Trò Chuyện Với Cây Xanh
Sẽ thế nào nếu thành phố Huế thiếu vắng bóng cây xanh? Nhiều ngày rảnh rỗi mạn đàm chuyện cây với anh TrầnThanh Khánh Hoà - Giám đốc Trung tâm cây xanh thành phố Huế, chúng tôi chỉ bàn có mỗi chuyện cây. Một đời cây có cái gì na ná như đời người. Cũng có tuổi thơ ấu vụng dại lơ thơ những chiếc lá non. Rồi tuổi mười bảy, cành vạm vỡ vươn dài lớn nhanh như thổi. Tuổi trung niên chững chạc, cây đổ vỏ, múi nở ra từng trải. Và, một tuổi già tóc bạc trắng, thân cây còng xuống, chờ ngày sinh tử biệt ly.
Chỉ về lá thôi cũng đã có khối chuyện để nói. Đó là những câu chuyện sinh học, nghe rất lý thú. Nó mở ra trong tâm thức một sự sinh tồn triết học đáng nể. Mùa đông sở dĩ nhiều loài cây cho lá rụng là để bảo toàn nước trong thân cây. Đừng nhìn những hàng cây trơ trọi mà nghĩ cây buồn vì thiếu lá. Rồi lá sẽ mọc lại, còn những chiếc lá cũ sẽ là kỷ niệm, của đời cây. Một đời như cây Long não có đến hàng trăm lần trút lá và cứ mỗi lần như thế cây lại nhích lên, tán toả rộng che nắng gió cho người.
Huế có nhiều phố cây rất "sắc tộc". Có phố cây chỉ rặc có Phượng - nên gọi là đường phượng bay. Con phố Lý Thường Kiệt chạy dài bên thắt lưng Đại học Khoa học được gọi là phố Bằng lăng. Mùa lá rụng, đường chiu chít lá. Thi thoảng những chiếc lá vàng nhỏ lại kêu lên xạc xào dưới chân du khách. Riêng đường lên nhà thờ Phú Cam thì toàn một màu Long não, và đây cũng là nơi khởi nghiệp "Diễm xưa" của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Bồ đề là cây vốn "họ" nhà chùa, sống tịch liêu trong các cổ tự, ấy thế nhưng lúc buồn buồn, lại thoát ra phố, sống ngang nhiên một đời cây vỉa hè, không ngại một chút luỵ tục nào. Rồi cũng chịu chơi như bạn bè. Bồ đề sẵn sàng trút lá ùa vào cuộc chơi đồng - dao- lá của mùa thu, không một chút ngại ngần. Không chỉ biết hát bằng gió bắt nhịp, một số loài cây ở Huế còn có khả năng "tự hát". Có đêm lang thang tôi đã giật mình khi nghe tiếng vó ngựa gõ đều trong đêm thanh vắng. Đã từ lâu Huế làm gì có xe ngựa?. Tiếng nhạc mỗi lúc một rõ dần. Tôi nín thở nhích từng bước chân cho đến lúc nghe thật rõ, thì ra lúc này tôi đang đứng dưới bóng một tán cây lớn mà sau này hỏi ra đó là cây Nhạc ngựa. Nhưng đâu chỉ có cây Nhạc ngựa biết hát, nghe bảo Cừa - một loại cây mê nước, mọc ven bờ sông Hương cũng biết hát theo cách của mình. Đó là tiếng hát của đàn nước khi những bộ rễ Cừa dài và rậm rạp như râu người được nước kéo dạt nghe lép bép như lửa cháy. Trong nước lại ca những bài ca về lửa, đó còn gì khác hơn khát vọng nhớ rừng của anh bạn Cừa. Mùa hè, đám con trai con gái đang yêu thường thích ngồi hàng giờ chờ nhau dưới những cây Si, ngắm lá Si xanh như mắt người tri kỷ. Bóng Si trầm lắng nhưng theo lời gió ru nhẹ những lời thủ thỉ của Kim Kiều thời hiện đại. Đẹp nhất một thời là cây Si trong khuôn viên nhà Văn hoá Thiếu nhi Huế. Nhà Văn hoá xây dựng lại, cây Si phải nhường chỗ cho các em. Bây giờ chỉ có cây Si nằm trong khuôn viên trước trường Quốc Học là giữ được phong vận của một thời.
Đứng chôn chân bên chân càu phía nam Trường Tiền nhiều năm nay, vẫn là cây Phượng già cội to một người ôm không hết. Thế Phượng rất đẹp, nên từ lâu vẫn phải đóng vai một tiền cảnh cho các đoàn làm phim và các bác phó nháy. Có một dạo nhánh chủ đẹp nhất, nhiều hoa nhất rũ xuống lòng sông Hương đã bị chặt đứt bởi một bác phó nháy muốn giữ "bản quyền" cảnh hoa và cầu Trường Tiền. Một sự thô lỗ mà phải gần chục năm sau mới phần nào bù đắp được......
Ai đã từng theo học trường ở trường Đại học Tổng hợp Huế, hẳn còn nhớ cây Mù u nhiều tuổi nằm bên phải giảng đường A. Mỗi năm một lần vào mùa xuân, cây nở hoa trắng, hương thơm ngan ngát, có thể sáng với hương cau quê ngoại. Nhiều năm hương cây đã tác thành bao uyên ương. Và ai đó có gãy cánh trong tình trường thì hương Mù u là một niềm yên ủi mamg lại sự thanh thản cho lòng.
Nói chuyện về cây xanh phố Huế, chớ quên cây Ngô đồng - một loài cây lạ có gốc phương Bắc, chỉ nở hoa vào tháng ba. Hoa nở đến đâu, lá rụng đến đó, cánh nhỏ như hoa Tigôn, sắc đỏ tím. Hương thơm hoa Ngô đồng rất lạ, đượm lâu như lửa thông, ở Huế bây chừ chỉ còn khoảng một chục cây, tập trung chủ yếu sau lưng điện Thái Hoà - Đại Nội. Đẹp và thanh thoát nhất lại là cây Ngô đồng nằm trong khuôn viên Tứ Tượng, cách dòng Hương chưa tới nửa tầm cây. Gần đây nhất anh Trần Thanh Khánh Hoà khoe là mới mang về cho Huế một loài cây mới có tên là cây Huyền diệp, hoa nở màu lam như áo nhà chùa. Hiện nay cây đã cao ngang tầm người lớn, và chờ ngày để ra phố với bạn bè.
Khó mà nói hết được về cây xanh phố Huế, sự di dưỡng nhân hậu mà cây dành cho người. Vòm lá xanh che chở cho những cuộc đời tất bật. Điều quí báu nhất mà tôi nghĩ như một thiên tính mà con người nên học hỏi là cây không bao giờ nói chỉ lặng lẽ sống một cách có ích cho người.