NHỮNG THỨ CUỐI CÙNG CỦA CON NGƯỜI

“Bị kết án tử hình là một kinh nghiệm khủng khiếp,” ông Kukla nói. “Tôi biết vì trước đây tôi đã trải qua giây phút cuối cùng trước khi bị hành hình. Tất nhiên đây chỉ là trong giấc mơ, nhưng giấc mơ cũng thuộc về cuộc sống như những cái khác, dù có thể chỉ là bên lề cuộc sống. Trên cái lề ấy không còn nhiều cái danh giá của mi, người ạ, không có gì ở đấy để thể hiện trong cuộc sống. Ở đó chỉ còn giới tính, nỗi sợ hãi, lòng tự mãn và vài thứ khác, những thứ mà đa phần làm cho mi phải xấu hổ. Có lẽ đấy là những thứ cuối cùng của con người.

“Có một lần tôi trở về nhà, giận dữ như một con vật. Tôi đã làm xong ngần nấy việc, thế là tôi nằm xuống đất và ngủ như khúc gỗ. Bỗng nhiên tôi thấy cửa mở ra và một ông đứng giữa cửa, sau ông ta là hai người lính súng cắm lưỡi lê; tôi không biết tại sao những người lính ấy lại mặc quân phục kozăk*. Đứng dậy, người đàn ông lạ quát lên, anh hãy chuẩn bị để sáng ngày mai sẽ thi hành bản án tử hình anh. Anh hiểu chứ?

(*) Đồng phục của lính Kozăk (Nga).

“Hiểu rồi, tôi nói; nhưng tôi không hiểu tại sao…

“Cái này chúng tôi không quan tâm, ông này quát tôi. Đây là lệnh xử tử. Và ông ta đóng sập cửa sau lưng mình.

“Sau đó tôi còn lại một mình và tôi suy nghĩ. Rõ ràng tôi biết: Khi ta nghĩ trong giấc mơ thì là ta lại nghĩ đây là thực hay ta mơ thấy mình nghĩ? Đấy là tôi nghĩ hay là những ý nghĩ trong mơ nhỉ, cũng như ta mơ thấy những khuôn mặt? Tôi chỉ biết là tôi cố gắng suy nghĩ và đồng thời tôi ngạc nhiên với những ý nghĩ ấy. Cái đầu tiên tôi nghĩ đến là sự hài lòng ác ý rằng đây là chuyện nhầm lẫn, rằng việc ngày mai tôi sẽ bị tử hình là do nhầm lẫn và họ sẽ phải xấu hổ. Đồng thời với cái này, sự lo lắng tăng lên trong tôi, rằng tôi sẽ bị xử tử và tôi để lại vợ và con; vợ con tôi sẽ ra sao, họ sẽ làm gì. Điều này làm ta đau đớn, như thể tim tôi chảy máu, nhưng đồng thời tôi lại thấy yên tâm vì đã lo lắng cho vợ con. Thế, tôi tự nhủ, ý nghĩ cuối cùng của người đàn ông sắp đến chỗ chết là gì! Tôi hân hạnh là ý nghĩa của tôi thuộc về nỗi đau làm cha, nó có vẻ như nâng tôi bay lên. Tôi phải kể chuyện này với vợ mới được, tôi sung sướng tự nhủ.

“Nhưng tôi bỗng giật mình: tôi nhớ ra là các cuộc hành hình tiến hành rất sớm, khi bình minh lên, vào bốn hay năm giờ sáng và thế là tôi sẽ phải dậy sớm để còn kịp tử hình. Tôi vốn không thích dậy sớm và bây giờ ý nghĩ rằng đám lính sẽ đánh thức tôi lúc rạng sáng đã làm tôi quên đi những cái khác; tim tôi rụng xuống và tôi suýt khóc thương cho số phận của mình. Chuyện này thật khủng khiếp, làm cho tôi thức dậy và thở dài nhẹ nhõm, nhưng tôi đã không kể chuyện này cho vợ tôi.”

oOo

“Những thứ cuối cùng của con người,” ông Skřivánek nói và đỏ mặt lên vì lúng túng. “Tôi có thể kể cho các ông cái gì đó, nhưng có thể các ông sẽ cho là chuyện ngốc.”

“Không đâu,” ông Taussig trấn an ông ta. “Xin ông cứ nói đi!”

“Tôi không biết,” ông Skřivánek nói với giọng thiếu tự tin. “Đã có lần tôi muốn tự sát bằng súng, và thế... nếu ông Kukla nói về cái lề của cuộc đời... cái này cũng là cái lề như vậy của cuộc đời, khi ta muốn tự sát.”

“Lại đùa rồi,” ông Karas nói, “tại sao ông lại muốn làm như vậy?”

“Vì tôi được chiều chuộng nhiều,” ông Skřivánek nói, mặt đỏ thêm lên. “Tôi, vì rằng tôi... tôi không chịu được đau đớn. Và lần ấy tôi bị đau dây thần kinh sinh ba. Các bác sĩ nói rằng đây là một trong những đau đớn khủng khiếp nhất mà người ta... Tôi không biết nữa.”

“Đúng thế,” bác sĩ Vitásek gầm gừ. “Ông ạ, tôi thấy thương hại ông. Thỉnh thoảng nó có đau lại không?”

“Có,” ông Skřivánek sôi nổi hẳn lên, “nhưng giờ thì tôi không muốn... Có thể tôi phải nói...”

“Thế ông nói đi,” ông Doležal động viên.

“Cái này khó thể hiện lắm,” ông Skřivánek biện hộ. “Tất cả... cái đau đớn...”

“Người ta rú lên như con thú,” bác sĩ Vitásek nói.

“Vâng. Và khi tôi đau nhất... đêm thứ ba... tôi đặt khẩu browning lên bàn ngủ. Một giờ nữa, tôi tự nhủ, còn lâu hơn thì tôi không chịu nổi. Sao lại là tôi nhỉ, tại sao tôi lại phải chịu thử thách này? Tôi đã có cảm giác là tôi phải chịu đựng sự bất công khủng khiếp. Tại sao lại là tôi? Tại sao lại phải là tôi?”

“Ông nên uống thuốc,” bác sĩ Vitásek ậm ừ. “Trigemin hoặc Veramon, adalin, algokratin, migradon…”

“Tôi đã uống những thuốc này,” ông Skřivánek phản đối. “Ông ạ, tôi đã nuốt ngần nấy, nên, nên không có tác dụng gì nữa. Vì rằng... những thuốc ấy đã làm cho tôi ngủ mê mệt, nhưng cái đau đớn thì nó không ngủ, ông hiểu chứ? Cái đau vẫn ở lại, nhưng không phải là cái đau của tôi, vì tôi đã bị... say thuốc, rằng tôi đã mất đi chính mình. Tôi không còn biết mình nữa, nhưng vẫn biết về cái đau đớn; và thế là tôi bắt đầu tưởng rằng đây là cái đau của người khác. Tôi đã nghe thấy người khác ấy... người ấy rên nho nhỏ và than vãn; và tôi rất thương người đó... nước mắt tôi chảy ra thương xót. Tôi cảm thấy nỗi đau đớn tăng lên... Trời ạ, tôi tự nhủ, không biết người ấy chịu thế nào nổi! Có lẽ... có lẽ tôi nên bắn người ấy, để người ấy khỏi khổ! Nhưng trong giây phút đó tôi bỗng sợ... cái này không được. Tôi biết, tôi bỗng cảm thấy sự tôn trọng kỳ lạ đối với cuộc sống của người ấy, và vì rằng người ấy phải chịu đựng vô cùng...”

Ông Skřivánek bối rối lau trán. “Tôi không biết có thể tả cho các ông cái này không. Có thể nó là sự choáng váng sau khi dùng thuốc, nhưng trong khi đó nó vô cùng rõ ràng... rõ là sáng chói. Tôi đã nhìn thấy người chịu đựng và rên rỉ chính là nhân loại... là chính Con Người. Tôi chỉ là nhân chứng của sự tra tấn ấy... như người canh gác đêm bên chiếc giường đau đớn. Nếu tôi không có mặt ở đấy, tôi nghĩ, thì cái đau đớn ấy sẽ vô bổ; nó chỉ là một hành động lớn lao, nhưng không ai biết về nó. Vì rằng trước đó... đến lúc đó nó chỉ là cái đau đớn của riêng tôi... tôi thấy mình khốn khổ như con dòi... nhỏ bé. Nhưng bây giờ… khi nỗi đau đã lớn lên hơn cả tôi... và với sự khủng khiếp, tôi cảm thấy cuộc sống thật lớn lao. Tôi cảm thấy, rằng...” Ông Skřivánek đổ mồ hôi lúng túng. “Các ông không được cười tôi. Tôi cảm thấy rằng cái đau đớn là... nạn nhân nào đấy. Cho nên, các ông hiểu không, cho nên mỗi tôn giáo... họ đặt nỗi đau lên bàn thờ Thượng đế. Cho nên mới có những nạn nhân đầy máu me... và những người tử vì đạo... và Chúa trên thập tự. Tôi hiểu rằng... rằng... rằng phước lành bí ẩn nào đó chảy ra từ nỗi đau của Con Người. Cho nên chúng ta phải chịu đựng, để cho cuộc sống được thần thánh hóa. Không có niềm vui nào đủ mạnh và đủ lớn... Và tôi cảm thấy là tôi đi ra từ đó, tôi mang trong mình một cái gì đó như của thánh thần.”

“Và ông mang nó thật chứ?” cha Voves hỏi với sự quan tâm.

Ông Skřivánek bỗng đỏ mặt lên. “Nhưng không.” ông nói nhanh, “về cái đó thì người ta không biết. Nhưng từ đấy... trong tôi có một sự tôn trọng; tôi thấy tất cả mọi thứ quan trọng hơn... mỗi cái nhỏ bé và cả mỗi người, các ông biết không? Tất cả đều có cái giá rất lớn. Khi tôi ngắm mặt trời lặn, tôi tự nhủ rằng cái này phải có giá của một nỗi đau khổng lồ. Và mọi người, công việc của họ, cuộc sống bình thường của họ... đều có cái giá của đau đớn. Và tôi biết rằng đó là một cái giá khủng khiếp và không thể nói hết... Và tôi tin rằng nó không phải cái ác hay sự trừng phạt, chỉ có nỗi đau và nó góp phần để... để cho cuộc sống có giá trị lớn...” Ông Skrřivánek bỗng chững lại và không biết nói gì tiếp theo. “Các ông thật tốt với tôi,” ông ta buột miệng và cảm động xịt mũi để che đi khuôn mặt ngời sáng của mình.

HẾT