Phần 1 TÔI CHỌN NƯỚC Ý HAY NƯỚC Ý CHỌN TÔI? Chương 1 Ước mơ du học

Du học vốn là ước mơ của rất nhiều người trong đó có tôi. Từ ngày còn bé tôi đã được nghe rất nhiều câu chuyện thú vị từ những chuyến công tác nước ngoài của bố. Bố kể cho tôi nghe về một thế giới hoàn toàn khác lạ, những con người bố gặp, những bức ảnh bố chụp tại các tòa nhà đẹp lung linh, sang trọng. Những thứ bánh kẹo, đồ chơi và cả những cuốn sách ảnh màu mà tôi chưa từng được thấy ở Việt Nam, đã gieo vào lòng tôi ước mơ về một ngày nào đó mình cũng sẽ được đi nước ngoài như bố. Tôi tò mò nhiều hơn và bắt đầu đọc nhiều sách hơn. Những cuốn sách văn học kinh điển tôi đọc năm học cấp hai, cấp ba đã cuốn tôi vào một thế giới khác. Là nước Mỹ của nàng Scarlett O’Hara trong Cuốn theo chiều gió, là vùng đồng cỏ hoang vắng xứ Yorkside nước Anh trong Đồi gió hú hay câu chuyện tình giữa Meggie và vị cha xứ Ralph ở nước Úc, với truyền thuyết về con chim chỉ hót một lần trong đời nhưng đó là giọng hót hay nhất thế gian. Tôi mê mải với Paris hoa lệ trong Thằng gù ở nhà thờ Đức Bà hay Ba chàng lính ngự lâm. Một thế giới nghẹt thở của mafia Ý đầy trong Bố giàhay cuộc phiêu lưu đầy hài hước của chàng Đôn Kihôtê tại xứ Mancha, Tây Ban Nha… Và dĩ nhiên không thể không kể đến Nhật Bản với chú mèo máy Doraemon và Bảy viên ngọc rồng mà đứa trẻ nào cũng say mê. Từng trang sách đã mở cửa cho tôi đến một thế giới khác và ước mơ du học cứ thế lớn dần trong tôi tự lúc nào không hay. Tôi đã viết trong nhật ký năm 15 tuổi rằng: “Lớn lên, mình nhất định sẽ đi du học” nhưng tôi không ngờ được rằng 15 năm sau tôi mới thực hiện được ước mơ này và tại một đất nước chưa bao giờ nằm trong suy nghĩ của mình.

Học ngoại ngữ là một sở thích và cũng là niềm đam mê của tôi. Nhiều người bảo, do tôi được thừa hưởng năng khiếu của bố. Nhưng tôi nghĩ rằng năng khiếu thôi chưa đủ vì chinh phục một ngoại ngữ đòi hỏi rất nhiều nỗ lực, cố gắng và sự đam mê. Hồi cấp ba, tôi học chuyên Anh, đến khi vào đại học tôi học chuyên về tiếng Nhật. Tiếng Anh đối với tôi khá thân thuộc vì thế hệ chúng tôi hầu như ai cũng bắt đầu học tiếng Anh từ những năm cấp hai. Các bài hát tiếng Anh thập niên 1980, 1990 của Westlife, Boyzone, Backstreet Boys hay Spice Girls, The Carpenters… tôi đều thuộc nằm lòng. Học thuộc ngữ pháp, từ vựng rồi làm bài tập, luyện đề và đọc “ông ổng” các bài hội thoại. Thi thoảng tôi mới tìm được vài cuốn sách về luyện nghe nói nhưng hầu như không áp dụng được mấy, vì không có môi trường thực hành. Có lẽ vì vậy mà tiếng Anh của thế hệ chúng tôi thường đọc – viết tốt nhưng nghe – nói kém. Bốn năm đại học tôi chọn học tiếng Nhật – đến giờ tôi vẫn nghĩ đó là một trong những thứ tiếng khó học nhất thế giới.

Tôi chọn học tiếng Nhật vì nhiều lý do. Bố tôi cũng học tiếng Nhật và tiếng Nhật với tôi là một điều gì đó rất thân quen từ những bức ảnh Osaka, Tokyo trên hành trình của bố khi tôi còn bé xíu. Những định kiến cổ hủ của làng quê rằng con gái chẳng làm được trò trống gì đã chạm vào lòng tự trọng của tôi, khiến tôi nung nấu quyết tâm thực hiện bằng được những gì là “không thể” lúc ấy. Cũng vì lúc đó tiếng Nhật là thứ tiếng khó nên cơ hội tìm việc làm khi ra trường cũng nhiều hơn người học tiếng Anh. Thế rồi, tôi nộp đúng một bộ hồ sơ thi đại học, khoa Kinh tế Đối ngoại Đại học Ngoại thương tiếng Nhật (hiện nay đã đổi tên thành khoa Kinh tế & Kinh doanh Quốc tế). Lúc đó khoa này lấy điểm khối D cao nhất, dao động khoảng 24-25 điểm tức là ba môn toán – văn – anh đều phải đạt trung bình ít nhất 8 điểm, một mục tiêu không hề dễ chút nào. Bố mẹ tôi can ngăn và khuyên tôi nên thi trường lấy điểm thấp hơn vì không muốn con gái theo ngành kinh tế, sợ con sau này phải vất vả lăn lộn như bố. Nhưng tôi khá cứng đầu, tự nộp duy nhất một bộ hồ sơ và tôi quyết tâm phải đỗ bằng mọi giá.

Năm tôi học lớp 12 cũng là năm bắt đầu những biến cố lớn trong gia đình tôi. Tôi vẫn nhớ những giọt nước mắt của mẹ, mái đầu bạc trắng của bố, tiếng thở dài trong đêm… và tôi biết nếu tôi thi trượt sẽ là một cú sốc tinh thần nữa cho bố. Dù bố chưa bao giờ gây sức ép cho tôi nhưng tôi biết mình là niềm tự hào của ông, là điều duy nhất mà đến giờ ông vẫn có thể ngẩng cao đầu dù trong tình cảnh bĩ cực nhất. Sau này tôi nhận ra và biết ơn sự khó khăn của những ngày tháng ấy đã làm nên tôi của ngày hôm nay: mạnh mẽ, lạc quan, bền bỉ và can trường. Môn toán vốn là môn tôi sợ nhất trong thời gian đi học. Tôi có năng khiếu về ngôn ngữ hơn là khả năng tư duy logic hoặc cũng có thể các thầy cô dạy toán đã khiến tôi luôn thấy sợ hãi và tự ti. Bài kiểm tra đầu năm lớp 12 tôi vẫn nhớ mình chỉ được 1,75. Với 1,75 làm sao tôi có thể mơ “trèo cao” mà thi trường Đại học Ngoại thương chứ? Khi tôi nói với mọi người tôi muốn thi Ngoại thương ai cũng chỉ cười và ngay cả chính tôi cũng tự cười mình, khi giấc mơ đó dường như quá xa vời và vượt quá khả năng của tôi. Mẹ là người luôn động viên và tin tưởng tôi. Bà bảo, nếu ước mơ của mình đủ lớn thì tất cả những điều khác chỉ là chuyện nhỏ thôi. Và không gì là không thể nếu con thực sự quyết tâm cố gắng và chiến đấu vì ước mơ của mình. Tôi đã dán bài kiểm tra ấy trước bàn học để mỗi ngày nhìn vào nhắc nhở mình còn phải đi một chặng đường xa và dài như thế nào. Điều may mắn đã đến với tôi, lớp tôi có giáo viên dạy toán mới là cô Th. Cô Th đã rất kiên trì, nhẫn nại với tôi, cô luôn động viên tôi mỗi khi tôi chán nản. Dần dần tôi vực lại được những kiến thức cơ bản và đuổi kịp các bạn. Cô khen tôi làm bài cẩn thận, rõ ràng nên ít khi bị mất điểm vì những lỗi sai không đáng có. Tính cần cù bù thông minh cuối cùng đã giúp tôi vượt qua kỳ thi đại học một cách ngoạn mục với điểm toán 9,5. Đến giờ tôi vẫn rất yêu quý và biết ơn cô Th đã chắp cánh cho ước mơ của tôi ngày ấy.

Khi bạn sống có mục tiêu, có lý tưởng thì bằng cách này hay cách khác tôi tin rằng cuộc đời sẽ tiếp sức thêm cho bạn để thực hiện ước mơ của mình. Bất kỳ ai cũng có những khả năng tiềm ẩn, chỉ là có cơ hội để bộc lộ hay không. Khi đã đặt ra mục tiêu gì thì phải cố gắng hết sức thực hiện nó, dù thất bại hay thành công thì việc bạn cố gắng hết sức đã là một thành công to lớn rồi.

Năm 2005, tôi đỗ Đại học Ngoại thương khoa Kinh tế Đối ngoại đúng theo nguyện vọng đăng ký. Toàn bộ khóa tôi lúc đó là dân khối D thi đầu vào bằng tiếng Anh, nên hành trình học tiếng Nhật đều có xuất phát điểm giống nhau. Bảng chữ cái, cấu trúc ngữ pháp phức tạp cộng với số lượng chữ Hán đồ sộ buộc phải nhớ chính xác cách viết từng nét… đã khiến chúng tôi điên đầu. Cứ đến kỳ thi là cả lớp bò ra học vì thứ ngôn ngữ này không thể học kiểu “thông minh, năng khiếu” như tiếng Anh mà ai cũng phải học thật chăm chỉ. Năm thứ ba, sang đến trình độ trung cấp thì gần nửa lớp tôi đã bỏ học tiếng Nhật để quay lại học tiếng Anh. Với nhiều bạn, việc học tiếng Nhật chỉ là cố học để thi qua tốt nghiệp chứ không còn hứng thú nữa. Tôi thuộc nửa lớp còn lại vẫn học tiếp, vì ngoài việc học tôi còn cần tiếng Nhật để thực hiện ước mơ du học của mình. Tôi học tiếng Nhật bằng tất cả sự say mê. Với tôi mỗi ngôn ngữ đã là một sự kỳ diệu, là một nền văn hóa, lịch sử, là con người… Và khi bạn biết thêm một ngoại ngữ bạn đã tiến thêm một bước ra ngoài ranh giới Việt Nam để đến với một quốc gia khác. Thay vì sợ và nản khi học chữ Hán thì mình biến nó thành niềm vui khi tự giải nghĩa các chữ Hán phức tạp từ các bộ của nó. Tôi vẫn nhớ chữ 看護婦 (khán hộ phụ) nghĩa là y tá thì sẽ ghép các bộ lẻ lại thành: Người phụ nữ dùng đôi tay, mắt và nói những lời động viên ngọt ngào như hoa cỏ khiến người ta tiến lên và muốn trở về nhà. Hay chữ 徳(đức) qua câu thơ: Chim chích mà đậu cành tre, thập trên tứ dưới nhất đè chữ tâm... Trò chơi chữ thú vị này giúp tôi rèn luyện được trí tưởng tượng, sự kiên trì và quan trọng nhất là vượt qua những lúc chán nản để không bỏ cuộc trong hành trình chinh phục ngoại ngữ này.

Tôi đi học với tâm thế luôn ước ao, khát khao tìm kiếm cho mình một suất học bổng để được sang Nhật. Tôi bị trượt học bổng liên tiếp vì trường tôi có nhiều người giỏi hơn tôi, trong khi học bổng thì vô cùng ít. 4 năm đại học, tôi ngậm ngùi nhìn các cơ hội đi qua. Tôi luôn cảm thấy những nỗ lực của mình hình như chưa bao giờ là đủ. Tôi còn tự ti đến mức nghĩ rằng mình thật kém cỏi, kém may mắn, tôi sẽ chẳng bao giờ thực hiện được ước mơ, tôi đã định từ bỏ giấc mơ du học. Đến bây giờ tôi hiểu ra rằng mọi chuyện xảy ra trên đời này đều có lý do của nó. Những thất bại đầu đời lại chính là những bài học lớn lao đối với tôi. Tôi biết rằng mình còn phải cố gắng nhiều hơn nữa, nỗ lực nhiều hơn nữa. Nếu ước mơ đủ lớn thì nhất định sẽ làm được bằng cách này hay cách khác mà thôi.

Dù thất bại trong việc tìm kiếm học bổng nhưng bù lại, nhờ những ngày tháng chăm chỉ học hành, từ năm thứ ba, tôi đã có thể kiếm tiền bằng tiếng Nhật từ các công việc làm thêm như phục vụ tại nhà hàng Nhật, biên, phiên dịch, hướng dẫn viên du lịch… Những công việc này đã giúp tôi có thêm kinh nghiệm, vốn sống và tự tin hơn khi bước vào đời. Tôi vẫn nhớ hồi năm ba, từ 5 giờ chiều tôi đi làm tại một quán sushi ở Hà Nội đến tận 10, 11 giờ đêm mới về đến nhà. Vừa đi làm vừa tranh thủ ghi lại các từ mới tiếng Nhật để học. Nhờ chịu khó nói chuyện với khách Nhật mà khả năng giao tiếp của tôi tốt lên hẳn. Kỳ học đó thật vất vả nhưng cũng là kỳ tôi đạt được học bổng của trường. Kỳ nghỉ hè năm ba, tôi đi kiến tập một tháng không lương tại một nhà máy thấu kính ở Hòa Bình, chủ yếu để học hỏi và có thêm kinh nghiệm. Tôi làm việc trong văn phòng nhưng lại ở trong khu nhà công nhân nên tôi đã thấy được thực tế cuộc sống đi làm là như thế nào. Bữa cơm trưa tôi đi phiên dịch cùng khách Nhật được ăn đầy đủ cao lương mỹ vị, bữa tối tôi ăn cùng các anh chị công nhân suất cơm 8.000 đồng với đĩa rau muống và bìa đậu rán.

Đó là những hình ảnh đối lập tôi chẳng thể nào quên. Tôi còn nhớ cả sự khác biệt khi nhìn thấy thái độ chăm sóc, nâng niu của ông chủ đối với con chó và sự nạt nộ của quản đốc đối với nhân viên trong nhà máy. Có những chị công nhân bụng bầu vượt mặt vẫn phải đứng ngày 8 đến 10 tiếng bên dây chuyền làm thấu kính, với rất nhiều loại hóa chất độc hại. Tôi cũng nghe cả tiếng thở dài của chị công nhân không dám nghĩ đến chuyện lập gia đình vì đồng lương công nhân quá ít ỏi. Những bài học thực tế đầu tiên về sự khắc nghiệt của cuộc sống, về môi trường làm việc tại nhà máy với cường độ làm việc căng thẳng, sự đối xử bất công giữa con người với con người đã khiến tôi bị ám ảnh. Sau chuyến đi kiến tập tôi bị mất thăng bằng một thời gian. Tôi học được bài học rằng cuộc sống không phải lúc nào cũng màu hồng như tôi vẫn nghĩ, tôi không muốn cuộc đời mình phải nằm trong guồng quay ấy.

Tôi bắt đầu đi làm từ giữa năm thứ tư. Ban ngày tôi đi làm văn phòng 8 tiếng, tối về thì ngồi lạch cạch làm luận văn suốt 6 tháng. Công việc của tôi là làm nhân viên hành chính cho văn phòng đại diện của tập đoàn xi măng Nhật Bản mới mở tại Hà Nội. Mức lương lúc đó là 300 đô-la (khoảng 6 triệu đồng theo mệnh giá năm 2009), khá cao đối với sinh viên năm cuối. Tôi làm đủ mọi việc từ chuẩn bị giấy tờ, kiểm tra các quy trình thủ tục để gặp làm việc với các ban ngành, cơ quan Nhà nước, biên dịch tài liệu hay phiên dịch khi có khách cho đến mua bán văn phòng phẩm, trà nước… Văn phòng Hà Nội chỉ có mình tôi và bác sếp người Nhật suốt ngày đi công tác. Chủ yếu tôi được nhận hướng dẫn và chỉ đạo từ chị trưởng phòng ở văn phòng Thành phố Hồ Chí Minh. Tôi bắt nhịp công việc khá nhanh và học hỏi được nhiều điều. Hết thời gian tập sự cũng là lúc tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp, bác sếp người Nhật đã đề nghị tăng lương và muốn tôi làm nhân viên chính thức, nhưng tôi đã từ chối. Vì tôi đã có một kế hoạch khác.

Tôi nghỉ việc, dồn toàn bộ số tiền kiếm được và vác ba lô lên đường đi xuyên Việt, chuyến đi tôi ấp ủ đã lâu. Tôi đã tự hứa với mình rằng phải đi hết Việt Nam trước khi bước chân ra thế giới. Tôi cùng cô bạn thân học Bách khoa, đứa bảo vệ luận văn, đứa bảo vệ đồ án, chạy đua từng ngày. Bảo vệ thành công, hai đứa dồn hết toàn bộ vốn liếng, mua một cái máy ảnh nhỏ rồi đeo ba lô lên đường. Chúng tôi đi đúng một tháng, la cà từ Hà Nội vào đến đất Mũi Cà Mau. Chuyến đi đầu đời là một trải nghiệm đẹp vì khi đó chúng tôi vừa hết thời sinh viên và cũng chưa vướng bận việc mưu sinh. Đó là chuyến đi duy nhất đến giờ mà tôi thấy mình tự do, tự tại, có thể sống và làm tất cả những gì mình muốn. Tuổi trẻ của tôi đẹp đẽ vậy đấy vì ít nhất mình đã cố gắng hết mình để theo đuổi ước mơ. Những năm tháng sinh viên vất vả, thiếu thốn, tôi đã nghĩ mình kém may mắn so với bạn bè rất nhiều nhưng bây giờ nhìn lại mới thấy, những khó khăn ngày ấy chẳng là gì so với những thử thách mà cuộc đời sau này đưa đến cho tôi...

Sau chuyến đi, tôi vào Thành phố Hồ Chí Minh lập nghiệp với dự định làm việc 2 năm ở đây rồi kiếm học bổng đi du học thạc sĩ. Tôi ra đi với hai bàn tay trắng vì toàn bộ số tiền tiết kiệm được đã dành hết cho chuyến đi xuyên Việt rồi. Ngày tôi chào tạm biệt gia đình, bố mẹ hỏi tôi đi đâu, tôi chỉ bảo con vào Thành phố Hồ Chí Minh làm việc. Thế con đã tìm được việc trong đấy chưa? Tôi bảo chưa nhưng con vẫn sẽ vào vì con đã gửi hết đồ và xe máy vào đó rồi. Và cứ thế tôi lên đường. Khi tôi đã quyết định thì sẽ quyết liệt làm đến cùng. Bố mẹ hiểu tính tôi và luôn tin tưởng tôi nên dù lo lắng vẫn để tôi theo đuổi ước mơ của mình. Tôi của ngày ấy đầy ngạo nghễ với tinh thần của một sinh viên mới ra trường và vẫn nghĩ rằng cuộc đời ngoài kia tươi đẹp, rực rỡ. Có lẽ tuổi trẻ là khi chúng ta giàu có nhất vì chẳng có gì để mất, để phải sợ hãi, do dự hay chùn bước.

Tháng 9 năm 2009, tôi vào Sài Gòn và bắt đầu hành trình tìm nhà, tìm việc. Hai tháng thất nghiệp không dám xin tiền bố mẹ, chỉ dám vay mượn từ mấy đứa bạn thân cũng mới đi làm với đồng lương còm cõi. Tôi sống dè sẻn và dùng thời gian thất nghiệp lang thang khám phá thành phố. Khoảng thời gian này tôi học lại tiếng Anh và thi TOEIC vì tôi biết nếu không có chứng chỉ thì chẳng thể thuyết phục được nhà tuyển dụng. Có nhiều công ty tuyển dụng tiếng Nhật hơn nhưng tiếng Anh vẫn là ngôn ngữ phổ biến. Với sinh viên mới ra trường, để tìm được một công việc tốt quả thật rất khó, đi đâu cũng yêu cầu kinh nghiệm làm việc. Dù hồ sơ của tôi tương đối tốt với kinh nghiệm làm việc part-time ở nhiều nơi, tốt nghiệp loại khá trường Đại học Ngoại thương cộng thêm chứng chỉ tiếng Nhật nhưng tôi vẫn chỉ là sinh viên mới ra trường.

Tôi nhớ có một công ty liên lạc với tôi từ lúc tôi còn ở Hà Nội và họ yêu cầu gửi ảnh chân dung qua e-mail. Tôi đoán họ tuyển vị trí trợ lý nên cần người có ngoại hình khá. Tôi gửi ảnh và vào Thành phố Hồ Chí Minh phỏng vấn, nhưng ngay từ lần gặp đầu tiên tôi đã bị “quấy rối”. Ông ta tự xưng là thương nhân Trung Quốc sang đây giao dịch thương mại và cần người biết tiếng Anh, tiếng Nhật. Phỏng vấn xong ông ta đồng ý nhận tôi vào làm và bảo đi ăn để chúc mừng. Ông ta leo lên ngồi sau xe máy của tôi bảo chở đến nhà hàng gần đó. Tôi đã hơi sợ nhưng vẫn cố lái xe đến đó. Khi ngồi ăn chân ông ta ngọ nguậy liên tục dưới gầm bàn và ông ta bảo: “Tôi thích nụ cười của em” rồi đưa tay vuốt má tôi. Tôi rợn hết cả người và suýt nôn luôn tại đó. Tôi vội giả vờ có điện thoại phải đi gấp rồi chào ông ta và đi thẳng. Sau đó tôi gửi e-mail bảo có việc gấp về Hà Nội nên không thể nhận việc được nhưng ông ta vẫn liên tục gửi e-mail để hẹn gặp tôi kể cả ở Hà Nội.

Cú sốc đầu tiên giữa Sài Gòn rộng lớn làm tôi thấy tủi thân vô cùng. Tại sao mình lại chọn con đường khó khăn này chứ? Tại sao lại bỏ hết mọi thứ ở Hà Nội để vào đây rồi lại phải khổ sở chịu đựng mọi thứ một mình thế này? Sau 2 tháng nộp hồ sơ rồi phỏng vấn, rồi bị từ chối không biết bao nhiêu lần, tôi đã rất nản lòng và định quay lại Hà Nội.

Vào lúc tưởng chừng chán nản và tuyệt vọng nhất thì tôi được nhận vào một công ty tư nhân ở ngay Quận 3. Đó là một công việc tốt và tôi cũng có được những người đồng nghiệp tuyệt vời luôn chỉ bảo và giúp đỡ tôi. Tôi cũng rất may mắn khi gặp một người sếp đáng kính và vô cùng tài giỏi là chú D. Tôi làm trợ lý cho sếp, mọi người hay trêu tôi là “ngồi ghế nóng” vì sếp gọi lúc nào là phải có mặt lúc ấy. Thật tình cờ, tôi và chú D có cùng ngày sinh nhật. Chú rất nóng tính và nghiêm túc trong công việc nhưng cũng rất tốt, tôi vừa sợ vừa nể phục dù chú chẳng to tiếng với tôi bao giờ. Kỷ niệm đến giờ tôi vẫn nhớ là lần chú bay đi châu Âu thì núi lửa Ireland hoạt động khiến các chuyến bay nội địa châu Âu bị hủy hết. Lịch của chú thì chồng chéo, hủy cái này là kéo theo hàng loạt cái khác, thế là cả hai chú cháu cùng ngồi canh hãng bay Singapore Airlines để có thể lấy vé đổi chuyến về Việt Nam sớm nhất. Chú canh đầu châu Âu, tôi canh đầu châu Á, vô cùng sốt ruột mà không thể làm gì khác được ngoài chờ đợi. Tôi liên tục theo dõi thông tin để báo tin cho chú. Khi có thông tin Singapore Airlines khởi động lại chuyến bay, lúc đó là nửa đêm ở Việt Nam tôi gửi e-mail báo tin ngay cho chú để ra quầy làm thủ tục đổi vé, cuối cùng đến 5 giờ sáng thì chú báo lại đã đổi được vé về Việt Nam chuyến sớm nhất. E-mail chú gửi tôi: “Huraaa, chú đã đặt được vé sáng ngày mai bay về rồi. Thanks Thủy Anh nhé, vì con đã rất nhiệt tình trong công việc” làm tôi cứ vui mãi vì được nhìn nhận không chỉ là có trách nhiệm với công việc mà là cả sự nhiệt tình của mình ở đấy. Chú dần giao cho tôi nhiều việc quan trọng hơn. Chú quan sát và để ý thấy tôi thích làm về kinh doanh hơn là công việc hành chính nên chú thường dẫn tôi đi cùng trong các buổi làm việc với đối tác nước ngoài. Chú dạy tôi cách chào hỏi đối tác, cách tiếp khách, cách cư xử, làm việc, chuẩn bị tài liệu, soạn công văn, giấy tờ… chi tiết đến từng dấu chấm, dấu phẩy.

Những bài học đầu đời đã dạy tôi dù làm bất kỳ công việc gì hãy làm bằng tất cả sự nỗ lực và trái tim thì nhất định sẽ được đền đáp. Đừng đòi hỏi quyền lợi mà hãy cống hiến hơn cả những gì mình được yêu cầu vì phần thưởng phía trước còn lớn hơn rất nhiều. Đã 7 năm trôi qua từ những ngày non nớt ấy, đối với tôi chú vẫn là người thầy quan trọng đầu tiên của trường đời. Tôi và con gái chú, các anh chị đồng nghiệp cũ vẫn giữ liên lạc như những người bạn thân thiết mà mỗi lần gặp lại vẫn luôn quý mến nhau. Tôi làm việc ở Thành phố Hồ Chí Minh được hơn 1 năm, khi tôi bắt đầu thấy gắn bó với mảnh đất này thì tôi lại phải rời đi. Bố ốm, tôi buộc phải trở về Hà Nội. Tôi nghỉ việc trong sự nuối tiếc của mọi người ở công ty và của cả bản thân khi ước mơ vẫn còn dang dở. Chú D bảo tôi, khi nào con quay lại đây, công ty luôn có chỗ dành cho con. Tôi đã luôn thầm cảm ơn vì cái duyên tốt lành đã khiến tôi gặp được những con người ấy trên hành trình cuộc đời mình.

Trở về Hà Nội, tôi lại tiếp tục tìm việc. Bố tôi phải nằm viện, tôi cần phải kiếm tiền để hỗ trợ gia đình. Nhà tôi ở Thanh Hóa, nếu tôi làm việc ở Hà Nội thì chỉ khoảng ba tiếng đi tàu là cuối tuần tôi có thể về thăm bố đồng thời bảo ban các em học hành. 1 năm sống tự lập ở Sài Gòn đã giúp tôi trưởng thành hơn rất nhiều. Tôi đã trở nên thực tế hơn, bớt mơ mộng những điều cao xa ngoài tầm với. Con bé mới ra trường 1 năm như tôi thì có thể đòi hỏi gì chứ? Sau nhiều lần bị từ chối tuyển dụng ở Sài Gòn tôi biết rằng cái mác Ngoại thương chẳng mang lại giấc mơ 1.000 đô-la như mọi người vẫn nói và tìm kiếm một công việc phù hợp với năng lực chuyên môn, có cơ hội thăng tiến hay mức lương, chế độ đãi ngộ tốt hoàn toàn không dễ. Lúc này tôi đành gác giấc mơ du học thạc sĩ sang một bên, tôi còn có những mục tiêu khác phải đặt lên trên hết đó là GIA ĐÌNH.

Tôi có 1 năm kinh nghiệm làm trợ lý nhưng chủ yếu vẫn là làm công việc hành chính chứ chưa được làm chuyên sâu hẳn vào một lĩnh vực nên tôi rất băn khoăn mình có thể làm công việc gì tiếp theo. Cái gì tôi cũng được học, được làm nhưng chẳng có cái gì đủ chuyên sâu để xem là thế mạnh cả. Tôi muốn thử sức trong lĩnh vực kinh tế quốc tế theo đúng chuyên ngành tôi học ở Ngoại thương. Các từ khóa như: chuyên viên bán hàng, chuyên viên xuất nhập khẩu, tiếng Nhật, tiếng Anh, trợ lý bán hàng, công ty đa quốc gia… là những công việc tôi tìm kiếm lúc bấy giờ. Tôi nghĩ rằng mình còn trẻ thì nên thử sức với các cơ hội mới, đằng nào cũng phải làm lại từ đầu thì hãy cứ làm những gì mình muốn rồi sẽ tìm được hướng đi, tìm được con đường mà mình muốn theo đuổi. Không thể cứ ngồi chờ đợi cơ hội mà phải bắt tay vào làm và tìm kiếm cơ hội cho mình.

Tôi vẫn muốn quay trở lại Thành phố Hồ Chí Minh nên đã tìm những công ty có văn phòng ở cả Hà Nội và Sài Gòn. Sau hơn 1 tháng nộp hồ sơ, phỏng vấn rồi bị từ chối nhiều lần, cuối cùng tôi cũng có một công việc khá phù hợp với mong muốn lúc bấy giờ. Tôi làm chuyên viên bán hàng cho một công ty thương mại của Thái Lan chuyên về dòng máy dệt tự động công nghệ cao của Nhật. Văn phòng chính ở Hà Nội nhưng tôi sẽ phải thường xuyên đi công tác vào Thành phố Hồ Chí Minh để làm việc với khách hàng vì thị trường dệt may của Việt Nam vẫn chủ yếu ở trong đó. Mức lương của tôi bấy giờ là khoảng 450 đô-la (gần 10 triệu đồng) lương cứng cộng với phần trăm hoa hồng khi bán được hàng, một mức lương khá ổn với tôi lúc đó. Tôi đã nghĩ đơn giản rằng đây là công ty nước ngoài nên chắc mọi thứ đều chuyên nghiệp và rõ ràng. Tôi cũng muốn biết môi trường làm việc trong công ty nước ngoài sẽ như thế nào nên tôi đồng ý. Không hiểu sao nhưng cả ba công việc tôi làm đến thời điểm đó đều là những công việc multi-tasks (đa nhiệm) mà tôi vẫn tự gọi mình là “cu ly tổng hợp”. Công ty thương mại nhỏ chỉ có sáu người, tôi và một anh nữa phụ trách mảng bán hàng, hai anh làm kỹ thuật, chị giám đốc người Thái và bác tổng giám đốc thi thoảng mới sang Việt Nam nên hầu như ai cũng phải kiêm nhiệm nhiều việc.

Ngoài nhiệm vụ chính là bán hàng thì tôi làm cả các công việc giấy tờ chứng từ xuất nhập khẩu, kê khai thuế rồi làm các công việc hành chính, tổ chức triển lãm, in ấn báo chí, quảng cáo… Công việc khá thú vị, tôi được làm hầu như toàn bộ các mảng và có thể hiểu được quy trình để hàng hóa từ nhà máy sản xuất đến tay người tiêu dùng như thế nào. Có đợt tôi phải vào Thành phố Hồ Chí Minh cả tháng để giao hàng cho khách và tìm kiếm khách hàng mới. Hôm nào giao hàng thì về rất muộn do xe container chở máy móc chỉ được chạy ban đêm nên tôi đi theo xe giao máy cho khách xong về đến khách sạn cũng là 1-2 giờ sáng; 7 giờ sáng hôm sau lại dậy đi làm tiếp. Tôi nhớ nhất là lần đi phiên dịch cho một đối tác người Nhật về thị trường dệt may của Việt Nam. Đối tác người Nhật không dùng tiếng Anh nên vốn tiếng Nhật của tôi được phát huy tối đa. Trong hai tuần, tôi đi thị trường với bác từ Bắc vào Nam. Hai bác cháu làm việc khá ăn ý. Tôi chẳng ngại đi lại hay công việc đi sớm về khuya vì biết đó là trách nhiệm của mình. Đến ngày cuối cùng thì bác tổ chức buổi lễ chia tay, chúc mừng chuyến công tác thành công và cảm ơn sự giúp đỡ của tôi. Bác vốn rất nghiêm túc, đứng đắn và lịch sự khi làm việc nhưng đến hôm liên hoan tôi mới thấy một con người hoàn toàn khác của bác và tôi lại bị sốc. Ăn tối tại quán Nhật ở Quận 1 xong bác bảo đi hát karaoke, tôi và chị giám đốc đồng ý đi cùng nhưng chúng tôi đều không ngờ là quán karaoke đó có dịch vụ “đặc biệt”. Đến khi thấy bác người Nhật đã dần không kiểm soát được hành động của mình thì tôi tế nhị xin phép về trước. Trải qua những chuyện thế này, dần dần tôi hiểu rằng cuộc sống luôn có hai mặt. Vậy nên hãy cứ đơn giản mà chấp nhận nó nhưng phải giữ vững và kiên định với giá trị của bản thân mình.

Tôi làm ở đây hơn 1 năm thì nghỉ việc. Không phải vì tôi nhanh chán mà vì sau 1 năm tôi đã học được khá nhiều điều nhưng tôi biết công việc bán hàng không phải dành cho mình. Tôi không cảm thấy vui khi đi làm hay bán hàng vì áp lực doanh số. Tôi không giỏi chào hàng, tìm kiếm khách hàng mới và giỏi “cười” để giữ những mối quan hệ với khách. Tôi không biết gì về máy móc, cũng không đủ đam mê để tìm hiểu sâu về kỹ thuật vì vậy tôi càng không thể giới thiệu cho khách về những gì mình thực sự không hiểu. Và điều quan trọng nhất là tôi không có thời gian cho mình và cho gia đình. Tôi phải làm cả ngày thứ Bảy. Quãng thời gian ấy cứ tối thứ Bảy tôi ra ga đi tàu về Thanh Hóa, về đến nhà đã là nửa đêm. Ngày Chủ nhật tôi nấu cơm mang vào viện cho bố rồi tối về dạy các em học. 3 giờ sáng thứ Hai, tôi lại bắt ô tô ra Hà Nội để 8 giờ sáng kịp đi làm. Tôi cũng không hiểu mình lấy đâu ra sức lực để vượt qua khoảng thời gian ấy. Sau này trưởng thành hơn tôi biết mức lương tôi nghĩ là tốt vào năm 2011 thực ra là “bóc lột” đúng nghĩa.

Tôi đã quá vội vàng nhận lời làm việc mà không hề để ý chi tiết về các điều khoản công việc thực tế, chế độ làm việc ngoài giờ, mức lương đóng thuế bảo hiểm xã hội hay các phúc lợi xã hội khác. Và chính vì sự dễ dãi, hời hợt này mà tôi đã phải trả giá. Tôi không có chế độ đãi ngộ khi đi làm ngoài giờ vào ban đêm hay vào ngày nghỉ lễ vì tôi đã ký hợp đồng làm việc theo trách nhiệm được giao nhưng điều khoản này không giải thích rõ ràng thế nào là trách nhiệm công việc được giao. Nên dù trên hợp đồng có ghi thời gian làm việc đến 5 giờ chiều nhưng vẫn có những ngày tôi làm đến 8-9 giờ tối vì máy trục trặc hay đi giao hàng về đến khách sạn cũng nửa đêm mà tôi hoàn toàn không có thêm lương ngoài giờ. Chưa kể nếu công ty có tổ chức hội chợ vào ngày Chủ nhật thì tôi vẫn phải đi làm như bình thường chứ không được hưởng mức lương khác. Chế độ đóng bảo hiểm cho tôi cũng không theo mức lương thực tế mà thấp hơn rất nhiều. Thay vì đóng đúng mức 450 đô-la tôi nhận được lúc đó thì công ty chỉ đóng bảo hiểm theo mức lương cơ bản là 4 triệu đồng. Điều này có nghĩa nếu tôi có bị ốm đau, thất nghiệp, nghỉ khi sinh 6 tháng hay tính theo chế độ lương hưu sau này thì lương tôi nhận được sẽ rất thấp, theo mức 70% lương đóng bảo hiểm là chỉ khoảng 2,8 triệu đồng.

Tôi biết hiện tại rất nhiều công ty, tổ chức mà bạn tôi đang làm việc cũng đang trả lương và đóng bảo hiểm xã hội theo hình thức này, vì sẽ giúp họ đỡ phải đóng nhiều thuế, phí. Rất nhiều người lao động đặc biệt là các bạn sinh viên mới ra trường cũng đồng ý với cách tính này, mức đóng bảo hiểm xã hội thấp hơn nên lương thực nhận được sẽ cao hơn. Nhưng thực ra, tính về lâu dài lại rất thiệt thòi cho người lao động vì họ hoàn toàn xứng đáng nhận được thù lao và các chế độ khác đúng với những gì họ bỏ ra. Lao động là một loại hàng hóa chứ không phải là cơ chế xin cho.

Tôi nghĩ các bạn sinh viên mới ra trường cũng như tôi đều trong tình trạng cần một công việc, thường sẽ không để ý nhiều mà chỉ quan tâm đến lương. Nhưng nếu bạn tin tưởng vào giá trị của bản thân mình, bạn phải tìm hiểu thật kỹ mức lương đó có tương xứng với năng lực của mình hay không, các điều khoản về làm ngoài giờ, chế độ bảo hiểm hay các phụ cấp/trợ cấp khác nếu có. Lúc ấy tôi chỉ nhận được rất ít tiền phụ cấp điện thoại và công tác phí, khi đi công tác ngoài tiền vé máy bay và tiền thuê khách sạn thì chỉ đủ tiền ăn hai bữa, thành ra có những đợt tôi đi công tác cả tháng thì phải tằn tiện nếu không muốn bị lạm vào tiền lương. Ngoài ra công việc cũng có một số bất cập nên tôi thấy mình không còn phù hợp với một môi trường thiếu công bằng và kém lành mạnh như vậy nữa.

Giá trị sức lao động của tôi tính theo giờ lao động quá rẻ mạt và tôi đã mất những thứ không đo được bằng tiền và không bao giờ lấy lại được là thời gian và sức khỏe, thậm chí cả nhân cách của mình. Tôi thấy mình bị cuốn theo dòng lũ cơm-áo-gạo-tiền mà quên đi giấc mơ ngày nào, quên mất mình muốn làm gì trong cuộc đời này, quên đi những hoài bão cao đẹp của tuổi trẻ mà mình hằng ấp ủ để rồi chỉ thấy mình trở nên thật nhạt nhẽo, thật tủn mủn, thật hèn nhát biết bao. Tôi cần tiền, cho tôi và cho gia đình tôi. Đúng! Nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc tôi phải trở thành nô lệ cho nó. Cuối tháng Mười một, tôi nghỉ việc khi chỉ còn một tháng nữa là hết năm, là khi tôi có thể nhận thêm tháng lương 13. Nhưng tôi đã không còn tha thiết để ở lại nữa.

Tôi nghỉ việc và chạy xe máy vòng quanh vùng Đông Bắc một tuần ngay sau đó. Chuyến đi mà tôi làm xế độc hành nhưng đủ để tôi rũ bỏ những sự chán chường của mình, rũ bỏ những áp lực cơm-áo-gạo-tiền đè nặng, rũ bỏ một cái tôi mệt mỏi, rệu rạo kiệt quệ thể xác và tinh thần. Trên con đường Hạnh Phúc của đèo Mã Pí Lèng ngày ấy, giữa dòng Nho Quế xanh ngắt, giữa những đèo cao và dốc sâu, giữa núi rừng Tây Bắc tôi đã thực sự tìm lại được mình. Tôi biết mình đã làm đúng theo con tim mách bảo. Khi cố gắng thì hãy cố gắng đến cùng nhưng khi sự cố gắng đã không còn xứng đáng nữa thì hãy dứt khoát, mạnh mẽ ra đi. Cuộc đời đơn giản lắm, cứ đi nhất định sẽ có đường, chỉ là người ta có dũng cảm để bước tiếp hay không mà thôi! Và giấc mơ du học lúc này lại sáng bừng trong tôi, lấp lánh như ngôi sao trên đỉnh đèo Mèo Vạc hôm ấy.

Sau chuyến đi, tôi về Thanh Hóa ở cùng gia đình. Sau hơn 6 năm xa nhà đây là lần đầu tiên tôi được ở nhà lâu đến thế. Tết năm đó, không khí gia đình tôi ảm đạm. Tài chính gia đình không tốt, tôi thất nghiệp, bố ốm nằm viện, em gái chuẩn bị thi đại học…

Trong thời gian này tôi lại tiếp tục quy trình tìm việc từ đầu. Đúng vào thời gian giáp Tết nên nhu cầu tuyển dụng không có nhiều. Tôi bắt đầu nộp đơn từ đầu tháng Mười hai mà suốt mấy tháng ròng chẳng có mấy công ty phản hồi hoặc có chăng chỉ là thông báo từ chối. Tôi bắt đầu chán nản và tuyệt vọng. Tôi lại thấy hối hận vì mình đã quá xốc nổi bỏ việc mà không nghĩ đến hậu quả. Tôi đã chẳng hề tính đến việc tiết kiệm một số tiền để sống những ngày thất nghiệp và cũng chẳng hề chuẩn bị cho mình một phương án dự phòng. Số tiền tôi kiếm được cả năm trước đó hầu như là gửi về nhà để phụ giúp gia đình. Nhưng tôi vốn cứng đầu và càng không muốn thể hiện sự sai lầm, bồng bột trong quyết định nghỉ việc lần này của mình trước bố mẹ. Bố mẹ vẫn muốn tôi vào làm trong cơ quan Nhà nước và có thể giới thiệu cho tôi công việc ổn định từ các mối quan hệ của mình nhưng tôi kiên quyết từ chối. Tôi muốn tự đi và tự lựa chọn con đường của mình. Từ trước khi ra trường, tôi đã tự hứa là mình phải tự lập càng sớm càng tốt và không bao giờ sống dựa vào bố mẹ nên tôi không có thói quen xin tiền bố mẹ kể cả lúc thiếu thốn nhất. Tôi hỏi vay tiền mấy đứa bạn thân mỗi đứa một ít để có thể sống đến ngày kiếm được việc. Tôi nghĩ vì mình vay tiền của bạn nên mình buộc phải cố gắng nhiều hơn để kiếm việc rồi kiếm tiền trả nợ sớm nhất có thể. Còn nếu chỉ xin tiền bố mẹ trong khi gia đình đang khó khăn thì tôi mãi chỉ sống ỷ lại và không bao giờ trưởng thành được.

Thời gian này tôi nhận thêm tài liệu làm biên dịch tại nhà. Thi thoảng có ai nhờ đi phiên dịch tiếng Nhật thì tôi lại bắt xe ra Hà Nội đi làm vài ngày rồi về. Số tiền kiếm được không nhiều nhưng cũng đủ để chi tiêu cho mình. Ở nhà, tôi dành thời gian phụ mẹ chăm sóc bố và bảo ban các em. Tôi bắt đầu lôi lại sách TOEFL ra học, tôi biết muốn đi du học tôi phải giỏi tiếng Anh đã và tôi không muốn lãng phí thời gian của mình. Mỗi lần chán nản vì hy vọng cứ cạn kiệt dần tôi lại lôi sách ra đọc. Thời gian ấy tôi đọc rất nhiều sách. Những cuốn sách về cuộc đời, về tấm gương vượt khó của những vĩ nhân, của những người thành đạt để mình có thêm động lực, lạc quan nhìn về phía trước. Tôi đọc để khám phá và tìm hiểu bản thân nhiều hơn, về những điểm mạnh điểm yếu của mình, những sở trường, khả năng, kỹ năng mà tôi có thể làm, những đam mê, sở thích… và dựa vào đó để định hình cho mình công việc hay ngành nghề phù hợp. Tôi ngồi vẽ bức tranh cuộc đời mình về những điều mình muốn làm và để trả lời câu hỏi: Ước mơ thực sự của mình là gì? Liệu nó có đủ lớn để mình quyết tâm theo đuổi đến cùng hay chỉ là những thứ ham muốn tầm thường đến rồi đi theo vòng xoáy cơm-áo-gạo-tiền thường nhật? Trong tôi lúc ấy rất nhiều thứ ngổn ngang đến nỗi nhiều lúc tôi tự hỏi: Mình cố gắng để làm gì? Chiến đấu để làm gì? Mơ ước để làm gì nhỉ? Kiếm một công việc ổn định, lấy một tấm chồng, lập gia đình, sinh con... những điều này chẳng phải đã được lập trình sẵn cho những đứa con gái như tôi sao? Tại sao tôi cứ phải đuổi theo những thứ mà mọi người vẫn bảo là phù du, hoang đường? Thay vì trèo cao rồi ngã đau thì sống một cuộc đời đơn giản có phải tốt hơn không? Nhưng có lẽ một cuộc đời ổn định như vậy không phải dành cho tôi.

Mỗi lần đọc sách, tôi lại thấy mình ở thế giới khác. Một thế giới mà tâm hồn mình rộng mở hơn, tự do hơn, thế giới mà tôi thấy mình thuộc về. Tôi tự động viên mình không được suy nghĩ bi quan, chán chường nữa mà tập trung vào hành động. Cứ cố gắng nỗ lực từng ngày, từng giờ, cứ bình tĩnh mà sống, mà chiến đấu nhất định sẽ có đường đi thôi. Tôi nghĩ cuộc đời mỗi con người sinh ra đều có con đường dành cho mình chỉ là họ có dám đấu tranh để đi con đường đó hay không mà thôi. Có thể phía trước là chông gai, là cạm bẫy, là mưa gió mịt mù nhưng chắc chắn họ sẽ khám phá được rất nhiều điều thú vị trên hành trình ấy. Và tôi tin chỉ cần mình muốn thì nhất định mình sẽ làm được. Audrey Hepburn 1 đã nói rằng: “Nothing is impossible. The word itself means I’M POSSIBLE” (Không gì là không thể. Bản thân của nó đã có nghĩa là: TÔI CÓ THỂ). Và đó chính là hoa tiêu dẫn đường của cuộc đời tôi cho đến giờ.

1 Nữ diễn viên người Anh. Bà là biểu tượng của điện ảnh và thời trang. Bà xếp ở vị trí thứ 3 trong danh sách những huyền thoại vĩ đại nhất lịch sử chiếu bóng Hoa Kỳ do Viện Phim Mỹ bình chọn và được vinh danh tại Đại lộ Danh vọng Hollywood.

Tôi vẫn tiếp tục kiên trì tự học TOEFL IBT qua internet. Tôi chọn TOEFL IBT vì tôi thích cách tư duy rõ ràng, ngắn gọn đi thẳng vào vấn đề trong tiếng Anh – Mỹ. Vốn tiếng Anh của tôi chỉ là ít ngữ pháp tích cóp từ những ngày học chuyên Anh thời cấp ba cộng thêm chút khả năng giao tiếp trong quá trình đi làm sau này nhưng vẫn còn quá xa để có thể thi được TOEFL. Chưa kể đến do quá trình học tiếng Nhật 4 năm ở đại học nên phát âm tiếng Anh của tôi đúng kiểu châu Á điển hình, không có âm gió, lệch hoặc không có trọng âm, thậm chí rất nhiều từ phát âm sai. Tôi muốn đi học ở trung tâm để sửa những lỗi phát âm của mình nhưng khả năng tài chính lúc đó không cho phép nên chỉ còn cách mày mò học bằng việc tham gia các diễn đàn tiếng Anh miễn phí. Để đi học thạc sĩ ở nước ngoài tôi cần đạt ít nhất 90 điểm TOEFL IBT, đối với tôi đó là một số điểm cao vời vợi.

Điểm TOEIC của tôi hồi thi ở Thành phố Hồ Chí Minh là 895 nhưng cũng chỉ là chứng chỉ về đọc hiểu đơn giản dùng trong giao tiếp hằng ngày chứ không kiểm tra về nghe – nói. Trong khi TOEFL IBT đòi hỏi về tính học thuật, từ vựng, cấu trúc câu, khả năng tư duy, suy luận cao hơn rất nhiều. Chưa kể bài kiểm tra về khả năng nói qua máy tính đòi hỏi một tư duy phản xạ nhanh nhạy cộng với phát âm đúng, rõ ràng. Tôi vẫn kiên trì tự học qua các trang mạng, học từ vựng rồi xem thời sự, đọc tin tức, xem phim bằng tiếng Anh – Mỹ, làm bài tập đọc – hiểu vừa dài vừa khó… Theo tôi, điều quan trọng nhất khi học ngoại ngữ là sự quyết tâm, kiên trì và bền bỉ. Điều này đòi hỏi tính kỷ luật rất cao nên tôi tự đặt ra thời khóa biểu và ép mình vào khuôn khổ. Tôi tự bảo mình không được lãng phí thời gian. Có thể tôi chưa có cơ hội đi du học bây giờ nhưng ít nhất mình cũng có một mục tiêu để cố gắng theo đuổi. Và khoảng thời gian thất nghiệp là lúc tốt nhất vì tôi có thời gian tập trung hoàn toàn vào việc học. Chỉ cần duy trì học đều đặn mỗi ngày, dù không đạt được mục tiêu 90 điểm thì ít nhất khả năng ngoại ngữ của mình cũng được cải thiện và rèn luyện rất nhiều.

Thời gian này lịch trình của tôi rất đơn giản: chăm sóc gia đình, học tiếng Anh và tìm việc. Đến đầu tháng Ba năm 2012 cũng có một cơ hội cho tôi. Tôi được nhận làm trợ lý kinh doanh một công ty về truyền thông quảng cáo ở Hà Nội. Chị giám đốc cũng là dân Ngoại thương muốn tuyển một người có kỹ năng và phụ trách được nhiều việc để mở rộng thị trường. Công việc hoàn toàn mới mẻ với tôi trong một lĩnh vực thú vị đầy thử thách. Trước đây tôi nghĩ mình có chút ít khả năng viết lách vì vốn là dân khối D và rất tự tin rằng mình có thể làm tốt. Nhưng khi bắt tay vào nghề viết, tìm hiểu về thị trường truyền thông, làm copywriter thì tôi biết rằng mình kém cỏi và dở tệ. Những yêu cầu của khách hàng khó tính, sự cạnh tranh trong lĩnh vực này đòi hỏi hơn hết là sự sáng tạo cho những điều mới mẻ và thú vị, chứ không đơn thuần là thứ văn chương bay bổng mà thi thoảng tôi vẫn viết vào thời gian rảnh rỗi như một thú vui. Lúc đó công ty được giao một dự án làm TVC quảng cáo (television commercial) và đội ngũ trợ lý dự án do tôi chịu trách nhiệm nghĩ ra ý tưởng mới cho TVC đó. Thời gian rất gấp mà hầu như ý tưởng nào chúng tôi đưa ra cũng cũ rích và chẳng có gì hấp dẫn để tạo nên đột phá. Cuối cùng, giám đốc sáng tạo đã giải cứu chúng tôi khỏi nhiệm vụ khó khăn ấy. Chỉ sau hai tuần làm việc tôi đã nhận ra khả năng hạn chế của mình. Tôi có thể kiên trì cố gắng để hoàn thành những việc được giao nhưng tôi không thể phát huy hết sở trường hay kỹ năng của mình trong lĩnh vực này. Khi bị sức ép về thời gian thì sức sáng tạo của tôi hoàn toàn bị tê liệt. Trước khi nhận việc tôi hào hứng bao nhiêu thì chỉ sau thời gian ngắn, tôi như quả bóng xì hơi và bắt đầu xuất hiện ở văn phòng trong trạng thái cực kỳ bị động. Tôi thực sự ngưỡng mộ những người theo nghề viết vì sức lao động miệt mài và khả năng sáng tạo vô biên của họ. Tôi đã bắt đầu mua thêm sách về đọc để tự thử sức mình trong lĩnh vực này, chỉ vì tôi không muốn đầu hàng quá sớm. Tôi không muốn lý lịch công việc của mình toàn là những công việc ngắn ngủi như một người cả thèm chóng chán. Tôi tin khả năng của con người là vô tận, chỉ cần mình đừng tự giới hạn bản thân thì nhất định sẽ làm được. Nhưng cuộc đời vốn chẳng như tôi dự định. Gần đến lúc kết thúc thời gian thử việc một tháng thì bệnh của bố tôi lại trở nặng, không còn cách nào tôi lại xin nghỉ việc để về quê chăm sóc bố. Tôi viết e-mail trình bày lý do nghỉ việc của mình với chị giám đốc:

“Kính gửi chị H.A,

Em xin phép kết thúc thời gian thử việc cũng như làm việc tại BSV sớm hơn dự định. Em biết chị sẽ bất ngờ vì quyết định này của em vì chính em cũng đang bị đặt vào một tình thế không có sự lựa chọn. Thời gian qua hầu như cuối tuần nào em cũng phải về nhà vì lý do gia đình như chị đã biết. Nhưng sức khỏe của bố em trở nặng và đợt tới sẽ phải nhập viện trong một thời gian dài. Em không thể thu xếp được những kế hoạch cho bản thân mình mà buộc phải về nhà vì tình cảnh hiện tại. Em cũng không muốn chia sẻ lý do gia đình nhiều vì đó là cuộc sống cá nhân và em không muốn đổ lỗi cho hoàn cảnh. Không ai được lựa chọn hoàn cảnh của mình chỉ là thái độ và cách sống của mỗi người trong hoàn cảnh đó như thế nào thôi, đó vẫn là cách em đang sống và chiến đấu từng ngày chị ạ.

Qua 3 tuần làm việc, dù chưa làm được nhiều nhưng em rất quý các anh chị BSV và môi trường làm việc ở đây. Em có rất nhiều dự định nhưng hiện tại đành phải gác lại. Em rất xin lỗi vì chị phải đọc e-mail này vào sáng thứ Hai đầu tuần nhưng em không muốn làm mất thời gian đào tạo của chị nếu phải kéo dài thêm. Phần việc của em chưa nhiều nên các bạn phòng dự án hoàn toàn có thể đảm nhận và làm tốt. Chị có thể tin tưởng về tính bảo mật về công ty mà em đã cam kết. Em xin phép được kết thúc công việc trong hôm nay để chị có thể sắp xếp kế hoạch công việc cho công ty và các dự án sắp tới. Em cảm ơn chị vì đã luôn tin tưởng và tận tình chỉ bảo em trong suốt thời gian qua. Em tiếc vì không được chị dạy dỗ và chia sẻ nhiều hơn trong cả công việc và cuộc sống vì ngay từ ngày đầu phỏng vấn em đã rất tự hào vì được làm việc cùng với một “senpai 2 ” là chị. Em chúc chị nhiều sức khỏe, cuộc sống luôn ngập tràn niềm vui và đong đầy hạnh phúc.

Em Thủy Anh”

2 Chữ Hán của senpai là 先輩 dịch ra có nghĩa là tiền bối, là những người đi trước trong một lĩnh vực nào đó (thường là trong học tập và võ thuật).

E-mail chị trả lời đã khiến tôi vô cùng xúc động:

“Chị rất lấy làm tiếc, chị chia sẻ với em những khó khăn trong cuộc sống và hy vọng mọi việc sẽ tốt đẹp. Em đã để lại ấn tượng và được đánh giá tốt trong thời gian làm việc tại công ty, và chị hy vọng sẽ có dịp gặp lại em. Chúc em thật may mắn và thuận lợi nhé. Em bàn giao dữ liệu và file làm việc cho chị S nhé. Cảm ơn em. Chị muốn nói với em nhiều nhưng có lẽ không nên nói vì tính cách của chị là vậy. Bố chị cũng đã mất vì ung thư phổi 5 năm trước... Em vất vả quá, nếu tiếp tục chia sẻ có thể sẽ khóc mất... Chị rất thích em, chị S cũng nói là rất tiếc vì chuyện của em. Em sẽ tìm được công việc phù hợp với khả năng và tính cách của mình. Em rắn giỏi, sâu sắc và bản lĩnh, kiến thức và tư duy tốt, rất thích hợp với vị trí lãnh đạo. Em cố gắng nhé, chị tin em sẽ vượt qua và thành công! Chị yêu em.”

Chị vẫn tính cho tôi 100% lương chứ không phải lương thử việc 50% như thỏa thuận và yêu cầu kế toán gửi luôn để tôi kịp về quê. Tôi mới chỉ làm việc với chị chưa tròn tháng nhưng những gì tôi nhận được từ chị và các đồng nghiệp trong công ty quả thật lớn hơn thế rất nhiều. Có lẽ tôi quá may mắn so với nhiều người khi đi đến đâu cũng được đón nhận bằng thật nhiều tình cảm và sự tin tưởng như thế. Tính cách con người tạo nên số phận. Tôi không phủ nhận phần trăm của may mắn, nhưng việc khi cơ hội đến ta có biết nắm bắt và hiện thực hóa nó không thì lại do chính bản thân chúng ta. Bởi như bạn có thể hiểu, công ty đăng tin tuyển dụng, 100 người nhìn thấy 80 người nộp hồ sơ, 2 người được nhận, và 1 người tiếp tục gắn bó lâu dài với môi trường ấy. Xuất phát điểm là như nhau nhưng câu chuyện tiếp diễn như thế nào lại do chính chúng ta viết nên như câu nói của ai đó: “Cuộc sống chỉ mang đến cho bạn 10% cơ hội, 90% còn lại là cách mà bạn phản ứng với nó”. Nếu tôi tiếp tục làm truyền thông thì bây giờ tôi đã đi một con đường khác nhưng suy cho cùng mọi việc xảy ra đều có lý do của nó. Đến giờ tôi vẫn giữ liên lạc với chị và các đồng nghiệp cũ. Dù tôi không còn ở Hà Nội, không còn ở Việt Nam nhưng tôi tin nếu có duyên gặp lại, kỷ niệm và những tình cảm ấy vẫn vẹn nguyên như 5 năm về trước.

Tôi lại về nhà tiếp tục ôn thi và chăm sóc bố. Tiền hết thì có thể kiếm được nhưng thời gian bên bố, tôi sẽ chẳng thể nào níu lại được. Tôi trích ngay 1/3 tiền lương đi làm để nộp lệ phí thi TOEFL, lúc ấy là 160 đô-la (hơn 3 triệu đồng), phần còn lại tôi đưa hết cho mẹ để lo cho bố. Tôi muốn thi ngay vì sau gần 4 tháng miệt mài học tôi muốn biết kết quả đến đâu, tôi còn lo nếu tôi lại đi làm hay nhà có chuyện gì tôi sẽ không thi được, ngoại ngữ học được thì lâu nhưng quên thì rất nhanh. Khi đã biết lịch thi cộng với mức lệ phí thi đắt đỏ càng làm tôi phải cố gắng và quyết tâm nhiều hơn. Tôi phải đạt 90 điểm bằng mọi giá.

Thời gian đó, ban ngày tôi lên viện chăm bố, tối về ngồi học tiếng Anh. Sức khỏe bố tôi cũng ổn định dần nên tôi cũng đỡ lo phần nào. Tôi vẫn nhớ ngày cuối tháng Tư tôi ra Hà Nội thi TOEFL IBT. Tim đập thình thịch vì lo lắng. Nhưng rồi tôi tự động viên mình, hít thở thật sâu trước mỗi phần thi, đặc biệt là phần thi nói. Sau 4 tiếng làm bài, tôi thở phào bước ra khỏi phòng thi. Không phải vì tôi làm bài tốt mà tôi biết mình đã thực sự cố gắng hết sức kể cả không đạt được kết quả như tôi kỳ vọng thì cũng không có gì phải nuối tiếc hay trách móc bản thân cả. Sau 10 ngày có kết quả thi, tôi đạt đúng 90 điểm TOEFL IBT, đúng thời gian này tôi được nhận vào làm việc cho một tập đoàn lớn của Nhật.

Cuộc đời tôi có những điều trùng hợp thật kỳ lạ, khi tôi thi xong TOEIC ở Thành phố Hồ Chí Minh chưa kịp dùng đến bằng đã nhận được việc. Khi tôi thi xong TOEFL ở Hà Nội còn chưa có kết quả thi thì cũng nhận được công việc mới. Vậy nên tôi nghĩ rằng không có khoảng thời gian nào là lãng phí. Ngay cả những lúc thất nghiệp cũng là lúc mình có thời gian để hiểu chính bản thân mình, để tự rèn luyện ý chí, tinh thần, để tự vẽ nên ước mơ và bức tranh của cuộc đời mình. Và khi có một mục tiêu để theo đuổi dù là rất nhỏ thôi cũng khiến mỗi ngày của mình thật nhiều ý nghĩa, luôn tràn đầy năng lượng. Tôi tự nhận thấy rằng trong những ngày tuyệt vọng chán nản, đã muốn buông xuôi, bỏ cuộc thì luôn có một khe cửa hé mở cho tôi, dù chỉ là chút ít ánh sáng le lói nhưng chỉ cần có ánh sáng thì tôi biết mình có một con đường để đi và tiếp tục lạc quan bước về phía trước.

Công việc mới đã xuất hiện đúng lúc và mở cho tôi rất nhiều cánh cửa, như một món quà quý giá mà cuộc sống trao tặng cho tôi. Tôi được nhận vào làm trợ lý cho phòng Mineral Resource & Energy (năng lượng & khoáng sản) tại công ty thương mại nằm trong hệ thống của Sumitomo Corporation(SC) – tập đoàn lớn của Nhật. Đó là một công ty thương mại có trụ sở chính ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và văn phòng đại diện tại Đà Nẵng. Trước khi nhận công việc này, rút kinh nghiệm tôi đã hỏi han kỹ lưỡng các thông tin với nhà tuyển dụng và tôi nhận được những câu trả lời thỏa đáng. Sự chuyên nghiệp của một tập đoàn lớn thể hiện qua từng vòng phỏng vấn cho đến việc kiên nhẫn trả lời tất cả các thắc mắc của ứng viên. Tôi phải phỏng vấn qua bốn vòng với đủ các cấp bậc từ trưởng phòng cho đến bậc cao nhất là bác tổng giám đốc người Nhật. Vòng cuối cùng trước khi ký hợp đồng lao động chính thức, tôi đã viết e-mail gửi chị trưởng phòng hành chính – nhân sự. Nội dung e-mail như sau:

“Gửi chị V.H,

Cảm ơn chị đã gửi e-mail cho em. Thực sự em rất mong muốn tìm hiểu kỹ công việc trước khi quyết định lựa chọn cho mình nơi làm việc mới. Em muốn mình có thể gắn bó và yêu được công việc của mình chị ạ. Em đã học tiếng Nhật và cũng làm việc với người Nhật khá nhiều nên em hiểu những khó khăn trong các công ty Nhật. Có những thứ đáng để học hỏi nhưng chắc chắn cũng sẽ rất nhiều khó khăn và thử thách. Nếu chị không phiền có thể chia sẻ với em một chút các vấn đề sau được không ạ? Em muốn được nghe chia sẻ từ một “senpai” mà em biết duy nhất trong công ty hiện giờ là chị.

Như em đã nói tại hai buổi phỏng vấn trước, vì lý do gia đình và sức khỏe bố mẹ em hiện tại không tốt vậy nên em rất quan tâm đến thu nhập và thời gian để em có thể cân bằng được cuộc sống, gia đình và công việc của mình.

Hiện tại đây là những băn khoăn của em vì em cũng chưa nhận được đề nghị chính thức hay các chế độ cụ thể từ công ty nên nhờ chị chia sẻ cho em với ạ.

Em thực sự muốn tìm một nơi làm việc mà mình có thể gắn bó và cảm thấy tự hào để cố gắng hết sức mình chị ạ. Em mong được nghe chia sẻ từ chị. Có điều gì em hiểu sai chị giải thích giúp em với nhé!

Em cảm ơn chị nhiều. Em Thủy Anh”

Chị đã trả lời tôi như sau:

“Dear Thủy Anh,

Trước hết, chị cảm ơn em đã chia sẻ những băn khoăn và nguyện vọng của cá nhân. Qua đó, chị thấy được phần nào tính nghiêm túc, cẩn trọng và đặc biệt là sự quan tâm của em tới công việc mà em sẽ làm. Điều này khiến chị tin tưởng rằng bọn chị đã đúng khi lựa chọn em là ứng cử viên duy nhất cho lần phỏng vấn cuối của vị trí nhân viên phòng Mineral Resources.

Chị sẽ trả lời từng câu hỏi của em như dưới đây nhé.

Về phát triển sự nghiệp, công ty có tiêu chí rõ ràng cho việc thăng tiến/thay đổi nghề nghiệp và công ty tạo cơ hội bình đẳng cho mọi nhân viên. Cơ chế thăng tiến dựa trên thâm niên đã bị bãi bỏ ở SC em ạ. Hiện nay, việc thăng tiến dựa vào năng lực thực sự, ý chí tiến thủ và performance của mỗi người. Với trường hợp cụ thể của em, chị hiểu anh YG đặt rất nhiều kỳ vọng vào em và do vậy chị biết anh ấy đã vạch ra một lộ trình phát triển tương đối rõ ràng cho vị trí này.

Ngoài ra, cũng liên quan đến việc phát triển sự nghiệp, công ty có chế độ đào tạo theo chương trình đào tạo toàn cầu của công ty mẹ ở Nhật Bản và các chương trình đào tạo online (e-learning) cho toàn thể nhân viên. Toàn bộ kinh phí cho các chương trình đào tạo này do công ty chi trả. Bên cạnh đó, công ty còn có chính sách hỗ trợ nhân viên trong các chương trình đào tạo cá nhân.

Chị hiểu rằng chỉ qua e-mail thì không thể giải thích một cách rõ ràng và cụ thể đến từng chi tiết nhưng hy vọng rằng em đã phần nào hiểu rõ hơn về SC, các chế độ nhân sự và công việc mà em đang quan tâm. Ngoài ra, đến thứ Sáu tới, chị em mình sẽ có thể bàn bạc một cách cởi mở và cụ thể hơn về bất cứ vấn đề gì mà em quan tâm.

Nếu từ giờ đến thứ Sáu em vẫn còn điều gì đó băn khoăn thì cũng đừng ngại cho chị biết nhé.

Chúc em có một kỳ nghỉ cuối tuần vui vẻ.

Chị V.H”

Tôi rất bất ngờ khi nhận được e-mail của chị. Một e-mail đầy đủ, súc tích, rõ ràng và rất chuyên nghiệp dù lúc này tôi chỉ là một ứng viên rất bình thường trong số rất nhiều ứng viên khác. Tôi cảm ơn chị và có hỏi thêm chị một câu: “Điểm khó khăn nhất của công việc sắp tới cho vị trí của em là gì? Và em cần chuẩn bị những tố chất, kỹ nă