hỏi vào đêm

Đèn ở cửa và dọc lối đi tự động tăng độ sáng lên đúng sáu mươi giây, đủ để khách mới lên tàu tìm thấy đúng chỗ của mình ghi trên vé, đủ cho chúng ta dồn mắt ngó vào người đàn ông nọ. Hành lý chỉ một cái ba lô căng chật, ống tay áo thò ra, ổng có cái vẻ ngoài bình thường, không gây chút ấn tượng nào. Hoàn toàn chẳng phải kiểu nhân vật chính mà chúng ta thuộc nằm lòng, hoặc góc cạnh nhàu nhò quá mức trong các tác phẩm điện ảnh, hoặc bóng mướt như trong phim truyền hình. Cái áo kẻ sọc trắng xanh ấy, cùng chiếc quần khaki xám hơi gù gối ấy, vóc người tầm thước ấy, chúng ta có thể gặp ở bất cứ đâu. Và cách ổng loay hoay tìm cách nâng đầu chiếc giường sao cho nó trở thành ghế tựa, cũng hệt như khi chúng ta bỡ ngỡ, lúc mới lên tàu.

Sau này Hội đồng Ngầm kể rằng để gia giảm nỗi đau của những nạn dân, họ dùng tàu du lịch hạng sang cho cuộc di tản. Lúc đó chúng ta không nhận ra, nhưng quả là con tàu xa hoa khiến chúng ta chếnh choáng. Khoảnh khắc tàu rời ga, có nhiều người đã quên ngoái lại nhìn đất quê lần cuối bởi mải mê khám phá những thứ nội thất tinh tế trong khoang tàu năm sao, mà không phải ai cũng từng tận thấy. Nội thất toàn màu trắng, đầu giường có hoa bên cạnh xấp tạp chí thời trang, một màn hình giải trí đa phương tiện tự động trượt lên khỏi bệ gỗ khi chúng ta ấn gọi, tủ lạnh đầy ắp chai thủy tinh đựng nước trái cây, lẫn loại thức uống có ga. Đèn chùm tỏa ra thứ ánh sáng vàng ấm. Nếu không có gã lập dị cố mang một cây me nhỏ đã bị tỉa nhánh lên khoang khách, và một chị đàn bà gàn dở khác quyết không chịu để ổ chó con lại toa hành lý, thì chúng ta chẳng khác nào những du khách nhiều tiền, đang bắt đầu chuyến nghỉ hè, chứ không phải là nạn dân bắt đầu di tản khỏi một bề mặt trái đất nóng ngùn ngụt. Những đoàn tàu năm sao như là phần thưởng cho người đi tiên phong vào những đợt di tản đầu, bởi vì sau đó cuộc tháo chạy trở nên hỗn loạn khi mà ai cũng có nguy cơ bị bỏ rơi. Họ trả giá vì nấn ná chờ đến những ngày cuối cùng, với niềm hy vọng viển vông rằng mặt trời sẽ nguội lại, và họ không phải bỏ mồ mả ông bà mà đi đâu hết.

Nhưng đó là chuyện sau này, không liên quan tới chúng ta, những người tẩu thoát thong dong trên đoàn tàu sang trọng. Ở Cỏ, ga cuối cùng của mặt đất, nơi người đàn ông trông có vẻ bình thường nọ lên khoang, có kẻ sực nhớ ra mình đang bước vào cuộc lưu vong, như đã vén rèm nhìn ra sân ga, để thu gọn trong tầm mắt lần cuối quê xứ. Nhưng không có gì nhiều ngoài đó, hành khách sau một thoáng táo tác đã nhanh chóng biến mất vào trong những toa tàu, để lại một sân ga bạc đi bởi cái nóng và những cơn gió cát, không khí giờ cong vênh như một khối thể rắn xám màu. Không cỏ cây nào trong tầm mắt, kẻ nọ tuyệt vọng nhìn vào chỗ chân tường nứt, nơi ngày xưa, thuở còn mưa thường có một vài bụi cỏ dại cố chấp bắt rễ vào. Cái nơi chốn này đúng là hết ham.

Không ai đóng rèm, khi tàu chui vào lòng đất. Tin ngoài cửa sổ không tối tăm như những kẻ thiếu hiểu biết truyền tai nhau. Cảnh ở ngoài đó giống hệt bề mặt trái đất của năm mươi năm trước, với cây cỏ xanh, treo trên cành chúng những bông hoa đa sắc, và tường vàng ngói đỏ, những cổng rào nâu, con sông chạy dọc theo đường lấp lánh dưới nắng chiều. Phong cảnh sẫm màu theo chiếc đồng hồ trong khoang tàu đang thả kim về chạng vạng, và chúng ta biết chắc phố xá lên đèn sau vài giây phút nữa thôi. Lênh láng như thành phố đêm mà chúng ta từng lặn ngụp. Hình ảnh giả lập đa chiều tinh xảo tới mức chúng ta có thể thấy ai đó xếp ghế cóc ra vỉa hè, bóng cột điện cắt ngọt chiếc xe bán bắp xào bơ, ai đó tiểu bậy vào một chân tường đầy rêu mốc, ai đó dừng xe máy bên đường tô lại son môi, ai đó vắt miếng chanh vô tô mì bốc khói, cả một vài tiệc cưới nhạc sống uềnh oang đang sắp tàn.

Mọi thứ y hệt như trong những đoạn quảng cáo trên màn hình lớn ở quảng trường, trên các phương tiện truyền thông, trước cuộc đại di dân. Những người được chọn đi thăm Ngầm về, đã xác nhận thế giới lòng đất trong quảng cáo ấy không xạo tí nào, thậm chí hiện thực còn đẹp đẽ hơn, bởi Ngầm đang hoàn thiện từng ngày, để kịp đón những đợt di dân đầu. Không khí trong veo, rừng mưa tháng Bảy, công việc ổn định, xã hội không chia giai tầng, tất cả được chứng minh không phải là hứa hão. Mặt trời nhân tạo ở đó, y như thơ Czeslaw Milosz, “như trẻ con mọc lên ấm áp”. Chúng ta đã không tiên phong có mặt trên đoàn tàu này, nếu không tin rằng năm với năm bằng mười rằng thế giới xanh cũ được tái lập hoàn hảo.

“Giờ này trưa mai là tụi mình tới ga Ngầm 86”, một người nói, trong lúc hạ giường, và ngáp. Kiểu gì khi thức dậy khung cảnh đẹp đẽ ngoài kia cũng không mất đi đâu, và bà còn nhiều thời gian để tận hưởng nó. Cô gái ngồi gần đó xác nhận thêm lần nữa, “đúng đó, mười một rưỡi trưa, bữa em tới có mưa rào, mát gì đâu”. Được chọn đại diện đội thanh niên khu phố, cô đã tham quan Ngầm trước đây, có thể kể về nó bao nhiêu lần không chán. Càng kể càng thấy nhiều thứ hay họ đã bị bỏ sót, và vốn từ thì không đủ để miêu tả. Với cái tuổi hơn hai mươi, lần đầu tiên cô tận mắt nhìn thấy thế giới xanh mát y hệt trong lời kể của ông bà mình, những người đã từng tắm mình trong nó và đánh mất nó.

“Ngó con ốc sên bò trên cây chuối, em tưởng mình đang mơ luôn đó”, cô gái nói, mắt cô như vẫn còn cái vệt đi ẩm ướt của sinh vật nọ. Nhiều người trong khoang đang thức. Ngoài kia là thôn quê sau cú chuyển cảnh mượt mà, với những lùm bụi im lìm trong bóng tối, những ngôi nhà ngái ngủ nằm khuất trong vườn cây chong thứ ánh sáng lờ mờ, chim đêm cắt qua trăng non, vài trạm dừng chân bên đường ngáp dài chờ xe khách xuyên đêm. Mọi thứ trên đường đi đã đẹp đẽ như vầy, ở Ngầm không biết còn tráng lệ tới đâu. Ý nghĩ đó làm chúng ta thao láo, trước khi người đàn ông bị phớt lờ bởi cái vẻ ngoài bình thường nọ, thảng thốt:

“Ủa rồi tàu này chạy đi đâu đây?”.

“Tới Ngầm 86 chớ còn đâu nữa, trời đất!”, chúng ta có vài kẻ bật cười, và nhại câu thông điệp trong phim quảng cáo của Ngầm, “cái chỗ đâu chỉ là thiên đường, đây còn là ngôi nhà của bạn ”.

“Tụi mình đang về nhà đó chớ”, một chị nói vói qua chỗ người đàn ông đang ngồi, cái rướn cổ vô nghĩa, bởi âm thanh đâu phải như viên đá chỉ rơi vào đúng kẻ mình nhắm vào, kia chất giọng hồ hởi loang ra cả khoang tàu, “thiệt không ai như ông trời này, lên tàu rồi còn không biết đi đâu”.

Người đàn ông bấu ngón tay vào mép giường. Có thể thấy dấu nước ướt đẫm ở trên tấm drap khi ổng dời tay đi nơi khác. Cái giường giờ được dựng lưng thẳng đứng. Không có vẻ gì ổng đang say rượu, từ lên tàu đến giờ cũng đã vài ba giờ đồng hồ, có say thì cũng đã tỉnh. Màn hình điện thoại di động đặt trên đùi ổng cứ bật tắt rọi vào một gương mặt phập phồng. Rồi ổng cũng nhấc nó lên, gọi cho ai đó.

“Tui đang trên tàu đi Ngầm 86. Là họ nói vậy. Thì họ mới nói tàu này đi Ngầm 86 đó chớ tui có rõ đâu. Biết có chỗ vậy không nữa. Chừng nào tới hả? Biết có tới không nữa. Anh sẽ đón tui chớ? Xuống ga nào thì tui phải hỏi họ”.

Chúng ta đã chờ đợi được đồng thanh trả lời câu hỏi đó, ai cũng chắc chắn được mình đi đâu, đến nơi chốn nào, cuộc di dân này đâu phải ý tưởng bất chợt, bỗng dưng. Nó phải bắt đầu từ khi sa mạc lây lan nhanh như dịch bệnh, dưới một mặt trời ngụt lửa. Chúng ta bắt đầu bồng bềnh nghĩ về cuộc bỏ đi. Sống sót cái đã. Trong lúc tìm kiếm một hành tinh nào có nước với hy vọng rằng không lý nào cả thiên hà này lại chẳng có một nơi chốn dung thân, họ mở đường sống vào lòng đất. Một kế hoạch trốn chạy vĩ đại, không thể bắt đầu từ mù mờ.

“Tàu này đang đi đâu, ai biết không?”, rốt cuộc, Có Vẻ Bình Thường cũng lên tiếng. Chúng ta sẵn lòng trả lời thêm vài lần nữa, nhưng sớm nhận ra ổng không bao giờ thỏa mãn với bất cứ hồi đáp nào, với một biển ngờ vỗ sóng lên mặt. Coi bộ ổng bị trục trặc nơi vỏ não. Chúng ta khó chấp nhận, không hiểu cách nào ổng trải qua những cuộc sàng lọc gắt gao để có được tấm vé di cư này. Họ nói chỉ đưa đến Ngầm những con người tinh hoa nhất, khỏe mạnh cả thể chất lẫn tâm hồn. Nhưng giờ thì chúng ta không chắc.

“Rốt cuộc thì, tàu này đang đi đâu?”, câu hỏi đó cứ treo lên khoang khách dần trở nên im lìm. Chúng ta giả vờ ngủ để khỏi phải lên tiếng, cảm giác như đang chơi trò “ai kiên nhẫn hơn”. Nhưng bồn chồn cô đặc phía giường Có Vẻ Bình Thường loang ra khắp nơi. Tiếng dây kéo bị xé toạc, viên thuốc bóc ra khỏi vỉ, tiếng nước chui nặng nhọc vào một vòm họng khô, tiếng cảnh báo cạn pin điện thoại, tiếng thở dài, tất cả chúng làm âm thanh nền cho câu hỏi, bằng chất giọng không thể nói là không chân thành, hoặc sự hoang mang nhuốm trong nước bọt người đàn ông khiến chúng ta có cảm giác, rằng ổng thật sự muốn biết con tàu này có chắc đi Ngầm 86 không, ai dám cá không.

Sau này nhớ lại cái đêm dài mất ngủ trên con tàu đi vào lòng đất đó, chúng ta vẫn không biết do người đàn ông nọ sục sạo không thôi, bọn chó con rên rỉ bên những đầu vú mẹ kiệt sữa, tiếng ngáy của một chị béo phì bị chứng viêm mũi mãn tính, hay bởi một câu hỏi kiên trì truy đuổi chúng ta đến tận sáng sau.

Con tàu này đi đâu?

Khi nhìn ra ngoài cửa sổ, sau một đêm mất ngủ, chúng ta thấy biển. Mặt trời sắp lên, một nửa phồng ở chân trời, nửa kia vẫn kẹt dưới lớp vảy bạc của nước. Một nhóm thanh niên chơi bóng chuyền trên bãi cát, gần đó là lâu đài mấy đứa nhỏ đang đắp dở. Và cô gái trẻ nhất trong chúng ta, người đã từng được đưa tham quan Ngầm, bỗng nói, giọng hốt hoảng:

“Kỳ ta. Cảnh này sao không giống với bữa em đi?".