trông cứ như Theobald Pontifex. [43]

“… thầy của ông là một tay hợm hĩnh, Herbert à, và đó là sự thật.”

“Ông ta hơi ẻo lả,” Herbert nói.

“Tôi dám chắc vậy. Ông sẽ tuân theo tất cả cái thứ ngớ ngẩn này sao?”

“Lạy Chúa không.” Herbert nói. “Tôi nghĩ mình sẽ thử một lần, chỉ để chắc chắn về những điều tôi đã đoán Giáo đoàn sẽ không bao giờ học được thứ đó. Vả lại, tôi thích mấy bài cũ hơn.”

“Tôi cũng vậy, Herbert,” bác sĩ Finch nói. Ông đứng dậy, móc tay qua cánh tay Jean Louise. “Tôi sẽ gặp ông giờ này Chủ nhật tới, và nếu tôi thấy nhà thờ này bị nhấc dù chỉ một phân lên khỏi mặt đất tôi sẽ cho là chính ông chịu trách nhiệm đấy.”

Cái gì đó trong đôi mắt bác sĩ Finch cho Herbert biết đây là câu nói đùa. Ông ta bật cười và nói, “Đừng lo, thưa ông.”

Bác sĩ Finch đưa cháu gái ra xe, nơi Atticus và Alexandra đang chờ. “Muốn quá giang không?” bà Alexandra nói.

“Dĩ nhiên là không rồi,” bác sĩ Finch nói. Ông có thói quen đi bộ tới nhà thờ và trở về mỗi Chủ nhật, và ông làm việc đó, giông bão, nắng đổ lửa hay thời tiết lạnh cóng cũng không ngăn ông được.

Khi ông quay lưng đi, Jean Louise gọi theo. “Chú Jack,” cô hỏi, “D. V. nghĩa là gì vậy?”

Bác sĩ Finch thở một hơi dài theo kiểu cô-không-được-dạy-dỗ-gì-cả-thưa-cô, nhướng mày lên, và nói, “ Deovolente . ‘Theo ý Chúa’, cháu à. ‘Theo ý Chúa.’ Một phát biểu đáng tin cậy của dân Công giáo.”