Đoạn kết Mười năm sau.

Có một chiếc xe U Oat một mình làm một một cuộc hành trình đơn lẻ chạy dọc theo những con đường đất đỏ trên vùng cao nguyên man mác nắng và gió ấy. Trên xe có bốn con người thảy đều lắng chìm trong im lặng. Ngồi phía trước là trung tướng Hoàng Lâm với mái tóc đã bạc đi nhiều. Phía sau là Dung mà vẻ xuân sắc đang vào độ chín. Cửa xe bên kia là Hơ'Krol, vẫn bộ áo váy dân tộc bình dị như năm nào. Và ngồi giữa hai con người ấy là Bà mẹ vùng ngoại thành Hà Nội, bà mẹ sông Hồng, mái tóc bay trắng xoá trong những làn gió cao nguyên thổi nhẹ vào. Vậy là sau tất cả mọi điều, cùng với thời gian, bà mẹ đã chờ đợi được những đứa con nhưng không chờ đợi được những đứa cháu trở về. Lá vàng ở lại lá xanh... Chính vì thế mà hôm nay đây, theo nguyện vọng của bà, cái nguyện vọng mà bà gọi là dối già, ông Lâm đã quyết định tổ chức một chuyến đi cho bà có dịp được nhìn lại những đứa cháu thương yêu không còn nữa, dẫu rằng chỉ nhìn trong tâm tưởng. Và cả cho ông, cho Dung, cho Hơ'Krol . Chiếc xe đi không nhanh không chậm, tốc độ vừa đủ để cho những người trên xe được trải tâm tư ra theo những dòng suy tưởng riêng chung của mình. Trước mặt họ, hai bên họ, dấu vết chiến tranh đã bớt lở loét đi nhiều nhưng cảnh vật sao vẫn xác xơ, nghèo nàn quá thể! Tây Nguyên xanh nhưng Tây Nguyên đang khát nước. Nhưng họ không mấy để ý đến điều đó, con mắt và cái nhìn của họ còn để cả vào những đoạn đèo, những bụi cây, những khúc quanh, những cây cầu đang gợi lên trong họ biết bao những kỷ niệm nóng bức như vừa mới xảy ra ngày hôm qua... Kia là chỗ Oánh và Hùng đã cùng nhau ngã xuống. Miệng vực vẫn hun hút sâu và ngọn gió từ dưới đáy thổi lên vẫn lạnh khí tử thần nhưng phía trên người ta đã bắt đầu dựng một công trường khai thác đá. Tiếng mìn phá đá chả ăn nhập gì vào với tiếng mìn trận năm xưa mà sao nghe nó vẫn cứ gợi nhắc về nhau nhiều đến thế! Họ dìu bà mẹ xuống. Dắt bà mẹ đến đúng điểm ấy nhưng không nói thật cụ thể về sự ra đi khốc liệt vào lòng sâu của hai con người. Nói, sợ mẹ sẽ không chịu được. Chỉ có tiếng của Krol ấm mềm như tiếng của một cô thuyết minh viện bảo tàng: " Bà ơi, chỗ này anh Oánh và anh Hùng đã hy sinh..." Bà mẹ hỏi, giọng nói đã có chiều yếu lắm:" Thế... thế hai đứa nó chết cạnh nhau à?... Thôi thì...ở dưới đó chúng nó có anh có em cũng đỡ buồn." Nói xong bà mẹ chấm nước mắt quay đi. Chỉ có người cha là vẫn còn nán lại. Từ đáy sâu trong lòng ông khẽ vang lên cái điều bao năm nay nó vẫn không ngừng vang lên:" Oánh ơi! Hùng ơi! Phải chi bố đến sớm hơn được một chút...Các con tha lỗi cho bố!" Xe lại bon đi. Những đoạn đường, những cảnh vật lại hùn hụt chui vào bụng nó rồi nhả nhè lại đằng sau. Đi qua cây cầu sông Ba, chiếc xe chỉ hơi đi chậm lại mà không dừng. Hơ'Krol khẽ nghiêng đầu nhìn xuống, mắt cô thoáng mờ đi... Kể từ ngày giải phóng đến giờ, không biết đã bao lần cô một mình lặng lẽ đi qua đây, tìm đến đây để nhớ lại hình ảnh và giọng nói của anh, cái giọng nói chắc nó sẽ còn đi theo cô đến suốt cuộc đời...Ngủ, ngủ một chút đi Krol, khi nào chúng nó đến anh sẽ đánh thức Krol dậy... Không, lỡ ngủ rồi tỉnh dậy anh Oánh biến mất thì sao...Gió và cây lá lao xao lúc này đây dường như vẫn còn mang theo giọng nói đó áp nhẹ vào tai cô. Cô bất giác mỉm cười. Chiều rồi. Chiều Tây Nguyên thật buồn. Chiến tranh cũng buồn mà hoà bình cũng buồn man mác. Đâu đâu cũng một vẻ hoang sơ tĩnh lặng như câu chuyện chết chóc kinh hoàng xảy ra ngày hôm qua chỉ là chuyện đùa. Chiếc xe quay đầu đi ngược lại đường 14 rồi ngược tiếp lên vùng phố núi Pleicu. Tế nhị, ông Lâm nói khẽ với người lái tìm đường tránh, đừng cho xe đi qua nơi đóng quân cũ của chỉ huy sở quân khu 2 . Mặc dù ông biết rằng cái chỉ huy sở khét tiếng độc địa đó giờ đây đã là doanh trại của một đơn vị quân đội làm kinh tế nhưng đối với Dung, biết đâu... Cô hiểu ý và thầm cám ơn ông. Tuy vậy hình ảnh của người cha tội nghiệp vẫn cứ chập chờn hiện lên không có cách nào xoá đi được. Bất giác cô khẽ nhìn sang ông. Không hiểu hồi đi học mặt mũi, hình dáng hai người thế nào nhỉ? Chắc một người rất nghịch còn một người rất hiền, hiền và nghịch có giống như hai đứa trẻ quàng khăn đỏ đi học về đang chạy tung tăng dưới đường kia không? Bất giác, cô thò tay ra vẫy vẫy về phía chúng, cười. Không hiểu gì, chúng cũng cười toét vẫy lại... Đến một ngã ba, chiếc xe rẽ ngoặt vào rừng. Nơi đây ngày trước chỉ mờ mờ chạy một con đường mòn, hôm nay con đường đó đã được mở rộng ra thành con đường chở cây thênh thang của một công ty khai thác và chế biến gỗ đang nức tiếng ăn nên làm ra. Đến một khoảng trống, để bà mẹ ngồi lại trên xe với Krol, hai bác cháu lặng lẽ bước đến một gian nhà tường gỗ mái tôn sơ sài nhưng dựng khá đẹp. Trong nhà, một đám thanh niên đang cởi trần trùng trục ngồi nhậu, mặt đỏ vang, thỉnh thoảng lại bung ra những tiếng cười, tiếng chửi tục như vỡ chai vỡ lọ. Họ chỉ đứng xa, không vào. Chính tại chỗ đó trước kia là căn chòi mà cô đã gặp chú ấy lần cuối cùng. Trong những thanh âm của rượu, cô vẫn như văng vẳng nghe thấy tiếng chú cất lên thật nhọc nhằn:" Dung... cuộc chiến trước mắt chưa biết điều gì sẽ xảy ra, giây phút này chú... chú rất muốn nói với Dung một điều hệ trọng, một điều mà..." Lại một tiếng cười hô hố, sằng sặc như bị bóp cổ xoá đi cái tiếng nói xa vắng ấy... Xe trở về phố núi. Phố núi thời nào cũng vẫn là phố núi, uốn lượn, nhấp nhô cao thấp những con đường những mái nhà. Trời về chiều hơi lạnh. Giờ này đường đã có chiều vắng vắng, mọi người đã trở về nhà chuẩn bị cho bữa cơm chiều. Ông Lâm châm một điếu thuốc. Gần đây sức khoẻ không được tốt, ông đã bỏ thuốc và chỉ thỉnh thoảng hút một điếu khi có điều gì đó quá chừng chộn rộn trong người. Suốt từ sáng đến giờ đầu óc ông cứ chìm nghỉm đi trong hàng chuỗi kỷ niệm mà kỷ niệm nào cũng gợi buồn, cũng có liên quan đến niềm vui và mất mát. Và giờ đây là cái phố núi heo hút gió kia. Cảnh vật vẫn cảnh vật này, thiên nhiên vẫn là thiên nhiên này, mười năm trước là thế và mười năm sau, một trăm, một ngàn năm sau lại là thế, chỉ có con người thay đổi, số phận mỗi con người thay đổi, buồn vui sướng khổ sao thật hư vô trước ngọn gió cao nguyên ngàn năm thổi bất biến này. Ông nói người lái cho xe rẽ vào một trang trại nhỏ có rất nhiều cây trái xum xuê bên đường. Đó là trang trại của già làng Y'BLim. Sau khi nghỉ hưu, tỉnh đã cấp cho ông một khoảnh vườn này để hưởng vui tuổi già. Đêm nay mọi người có thể nghỉ trong nhà nghỉ của binh đoàn với đầy đủ tiện nghi mà khi nghe tin ông đến, cả bộ tư lệnh đã chuẩn bị đón tiếp nhưng ông nói tránh đi là chưa chắc đã dừng lại ở đây; cũng có thể nghỉ trong khu nhà khách của hội phụ nữ tỉnh mà cô gái Hơ'Krol đây đang là chủ tịch nhưng ông cũng khéo léo lắc đầu. Ông muốn đưa bà mẹ và mọi người đến nghỉ tại trang trại của già làng cho yên tĩnh, mát mẻ và cái chính là đêm nay, hai ông già, hai người lính đã đi hết hai cuộc chiến tranh, đã về nghỉ có điều kiện để đôi hồi mọi khúc nhôi cuộc đời. Để sáng mai Dung và mọi người sẽ đưa bà mẹ xuôi về Sài Gòn, chặng cuối của cuộc hành trình. Tại đó bà mẹ muốn nhìn lại cái nơi mà con bé Trang, con bé trồng hoa ngoan hiền của một vùng ngoại thành Hà Nội năm xưa mà bà thương quý như con dâu con ruột đã sống, đã chờ đợi, đã đau khổ buồn vui, đã một thân một mình âm thầm nuôi nấng những đứa cháu của bà như thế nào. Những đứa cháu mà ông Lâm đã ngầm thống nhất với cô, với mọi người là đừng nói gì đến thực chất con người của Hùng. Bởi từ trong suy nghĩ sâu thẳm của bà, đã là con là cháu, dù không cùng chung một dòng máu, một núm ruột thì chúng không thể nào đi hai con đường khác nhau được. Đã nhiều đêm nằm cạnh bà, cô đã muốn ôm lấy bà mà thốt lên: " Bà ơi! Các anh ấy đã đi hai con đường nhưng không phải tại các anh ấy đâu. Chính người Mỹ và những kẻ ăn cơm Mỹ đã khiến cho các anh ấy phải như vậy" Nhưng rồi cô lại im lặng. Vào cái tuổi 90 hơn, bà sẽ không chịu nổi cái nỗi đau nhân thế này. Nhưng bà ơi, ngày mai bà sẽ không còn nhìn thấy được nguyên trạng cái biệt thự mang tên mẹ con nữa đâu. Sau khi mẹ con mất, mất sau ngày giải phóng ít năm, ông nội con trở về từ nước ngoài, thức trắng một đêm với bài vị bố mẹ con ở đó rồi sáng hôm sau đã quyết định đem hiến nó cho Thành Phố để làm công sở. Lúc ấy con đang đi học xa, khi trở về, con chỉ nhận được của ông nội mấy chữ và đó cũng là những dòng chữ cuối cùng của ông: " Ông biết cháu sẽ đồng ý với ông trong quyết định này. Vì cháu đang là một thiếu tá, và như người ta nói, một anh hùng quân đội. Hơn thế, đây cũng chính là nguyện vọng cuối cùng của mẹ cháu mà ông chỉ là người thực hiện. Ông tự hào về cháu và cám ơn cháu đã để bài vị bố mẹ cháu được ở cạnh nhau. Ông hy vọng rằng, với những gì hiện có ở cháu, cháu sẽ sửa chữa được tất cả những sai lầm, khiếm khuyết mà thế hệ ông và bố cháu đã gây ra. Ông yêu cháu.. " Ông cháu cũng đã mất năm ngoái, mất một cách tức tưởi lắm bà ạ, mất sau khi đã đánh tuột sạch của cải vào tay một người đàn bà tráo trở mà ông đã có nhiều năm cưu mang ở bên đó. Và còn có một điều này nữa cô không thể nói với ai, kể cả với ông Lâm, người mà từ lâu cô đã thực sự coi như là cha ruột rằng, tháng trước thiếu tướng Tôn Thất Cẩn đã đột ngột từ Mỹ trở về. Ông đã ra tận Hà Nội tìm gặp cô để chỉ nói với cô một câu tưởng như không ăn nhập vào đâu thế này : " Đáng lẽ tôi chưa về, không về nếu như không có cô đang hiện diện ở cái đất nước khó hiểu này. Và nếu như tôi không đang mang trong người một căn bệnh hiểm nghèo, căn bệnh do chính những chất độc mà chúng tôi đã ném xuống phía các cô từ máy bay của người Mỹ... Khoan, xin cô đừng vội hiểu lầm, tôi không có một ý định gì khác, cuộc sống đã dạy cho tôi biết nên dừng lại ở cái gì đáng dừng lại, đối với cô ở tôi ngày đó và bây giờ chỉ có một sự biết ơn và kính trọng, kính trọng một con người, một nhân cách và một vẻ đẹp tinh thần mà không phải ở đâu cũng có. Vĩnh biệt cô!" Bà ơi! Tất cả câu chuyện của cháu, của bố mẹ, gia đình cháu, của bác Lâm, của mọi người cũng chỉ có thế. Ngày mai cháu sẽ đưa bà đi tiếp, đi chầm chậm thôi, đi liền mạch không dừng lại ở đâu cả. Cháu và mọi người không muốn bà phải nghĩ ngợi, buồn đau thêm nữa bởi lý do, để có một ngày bà cháu ta được thơ thới đi dọc hết chiều dài đất nước như thế này, cái giá phải trả là rất đắt như thế nào./. Bãi Cháy Tháng 4/ 2004