Chương 11 (tt)

Thế là Mouret đi theo bà ta. Cửa đóng trả lại, và anh như nghe tiếng cười nhạo của Vallagnosc, tắt đi sau những bức trường, vả lại anh cũng đã mất hết nhuệ khí. Từ lúc Henriette rời phòng khách, và anh biết rằng Denise đang ở trong sâu căn nhà, giữa những bàn tay ghen tuông, anh cảm thấy mỗi lúc thêm lo ngại, nỗi bực dọc tinh thần khiến anh chú ý lắng nghe, như giật mình vì một tiếng khóc xa xa. Cái mụ này liệu có thể bầy trò gì để hành hạ nàng? Và tất cả tình thương của anh, mối tình mà đến bây giờ còn làm anh ngạc nhiên, đều ngả về phía cô gái, như một sự nâng đỡ và một niềm an ủi. Chưa bao giờ anh yêu như thế, với lòng say mãnh liệt trong đau khổ. Nhưng yêu đương của con người bận rộn như anh, ngay cả với Henriette, thanh lịch đến thế, yêu kiều đến thế, mà anh tự kiêu vì chiếm được, chỉ là chuyện tiêu khiển, đôi khi là một tính toán, ở đó anh chỉ tìm kiếm thú vui có lợi. Anh thản nhiên ra khỏi nhà tình nương, về ngủ, thích thú với cái tự do trai không vợ của mình, không chút nuối tiếc, không chút băn khoăn trong lòng. Thế mà, giờ đây, trái tìm anh đập vì lo lắng, cuộc đời của anh bị chiếm đoạt, anh không còn có thể ngủ để quên đi, trong chiếc giường thênh thang hiu quạnh của anh. Denise ám ảnh thường xuyên. Ngay giờ phút này, chỉ có nàng, và anh nghĩ anh ưng ở lại đây để che chở nàng, vừa là theo dõi mụ kia, sợ xảy ra chuyện gì không lành.

Thoạt tiên, họ qua buồng ngủ, im ắng và vắng không. Rồi, bà Desforges đẩy một cánh cửa, bước vào buồng làm việc. Mouret theo bà ta vào. Đó là một gian buồng khá rộng, căng lụa đỏ, kê một bàn trang điểm bằng đá hoa và một tủ áo ba thân, có gương rộng. Vì cửa sổ nhìn ra sân, trong buồng đã tối, có thắp hai ngọn đèn hơi cánh mạ kền chĩa ra hai bên phải bên trái chiếc tủ áo.

- Xem nào, - Henriette nói - bây giờ có lẽ xuôi hơn.

Khi vào, Mouret đã trông thấy Denise đứng thẳng người, giữa vùng ánh sáng rực rỡ. Trông mặt cô tái nhợt, giản dị bận một chiếc jaquette [2] bằng cachemire, đầu đội mũ đen và trên một cánh tay cô vắt chiếc áo măng-tô mua ở hiệu Hạnh phúc. Khi trông thấy chàng trai, bàn tay có hơi run.

- Tôi muốn nhờ ông nhận xét - Henriette lại nói - Nào, cô giúp tôi.

Và Denise bước lại gần, buộc phải khoác áo cho bà ta. Trong một cuộc thử đầu tiên, cô đã cài ghim trên vai áo không vừa. Henriette xoay người tự ngắm nghía trong gương tủ áo.

- Có thể thế này được không? Ông nói thật đi.

- Có vậy, thưa bà, áo không vừa - Mouret nói để cắt gọn - Giản dị thôi, cô sẽ đo cho bà, và chúng tôi sẽ may cho bà chiếc khác.

- Không, tôi ưng chiếc này, tôi cần đến ngay - Bà ta hăm hở trả lời - Nhưng, nó bó ngực, còn giữa hai vai này thì như cái túi.

Rồi, giọng khô khan:

- Cô mà cứ nhìn tôi thì không sửa được khuyết điểm... Cô tìm đi, xem ở chỗ nào. Đó là công việc của cô.

Denise, không nói năng gì cả, lại cài kim. Cứ thế rất lâu: phải cái từ vai này sang vai kia, thậm chí cô phải cúi xuống một lúc, gần như quỳ xuống, để kéo vạt áo phía trước. Phía trên cô, buông mình cho việc sửa chữa, bà Desforges có vẻ mặt đanh đá của một bà chủ khó tính. Hớn hở vì hạ được cô gái bằng công việc của một con ở, bà ta vừa ra lệnh cộc lốc, vừa dò xét trên mặt Mouret từng nét cau có.

- Cài ghim vào chỗ này. Ấy! Không, không phải ở đó, ở đây, gần tay áo. Thế cô không hiểu à?... Không phải thế, đây này, cái túi lại hiện ra... Mà cẩn thận đấy, cô lại đâm ghim vào tôi bây giờ.

Hai lần nữa, Mouret cố can thiệp để chấm dứt cảnh đó mà không được. Trái tim anh lồng lên vì tình yêu bị sỉ nhục; và anh càng yêu thương Denise hơn, thắm thiết mà cảm động, trước sự im lặng tuyệt vời của nàng. Nếu hai bàn tay cô gái còn hơi run, vì bị đối xử trước mặt anh như vậy, thì cô chấp nhận những yêu cầu của nghề nghiệp, với sự nhẫn nhục kiêu hãnh của cô gái dũng cảm. Khi bà Desforges hiểu rằng họ không để lộ ra tâm trạng của họ thì bà ta tìm cách khác, bà bầy trò mỉm cười với Mouret, trưng anh lên như một nhân tình của mình. Lúc đó, thiếu mất ghim:

- Kìa, ông bạn ơi, xem trong cái hộp ngà, trên bàn trang điểm ấy... Hết rồi, thật à!... Thế thì ông làm ơn xem trên lò sưởi trong buồng: ông biết đấy, ở góc tấm gương ấy.

Và bà ta coi anh như người trong nhà, chỉ dẫn anh như với một người đã từng ngủ ở đó, biết rõ chỗ để lược và bàn chải. Khi anh mang lại một nhúm ghim bà ta nhặt từng chiếc một, bắt anh đứng bên cạnh, vừa nhìn anh vừa khẽ nói:

- Hình như tôi không gù... Ông làm ơn đưa tay, nắn chỗ vai này. Người tôi có như thế này không?

Denise, thủng thẳng, ngước mắt lên, mặt càng tái thêm, và lại tiếp tục im lặng cài ghim. Mouret chỉ trông thấy làn tóc dầy màu hung của cô, uốn trên gáy thanh thanh; nhưng, thấy tóc bập bồng vì rợn mình, anh tưởng như trông thấy nỗi khó chịu và nhục nhã trên mặt cô. Bây giờ thì cô cự tuyệt anh, cô trả lại anh cho người đàn bà này, mụ thậm chí không che giấu chuyện tằng tịu của mụ trước người lạ. Và anh nóng tiết ngứa tay những muốn đập Henriette. Làm thế nào cho mụ im đi? Làm thế nào cho Denise biết anh thương yêu nàng, và giờ phút này đây chỉ duy có nàng, anh sẽ từ bỏ mọi chuyện yêu đương chốc lát cũ? Một cô gái không thể có những điệu suồng sã lập lờ của mụ tư sản này. Anh co tay lại, nhắc:

- Bà khăng khăng như vậy thật là lầm, vì chính tôi cũng thấy là chiếc áo này may hỏng.

Một ngọn đèn hơi rít lên, và trong không khí ngột ngạt nhớp nháp của gian buồng, chỉ còn nghe thấy làn hơi nóng đó. Những tấm gương mặt tủ phản chiếu từng vạt rộng ánh sáng rực rỡ lên những trướng lụa đỏ, trên đó nhấp nhô bóng hai người đàn bà. Một lọ mã tiền quên không nút lại để bốc ra một mùi nhàn nhạt của hoa tàn.

- Thưa bà, tôi chỉ làm được đến thế. - Cuối cùng Denise đứng lên nói.

Cô cảm thấy rã người. Hai lần cô đã đâm ghim vào tay, mắt hoa như mờ đi. Phải chăng anh cũng vào hùa với bà ta? Dẫn cô tới đây để trả thù vì cô đã từ chối bằng cách chỉ cho cô thấy có những người đàn bà khác yêu anh? Nghĩ thế, cô lạnh toát người, cô không còn nhớ có lần nào phải dũng cảm đến thế này, ngay cả vào những giờ phút ghê gớm của cuộc sống phải thiếu ăn. Cũng chưa nghĩa lý gì cái chuyện bị sỉ nhục như thế này, nhưng trông thấy anh hầu như trong tay một kẻ khác, cứ như không có mặt cô ở đây!

Henriette ngắm mình trong gương. Rồi bà ta lại văng ra những lời đanh đá:

- Thật là khôi hai, cô ơi. Bây giờ lại còn tệ hơn trước.... Cô xem nó bó ngực tôi thế này. Trông tôi như mụ vú em.

Bấy giờ, Denise bị dồn đến cùng, nói một lời bực tức:

- Bà - hơi đẫy... Thế mà chúng tôi chẳng làm thế nào cho bà bớt đẫy đi được.

- Đẫy! Đẫy, - Henriette lặp lại, mặt đến lượt cũng tái mét - Bấy giờ cô đâm ra hỗn xược, thưa cô... Nói thật, tôi khuyên cô đi mà phán xét người khác!

Cả hai người mặt đối mặt, run rẩy, ngắm nghía nhau. Bây giờ thì chẳng có bà lớn, cũng như cô bán hàng nữa. Họ chỉ là hai người đàn bà, ngang vai trong cuộc phân tranh. Một người giật lấy chiếc măng-tô quăng vào một chiếc ghế, con người kia ném bâng quơ lên bàn trang điểm mấy chiếc ghim còn ở trong tay.

- Tôi lấy làm lạ rằng, - Henriette nói - ông Mouret dung thứ một điều hỗn xược như vậy... Tôi cứ nghĩ rằng, thưa ông, ông nghiêm khắc với nhân viên của ông hơn thế.

Denise trở lại bình tĩnh dũng cảm. Cô dịu dàng đáp:

- Nếu ông Mouret giữ tôi lại, thì là vì ông chẳng có điều gì để khiển trách tôi... Tôi sẵn sàng xin lỗi bà, nếu ông yêu cầu.

Mouret lắng nghe, bàng hoàng vì cuộc cãi lộn, không tìm ra lời để chấm dứt. Anh khiếp sợ những chuyện đôi co giữa đàn bà, tâm hồn luôn luôn cần sự hòa nhã không chịu được sự chua chát. Henriette muốn giành giật được ở anh một lời quở mắng cô gái, thế mà, vì anh vẫn câm lặng, phân vân, nên bà ta quất cho anh một lời nhục mạ cuối cùng:

- Thôi được, thưa ông, nếu như tôi phải chịu ở tại nhà tôi những điều hỗn xược của nhân tình ông!... Một ả nhặt từ cống rãnh nào đó.

Hai giọt nước mắt lớn trào ra trên mắt Denise. Cô kìm giữ nó từ lâu; nhưng cả con người cô rụng rời trước lời phỉ báng. Khi anh thấy cô khóc như vậy, mà không đáp lại bằng một điều thô bạo, với lòng tự trọng thầm lặng và tuyệt vọng, Mouret không do dự nữa, trái tim anh ngả về phía nàng, với lòng trìu mến vô hạn. Anh nắm lấy bàn tay nàng, ấp úng:

- Thôi đi mau đi, em, hãy quên cái ngôi nhà này đi.

Henriette bàng hoàng, nghẹn ngào tức giận nhìn họ.

- Hãy khoan, - Anh vừa nói thêm vừa tự tay gập chiếc áo măng-tô lại - mang cái áo nay về. Bà đây sẽ mua chiếc khác ở nơi khác. Và nín đi, tôi xin. Em biết tôi quý trọng em đến thế nào.

Anh đưa nàng ra đến tận cửa, rồi anh đóng sập lại. Nàng không nói một lời; song, một ánh lửa hồng nhen lên làm ửng đôi má nàng, còn mắt nàng thì trào ra hàng lệ mới, êm ái tuyệt vời.

Henriette, ngột ngạt, rút mù soa ra thít chặt lấy môi. Thế là bài tính đã bị đảo ngược, bản thân bà ta mắc vào cái bẫy mà chính bà chăng ra. Bà ta tuyệt vọng vì đã đẩy sự việc đi quá xa, bởi lòng ghen day dứt. Bị bỏ rơi vì một con bé như vậy! Thấy mình bị khinh trước mặt nó! Bà đau khổ vì lòng tự kiêu nhiều hơn là vì tình yêu.

- Thế là ông yêu cô gái đó phải không? - Bà ta đau đớn nói, khi chỉ còn hai người với nhau.

Mouret không đáp lại ngay, anh bước từ cửa sổ lại cửa ra vào, tìm cách khắc phục niềm xúc động mạnh của anh. Cuối cùng anh dừng lại, và rất lịch sự, với giọng nói mà anh cố làm ra vẻ thản nhiên, anh nói một cách đơn giản:

- Vâng, thưa bà.

Ngọn đèn hơi vẫn rít lên, trong không khí ngột ngạt của gian buồng. Bây giờ những ánh gương không còn bị lấp bởi bóng người nhấp nhô, gian phòng như trần trụi, rơi vào cảnh rầu rĩ nặng nề. Và Henriette đột nhiên ngồi phệch xuống một chiếc ghế, ngón tay run run xoắn chặt lấy chiếc mù soa, lặp đi lặp lại giữa tiếng nức nở:

- Trời ơi! Sao tôi khổ đến thế này!

Anh đứng yên nhìn bà ta mấy giây. Rồi, thản nhiên, anh bỏ đi. Bà ta, còn một mình, lặng lẽ khóc, trước đám ghim vung vãi trên bàn trang điểm và sàn nhà.

Khi Mouret vào phòng khách nhỏ, anh chỉ thấy một mình Vallagnosc, nam tước đã trở lại các bà. Vì thấy mình còn bị xúc động, anh ngồi xuống chiếc trường kỷ ở cuối buồng; và bạn anh, thấy anh rã rời, thương tình đến đứng sững trước anh để tránh cho anh những con mắt tò mò. Thoạt tiên, họ nhìn nhau không nói năng gì. Rồi, Vallagnosc, hình như hứng lên trước cơn bối rối của Mouret, cuối cùng hỏi bằng giọng cọt nhạo:

- Cậu vui nhộn đấy ư?

Mouret có vẻ không hiểu ngay. Nhưng, đến khi nhớ lại cuộc chuyện trò cũ về cái ngu xuẩn trống rỗng và nỗi đau khố vô bổ của cuộc sống, anh liền đáp:

- Cố nhiên, chưa bao giờ mình sống nhiều như bây giờ... Chà! Anh bạn ơi, đừng có chế nhạo, những giờ phút người ta chết đi vì đau khổ là những giờ phút ngắn ngủi nhất!

Anh hạ giọng, vui vẻ tiếp tục nói, với những giọt nước mắt lau qua loa:

- Phải! Cậu biết chứ gì! Cả hai người, họ vừa làm nát lòng mình. Nhưng thế vẫn còn là tốt, những vết thương họ gây nên, cậu xem, nó cũng tốt như những vuốt ve âu yếm. Mình thật rã rời, không chịu được nữa; mặc dù thế, cậu không thể tưởng được mình yêu cuộc đời biết bao nhiêu!... Ồ! Cuối cùng rồi mình sẽ chiếm được nàng, cái cô em không chịu đó!

Vallagnosc nói gọn:

- Thế rồi sao?

- Rồi sao à?... Này! Mình chiếm được nàng! Thế chưa đủ hay sao?... Ví bằng cậu tự cho mình là cứng, vì cậu không muốn ngu xuẩn và đau khổ. Cậu chỉ là kẻ tự lừa mình, không hơn!... Thì hãy ước muốn một cô đi và cuối cùng chiếm được họ: cái đó trong một phút đền bù mọi đau thương.

Nhưng Vallagnosc phóng đại mối bi quan của anh ta. Mất công như thế để làm gì, khi mà tiền bạc không đem lại tất cả? Đáng lẽ anh phải đóng cửa hiệu lại, nằm dài ra đấy, không động đến tay chân nữa, cái ngày mà anh nhận ra rằng với bạc triệu cũng chẳng mua được người đàn bà mình ước muốn? Mouret, lắng nghe anh, trở nên trầm ngâm. Rồi, anh lại hăng hái nói, anh tin ở ý chí toàn năng của anh.

- Mình muốn cô ấy, cậu sẽ thấy mình chiếm được!... Và nếu cô ấy tuột khỏi tay mình, cậu sẽ thấy mình xây dụng bộ máy như thế nào để tự bình phục. Thì cũng sẽ là tuyệt vời... Cậu không hiểu được cách nói đó, anh bạn ạ: nếu không thì cậu sẽ biết rằng hành động mang trong nó sự đền bù của nó. Hành động sáng tạo, đấu tranh chống lại sự việc, khuất phục chúng hay là bị chúng khuất phục, tất cả niềm vui và tất cả sự khang kiện của con người là ở đó!

- Đó chỉ là cách tự lóa mình. - Anh kia lẩm bẩm.

- Thì thế đấy, mình ưng tự lóa mình... Chết để mà chết. Mình ưng chết vì đắm say hơn là chết vì chán chường!

Cả hai đều cười, điều đó làm họ nhớ lại những cuộc tranh luận xưa kia ở trường trung học. Vallagnosc, giọng uể oải, bấy giờ ưng phô bầy cái tầm thường của sự vật. Anh ta làm điệu phách lác nhấn mạnh tính bất động và hư không của cuộc sống của mình. Thật thế, anh ta chán ngán ngay hôm sau ngày vào bộ cũng như đã chán ngán ngày hôm trước; trong ba năm họ tăng lương cho anh sáu trăm phrăng, bây giờ anh lĩnh ba nghìn sáu, không đủ để hút xì gà nguyên chất; cuộc sống càng ngày càng phi lý, nếu người ta không tự tử, chẳng qua chỉ là vì lười nhác, tránh làm bận mình. Khi Mouret hỏi về cuộc hôn nhân của anh ta, cô De Boves, anh ta trả lời rằng, mặc dầu bà cô vẫn ương ngạnh chưa chết đi cho, công việc cũng sắp được giải quyết; ít ra là anh nghĩ thế, bố mẹ thì đồng ý rồi, riêng anh làm bộ không có ý muốn. Tại sao muốn, hay không muốn, khi mà chẳng bao giờ sự việc xoay theo ước muốn của người ta? Anh ta đưa ra làm ví dụ ông nhạc tương lai của anh, ông ta muốn tìm thấy ở bà Guibal một phụ nữ tóc hung vô tình, để tiêu khiển chốc lát, thế mà bà ta thì điều khiển ông bằng roi, y như đối với con ngựa già mà người ta lợi dụng hết sức tàn của nó. Khi người ta tưởng ông lo việc thanh tra ngựa giống ở Saint Lô, thì bà ta đang bòn cạn ông, trong một ngôi nhà nhỏ thuê ở Versailles.

- Ông ấy sung sướng hơn cậu đấy. - Mouret vừa nói vừa đứng lên.

- Chà! Ông ấy, hẳn rồi! - Vallagnosc tuyên bố.

- Có lẽ chỉ cái dở là hơi kỳ quặc.

Mouret đã trở lại bình tĩnh. Anh nghĩ chuyện bỏ đi, nhưng anh không muốn người ta tưởng anh chạy trốn.

Vì vậy, anh quyết định cùng bạn trở lại buồng khách lớn uống chén trà, hai người vẫn đùa bỡn với nhau. Nam tước Hartmann hỏi cuối cùng việc chiếc áo măng-tô có xuôi không; không bối rối, Mouret trả lời rằng anh đành chịu và nhận thiệt về mình. Mọi người reo lên. Trong khi bà Marty hấp tấp rót nước cho anh thì bà De Boves trách các cửa hiệu bao giờ cùng may áo chật quá. Cuối cùng, anh ngồi được xuống bên cạnh Bouthemont, anh này vẫn ngồi yên đó. Người ta quên họ đi, và, khi anh này lo lắng hỏi cho biết số phận của mình, thì anh không đợi ra đến ngoài phố mà cho anh ta biết ngay rằng các vị kia trong hội đồng đã quyết định thôi không nhờ anh ta giúp việc nữa. Giữa mỗi câu, anh uống một thìa cà-phê, vừa phàn nàn vì nói anh thất vọng. Ồ! Một cuộc cãi lộn mà anh còn chưa nguôi hẳn vì anh đã bực tức bỏ phòng họp đi. Nhưng, biết làm thế nào? Anh không thể đoạn tuyệt với các vị kia, chỉ vì một chuyện nhân viên. Bouthemont, mặt tái mét, vẫn phải cảm ơn anh.

- Chiếc măng-tô ghê gớm thật, - Bà Marty có nhận xét - Henriette không ra khỏi được.

Quả thật, sự vắng mặt kéo dài của chủ nhân bắt đầu làm cho khách lúng túng. Nhưng, vừa lúc đó, bà Desforges lại xuất hiện.

- Bà chị cũng đành chịu ư? - Bà De Boves vui vẻ reo lên.

- Thế nào kia?

- Thật mà, ông Mouret bảo bà chị không thoát ra được đấy.

Henriette tỏ vẻ hết sức ngạc nhiên.

- Ông Mouret đùa đấy thôi. Chiếc áo măng-tô hoàn toàn vừa vặn...

Bà ta có vẻ rất bình tĩnh, tươi cười. Chắc hẳn bà đã lau mắt, vì mắt bà tươi, không chút đỏ. Khi mà cả thân người bà run rẩy và còn ứa máu, bà có đủ sức che giấu nỗi đau đớn, dưới cái mặt nạ duyên dáng của khách thượng lưu. Vẫn với nụ cười quen thuộc, bà ta đưa mời Vallagnosc ăn xanđuys. Duy có nam tước biết rõ bà, nhận thấy bà khẽ mím môi, và bà chưa dập tắt được ngọn lửa âm thầm trong đáy mắt bà, ông ta đoán được hết cảnh đã xảy ra.

- Trời! Mỗi người một thích - Bà De Boves vừa nói vừa nhận một miếng xanđuyx - Tôi biết có những phụ nữ chuyên mua, dù một dải băng, ở Louvre. Những người khác thì kết với Bon Marché... chắc hẳn đó là vấn đề thời tiết.

- Hiệu Bon Marché có vẻ quê mùa lắm, - Bà Marty nói khẽ - mà hiệu Louvre thì chen nhau chí chết!

Các bà đó lại nói về các cửa hàng lớn. Mouret buộc phải có ý kiến, anh trở lại giữa các bà, và làm ra vẻ công bằng. Một hiệu như Bon Marché là vững vàng đáng trọng; nhưng hiệu Louvre thì thật sự có khách hàng sang trọng hơn.

- Rốt cuộc, ông ưng Hạnh phúc các bà hơn. - Nam tước mỉm cười nói.

- Vâng - Mouret thản nhiên đáp - Chỗ chúng tôi yêu quý khách hàng.

Tất cả các bà có mặt đều đồng ý. Đúng thế, họ đến Hạnh phúc các bà như vào một nơi tao nhã, ở đó họ cảm thấy luôn luôn được vuốt ve chiều chuộng, một sự tôn trọng chan hòa níu lại những người tử tế nhất. Thành công lớn của hiệu đó là do sự quyến rũ lịch sự.

- Nhân tiện, - Henriette hỏi, để tỏ ra có đầu óc phóng khoáng - các cô mà tôi che chở đó, ông cho cô ta làm gì rồi, ông Mouret?... Ông biết đấy, cô De Fontenailles.

Và, quay lại phía bà Marty:

- Một bà hầu tước, bà chị ạ, một cô gái tội nghiệp rơi vào vòng túng thiếu.

- Nhưng mà, - Mouret nói - hiện nay cô ấy lĩnh ba phrăng mỗi ngày để đóng những vở mẫu hàng, và tôi có ý sắp cho cô ấy lấy một anh chàng phục vụ cửa hàng.

- Úi! Gớm chết! - Bà De Boves la lên.

Anh nhìn bà ta, và lại nói với giọng bình tĩnh:

- Thì sao, thưa bà? Để cho cô ấy lấy một chàng trai ngoan, chăm làm, chẳng hơn là để rủi bị một thằng cha vô nghệ ngoài bờ hè nó vớ hay sao?

Vallagnosc muốn xen vào để bông đùa.

- Xin bà đừng cự ông ấy. Ông ấy sẽ bảo rằng tất cả những danh gia cựu tộc nước Pháp phải đi mà bán chúc bâu.

- Nhưng mà, - Mouret tuyên bố - đối với nhiều nhà ấy ít ra đó là một kết thúc vẻ vang.

Họ rốt cuộc ngả ra cười, lời nghịch luận hình như hơi quá quắt. Anh thì vẫn ca tụng cái mà anh gọi là lao động quý tộc. Má bà De Boves hơi đỏ lên, bà điên cuồng vì túng thiếu mà đâm ra xoay sở: còn bà Marty thì, trái lại, tán thành, bà hối hận khi nghĩ đến ông chồng tội nghiệp. Đúng lúc đó, người ở dẫn giáo sư vào, ông đến kiếm bà. Trông ông càng khô khốc quắt héo vì lao động nặng nhọc, trong chiếc áo redingote mỏng bóng loáng. Sau khi ông cảm ơn bà Desforges đã nói hộ ông ở bộ, ông đưa mắt nhìn Mouret, sợ hãi như người gặp thần ác mà sẽ phải chết vì nó. Và ông bàng hoàng khi nghe anh nói với ông.

- Thưa ông, phải chăng là lao động dẫn đến hết thảy.

- Lao động và tiết kiệm - Ông ta đáp mà cả người ông khẽ run rẩy - Thưa ông, phải thêm vào tiết kiệm.

Trong khi đó, Bouthemont vẫn ngồi yên ở ghế. Những lời Mouret nói vẫn còn vang bên tai anh ta. Cuối cùng, anh ta đứng lên tới nói thầm với Henriette:

- Bà biết không, ông ấy vừa báo tin cho tôi nghỉ việc! Rất hòa nhã... Nhưng ông ta mà không hối hận thì thật quỷ quái! Tôi vừa nghĩ ra tên cửa hiệu của tôi: Hương bốn mùa, và tôi sẽ mở gần Viện Ca Kịch.

Bà ta nhìn anh, mặt tối xầm lại.

- Ông cứ tin ở tôi, tôi sẽ tham gia. Ông hãy đợi đấy.

Và bà ta kéo nam tước Hartmann ra khung một cửa sổ. Không chờ đợi, bà ta giới thiệu với nam tước Bouthemont như một tay cừ khôi đến lượt sẽ làm đảo lộn cả Paris, bằng cách thiết lập cửa hiệu của mình. Khi bà ta nói đến sự hợp vốn giúp người mới được bà che chở, thì nam tước, dù ông không la gì mọi sự, không tự kiềm chế được một cử chỉ bàng hoàng. Đó là chàng trai có thiên tài thứ tư mà bà ta gửi gắm ông, rốt cuộc làm ông tự cảm thấy mình nực cười. Nhưng ông ta không hẳn từ chối; cái ý muốn gây cho hiệu Hạnh phúc các bà một chỗ cạnh tranh cũng phần nào làm ông thích thú; là vì ông ta đã từng có sáng kiến, trong ngành ngân hàng, tạo nên cho mình những chỗ cạnh tranh như vậy để làm gờm những kẻ khác. Mà rồi ông thấy câu chuyện cũng hay hay. Ông hứa sẽ xem xét việc đó.

- Chúng ta phải nói chuyện tối nay - Henriette trở lại rỉ vào tai Bouthemont - Khoảng chín giờ, ông đừng vắng mặt... Nam tước giúp bọn ta.

Lúc đó, gian buồng rộng ồn ào tiếng nói. Mouret, vẫn đứng giữa các bà, thấy lại cái duyên dáng của anh: anh vui vẻ tự bào chữa không định làm các bà phá sản vì xống áo, anh cố chứng minh bằng những con số rằng anh tiết kiệm cho các bà ba mươi phần trăm trong việc mua sắm. Nam tước Hartmann nhìn anh, lại cảm thấy niềm khâm phục thân tình của con người trác táng xưa kia. Thôi! Thế là việc đấu chấm dứt, Henriette ngã rồi, bà ta thật sự chẳng phải là người đàn bà sẽ phải đến. Và ông ta tưởng như thấy lại bóng dáng thùy mị của cô gái mà ông đã nhìn thấy lúc qua tiền sảnh. Cô ta ở đó, kiên nhẫn, một mình, đáng gờm trong vẻ nhu mì của cô.

Chú thích:

[1] Gascoghe: một vùng miền nam nước Pháp.

[2] Jaquette: áo nịt mặc ngoài của phụ nữ.