BÍ MẬT CỦA CHỮ

“Anh Rubner ạ,” trưởng ban biên tập nói, “anh sẽ đến xem nhà bút tướng pháp Jensen nhé, tối nay ông ta có chương trình họp báo đấy; nghe nói cái ông Jensen ấy thật sự là hiện tượng thời đại đấy. Sau đó anh sẽ viết bài mười lăm dòng nhé!”

“Được thôi,” Rubner ậm ừ với giọng miễn cưỡng nghề nghiệp.

“Nhưng anh chú ý đấy, để khỏi dính vào mánh khóe,” trưởng ban biên tập nhắc nhở. “Anh nhớ kiểm tra kỹ, nếu có thể thì phải trực tiếp. Vì thế tôi mới cử anh, một người giàu kinh nghiệm...”

“... bởi thế, thưa quý vị, đây là những nguyên tắc khoa học chính, chính xác hơn bút tướng pháp tâm lý,” nhà bút tướng pháp Jensen chốt lại bài phát biểu khoa học của mình tối hôm đó cho các đại diện báo chí. “Các vị thấy đấy, toàn bộ hệ thống được xây dựng xác đáng trên các định luật thông qua thí nghiệm; những ứng dụng của các phương pháp khoa học này thì vô cùng phức tạp, nên tôi không thể thể hiện một cách chi tiết trong buổi giới thiệu đơn lẻ này. Tôi xin tóm tắt bằng việc phân tích thực tế hai ba dòng mẫu viết tay mà không giải thích về toàn bộ lý thuyết đối với các bước làm của mình; với việc này rất tiếc chúng ta không đủ thời gian. Nào, mời vị nào đó cho xin một mẫu chữ viết tay.”

Rubner, người đã chờ đợi việc này, lập tức đưa cho ông Jensen một tờ giấy có chữ viết tay. Jensen đeo kính phù thủy của mình vào và đọc dòng chữ.

“Ái à, chữ của phụ nữ,” ông ta nhăn mặt. “Chữ của nam giới thường rõ ràng hơn và thú vị hơn, nhưng cuối cùng thì...” ông ta ậm ừ gì đó, chăm chú nhìn qua đôi kính vào tờ giấy. “Hừm, hừm,” ông ta nói và thỉnh thoảng lắc đầu nguầy nguậy; phút giây ấy im phăng phắc.

“Đây có phải... từ người rất gần gũi anh không?” nhà bút tướng pháp hỏi.

“Không, không đâu.” Rubner phản đối.

“Thế thì tốt,” Jensen vĩ đại nói. “Anh nghe này, ả đàn bà này dối trá! Đây là cảm giác đầu tiên từ chữ viết: dối, dối từ thói quen, dối từ cách sống hằng ngày. Tóm lại đây là người trình độ thấp, với người này thì người có học không có gì để trao đổi. Cô ta thật dâm đãng, chữ viết y như là có hình thịt. Và hỗn độn kinh khủng, chắc xung quanh cô ta phải luộm thuộm... chậc! Đấy là những nét chính mà tôi nói ngay với các quý vị; cái đầu tiên mà ta nhận ra từ một con người là thói quen, đúng hơn là tính cách mà họ tự thể hiện cơ học ra ngoài. Việc phân tích tâm lý bắt đầu tính từ các đặc điểm mà người ấy giấu giếm hoặc trốn tránh, bởi vì người ấy sẽ tự mạo hiểm đối với thế giới xung quanh. Thí dụ,” ông ta nói và đặt ngón tay lên đầu mũi, “con người này sẽ không bao giờ thú nhận với ai là cô ta nghĩ gì. Con người này chỉ hình thức thôi, nhưng hình thức ở hai nghĩa; bề ngoài thì có vẻ cô ta có nhiều mối quan tâm hạ đẳng, nhưng bằng cách đó cô ta giấu kín cái mình nghĩ; và cái tôi cô ta giấu lại là cái cực đời thường: tôi xin nói là các tội lỗi nho nhỏ được kiểm soát bằng sự lười biếng của tâm hồn. Thí dụ, các vị hãy xem đây, chữ này thì rõ ràng đầy nhục dục đến khó chịu - nó cũng là dấu hiệu của sự hoang phí - mà trong khi đó nó hưng phấn kiểu tục tĩu; cái con người này rất thích sự nhàn hạ thay vào việc đi tìm tình cảm phiêu lưu; tất nhiên khi có điều kiện... Nhưng việc này không phải cái chúng ta quan tâm. Một con người thích nhàn hạ, trong khi đó lại có vẻ già dặn; khi làm gì thì cũng nói nửa ngày về việc ấy đến lúc chán mới thôi - cô ta quan tâm đến bản thân quá đáng; ta thấy ngay là cô ta không thích ai; và để cho mình được nhàn hạ cô ta bám chặt lấy ai đó, thể hiện là yêu anh ta và quan tâm anh ta đủ mức. Đây là một loại phụ nữ làm đàn ông hay mềm lòng; trở thành kẻ mềm lòng do sự chán nản từ cuộc sống dông dài vô tận, từ cái thể xác nhục nhã. Quý vị thấy không, cách viết các từ đầu tiên và nhất là các câu viết; viết qua quýt và mềm yếu gần như cẩu thả. Con người này rất thích ra lệnh; và thực sự hay ra lệnh nhưng không có sức, rõ ràng là sự quan trọng hóa giả mạo và nói nhiều; đôi khi hành hạ người ta với vũ khí hèn hạ nhất, hành hạ bằng nước mắt. Thật đặc biệt: sau mỗi việc đó ta nhìn thấy rõ ràng sự xuống cấp của yếu đuối; có gì đó níu giữ con người này, cô ta sợ cái gì đó - có thể vì nếu để khỏi lộ ra ngoài sẽ ảnh hưởng đến sự nhàn hạ về vật chất của cô ta; nó phải là cái gì đó xấu xa, được che đậy, hừm, tôi không biết; có thể là cái gì đó trong quá khứ. Có thể sau cái phản hồi này cô ta đã lại tìm thấy sức lực của mình, hay đúng hơn là thói quen để viết nốt từ ấy một cách bình thường - tất nhiên là với nét hất dài tự mãn không tưởng tượng được; trong cô ấy sự tự tin lại bắt đầu tăng lên. Quý vị thấy trong phần phân tích có cảm giác đầu tiên về sự dối trá. Ở đó quý vị thấy, thưa quý vị, việc phân tích chi tiết cũng chứng minh cái cảm giác đầy linh cảm tổng thể ban đầu; sự trùng hợp cuối cùng này tôi gọi là việc xác minh có phương pháp. Tôi đã nói về sự hạ đẳng, nhưng cái hạ đẳng này không phải là do sự thô thiển mà là do sự không phù hợp; chữ này đã được viết lại cho đẹp hơn, nhưng lại chi tiết đến mức nhỏ nhen. Con người này khi thấy bất ổn thì lại để ý sự chính xác: viết các dấu chấm trên chữ i, nhưng lại quên để ý những cái lớn hơn, rõ ràng là vô kỷ luật, vô đạo đức, rõ ràng là biếng nhác. Khó chịu nhất là các dấu phẩy; chữ thì nghiêng bình thường về bên phải mà dấu phẩy thì ngược lại. Nó tạo ra cảm giác lạ lùng như đâm dao vào lưng. Ở đây có cái gì xảo quyệt, mưu mô. Tôi có thể nói một cách hình tượng là con người này có thể đâm dao vào lưng người; nhưng người này không làm việc ấy vì thích nhàn hạ - và không đủ trí tưởng tượng. Tôi nghĩ rằng như vậy là đủ. Có ai có chữ viết tay khác không, thú vị hơn không?”

Tối hôm ấy Rubner về nhà như một đám mây đen.

“Muộn thế, anh đã về rồi à?” phu nhân Rubner nói. “Anh ăn tối ở đâu chưa?”

Rubner buồn bã nhìn. “Cô lại bắt đầu rồi,” anh quát lên một cách đáng sợ.

Phu nhân Rubner mở to mắt ngạc nhiên. “Này anh, em lại bắt đầu cái gì cơ? Em chỉ hỏi anh có ăn tối không?”

“Thế à,” Rubner nói giọng khó chịu. “Về việc khác cô không biết gì hay sao mà chỉ ông ổng lên về ăn với uống. Những cái này là những mối quan tâm hạ đẳng của cô. Thật hạ đẳng, những cái dông dài lê thê, vật chất và chán nản...” Rubner than thở, phẩy tay. “Tôi biết, cái này biến đàn ông thành bọn yếu mềm.”

Phu nhân Rubner bỏ đồ khâu xuống và quan sát chồng thật kỹ. “Anh Franc,” chị nói đầy lo lắng, “có gì không ổn với anh à?”

“Ái à,” Rubner buột miệng... “Cô lại bắt đầu quan tâm tôi nhỉ? Cô không biết là cô đang gạ gẫm à! Trời ạ, đôi khi con người ta nhìn thấy rõ sự giả dối; sẽ nhận biết việc ai đó bám lấy mình chỉ vì sự nhàn hạ của người đó... và từ sự say đắm nhục dục. Khiếp,” Rubner quát lên, “người ta phát kinh hãi.”

Phu nhân Rubner lắc đầu và muốn nói điều gì; nhưng chị đã mím môi lại và khâu nhanh hơn. Trong nhà tĩnh lặng.

“Khiếp chưa kìa,” Rubner rít lên sau khi nhìn quanh. “Luộm thuộm và lôm côm. Thấy chưa, trong cái hỗn độn, trông thì như sạch sẽ, chuẩn mực; nhưng trong cái lớn hơn thì... Cái đám áo quần lôi ra đây làm gì?”

“Em đang sửa áo cho anh mà,” phu nhân Rubner trả lời, giọng nghèn nghẹn trong cổ họng.

“Vâng, cô sửa áo,” Rubner cười khẩy, “thấy chưa, cô sửa áo cho tôi! Trước sau rồi cả thế giới sẽ biết việc này, đúng không? Cả nửa ngày chỉ nói mỗi chuyện sửa áo! Chuyện vớ vẩn mà làm ra quan trọng. Cô nghĩ gì đây? Vì việc này mà cô ra lệnh? Trời ơi, giờ thì thôi đi nhé!”

“Franc ơi,” chị kêu lên sửng sốt, “em đã làm gì anh nào?”

“Ai mà biết được.” Rubner cắt ngang. “Tôi đâu biết cô làm những gì; tôi nào biết cô nghĩ gì, cô làm những trò gì sau lưng tôi; tôi chả biết gì về cô, chả biết gì, vì cô giấu tôi; cái gì mắc kẹt trong người cô thế. Tôi cũng chẳng biết chút gì về quá khứ của cô nữa.”

“Trời!” chị kêu lên, “thế này thì hết rồi! Anh còn nói gì nữa không đấy...” Chị cố hết sức kiềm chế. “Anh ạ,” chị nói trong sợ hãi, “anh có chuyện gì vậy?”

“Ái chà,” Rubner tuyên bố đắc thắng, “nó đây rồi. Cô lại sợ cái gì đấy. Hay là lại lộ ra cái gì làm ảnh hưởng đến quyền lợi của cô nào? Hử? Ai chả biết, trong cái sự nhàn hạ của mình cô sẽ tìm thấy lý do cho sự phiêu lưu, nhỉ?”

Phu nhân Rubner ngồi như trời trồng. “Anh à,” chị vừa nói vừa nuốt nước mắt, “anh có gì ghét bỏ em... cái gì, trời ơi, anh cứ nói ra đi nào!”

“Chả có gì cả,” Rubner phán với sự châm biếm ghế gớm, “nhưng không, tôi chẳng có gì ghét bỏ cô cả! Cũng có là gì đâu nếu người ta vô kỷ luật, thiếu đạo đức, luộm thuộm, tục tĩu, lười nhác, phung phí và dâm đãng! Và lại còn hạ đẳng nữa...”

Chị Rubner khóc nức nở và đứng dậy, vứt đồ khâu vá xuống đất. “Anh thôi đi!” Còn chồng chị quát chị với sự khinh bỉ: “Cái này là trò hành hạ nhau hèn hạ nhất, hành hạ nhau bằng nước mắt!”

Chị Rubner không nghe thấy gì nữa, chị nghẹn ngào và ngã lăn xuống giường, khóc nức nở.

Rubner ngoái đầu vào trong nhà cười bi hài. “Lại còn đâm dao vào lưng người nữa,” anh quát lên, “cái này cô cũng đủ sức làm; nhưng tiếc cho cô, cô quá biếng nhác.”

Tối hôm đó Rubner chui vào quán bia anh thường đến. “Tôi đang đọc báo của ông đấy,” ông Plechta chào anh, nhìn anh qua đôi kính, “người ta đang ca ngợi nhà bút tướng pháp vĩ đại, cái ông Jensen ấy, ông biên tập viên ạ, có đúng thế không?”

“Đúng và nhiều cái đúng,” Rubner trả lời. “Này, ông Jančik, ông làm cho tôi món thịt xốt nào, nhưng đừng quá cứng đấy nhé. Các ông nghe này, ông ta là hiện tượng đấy, cái ông Jensen. Tôi vừa gặp ông ấy hôm qua. Ông ta phân tích chữ viết hoàn toàn khoa học đấy.”

“Nhưng đấy là trò lừa đảo,” ông Plechta nói. “Ông ạ, tôi tin khối thứ, nhưng không tin khoa học. Ông thấy như cái món vitamin ấy; ngày trước chưa có vitamin người ta biết mình phải ăn gì; bây giờ thì ông chả biết trong cái món thịt xốt ấy có những cái chất gì cho cuộc sống. Tởm lợm,” ông Plechta kêu lên, giọng chán ngấy.

“Cái này khác,” Rubner tuyên bố. “Tôi có thể kể cho ông, ông Plechta ạ, rất nhiều, môn đo tâm lý, môn tự động học, những nét chính, nét phụ và đại loại thế. Tôi nói cho ông biết, ông này đọc chữ như đọc sách vậy. Và ông ta nói đúng về con người đó như ông nhìn thấy trước mặt ấy; ông ấy nói rõ con người ấy thế nào, quá khứ ra sao, nghĩ gì, giấu giếm cái gì, vâng, tất cả! Tôi đã chứng kiến mà, ông ạ!”

“Thôi đi ông,” ông Plechta kêu lên vẻ không tin tưởng.

“Giờ tôi kể ông nghe về một trường hợp” Rubner bắt đầu. “Có một ông - tôi sẽ không nói tên ông ta, nhưng tôi rất quen - đã đưa cho ông Jensen mảnh giấy do vợ ông ta viết tay. Ông Jensen xem mảnh giấy và nói ngay: mụ này dối trá có hạng nhé, luộm thuộm, dâm đãng, vờ vịt, hoang phí, nói nhiều, ở nhà toàn ra lệnh, quá khứ rất tệ và đủ sức giết chồng! Ông tưởng tượng xem, cái ông ấy mặt xám ngoét như chết, vì tất cả đều đúng trăm phần trăm. Ông thử nghĩ xem, ông ta sống với mụ ấy hai mươi năm yên lành mà chẳng biết gì! Sau hai mươi năm chung sống vợ chồng mà không hiểu vợ mình lấy một phần mười cái mà ông Jensen nhìn thấy bằng cái nhìn đầu tiên! Thật là giỏi, đúng không? Ông Plechta ạ, ông cũng phải tin!”

“Tôi thấy lạ đời,” ông Plechta góp ý, “cái đồ ngu ấy, cái gã đàn ông ấy hai mươi năm mà không nhìn thấy gì.”

“Ông ạ,” Rubner nói vội, “cái mụ vợ ấy nó khéo giả đò, còn ông chồng thì cứ hạnh phúc với nó - người đàn ông hạnh phúc thì không có mắt đâu. Mà ông biết chứ, ông chồng ấy làm gì có phương pháp khoa học. Ông thấy nhé, có cái ông nhìn bằng mắt thì thấy màu trắng, nhưng theo khoa học thì có nhiều màu. Kinh nghiệm, ông ạ, chả có nghĩa gì đâu; con người bây giờ phải dựa vào các phương pháp khoa học. Ông đừng có ngạc nhiên nhé, cái ông chồng ấy không hề có linh cảm chút nào về việc ở nhà lại có con mụ vợ quái vật ấy, bởi vì không dùng phương pháp khoa học để nghiên cứu mụ ấy, thế đấy.”

“Thế bây giờ hắn sẽ ly dị chứ?” ông chủ quán Jančik xen vào.

“Tôi đâu biết,” ông Rubner nói, “tôi không quan tâm những chuyện ngớ ngẩn ấy. Tôi chỉ quan tâm việc đọc chữ để biết con người ta như thế nào, cái mà người ta không thể biết nếu làm khác đi. Ông xem nhé, ông quen một người bao nhiêu năm cứ như người ấy là hiền lành tử tế, thế mà bỗng nhiên, bùm một phát, từ chữ viết của hắn ông phát hiện đấy là kẻ trộm hay kẻ cướp. Trời ơi, con người không thể tin người dễ dàng như thế được; phải có phân tích khoa học mới biết trong con người ấy là gì!”

“Nhưng, nhưng mà,” ông Plechta ngạc nhiên và bứt rứt, “thế thì người ta sẽ sợ khi viết gì đó cho bất cứ ai.”

“Đúng,” ông Rubner nói. “Ông thử tưởng tượng, cái phương pháp bút tướng pháp khoa học sẽ có ý nghĩa như thế nào đối với ngành hình sự. Ông ạ, người ta có thể bắt ai đó trước khi hắn ăn trộm; chữ của hắn ta sẽ tiết lộ rằng hắn có bản chất trộm cướp; và tóm ngay hắn để đưa vào Pankrác*! Cái này có tương lai khủng khiếp lắm. Tôi phải nói với ông đây là một môn khoa học rõ ràng, cái này không thể nghi ngờ một chút nào.” Ông Rubner bỗng nhìn đồng hồ.

(*) Nhà tù ở Praha.

“Ồ, đã mười giờ rồi; tôi phải về đây.”“Sao hôm nay sao ông về sớm thế?” ông Plechta cằn nhằn.

“Ông biết mà,” ông Rubner nói nhẹ nhàng, “vợ tôi nó sẽ dấm dẳn, rằng tôi lại để nó ở nhà một mình.”