Chuyện xâu lỗ tai

Đã từ lâu, người Việt có tục xâu lỗ tai cho các bé gái để đến khi lấy chồng, các cô gái có chỗ đeo đôi khuyên vàng quà cưới. Đấy là cách mà các bà mẹ gửi gắm ước vọng hạnh phúc lứa đôi cho con gái mình từ thuở con còn bé.

Ngày trước, người ta thường dùng cây kim hoặc gai bưởi để xâu tai. Theo quan niệm của người nhà quê thì vào Tết Đoan ngọ là dịp xâu lỗ tai hợp lý nhất. Có thể vì thời tiết độ này phù hợp để vết xâu chóng lành, an toàn cho các bé.

Không phải ai cũng có thể làm được việc xâu lỗ tai cho bé. Thường thì mỗi làng có độ dăm ba người biết làm và dám làm. Biết làm tức là phải có kỹ thuật xâu tai sao cho bé ít đau và vết thủng đừng gây nhiễm trùng. Dám làm có nghĩa là người đó phải bạo gan, giống như bác sĩ tiêm thuốc hay phẫu thuật phải vững tâm vậy. Bởi rất khó tìm được người có khả năng xâu lỗ tai nên nếu bà cô nào được nhờ cậy, thì đứa bé khi lớn lên phải mang ơn suốt. Thỉnh thoảng, cô cháu gặp nhau lại cười, bảo ngày xưa cô xâu tai cho cháu đấy nhé, lúc nào lấy chồng nhớ chừa cho cô cái bánh lá gai.

Các bé gái chừng năm tuổi thì được xâu lỗ tai. Buổi chiều nào đó, bé sang nhà hàng xóm chơi, thấy cô bạn có cái lỗ nhỏ nhỏ xinh xinh bên dái tai, về đòi mẹ xâu cho mình một lỗ y như thế. Nghe nói xâu lỗ tai để đeo tằm đứa nào cũng háo hức, nhưng đến khi bà cô xâu lỗ đến, đưa cái kim ra thì khóc toáng lên. Phải dỗ dành thật lâu, mua bánh mua quà cho rồi mới xâu được Đôi khi người mẹ phải ôm lấy bé, kể chuyện cho bé nghe, cho bé ăn một trái chuối trong lúc đang xâu tai để bé quên đau.

Về sau có dịch vụ bấm lỗ tai. Người ta đạp xe dọc đường, chuông leng keng như bán cà rem, miệng rao rất vui: “Mẹ ơi con muốn bấm tai/ mai này con lớn có hai chiếc tằm”. Người mẹ bế con chạy ra, gọi người vừa rao quay lại, tìm một bóng cây mát. Đứa bé chưa hiểu cơn cớ gì thì người thợ đã bấm cái tách, nhẹ tơng. Đứa bé cũng chỉ khóc thét lên một chút rồi thôi. Hỏi đau không? Bé trả lời, nhức như bị con kiến cắn.

Bây giờ thì không xâu, không bấm nữa mà bắn. Dụng cụ thực hiện y như khẩu súng, đầu nòng đính vào cái đinh nhỏ. Người mẹ cũng nhanh nhảu bế con ra. Cái súng bấm chít một tiếng khẽ, đứa bé chẳng khóc, chẳng đau. Mà cái đinh đã bám vào dái tai. Rất nhanh chóng và an toàn.

Cái lỗ xâu tai bé bé xinh xinh. Mẹ yêu con sắm cho đôi tằm đeo vào để tập cho bé biết làm đẹp làm duyên.

Và không chỉ riêng con gái, mà con trai đôi khi cũng được bấm lỗ tai. Trường hợp này rất ít. Đó là những thằng cu “khó nuôi”, hay khóc bướng, thường lên sởi. Người ta quan niệm bấm lỗ tai cho thằng cu thì nó sẽ được an lành hơn. Hoặc có gia đình không sinh được con gái mà lại có ba thằng con trai. Tam nam bất phú, sợ vậy nên chọn lấy một đứa để xâu lỗ tai giả làm con gái.

•

Đấy là chuyện xâu lỗ tai hồi trước, nó gắn liền với quan niệm sống và văn hóa tục người. Bây giờ nhiều chàng thanh niên không dưng đang yên đang lành cũng bấm lỗ tai để chơi trội, bấm quanh cái vành tai đến ba bốn lỗ. Rồi đeo cái vòng tằm to tướng vào dái tai cho oách, thể hiện ta đây là đại ca, là công tử ăn chơi. Ra đường đố thằng nào dám lên mặt uy hiếp. Bỗng dưng một nét đẹp dành cho phái đẹp lại bị cánh mày râu lợi dụng.

Và cũng từ đó, có chuyện giật bông tai trên các đường phố. Hai chàng côn đồ rà rà xe theo sau một cô gái, một chàng nhanh lẹ chụp cái khuyên tai rồi phóng xe đi, để lại phía sau là cô gái vừa đau đớn vừa khiếp sợ. Các cô gái vốn thích làm đẹp, một nhu cầu tự thân chính đáng, đành phải hãm lại chuyện trang sức để bảo toàn của cải và an toàn tín mạng.

Các cô đành chỉ biết... chờ thời cơ. Đó là dịp đám cưới được mẹ chồng đeo tặng đôi tằm đôi khuyên, vinh dự, hạnh phúc, sung sướng, nhưng xong lễ cưới phải tháo ra cất ngay. Mà đám cưới mỗi đời người chỉ một lần. Một lần hiếm hoi được đeo bông tai. Thế mà cái lo bấm tai ngày xưa mẹ gửi gắm hạnh phúc lại mang suốt đời. Vành tai cong và cái lỗ bấm tạo thành một dấu chấm hỏi: Vì ai?