SỐ PHẬN CỦA MỘT TIỂU THUYẾT (Lời tựa 1)
Không có một con người nào không có số mệnh, và cũng không có một cuốn sách nào không có số mệnh, ngay như một cây cỏ và một hạt cát, cũng thăng trầm sống chết trong mùa đông, mùa thu và gió lạnh.
Trong sự nghiệp sáng tạo của tôi, độc giả hãy còn nhớ hai cuốn tiểu thuyết Nhật quang lưu niên và Tôi và cha chú , hai cuốn sách này đều nhận được những lời khen ngợi. Còn lại những tác phẩm khác, số phận đều rất bấp bênh. Trước năm 2001, Kiên ngạnh như thủy là tiểu thuyết có vận mệnh tồi tệ nhất trong sự nghiệp sáng tác của tôi, vì khi nó vừa ra đời, đã giống như một đứa trẻ lạc đường lang thang trong mỏ hoang nơi hẻm núi, mang theo sự chát chúa và lỗ mãng mà người khác không thể hiểu nổi trong sáng tác tiểu thuyết để chống chọi lại với mặt trời chói chang, với mưa gió buốt giá và khốc liệt, và cả tia chớp do mưa và tuyết tạo nên. Cuốn tiểu thuyết này biết nó từ đâu tới, nhưng lại không biết nó sẽ đi về đâu; càng không biết tương lai của nó sẽ là xán lạn hay u tối. Cảm ơn người phụ trách và nhà xuất bản cuốn sách, họ đã phải Nam Bắc ngược xuôi vất vả, và cuối cùng đã biến một sự việc chấn động lòng người chỉnh lí thành dòng nước có thể lưu thông, tuy vẫn còn những gập ghềnh của dòng chảy và những lời tranh luận không dứt, nhưng cuối cùng cũng đã có thể vững vàng chảy ra biển rồi.
Đến những năm tháng sau đó, tôi đã viết Thụ hoạt , Vì nhân dân phục vụ , Đinh trang mộng và Phong nhã tụng …, vận mệnh của những tiểu thuyết này giống như cây cỏ yếu ớt vừa mới mọc lên đã gặp lưỡi hái sắc nhọn; hay nói một cách khác, gió vừa thổi liền bị hai cánh cửa nghiêm cấm khóa chặt trong một căn phòng nào đó, những tranh luận, phản bác, điều tra do nó gây ra đã khiến người ta cho rằng vì tác giả của nó đáng chết, vì tác giả của nó là kẻ dám húc đầu vào tường, thậm chí cho đến ngày nay, một số bạn bè và không ít độc giả vẫn còn cho rằng ông ta hết lần này đến lần khác dùng cách húc đầu vào tường để gây sự chú ý của người khác. Vô ý húc đầu vào tường cũng được, cố ý húc đầu vào tường cũng chả sao, rất nhiều việc cho đến bây giờ tôi cũng khó có thể thanh minh hoặc biện bạch một cách rõ ràng. Nhưng có một điều, nếu tôi quả thật giống như mọi người đánh giá cao là người cố ý húc đầu vào tường, thì Kiên ngạnh như thủy là tác phẩm sớm nhất tôi cố ý dùng đầu để húc một cách mãnh liệt nhất vào bức tường đồ sộ kiên cố.
Là sự viết sẵn sàng chấp nhận bị sứt đầu mẻ trán, kiên cường duy trì sinh mệnh và ý chí.
Nhưng cũng phải thành thật, cho đến hôm nay khi ngồi ngẫm nghĩ lại cái sự viết của mình, tôi mới chợt hiểu ra, giai đoạn trước năm 2001, Kiên ngạnh như thủy là cuốn sách có số phận nghiệt ngã nhất trong vận mệnh sáng tác của tôi; nhưng sau năm 2001, so sánh một chút lại thấy số phận của nó đã tốt hơn rất nhiều. Những cuốn sách khác vẫn còn lắt lay vật lộn trong mưa gió, thì theo dòng thời gian, những lời chê bai ít đi, những lời khen nhiều lên, và cuối cùng cậu bé xa nhà đã trở thành anh thư sinh đường đường chính chính đi vào phía đường lớn. Hơn nữa, đã không có nhiều người dùng ánh mắt dị thường để đánh giá nó nữa, mà đã dùng cái nhìn khoan dung và đầy chất văn học để xem, để đọc, để thẩm bình - sở dĩ có được kết quả như vậy - bản thân tôi biết rất rõ ràng - là do một số cây bút phê bình và một loạt độc giả đặc thù đã có cái nhìn ưu ái.
Từ tận đáy lòng, tôi vô cùng cảm ơn những độc giả, những nhà phê bình đặc thù ấy; cảm ơn nhà xuất bản và người xuất bản trong quá khứ và hiện tại đã ra sức giúp cho Kiên ngạnh như thủy được thuận buồm xuôi gió.
Vì sự viết, và cũng vì cuốn sách này!
Diêm Liên Khoa Bắc Kinh ngày 20-6-2009