- 14 - Chủ tịch kiêm CEO của công ty Harpo

Oprah Winfrey

.

Ngày 15 tháng Năm năm 2011, giới báo chí đã đồng loạt đưa tin về sự kiện Oprah Winfrey từ bỏ ngôi vị nữ hoàng của các chương trình truyền hình ban ngày. Với hơn 4.500 tập phát sóng, chương trình nổi tiếng và gây nhiều tranh cãi của bà đã thu hút đông đảo khán giả ở hơn 100 quốc gia trong suốt 25 năm. The Oprah Winfrey Show không chỉ là một trong những chương trình có số lượng người xem cao nhất trong lịch sử ngành truyền hình, mà trường quay ghi hình chương trình này còn trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn của thành phố Chicago và thu hút hơn một triệu khán giả tới trường quay. Chương trình từng giành 48 giải Emmy – giải thưởng danh giá dành cho các chương trình truyền hình ở Mỹ – với hơn ba mươi nghìn khách mời từng tham gia.

Khi Oprah quyết định dừng chương trình ở tuổi 57, đó là thời khắc mang tính quyết định để bà phát triển công việc kinh doanh của riêng mình. Bà rời khỏi lĩnh vực truyền hình để tham gia nhiều hơn và chủ động hơn trong hoạt động kinh doanh, trong đó sản phẩm quan trọng nhất chính là kênh truyền hình cáp vừa mới được khai trương – kênh OWN. Với danh tiếng của mình, bà đã gây dựng tờ tạp chí O vô cùng thành công và một câu lạc bộ sách có tầm ảnh hưởng rất lớn.

Tuy nhiên, thành công không đến một cách dễ dàng với Oprah. Mẹ của Oprah là bà Vernita Lee. Bà Vernita Lee sinh ra Oprah khi bà vẫn còn ở độ tuổi thiếu niên và chưa làm đám cưới. Oprah Winfrey sống ở trang trại của bà ngoại ở Kosciusko, bang Mississippi, còn mẹ của bà chuyển đến các bang ở phía Bắc để tìm việc. Oprah được bà ngoại dạy học từ khi còn rất bé. Ở tuổi lên ba, cô bé Oprah đã có thể đọc thơ và các bài giảng Kinh Thánh trong các nhà thờ địa phương.

Thế giới của Oprah thay đổi khi bà lên sáu tuổi và chuyển tới thành phố Milwaukee để sống với mẹ. Lúc này, mẹ của bà đã tìm được công việc giúp việc nhà. Từ năm 9 đến 13 tuổi, Oprah bị những người bà con và bạn bè của mẹ xâm hại tình dục. Khi cố gắng bỏ trốn, Oprah đã được gửi tới một trường giáo dưỡng dành cho thanh thiếu niên nhưng sau đó đã bị từ chối không được nhận vào trường vì không còn chỗ. Năm 14 tuổi, bà rời khỏi gia đình và tự sống một mình.

Sau đó, bà có thai và sinh con nhưng con trai của bà đã mất khi còn rất nhỏ. Bà chuyển tới thành phố Nashville sống cùng cha của mình là ông Vernon Winfrey, một người thợ cắt tóc đồng thời cũng là một doanh nhân. Ông là người sống có nguyên tắc. Ông luôn đốc thúc Oprah tập trung học hành và thường động viên con gái: “Nhất định con sẽ là học sinh giỏi nhất.” Năm 1971, bà nhận được học bổng toàn phần của Đại học Tennessee nhưng sau đó đã nghỉ học khi chỉ còn một vài tín chỉ nữa là tốt nghiệp để bắt đầu sự nghiệp là phóng viên và người dẫn chương trình truyền hình tại Đài truyền hình WTVF-TV của Nashville.

Năm 1977, bà chuyển đến Baltimore để làm người đồng dẫn chương trình bản tin lúc sáu giờ. Đồng thời, bà còn được chọn làm người đồng dẫn chương trình đối thoại People are talking (tạm dịch: Những chuyện người ta đang nói). Năm 1984, Oprah được thuyên chuyển tới Chicago để phụ trách chương trình đối thoại buổi sáng với thời lượng 30 phút của Đài WLS mang tên AM Chicago (tạm dịch: Chicago buổi sáng). Đây là chương trình mới được ra mắt để cạnh tranh với chương trình của Phil Donahue đã thống trị các kênh truyền hình trong hơn một thập kỷ qua. Chỉ trong vòng một tháng, Oprah đã đánh bật Donahue ra khỏi bảng xếp hạng theo số lượng người xem. Và trong chưa đầy một năm, chương trình của bà đã tăng thời lượng phát sóng lên một giờ và được đổi tên thành The Oprah Winfrey Show.

Ban đầu, chương trình của bà chỉ tập trung vào những vấn đề được mọi người quan tâm như làm thế nào để cưới được đúng người mình mong muốn hay cách làm mới tủ quần áo của bạn... Winfrey chia sẻ: “Tôi sản xuất chương trình truyền hình dựa trên những gì tôi biết. Chúng tôi sống cùng với các nội dung trong chương trình, phát triển câu chuyện và là một phần của tất cả những gì chúng tôi đang nói. Trong đài, có những cô gái đang tìm kiếm ý trung nhân. Thế là chúng tôi làm một số nói về những cách để tìm một người đàn ông tốt. Một trong những nhà sản xuất của chúng tôi không may mắc bệnh AIDS, vậy là chúng tôi làm một chương trình về họ.” Vào đầu những năm 1990, Winfrey bắt đầu chuyển từ những chương trình dễ gây hứng thú với người xem sang những chủ đề liên quan tới giá trị tinh thần, lối sống lành mạnh, cách tự giải quyết các vấn đề cá nhân và tiếp tục phát triển các chủ đề này trên tạp chí phát hành hằng tháng của bà.

Thời điểm mang tính quyết định để Winfrey từ một ngôi sao truyền hình trở thành một doanh nhân thực sự xảy ra vào năm 1984 khi bà gặp Jeff Jacob – một luật sư làm việc trong lĩnh vực giải trí. Khi đó, Winfrey đang tìm kiếm một người tư vấn cho những hợp đồng mới của bà. Nhưng Jacob đã thuyết phục bà hãy tìm cách để có toàn quyền kiểm soát với chương trình cũng như danh tiếng của mình bằng cách thành lập công ty riêng thay vì tiếp tục là một tài năng đi làm thuê giống như hầu hết các ngôi sao truyền hình cùng thời. Thế là họ đã thành lập Công ty Harpo (viết ngược lại từ chữ Oprah) vào năm 1986 và công ty này đã trở thành phương tiện chính cho phép Winfrey biến danh tiếng của mình thành một công việc kinh doanh thật sự.

Khi mới thành lập, Harpo được vận hành theo mô hình kinh điển của một công ty khởi nghiệp, không có một cấu trúc chính quy nào và môi trường làm việc luôn tất bật với cường độ rất lớn. Khi công ty ngày một phát triển và chương trình ngày càng trở nên nổi tiếng, Oprah nhận thấy bà cần xây dựng nền tảng cho một doanh nghiệp thật sự. Bà thuê chính sếp cũ của mình, người từng điều hành đài truyền hình, làm CEO để phát triển các phòng ban trong công ty, bao gồm mảng tài chính, pháp lý và nhân sự, để Harpo có thể vận hành như một doanh nghiệp thực thụ.

Nguyên tắc dùng người của bà luôn chỉ có một: đó là sự tin cậy.

Trong khi chương trình của Winfrey trở thành linh hồn của công ty, bà bắt đầu liên kết với các kênh phát sóng khác như liên kết với King World để phân phối các chương trình của bà và với Đài ABC để phát sóng các bộ phim truyền hình do Harpo sản xuất, tiêu biểu là bộ phim Tuesday with Morrie (tạm dịch: Thứ Ba cùng Morrie). Năm 2000, Oprah ra mắt tạp chí O, The Oprah Magazine và biến nó trở thành tờ tạp chí khởi nghiệp thành công nhất trong lĩnh vực xuất bản. Một năm sau ngày ra mắt, tạp chí này cán mốc 2,5 triệu bản và thu được lợi nhuận 140 triệu đô-la.

Mặc dù đạt được những thành công như vậy nhưng Oprah đã từ chối cơ hội biến doanh nghiệp của mình trở thành một công ty đại chúng. Oprah cho rằng việc kinh doanh tên tuổi của bà hay bất kỳ một yếu tố nào trong doanh nghiệp của bà cũng giống như kinh doanh bản thân. “Nếu tôi đánh mất quyền kiểm soát công việc kinh doanh, tôi sẽ đánh mất chính mình – hay chí ít là khả năng được là chính mình. Sở hữu bản thân là cách để được là chính mình.”

Về việc tạo ra tầm nhìn cho cuộc đời mình

Hãy nghĩ tới một tương lai xa nhất, rộng nhất cho cuộc đời mình bởi vì bạn sẽ trở thành những điều mà bạn tin tưởng. Khi còn là một cô nhóc trải qua thời thơ ấu ở một nông trại ở bang Mississippi, với Buckwheat (một nhân vật trong loạt phim truyền hình nổi tiếng ở Mỹ những năm 1930 - 1940 do một diễn viên da màu nhí thủ vai) là hình mẫu lý tưởng duy nhất, tôi thường đứng ngắm bà ngoại luộc quần áo trong một cái nồi sắt lớn bởi vì chúng tôi không có máy giặt và luôn phải tự làm lấy tất cả mọi việc. Tôi nhìn bà làm việc và nhận ra từ sâu thẳm trong thế giới tinh thần của tôi rằng, dù đây là vùng đất Mississippi đầy sự kỳ thị và tôi là người da màu, lại là con gái, nhưng tôi tin tương lai của tôi lớn lao và vĩ đại hơn những gì tôi đang nhìn thấy. Tôi còn nhớ khi đó tôi mới bốn hay năm tuổi, tôi không thể giải thích suy nghĩ đó của mình một cách rõ ràng, nhưng tôi cảm nhận được nó và luôn tin vào cảm giác ấy. Tôi tin vào cảm giác vì nếu có ai hỏi tôi bí quyết thành công của tôi là gì, thì đó là niềm tin vào một sức mạnh lớn hơn bản thân tôi, sức mạnh sẽ dẫn dắt cuộc đời tôi. Nếu trong cuộc đời này bạn có thể kiên trì trong mọi nỗ lực của mình, cả khi khó khăn và thuận lợi, liên tục kết nối bản thân với nguồn năng lượng của mình – tôi gọi là Chúa Trời, còn bạn có thể gọi bất kỳ điều gì bạn muốn: quyền lực, mẹ tự nhiên, thánh Allah, nguồn sức mạnh... Nếu bạn có thể kết nối với nguồn năng lượng ấy và liên kết cả nhân cách và cuộc sống của bạn với một thế lực lớn lao hơn thì tất cả mọi việc đều có thể thực hiện được. Tôi chính là một minh chứng. Tôi nghĩ về cuộc đời mình, về nơi tôi sinh ra và về những thời điểm mà tôi có thể làm những điều mà tôi đã làm, cả trong quá khứ và hiện tại. Không phải vì tôi là một người đặc biệt mà bởi vì đó là những điều tôi có khả năng làm được. Hãy luôn có những giấc mơ xa nhất và lớn nhất cho bản thân mình.

Về việc tuyển dụng và điều hành công việc kinh doanh

Tôi có những người bạn đáng tin cậy. Tôi luôn cố gắng có được những người thông minh hơn tôi ở bên cạnh. Tôi nghĩ rằng để thực sự trở thành một người tốt nhất có thể, bạn cần phải hiểu mình là ai cũng như bạn có thể và không thể làm gì. Hiểu được những việc bạn không thể làm quan trọng hơn những điều bạn có thể làm, vì những điều bạn không thể làm có thể sẽ cản trở, không cho phép bạn vươn xa đúng với khả năng của mình.

Khi vị luật sư lần đầu nói với tôi: “Bà có thể làm chủ chương trình của chính mình”, điều đó thực sự đưa tâm trí tôi tới một tầm cao mới vì trước đó tôi chưa bao giờ nghĩ xa đến vậy. Thậm chí, tôi không bao giờ cho rằng đó là một việc khả thi. Ai cũng có lúc cần một người xuất hiện trong cuộc đời họ và nói: “Tất nhiên bạn có thể làm được!”

Tôi có một cô cháu gái 15 tuổi. Vài năm trước, tôi nói với cô bé điều mà cha của tôi từng nói với tôi: “Cháu quá thông minh, cháu không thể chỉ đạt điểm C thôi đâu.” Cha tôi đã từng nói với tôi như vậy. Hôm đó, chúng tôi đang đi ngang qua đường và con bé nói về điểm số đạt được trên lớp. Tôi đã động viên con bé: “Cháu quá thông minh so với những điểm số đó. Cháu có thể trở thành một nữ sinh chỉ toàn điểm A.” Cô bé bèn hỏi: “Cô thực sự nghĩ cháu có thể làm được điều đó ư?” “Tất nhiên rồi. Cháu là một cô bé rất giỏi mà.” Quả thật, kể từ buổi nói chuyện hôm ấy, cô cháu gái của tôi bắt đầu đạt được những điểm A. Một năm sau, cô bé nói với tôi: “Trước đó chưa có một ai nói với cháu là cháu có thể làm được điều này.” Tôi nghĩ một trong những bài học quan trọng nhất đó là mỗi chúng ta tự chịu trách nhiệm về cuộc đời mình. Nhưng không ai có thể đơn độc trong cuộc đời này. Ai cũng cần có một người chỉ cho họ một lối ra hoặc một con đường để phát triển tốt hơn. Tất cả mọi người đều vậy.

Tôi cảm thấy hài lòng nhất khi xung quanh tôi là những người thông minh hơn tôi và tôi luôn luôn có thể học hỏi từ họ. Một bài học quan trọng khác mà tôi nghiệm ra, đặc biệt trong kinh doanh, là bạn phải hiểu về công việc kinh doanh của mình theo cách tốt nhất có thể. Tôi tự tay ký từng hóa đơn một. Mỗi ngày, có hàng ngàn hóa đơn thanh toán cho biết bao nhiêu thứ ở trường quay, từ thư hỏa tốc cho tới các loại máy văn phòng, cho tới các cuộn băng keo dùng cho việc sửa chữa… Có hàng tá những thứ như vậy.

Tôi biết là có rất nhiều người thành công không làm những việc như vậy. Tôi vẫn giữ cho mình một thói quen cẩn trọng. Trong đời mình, tôi từng có lúc rất nghèo. Vì vậy, tôi không chấp nhận việc có tiền mà lại vô trách nhiệm, không biết bản thân có bao nhiêu tiền và không kiểm soát số tiền chi tiêu. Tôi biết có những người như vậy, nhưng điều đó không thể xảy ra với tôi. Tôi cần biết số tiền của mình đang như thế nào. Có những lúc, tôi muốn chạy ngay đến ngân hàng và yêu cầu: “Hãy cho tôi xem tiền của tôi”, chỉ để được nhìn thấy số tiền của mình trên một mẩu giấy mà bất kỳ ai cũng có thể in được. Vì vậy, tôi theo dõi việc chi tiêu rất cẩn thận và luôn cố gắng chịu trách nhiệm về việc này.

Khi mới bắt đầu làm một “nữ doanh nhân”, tôi rất lo lắng kiểu như “mình sẽ làm việc này như thế nào đây?” Rồi tôi nhận ra: Bạn sẽ kinh doanh như cách bạn làm tất cả những việc khác thôi. Bạn phải công bằng. Bạn cố gắng chân thành với mọi người và cư xử đúng mực.

Về sứ mệnh của công ty

Một trong những thành công của tôi là xây dựng được một đội ngũ nhân viên tốt. Họ hiểu rằng họ không nên đề xuất bất kỳ ý tưởng nào với tôi trừ phi họ thực sự có một kế hoạch cho mỗi ý tưởng này. Hãy nói với tôi dự định là gì để xem liệu dự định đó có phù hợp với tầm nhìn của Harpo hay không. Chúng tôi có một tầm nhìn lớn: Giúp thay đổi cách mọi người nhìn nhận bản thân họ để nâng đỡ, để mang tới niềm vui, để khuyến khích và khiến họ thấy vui vẻ. Chúng tôi có một không gian rất rộng cho nhiều ý tưởng khác nhau, nhưng ý tưởng của bạn nhất định phải phù hợp với mục tiêu của công ty.

Về sự thất bại

Không có con đường nào bằng phẳng hay hoàn toàn suôn sẻ. Ai cũng đều vấp ngã. Chúng ta đều phải có lúc lùi lại. Nếu có vấn đề phát sinh, bạn sẽ gặp phải ngõ cụt – và chắc chắn điều này sẽ xảy ra. Đó là cách mà cuộc đời nói với chúng ta rằng “đã tới lúc rẽ sang hướng khác.” Vì vậy, sau mỗi thất bại, hãy tự hỏi: “Thất bại này dạy cho chúng ta điều gì?” Đây là cách tôi vẫn làm sau mỗi lần thất bại, sau mỗi khủng hoảng hay những lần đối mặt với khó khăn. Khi bạn rút ra được bài học cho bản thân, bạn có thể bước tiếp. Nếu bạn thật sự rút ra bài học, có thể xem như bạn đã vượt qua được kỳ kiểm tra và bạn không cần học lại lớp học đó nữa. Nếu bạn không rút ra được bài học cho bản thân, thất bại đó sẽ lại xuất hiện dưới một hình dạng khác và khiến bạn phải mất công sửa chữa một lần nữa.

Tôi phát hiện ra rằng các khó khăn xuất hiện khi bạn không chú ý đến những chỉ dẫn từ cuộc sống. Bao giờ cuộc sống cũng đưa ra các dấu hiệu cho bạn. Nếu bạn bỏ qua những dấu hiệu đó, không sớm thì muộn bạn sẽ gặp phải rắc rối lớn. Vấn đề của bạn sẽ tiếp tục tồn tại. Nhưng nếu bạn hỏi một câu hỏi đúng – không phải là “tại sao chuyện này xảy ra” mà là “chuyện này đang dạy tôi điều gì” – bạn sẽ rút ra được bài học mà bạn cần.

Bạn của tôi, Eckhart Tolle, tác giả của cuốn sách A new earth (tạm dịch: Một trái đất mới) cho rằng sự chú tâm tới vấn đề bạn là ai là cốt lõi của tất cả những việc bạn làm. Ông ấy đã viết như thế này: “Đừng phản ứng lại trước một tình huống xấu. Hãy hòa mình vào vấn đề đó. Giải pháp sẽ xuất hiện trong thử thách. Đắm mình trong thử thách không có nghĩa là bạn từ bỏ mà có nghĩa là bạn đang ứng xử bằng trách nhiệm của mình.”

Về cách quản lý sử dụng bản năng

Học cách tin tưởng trực giác của mình, sử dụng các giác quan để cảm nhận điều tốt nhất cho bản thân là bí quyết của tất cả những thành công bền vững. Trong đời mình, tôi luôn tin vào tiếng nói thì thầm trong đầu. Lần duy nhất tôi phạm sai lầm cũng là khi tôi không lắng nghe giọng nói ấy.

Đó là cảm giác đúng hơn là một giọng nói – một cảm quan tồn tại ngay bên dưới lớp vỏ ngoài của mỗi cá nhân đang hiện hữu. Các loài động vật đều có cảm quan ấy. Con người là giống loài duy nhất từ chối và cố lờ nó đi.

Đã bao nhiêu lần bạn làm những việc trái với linh cảm của mình, chỉ để thấy chính mình đang đi ngược lại với dòng chảy tự nhiên? Chúng ta quá mải mê với việc mình làm đến mức đôi khi lạc ra khỏi dòng chảy tự nhiên đó. Càng thuận theo linh cảm của mình, chúng ta sẽ càng sống tốt hơn. Tôi tin đó là cách Chúa nói chuyện với chúng ta.

Tất cả những thay đổi quan trọng nhất trong cuộc đời tôi – từ việc chuyển tới Baltimore, tới Chicago, đến việc thực hiện chương trình truyền hình của riêng mình, rồi ngừng chương trình đó lại – đều do niềm tin vào trực giác của bản thân. Tôi lắng nghe các ý kiến đóng góp, những ý tưởng và lời khuyên. Nhưng tôi cũng đi theo trực giác của mình, điều mà trái tim của tôi cảm nhận được một cách rõ ràng nhất.

Về động lực.

Chúng ta luôn nghe thấy cha mẹ, thầy cô và cả thế giới nói với chúng ta là “Con phải làm điều này, con phải trở thành người như thế này, nên thế nọ, phải thế kia...” Nhưng vẫn có một tiếng nói nhỏ hơn và với một số người thì giọng nói ấy không hề nhỏ – bên trong mỗi chúng ta – kêu gọi chúng ta hãy làm điều gì đó lớn lao hơn cho bản thân mình.

Nếu bạn khao khát kiếm tiền, bạn có thể làm điều đó. Nhưng có một điều tôi rất chắc chắn và tôi sẽ nói với bạn ngay bây giờ đây, rằng tiền chỉ khiến bạn cảm thấy tự hào và sung sướng với bản thân trong chốc lát. Ban đầu, tiền giúp bạn có được những thứ bạn thích. Nhưng khi đã có những thứ đó rồi, chúng ta sẽ trở thành những người kém hạnh phúc nhất khi cứ phải liên tục tự hỏi “tiếp theo sẽ là gì nhỉ?” Câu tự vấn đó chính là một sự thôi thúc – là tiếng gọi của con người bạn nói với bạn rằng còn nhiều thứ đáng làm hơn việc kiếm tiền. Luôn luôn có nhiều điều hơn như thế.

Về việc làm những điều đúng đắn.

Làm sao bạn biết mình đang làm những việc đúng đắn? Bạn sẽ cảm nhận điều đó. Tôi biết rằng cảm giác cũng giống như hệ thống định vị GPS của cuộc đời. Hệ thống hướng dẫn bằng cảm xúc sẽ nói cho bạn biết khi nào bạn nên hay không nên làm việc nào đó. Quan trọng là bạn phải học cách bỏ qua cái tôi và thay vào đó hãy kiểm tra trực giác của mình. Tất cả những quyết định đúng của tôi đều sử dụng trực giác. Mọi quyết định sai lầm tôi từng thực hiện đều là kết quả của việc tôi đã không nghe theo tiếng nói bên trong mình.

Nếu bạn thấy có điều gì đó không đúng thì đừng làm. Đây là một bài học. Và chỉ cần bài học này thôi cũng đủ giúp các bạn tránh được rất nhiều tổn thất rồi. Thậm chí chỉ cần có cảm giác nghi ngại thì đó cũng đã là dấu hiệu khuyên bạn không nên làm rồi. Đó là bài học tôi rút ra được từ cuộc sống xung quanh. Nhiều khi bạn không biết mình cần phải làm gì. Nếu không biết mình nên làm gì, hãy ngồi yên, thật yên, cho tới khi bạn nghiệm ra điều bạn cần làm.

Khi bạn ngồi lặng yên và để động lực bên trong mình dẫn lối, không chỉ cuộc sống cá nhân của bạn được cải thiện mà cả trong công việc bạn cũng sẽ đạt đến một năng lực cạnh tranh mới. Trong tác phẩm A whole new mind (tạm dịch: Một tâm trí mới), quyển sách bán chạy nhất của Daniel Pink, ông đã khẳng định chúng ta đang bước vào một kỷ nguyên hoàn toàn mới. Đó là kỷ nguyên của khái niệm, những đặc tính giúp chúng ta trở thành những cá thể khác biệt sẽ đến từ trái tim và khối óc. Tác giả cho rằng thời đại này không chỉ có logic, những đường thẳng, lối suy nghĩ tuân theo quy luật, mà còn là thời đại của sự đồng cảm, niềm vui và mục đích của những đặc tính nội tại với giá trị to lớn.

Những đặc tính này sẽ đâm chồi nảy nở khi chúng ta làm công việc mình yêu thích, khi chúng ta toàn tâm trong công việc bằng cả kinh nghiệm chuyên môn và cảm xúc của mình.