Chương 16

Đuổi kịp ông Zych và Jagienka đang đi cùng cha tu viện trưởng và đám chủng sinh, Zbyszko nhập vào đoàn người đi lễ ở nhà thờ Krześnia, chàng muốn tỏ cho cha thấy chàng không sợ gì gã Wilk trang Brzozowa và Cztan trang Rogowo, không bao giờ chàng phải tránh mặt chúng. Dù đã bao lần gặp Jagienka tại Zgorzelice và Bogdaniec lúc cô ăn mặc chỉnh tề tiếp khách, nhưng lần này Zbyszko chợt kinh ngạc khi thấy cô trong bộ trang phục đi lễ nhà thờ. Cô mặc áo dài may bằng thứ dạ đỏ ghép lông chồn, găng tay đỏ, đội mũ lông chồn khâu chỉ vàng, bên dưới là hai bím tóc dài mượt mà. Cô không cưỡi ngựa theo kiểu đàn ông mà ngự trên một chiếc yên cao có tay nắm, chân đặt lên đôi bàn đạp gỗ ẩn hiện dưới lần váy dài xếp nếp đều đặn. Ở nhà, ông Zych thường vẫn cho phép cô con gái mặc áo lông thú, đi giày da bê, nhưng khi ra đường đi lễ, ông muốn tất cả những người đang chờ đợi trước nhà thờ nhận ngay ra cô không phải con gái một phú nông hay trang chủ tầm thường, mà là tiểu thư con nhà hiệp sĩ quý tộc phong lưu. Vì vậy, ông cho hai gia nhân dắt ngựa cho Jagienka - chúng mặc quần chẽn ống, bên trên là chiếc áo dài rộng thùng thình, đi cùng bốn gia nhân nữa, với đám chủng sinh của cha tu viện trưởng đeo trên lưng những thanh gươm và những cây đàn luýt. Zbyszko ngạc nhiên vì đoàn tùy tùng đã đành, nhưng Jagienka vẫn khiến chàng sững sờ hơn cả, nom cô đẹp như một nàng tố nữ trong tranh, bên cha tu viện trưởng như một vị vương công đang du ngoạn, trong chiếc áo dài đỏ có những ống tay rộng thùng thình. Người mặc khiêm nhường nhất trong cả đoàn lại chính là ông Zych - ông chăm lo cho phục trang kẻ khác, còn bản thân chỉ thích chè chén và hát ca.

Bốn người đi thành một hàng ngang: cha tu viện trưởng, Jagienka, Zbyszko và ông Zych. Ban đầu, cha tu viện trưởng bảo đám hề [146] quấy nhộn hát thánh ca, nhưng về sau có lẽ chán nghe chúng, cha liền quay sang trò chuyện với Zbyszko. Chàng trai mủm mỉm cười liếc nhìn thanh đoản kiếm to bản của cha - nó chẳng nhỏ hơn chút nào so với thanh kiếm song thủ của bọn Đức.

- Ta thấy anh có vẻ ngạc nhiên về thanh kiếm của ta thì phải. - Cha nghiêm nghị bảo. - Anh phải biết rằng hội đồng thánh giáo cho phép các linh mục khi đi đường được sử dụng kiếm, hoặc máy bắn đá và phóng đá nữa, mà chúng ta chẳng đang đi đây là gì? Còn nếu Đức Thánh Cha có ra lệnh cấm đeo kiếm và mặc áo đỏ thì hẳn người chỉ nghĩ đến loại linh mục cấp thấp, chứ Chúa đã tạo ra giới hiệp sĩ là để cầm vũ khí. Kẻ nào dám tước khí giới của hiệp sĩ, kẻ đó cả gan chống lại ý phán quyết vĩnh hằng của Chúa.

- Con đã được gặp quận công Henryk vùng Mazowsze, một cha giám mục đã từng tham dự tỷ thí ở võ hội. - Zbyszko nói.

- Chuyện đấu võ của ngài không đáng trách. - Cha tu viện trưởng giơ một ngón tay lên trời, nói. - Đáng trách là ngài đã cưới vợ, lại không may mắn chút nào, bởi lấy lầm một kẻ fornicariam et bibulam mulierem [147] , kẻ mà như người ta nói ngay từ thời trẻ đã adorabat Bacchum [148] , hơn nữa lại còn adultera [149] cái tính ấy cũng chẳng đem lại điều gì hay.

Nói đến đây, cha kìm ngựa, giáo huấn trang nghiêm hơn:

- Nếu anh định lấy một kẻ nào đó, tức là khi chọn uxorem [150] , anh phải chọn cho được một người biết kính Chúa, lại là con nhà gia giáo nền nếp, đảm đang và sạch sẽ, những đức tính mà ngoài Đức Thánh Cha còn được một nhà hiền triết ngoại đạo tên là Seneca [151] khuyến cáo. Mà anh làm sao biết chắc sự lựa chọn của anh là đúng nếu anh không hiểu tường tận gia thế của kẻ mà anh chọn làm bạn đời? Bởi lẽ một vị thông thái khác nhà Chúa đã từng dạy rằng: Pomus non cadit absque arbore [152] … Giỏ nhà ai quai nhà ấy, mẹ nào con nấy… Vậy thì, hỡi kẻ có tội kia, anh hãy học lấy bài học thuộc lòng này: Chớ nên tìm vợ ở xa, mà nên tìm chốn lân gia cận kề, Nếu không, nhỡ anh vớ phải một cô ả, như một nhà triết học nọ [153] đã từng phải khóc vì mụ vợ, khi bị mụ giội cả aquam sordidam [154] lên đầu trong cơn tức giận.

- In saecula saeculorum [155] , amen! - Đám chủng sinh lang bạt đồng thanh, bởi bao giờ chúng cũng chỉ đáp lời cha bằng mỗi một câu đó, không cần để ý xem nó có hợp cảnh hợp tình gì chăng.

Mọi người chăm chú lắng nghe lời cha, thán phục tài ăn nói và sự thông kinh bác cổ của ông, còn cha thì hình như không chỉ nói riêng với Zbyszko mà hướng nhiều hơn sang phía ông Zych và Jagienka như thể đặc biệt muốn giảng giải cho họ. Và rõ ràng Jagienka hiểu điều cha định nói, bởi dưới hàng mi dài, ánh mắt cô đang liếc nhìn chàng trai trẻ - chàng đang nhíu trán cúi đầu như cân nhắc điều vừa nghe thấy.

Cả đoàn lại đi tiếp trong im lặng. Cho tới khi trông thấy trấn Krześnia, cha tu viện trưởng mới sờ quanh thắt lưng, xoay gươm ra phía trước để dễ rút ra, rồi bảo:

- Chắc lão Wilk trang Brzozowa kéo cả bầy thuộc hạ đến.

- Hẳn rồi, - ông Zych họa lời cha, - nhưng con nghe bọn gia nhân kháo nhau thì hình như lão ta đang bị đau ốm gì đấy.

- Nhưng một chủng sinh của ta lại nghe bảo lão sẽ tấn công chúng ta trước tửu điếm, ngay sau buổi lễ nhà thờ.

- Lão không làm chuyện đó mà không báo trước đâu, thưa cha, nhất là ngay sau lễ misa.

- Cầu Chúa giúp lão tỉnh trí lại. Ta vốn chẳng gây sự với bất kỳ ai, ta sẵn sàng nhẫn nhục chịu đựng những điều xúc phạm.

Nói đoạn, cha đưa mắt nhìn đám tùy tùng, bảo:

- Các ngươi không được rút gươm khỏi vỏ, nghe chưa. Hãy nhớ các ngươi là bề tôi nhà Chúa, chờ khi nào bọn kia rút gươm ra mới được xông vào.

Đi bên Jagienka, Zbyszko hỏi cô về điều chàng quan tâm nhất.

- Đến Krześnia, chắc chúng ta sẽ gặp Wilk và Cztan. - Chàng nói. - Em nhớ chỉ cho anh ngay từ xa để anh biết mặt họ nhé.

- Dạ vâng, thưa anh Zbyszko! - Jagienka khẽ nói.

- Gặp em trước và sau buổi lễ, bọn họ thường làm gì?

- Họ phục dịch em theo cách của họ.

- Hôm nay họ sẽ không được phục dịch em nữa, hiểu chưa?

Cô gái lại nói đầy cam chịu:

- Dạ vâng, thưa anh Zbyszko!

Câu chuyện của cả hai bị gián đoạn bởi tiếng gỗ gõ vang, chẳng là hồi ấy nhà thờ Krześnia chưa có chuông. Lát sau, cả đoàn tới nơi. Lập tức, từ trong đám người đang tụ tập chờ lễ misa trước nhà thờ, anh chàng Wilk và Cztan trang Rogowo bước ra. Nhưng Zbyszko đã ra tay trước. Nhảy phắt từ lưng ngựa xuống trước khi hai gã kịp chạy tới nơi, chàng đặt hai tay vào hông Jagienka để nhấc cô xuống ngựa, rồi sau khi đưa mắt đầy thách thức nhìn chúng, chàng cầm tay dẫn cô vào nhà thờ.

Ở tiền sảnh, cả hai gã lại bị chậm chân tẽn tò lần nữa. Tuy cả hai đã vội len đến đài nước thánh, cùng nhúng tay vào chìa nước thánh cho cô gái, nhưng Zbyszko đã làm động tác ấy và cô gái đã chụm mấy ngón tay chạm vào lòng bàn tay chàng, rồi làm dấu thánh cùng chàng bước vào nhà thờ. Khi ấy, không chỉ riêng gã Wilk con, mà dẫu trí óc cạn cợt, chàng Cztan trang Rogowo cũng hiểu được rằng đó là chuyện cố tình thể hiện. Cả hai đùng đùng nổi giận, tóc như dựng ngược cả lên dưới mao mạng. Tuy nhiên, chúng vẫn còn giữ được đôi chút tỉnh táo. Đang cơn tức giận, hai gã không muốn vào nhà thờ ngay, vì còn e sợ sự trừng phạt của Chúa. Wilk chạy ào ra khỏi tiền sảnh, điên cuồng lao mình giữa các hàng cây băng qua nghĩa địa, cũng không biết mình chạy đi đâu. Cztan cũng lao theo, không hề suy nghĩ sẽ làm gì.

Mãi đến góc hàng rào, nơi những đống đá lớn được xếp để chuẩn bị xây tháp chuông cho nhà thờ Krześnia, cả hai mới dừng lại. Để trút vợi cơn giận đang tràn ứ cổ, Wilk vớ ngay một tảng đá lắc về đủ mọi phía. Thấy thế, Cztan cũng bám tay vào và thế là lát sau, cả hai gã điên cuồng vần tảng đá to tướng băng qua nghĩa địa vào tận cửa nhà thờ.

Mọi người ngạc nhiên nhìn hai gã, ngỡ cả hai đang thực hiện một lời thề nguyền nào đó, góp công ích xây tháp chuông. Sự nỗ lực ấy đã khiến chúng nguôi giận, cả hai đứng sững lại, thở hổn hển, người tái nhợt vì quá gắng sức, cùng đưa mắt nghi ngờ nhìn nhau.

Cztan trang Rogowo phá tan bầu không khí im lặng trước:

- Sao nữa? - Gã hỏi.

- Sao là sao? - Wilk hỏi lại.

- Ta nện hắn ngay bây giờ chứ?

- Nện trong nhà thờ sao được?

- Không phải trong nhà thờ, mà ngay sau lễ misa.

- Nhưng hắn cùng đi với cha tu viện trưởng và ông Zych. Mà chắc mày chưa quên lời ông Zych bảo: nếu xảy ra đánh đấm, ông ấy sẽ tống cổ hai thằng ta khỏi Zgorzelice ngay tức khắc. Không thế thì tao đã bẻ gãy xương sườn mày từ lâu rồi.

- Có mà tao bẻ gãy xương mày ấy! - Cztan nói, siết chặt hai nắm đấm gân guốc.

Mắt hai đứa lóe lửa dữ dội, nhưng rồi cả hai chợt hiểu ra rằng lúc này chúng cần đến sự hòa thuận hơn bao giờ hết. Đã bao phen chúng đánh nhau, nhưng sau mỗi trận đánh lại hòa hảo với nhau, bởi lẽ mặc dù bị chia rẽ bởi mối tình dành cho Jagienka nhưng hai đứa không thể sống thiếu nhau, bao giờ chúng cũng nhớ đến nhau. Hơn nữa, bây giờ cả hai lại có chung một kẻ thù mà chúng cảm thấy ngay là nguy hiểm.

Vì vậy, lát sau Cztan hỏi:

- Ta làm gì bây giờ? Hay cứ gửi đến Bogdaniec lời thách đấu với hắn?

Wilk thông minh hơn, nhưng cũng chưa biết nên làm gì. May thay, tiếng mõ nhà thờ đã giúp gã - tiếng mõ lại vang lên báo giờ hành lễ bắt đầu. Wilk bèn bảo bạn:

- Làm gì à? Ta cứ vào xem lễ đã, rồi Chúa ban cho điều gì thì nên thế ấy.

Chàng Cztan trang Rogowo hài lòng với lời khuyên thông minh ấy.

- Biết đâu Đức Chúa Giêsu lại chẳng chỉ bảo cho ta. - Gã tán đồng.

- Người còn ban phước cho ta nữa ấy chứ. - Wilk nói thêm.

- Theo đúng lẽ công bằng của Chúa!

Cả hai bèn bước vào nhà thờ. Thành kính lắng nghe những lời cầu nguyện, lòng chúng nguôi ngoai đi. Sau lễ misa, ở tiền sảnh, chúng không nổi đóa khi Jagienka lại nhận nước thánh từ tay Zbyszko. Ra đến nghĩa địa bên ngoài cổng nhà thờ, cả hai quỳ xuống ôm chân ông Zych, Jagienka và cả cha tu viện trưởng, mặc dù ông là thù dịch với lão Wilk trang Brzozowa. Hằm hè liếc Zbyszko nhưng cả hai chẳng nói lời nào, dẫu trong ngực chúng, trái tim đang gào lên vì đau đớn, tức tối và ghen tị. Chưa bao giờ chúng thấy Jagienka xinh đẹp tuyệt vời đến thế, hệt như một nàng công chúa vậy. Mãi đến khi cả đoàn người sang trọng ấy lên đường về nhà, từ xa chỉ còn vẳng lại tiếng hát vui nhộn của đám chủng sinh lang bạt, gã Cztan mới đưa tay gạt mồ hôi đọng thành giọt trên gò má chơm chởm râu ria mà thở phừ lên một tiếng như ngựa, còn Wilk thì nghiến răng, thốt lên:

- Vào quán! Vào tửu quán! Cay đắng cho ta chưa?…

Rồi như sực nhớ ra cái việc đã giúp chúng nguôi giận lúc nãy, cả hai lại ôm lấy tảng đá và nóng nảy vần nó trở lại chỗ cũ.

Trong lúc ấy, Zbyszko đang đi cạnh Jagienka, lắng nghe lời hát từ đám hề của cha tu viện trưởng; đi được chừng năm, sáu chặng ngựa [156] , đột nhiên chàng kìm ngựa, thốt lên:

- A, lẽ ra tôi còn phải hiến tiền lễ misa cầu nguyện cho sức khỏe của chú tôi, thế mà lại quên bẵng đi mất. Tôi phải quay lại đây!

- Anh đừng quay lại! - Jagienka thốt lên. – Về đến trang Zgorzelice, ta gửi tiền đi cũng được kia mà.

- Tôi phải trở lại thôi, xin các vị đừng chờ. Nhờ lượng Chúa!

- Lạy Chúa! - Cha tu viện trưởng nói. - Cứ đi thôi!

Mặt ông rất đỗi vui vẻ. Khi Zbyszko đã khuất bóng, ông khẽ hích ông Zych mà bảo:

- Ông hiểu chứ?

- Hiểu gì kia ạ, thưa cha?

- Đến Krześnia, nó sẽ đánh nhau với Wilk và Cztan. Ta nói đố có sai, bởi chính ta muốn thế, chính ta khích nó làm điều ấy mà!

- Hai gã ấy khỏe lắm, chúng sẽ nện thằng bé nhừ xương mất thôi, khi ấy ta được lợi gì kia chứ, thưa cha?

- Sao lại không được gì? Nếu đã đánh nhau vì Jagienka thì làm sao nó còn có thể nghĩ đến cô ả Jurandówna được nữa? Từ nay trở đi, Jagienka chứ không phải cô gái kia sẽ là nữ chúa của nó. Đó chính là điều ta muốn, bởi nó là cháu ta, mà ta cũng thương nó lắm.

- Ha, thế còn lời thề thì sao ạ?

- Ta sẽ giải bỏ ngay cho nó! Ông không nghe ta hứa đấy à?

- Với trí óc tuệ minh của cha, chuyện gì cũng giải quyết được cả. - Ông Zych đáp.

Phởn chí vì lời khen, cha tu viện trưởng đi sát lại bên Jagienka mà hỏi:

- Còn con, sao con lo lắng thế?

Cô gái cúi đầu, cầm tay cha nâng lên môi.

- Lạy Cha, xin người phái vài tên hề đến Krześnia xem sao.

- Để làm gì? Bọn chúng sẽ sà vào quán nốc rượu bí tỉ ngay.

- Biết đâu họ chẳng ngăn được một cuộc ẩu đả nào đó.

Cha tu viện trưởng nhìn nhanh vào mắt cô gái rồi đột ngột cao giọng:

- Dẫu nó có bị giết chết ở đó thì cũng kệ thây!

- Vậy xin người ta hãy giết cả con nữa! - Jagienka thốt lên.

Và rồi niềm cay đắng cùng nỗi tủi thân tích tụ dồn nén trong ngực cô từ sau cuộc trò chuyện với Zbyszko đột ngột trào ra thành suối lệ. Thấy thế, cha tu viện trưởng bèn ôm vai cô, dùng ống tay áo rộng thùng thình che cho cô, rồi bảo:

- Đừng lo, con gái ta, đừng lo gì cả! Có thể xảy ra ẩu đả thật, nhưng bọn kia dầu sao cũng là quý tộc, chắc chúng chẳng hè cả lũ xông vào đâu, mà sẽ thách đấu đàng hoàng theo đúng quy tắc hiệp sĩ, mà nếu thế thì thằng bé sẽ cân được tuốt, dù có phải đấu với cả hai thằng liền. Còn về chuyện cô gái con ông Jurand mà con có nghe nói thì ta bảo con hay rằng: cây gỗ để đóng giường cưới cho kẻ ấy chưa mọc trong rừng đâu!

- Nhưng nếu anh ấy quý người kia hơn, con cần gì nghĩ tới anh ấy nữa! - Jagienka nói qua hàng lệ.

- Vậy sao con còn nước mắt ngắn nước mắt dài?

- Vì con lo cho anh ấy.

- Ôi, thật là kiểu suy nghĩ của đàn bà! - Cha tu viện trưởng vừa nói vừa bật cười.

Rồi cúi người ghé sát tai Jagienka, ông bảo:

- Phải hiểu chứ, con gái ta. Dù có lấy con đi nữa thì đôi khi nó cũng vẫn phải đánh nhau, đã là quý tộc thì phải thế!

Rồi cúi thấp hơn nữa, ông nói thêm:

- Trước sau thế nào nó cũng sẽ cưới con làm vợ, mà chẳng lâu la nữa đâu, thề có Chúa trên cao xanh kia chứng giám!

- Anh ấy thì có mà cưới! - Jagienka nói.

Rồi cô mỉm cười qua hàng lệ, nhìn cha tu viện trưởng như muốn hỏi sao ông biết chuyện ấy.

Trong khi đó, quay lại Krześnia, trước tiên Zbyszko đi thẳng tới gặp cha linh mục, bởi lẽ thực tình chàng muốn nộp tiền cúng lễ misa cầu sức khỏe cho ông chú Maćko. Sau khi giải quyết xong việc ấy, chàng liền tới tửu quán, nơi chàng hy vọng sẽ tìm được gã Wilk trang Brzozowa và Cztan trang Rogowo.

Quả đúng vậy, chàng đã gặp cả hai. Tửu quán đông chật những người là người, cả trang chủ quý tộc, phú nông, mấy anh hề đang diễn đủ các thứ trò giúp vui kiểu Đức. Thoạt tiên, chàng chẳng nhận mặt nổi một ai, vì cửa sổ tửu điếm che bằng màng bong bóng bò, có quá ít ánh sáng lọt vào. Mãi đến khi một bác nông dân trong vùng châm thêm một bó đóm thông đẫm nhựa, chàng mới trông thấy cái mồm đầy râu ria của Cztan và bộ mặt dữ dằn hăng máu của gã Wilk trang Brzozowa ở đằng sau những thùng bia trong một góc phòng.

Chàng thong thả bước lại gần, gạt những người ở hai bên đường ra một bên. Đến nơi, chàng đấm mạnh xuống bàn đánh rầm một tiếng, vang ầm khắp quán.

Hai gã nhổm ngay dậy tức khắc, vội vã thắt lại đai da quanh người, nhưng trước khi chúng kịp quờ tay nắm chuôi gươm, Zbyszko đã quăng phịch một chiếc găng tay lên mặt bàn và thốt lên bằng giọng mũi - cái giọng mà phong tục hiệp sĩ quy định phải dùng khi thách đấu - những lời sau đây, hoàn toàn bất ngờ đối với tất thảy mọi người:

- Nếu có kẻ nào trong hai vị, hoặc có hiệp sĩ nào khác trong quán này, dám phản đối một điều, là thiếu nữ kiều diễm và đức hạnh nhất trên thế gian chính là tiểu thư Danusia, con gái ngài hiệp sĩ Jurand trang Spychow, thì ta sẽ thách hắn quyết đấu, cả trên ngựa hay trên bộ, cho đến khi có kẻ gục ngã hoặc cho đến hơi thở cuối cùng.

Hai gã Wilk và Cztan bàng hoàng cả người - mà cả cha tu viện trưởng nữa chắc cũng thảng thốt không kém, nếu cha được nghe những lời nói này - suốt hồi lâu cả hai không thốt nổi một lời. Vị tiểu thư ấy là ai? Chúng chỉ muốn Jagienka thôi, có động gì đến cô tiểu thư kia đâu chứ?… Và nếu thằng kẻ cướp này không nói gì tới Jagienka thì hắn muốn gì ở bọn chúng mới được chứ? Tại sao hắn cố tình làm cả hai nổi đóa ngay trước cửa nhà thờ? Hắn tới đây làm gì? Sao lại gây gổ với bọn chúng? - Trước cả mớ câu hỏi ấy, trong đầu óc hai đứa lộn xộn cả lên, chúng chỉ còn biết há hốc miệng. Riêng gã Cztan ngốc nghếch thì trố mắt ra như thể trước mặt hắn không phải một con người mà loài ma quỷ nào đó chợt hiện hình.

Tinh khôn hơn và rành thuộc ít nhiều phong tục hiệp sĩ, gã Wilk chợt hiểu rằng đôi khi các hiệp sĩ thề nguyền phục vụ nữ chúa này nhưng lại cưới người khác làm vợ, gã nghĩ rằng trường hợp này cũng có thể như thế, và một khi có cơ hội để lấy lòng Jagienka thì cần chộp ngay lập tức. Thế là cố len người từ sau bàn bước ra, mang nguyên bộ mặt dữ dằn tiến lại gần Zbyszko, gã hỏi:

- Đồ chó đẻ, vậy ra không phải tiểu thư Jagienka con ngài trang chủ Zych là thiếu nữ tuyệt thế giai nhân sao?

Sau lưng gã, Cztan cũng vừa len ra. Mọi người bắt đầu tụ tập chung quanh, ai cũng hiểu rằng chuyện này sẽ không thể kết thúc suông được.