Chương 15
Sau cuộc trò truyện với Zbyszko, suốt ba ngày liền Jagienka không xuất hiện ở Bogdaniec, mà hôm thứ tư cô mới đến, báo tin cha tu viện trưởng đã tới Zgorzelice. Đón tin ấy, lòng ông Maćko có phần xáo động. Thực ra, không phải ông không có tiền chuộc lại đất - thậm chí nhẩm tính, ông cũng còn khá dư dật để thuê thêm nhân công, mua gia súc và sắm các thứ vật dụng cần thiết cho canh tác - nhưng điều ấy dẫu sao vẫn tùy thuộc đáng kể vào lòng tốt của người họ hàng giàu có kia. Thí dụ như cha có thể để lại hoặc lấy đi những tá điền mà cha đã giao đất cho, và như vậy có thể sẽ làm tàng thêm hay giảm bớt đi giá trị điền sản.
Vì vậy, ông Maćko hỏi dò Jagienka khá kỹ về tình hình cha tu viện trưởng - những là cha có vui vẻ không, cha nói gì về hai chú cháu ông, bao giờ cha sẽ đến Bogdaniec. Cô gái lựa lời trả lời ông, động viên và làm ông yên lòng. Cô bảo cha rất khỏe và vui, cha mang theo một đoàn tùy tùng đông đảo, trong đó ngoài các gia nhân vũ trang thì còn có mấy chủng sinh lang bạt [142] và các ca công. Cha cùng ông Zych hát hò vui vẻ, cha rất thích nghe hát, không chỉ những bài thánh ca mà cả những khúc dân ca. Cô bảo cha rất ân cần hỏi thăm ông Maćko và chăm chú lắng nghe ông Zych thuật lại những chuyện phiêu lưu của Zbyszko tại Kraków.
- Bác biết rõ hơn ai hết là nên làm gì cho cha vui lòng. - Sau cùng, cô gái thông minh nói. - Nhưng cháu nghĩ có lẽ bây giờ anh Zbyszko nên đến ngay để chào hỏi vị họ hàng cao niên, đừng nên chờ cha đích thân tới Bogdaniec trước.
Lời khuyên ấy rất hợp ý ông Maćko, ông bèn gọi ngay Zbyszko vào và bảo:
- Mày hãy ăn mặc thật sang, đi ngay sang bên ấy, ôm hôn chân cha tu viện trưởng, bày tỏ lòng thành kính để được cha yêu.
Rồi ông quay sang Jagienka:
- Nếu cháu dốt nát bác cũng chẳng ngạc nhiên, bởi đàn bà thường thế, nhưng bác kinh ngạc bởi cháu bác thông minh quá. Hãy khuyên bác với, nên đón cha thế nào? Làm sao cho cha được hài lòng khi tới đây?
- Về ăn uống thì tự cha sẽ bảo người thích món gì, nói chung cha thích ăn thật ngon, nhất là những món cho nhiều nghệ tây.
Nghe vậy, ông Maćko vò đầu bứt tai:
- Bác kiếm đâu ra nghệ tây bây giờ?…
- Cháu đã mang đến kia rồi ạ. - Jagienka đáp.
- Chúa ban cho cháu tài làm gì cũng giỏi. - Ông Maćko sung sướng thốt lên. - Đã ưa nhìn lại giỏi nội trợ, đã thông minh, biết đường cư xử lại giàu lòng nhân đạo! Ôi! Giá còn trẻ, bác sẽ cưới cháu liền tay chứ chẳng không!
Nghe ông nói, Jagienka hơi liếc sang Zbyszko rồi khẽ thở dài, nói:
- Cháu mang đến cho bác cả cỗ mạt chược, cốc lắc và dạ trải bàn, bởi sau khi ăn bao giờ cha cũng thích chơi vài ván.
- Ngày trước cha đã có thói quen ấy, nhưng khi chơi người hay cáu lắm.
- Bây giờ cha cũng vẫn hay nổi cáu, nhiều khi quăng cả cốc xuống đất, lao ra sân hoặc chạy ra đồng, nhưng rồi chẳng mấy chốc cha lại vui vẻ trở vào và tỏ ra ngạc nhiên sao vừa rồi lại bực… Bác biết tính cha rồi đấy, cốt là đừng trái ý người thì chẳng còn ai tốt hơn cha được nữa.
- Ai dại gì mà trái ý cha, đầu óc cha giỏi hơn người nhiều chứ!
Hai người trò chuyện với nhau trong lúc Zbyszko vào buồng thay quần áo. Chàng bước ra, xinh đẹp bóng bẩy làm Jagienka lóa cả mắt, như lần đầu thấy chàng mặc chiếc áo jaka trắng nuột tới Zgorzelice. Nhưng lần này lòng cô chua xót khi nghĩ rằng vẻ đẹp của chàng chẳng dành cho mình - lòng chàng đã yêu thương người khác.
Ông Maćko hởi lòng hởi dạ khi nghĩ cha tu viện trưởng sẽ rất yêu Zbyszko, chắc cha sẽ chẳng khó khăn gì khi bàn tới chuyện tiền nong. Quá phấn khích với ý nghĩ ấy, ông quyết định đi cùng chàng.
- Bảo thắng xe cho tao với. - Ông bảo Zbyszko. - Đeo mảnh tên trong người, tao còn đi được từ Kraków về tận Bogdaniec, bây giờ không có nó, chẳng lẽ tao không tới được Zgorzelice?
- Cháu chỉ e bác mệt - Jagienka bảo.
- Ấy, chẳng sao đâu, bác thấy khỏe lắm rồi. Mà giả thử nếu có bị mệt chút đỉnh thì chẳng sao, thấy bác nhiệt thành đến gặp, hẳn cha càng rộng rãi chứ sao!
- Với cháu, dẫu sao sức khỏe của chú vẫn quý hơn lòng hào phóng của cha. - Zbyszko lên tiếng.
Nhưng ông Maćko cứ khăng khăng giữ ý. Dọc đường, ông cũng hơi rên rẩm tí chút, nhưng vẫn không ngớt dặn dò Zbyszko cách cư xử khi tới Zgorzelice, bảo chàng phải tỏ ra vâng lời và ngoan ngoãn chiều ý người họ hàng giàu có kia, bởi cha không dung thứ bất kỳ một sự trái ý nào, dù là nhỏ nhặt nhất.
Đến trang Zgorzelice, họ gặp ông Zych và cha tu viện trưởng đang ở ngoài hiên, vừa nhấm nháp rượu nho vừa ngắm cảnh sắc huy hoàng của Chúa. Sau lưng hai người, ngồi thành một dãy trên ghế dài kê sát tường là sáu gia nhân tùy tùng của cha, trong đó có hai ca công và một người hành hương rất dễ nhận ra qua chiếc gậy chống cong queo, chiếc hồ lô gỗ hai đáy buộc ở thắt lưng và những hình vỏ sò đính ngoài áo khoác đen. Những người còn lại nom có vẻ chủng sinh, chỏm đầu bị cạo nhẵn thín, nhưng lại ăn vận theo lối người thường, với thắt lưng da bò, bên sườn đeo đoản kiếm.
Thấy ông Maćko đi xe đến, ông Zych vội bước ra, còn cha tu viện trưởng - hẳn nghĩ tới cương vị trọng đại của mình - vẫn ngồi yên tại chỗ, chỉ bảo nhỏ điều gì đó với mấy chủng sinh vừa từ nhà bước ra. Zbyszko và lão Zych dìu ông Maćko đang còn khá yếu vào tới hiên.
- Con vẫn chưa thật khỏe, - ông Maćko vừa hôn tay cha tu viện trưởng vừa nói, - nhưng vẫn cố đến đây để được cúi chào cha, cha chủ của con, cảm ơn cha đã giữ gìn và canh tác trang Bogdaniec, và xin được cha ban ơn lành, điều mà kẻ có tội là con đang vô cùng trông đợi.
- Ta nghe nói ông đã đỡ. - Cha tu viện trưởng ôm lấy đầu ông, thốt lên. - Nghe nói ông đã hứa dâng lễ vật lên mộ hoàng hậu vừa quá cố của chúng ta phải không?
- Thưa vâng, con cầu xin ơn bà vì không biết nên cầu xin vị thánh nào cứu giúp.
- Làm thế là rất phải! - Cha tu viện trưởng nhiệt thành kêu lên. - Hoàng hậu ta còn giỏi hơn khối vị thánh, có thánh nào thử ganh ghét với bà xem!
Cơn giận bùng lên trên mặt cha, má cha đỏ bừng, mắt như lóe lửa. Những người có mặt đều đã quen với sự nóng nảy bất chợt đó, ông Zych bật cười, kêu lên:
- Nện cho chúng một trận biết tay, hỡi những ai tin Chúa!
Cha tu viện trưởng thở phì ra một tiếng thật to, đưa mắt nhìn khắp lượt những người có mặt, rồi bật cười, cũng đột ngột như lúc nổi giận. Cha nhìn Zbyszko, hỏi:
- Đây có phải đứa cháu ruột của ông, kẻ họ hàng của ta đó chăng?
Zbyszko cúi đầu hôn tay cha.
- Ta gặp lúc nó còn bé tí, nếu không bảo chắc ta chẳng nhận ra nó đâu! - Cha nói. - Nào, anh đứng yên ta ngắm chút nào!
Cha đưa cặp mắt sắc sảo ngắm từ đầu đến chân Zbyszko, rồi thốt lên:
- Xinh quá! Tiểu thư chứ không phải hiệp sĩ!
Ông Maćko liền thưa:
- Khi bọn Đức nhảy múa với tiểu thư này, hễ chàng nào ôm vào là ngã lăn ra không bao giờ đứng lên được nữa đấy, thưa cha!
- Và chàng lên dây nỏ chẳng cần tay vặn! - Jagienka chợt thốt lên.
Cha tu viện trưởng quay lại nhìn cô:
- Sao con cũng ở đấy, hả?
Cô gái đỏ mặt, cả cổ lẫn hai tai cô cũng ửng hồng, lúng túng và bối rối:
- Dạ, con thấy mà…
- Phải cẩn thận, kẻo lại bị hắn bắn trúng đấy, nhỡ bị trúng thì suốt chín tháng cũng chửa lành đâu…
Nghe thấy thế, các ca công, người hành hương lẫn dám tu sĩ lang thang đồng thanh phá lên cười, càng làm Jagienka bối rối cực độ. Thương tình, cha bèn chìa cho cô ống tay áo rộng thùng thình của cha:
- Chui nấp vào đây, con gái ta! - Ông bảo. - Mặt con đỏ đến sắp bật máu ra rồi kìa!
Ông Zych dìu ông Maćko ngồi xuống ghế dài rồi sai mang rượu. Jagienka chạy đi lấy. Cha tu viện trưởng nhìn Zbyszko, bảo:
- Đùa thế đủ rồi! Ta nói thế không có ý chê anh đâu, mà chỉ vì ta sung sướng trước dung mạo khiến khối đứa con gái phải ghen tị của anh đó thôi. Ta biết anh là một gã trai đáng khen. Ta đã nghe kể những công tích của anh ở thành Wilno, về hai hiệp sĩ xứ Fryzja và chuyện ở Kraków. Ông Zych đã kể ta nghe cả…
Nói đoạn, cha chăm chú nhìn sâu vào mắt Zbyszko hồi lâu, lát sau mới nói tiếp:
- Anh đã thề cướp ba chiếc ngù lông công thì cứ đi mà cướp! Đánh giết kẻ thù của bộ tộc ta là hành động đáng khen, được Đức Chúa yêu mến!… Mà nếu anh còn hứa thêm điều gì quá, thì nên nhớ rằng ta có thể làm phép giải bỏ ngay cho, bởi ta có quyền làm việc đó.
- Hey! - Zbyszko thốt lên. - Khi một người đã hứa với Đức Chúa Giêsu trong tâm linh là sẽ thực hiện một việc gì đó, liệu có sức mạnh nào giải bỏ lời nguyền ấy được, thưa cha?
Nghe những lời chàng thốt ra, ông Maćko lo lắng nhìn cha tu viện trưởng, nhưng hẳn đang lúc rất vui nên thay vì nổi giận, cha chỉ giơ một ngón tay đe Zbyszko và bảo:
- Thông thái gớm nhỉ! Cẩn thận kẻo lại gặp phải chuyện không lành như các tín đồ Beyhard người Đức đấy. [143]
- Họ gặp chuyện gì vậy, thưa cha? - Ông Zych hỏi.
- Họ bị hỏa thiêu trên giàn lửa.
- Vì tội gì ạ?
- Họ dám bảo cả người trần mắt thịt cũng có thể hiểu thấu những điều huyền diệu của Chúa như kẻ tu hành.
- Họ bị trừng phạt nặng quá đấy ạ!
- Thế mới đáng đời! - Cha tu viện trưởng quát - Họ đã dám cả gan nhạo báng Đức Chúa Thánh Thần. Các ông nghĩ thế nào? Một kẻ phàm trần liệu có thấu hiểu những điều linh diệu của Đức Chúa sao?
- Làm thế nào hiểu được! - Các chủng sinh đồng thanh lên tiếng.
- Ta không hỏi các ngươi, lũ hề, ngồi yên đấy! - Cha tu viện trưởng quát - Các ngươi đã là tu sĩ quái đâu, mặc dầu đầu các ngươi đã bị cạo trọc lóc.
- Chúng con đâu phải lũ hề hay bọn chọc cười, chúng con là thần tử của cha đấy chứ! - Một người trong bọn họ nói, mắt thèm thuồng nhìn chiếc bình to tướng đang tỏa mùi thơm ngòn ngọt và hương hốt bố.
- Xem kìa!… Hắn lúng ba lúng búng như ngậm hột thị ấy thôi! - Cha tu viện trưởng kêu lên. - Này, thằng râu xồm kia! Ngươi nhìn gì cái bình? Định tìm tiếng La-tinh dưới đáy bình hả?
- Thưa, con không định tìm tiếng La tinh, con tìm món bia đấy ạ! Mà món ấy thì con tìm được ngay bây giờ!
Cha tu viện trưởng quay sang bảo với Zbyszko, người đang ngạc nhiên ngắm các “thần tử” của cha:
- Đám này đều là clerici scholares [144] cả, dẫu đứa nào cũng chỉ chực quăng béng ngay sách vở, vớ lấy đàn luýt mà lang thang khắp thế gian. Ta đã phải chiêu tập chúng về, cho ăn cho uống, còn biết làm thế nào được! Toàn lũ vô lại hạng nhất. Nhưng chúng lại biết ca hát, cũng đã được nếm náp chút của rơi rớt của Chúa, nên ở thánh đường ta cũng nhờ được chúng đôi điều, và lúc cần hộ vệ thì nhiều đứa cũng mạnh chân khỏe tay ra trò! Gã hành hương kia chẳng hạn, hắn khoác lác là đã từng đến Đất Thánh, nhưng nếu có hỏi hắn một tên biển hay tên đất nào đó thì chỉ công toi, vì hắn chẳng biết hoàng đế Hy Lạp tên gì hoặc cai trị thành đô nào nữa kia!
- Thưa cha, con có biết đấy chứ ạ, - người hành hương cất giọng khàn khàn nói, - nhưng khi lũ kẻ cướp khốn khiếp trên sông Dunai túm lấy con mà lắc thì trí nhớ con bị rơi tiệt mất cả.
- Thưa cha, con ngạc nhiên hơn cả là việc họ được đeo kiếm, - Zbyszko nói, - vì con chưa từng gặp chủng sinh lang bạt mang kiếm bao giờ.
- Bọn này được phép đeo kiếm, - cha bảo, - bởi lẽ chúng chưa chịu phép thánh. Còn ta, chuyện ta luôn luôn mang kiếm bên mình cũng chẳng có gì lạ. Năm ngoái ta thách lão Wilk trang Brzozowa đấu gươm để tranh khu rừng mà các ngươi vừa đi qua trên đường về Bogdaniec ấy, mà lão ta không dám đấu…
- Lão làm sao dám đấu với linh mục? - Ông Zych xen ngang.
Cha tu viện trưởng nổi cáu, đấm tay xuống bàn, quát lớn:
- Khi ta mặc giáp, ta không còn là giáo sĩ, mà là hiệp sĩ quý tộc, biết chưa!… Hắn không dám đấu với ta, mà hắn định ban đêm mang gia nhân tấn công Tulcza kia đấy! Chính vì thế ta phải luôn luôn mang kiếm theo người!… Omnes leges, omniaque iura vim vi repellere cunctisque sese defensare permittunt [145] . Đấy! Chính vì thế, ta cho phép chúng được đeo gươm.
Ông Zych, ông Maćko, Zbyszko nín thinh nghe tràng tiếng La tinh và cùng cúi đầu thán phục sự thông thái của cha, bởi họ chẳng hiểu mô tê gì cả. Cha đảo đôi tròng mắt đầy phẫn nộ, nhìn quanh hồi nữa rồi mãi sau mới thốt lên:
- Biết đâu hắn ta lại dám mò đến tận đây tấn công ta!
- Ô! Lão cứ tấn công đi! - Các chủng sinh lang bạt vớ ngay chuôi kiếm, đồng thanh kêu lên.
- Lão cứ tấn công xem nào! Lâu không được đánh đấm, ta cũng ngứa tay lắm rồi!
- Lão chẳng dám làm thế đâu ạ. - Ông Zych nói. - Lão có đến đây chăng nữa thì cũng chỉ để chào hỏi cha và xin được sống hòa hiếu đấy thôi! Lão đã chịu bỏ mấy khu rừng ấy rồi. Còn thằng con trai nữa… Cha cũng biết đấy!… Nhưng nó đừng hòng…
Tu viện trưởng đã bình tâm, bảo:
- Ta có gặp gã Wilk con lúc hắn đang chén chú chén anh với gã Cztan trang Rogowo ở tửu quán Krześnia. Lúc ấy trời tối, hai đứa không nhận ra ta. Chúng đang bàn đến Jagienka.
Nói đến đây, cha quay sang Zbyszko:
- Và cả anh nữa.
- Họ muốn gì ở con ạ?
- Muốn thì chúng chẳng muốn gì, có điều chúng không thích chuyện lại có thêm một địch thủ nữa ở bên vùng Zgorzelice. Cztan bảo Wilk con thế này: “Muốn cho da nó bớt nhẵn, tớ sẽ làm cho người nó nổi u nổi bướu lên là được chứ gì!” Gã Cztan còn bảo: “Nó biết thân biết phận thì thôi, nếu không chúng ta sẽ vặn gãy xương nó trong nháy mắt!” Rồi hai thằng đều cả quyết là anh sẽ rất sợ chúng.
Ông Maćko đưa mắt nhìn ông Zych khi nghe những lời ấy, mặt hai người hiện lên vẻ ranh mãnh và thích thú. Không hiểu có thật cha tu viện trưởng nghe được câu chuyện ấy hay không, hay cha bịa ra nhằm khích Zbyszko, nhưng cả hai ông - nhất là ông Maćko, người vốn hiểu tâm tính Zbyszko - đều hiểu rằng trên đời này không có cách gì hay hơn để đưa chàng trai đến với Jagienka.
Như cố tình, cha tu viện trưởng nói thêm:
- Nói của đáng tội, hai gã ấy cũng là những chàng trai lực lưỡng vâm đô gớm đấy chứ!
Zbyszko không biểu lộ thái độ, mà chỉ hỏi ông Zych, giọng hơi khác thường:
- Thưa bác, mai là Chúa nhật phải không ạ?
- Phải, Chúa nhật.
- Bên bác cả nhà đi dự lễ misa chứ ạ?
- Có chứ!…
- Đến đâu ạ? Đến nhà thờ Krześnia chứ?
- Ấy là nơi gần nhất. Còn đến đâu nữa?
- À, vậy thì hay quá!