Chương 8

Cuối cùng Libero cũng đã tìm ra lý do ghét thành phố Paris và vì những lý do đó mà anh ta không phải mang ơn Matthieu. Và thế là, trên một toa tàu đông nghịt thuộc tuyến số bốn, mỗi tối và mỗi sáng họ lại cùng chia sẻ nỗi đắng cay không phương cứu chữa, cho dù nỗi cay đắng này với hai người không có cùng một ý nghĩa. Ban đầu, Libero tưởng người ta vừa đưa mình đến với trung tâm của tri thức, như một kẻ mới nhập môn đã chiến thắng những thử thách mà người thường không thể hiểu nổi, và anh ta không thể tiến tới sảnh lớn của đại học Sorbonne mà không cảm thấy vừa hãnh diện vừa sợ sệt, sự hãnh diện sợ sệt đó báo hiệu sự có mặt của các vị thần. Anh ta mang theo cả người mẹ mù chữ, những người anh em kẻ trồng trọt người chăn cừu của mình, mang theo cả các vị tổ tiên vốn bị cầm tù trong sự tăm tối tà giáo của vùng Barbaggia đang run lên vì vui sướng dưới đáy mồ. Anh ta tin vào sự vĩnh hằng của những điều vĩnh cửu, tin vào sự cao quý bất di bất dịch của những điều bất diệt, sự cao quý đó đã được chạm khắc lên trời cao thẳm xanh. Rồi anh ta bỗng nhiên không tin nữa. Thầy giáo dạy môn đạo đức của anh ta là một thanh niên vừa tốt nghiệp cao đẳng sư phạm, một người rất tử tế có thói quen ăn nói cực kỳ dài dòng, luôn phân tích văn bản với một sự ung dung tự tại tuyệt vời đến buồn nôn, luôn áp đặt cho sinh viên của mình những nhận xét bất biến về cái ác tuyệt đối mà một cha xứ miền quê hẳn không bao giờ không công nhận, dù ông thầy này thường tô điểm những lời nhận xét đó bằng rất nhiều tư liệu và trích dẫn thì cũng không thể lấp đầy lỗ hổng khái niệm của sinh viên cũng như không thể che đậy sự tầm thường tuyệt đối của họ. Thêm vào đó, việc lạm dụng thứ chủ nghĩa đạo đức này lại phục vụ một tham vọng hoàn toàn bỉ ổi, rõ ràng là trường đại học đối với Libero chỉ là một giai đoạn cần nhưng vô nghĩa trên con đường hẳn sẽ đưa anh ta tới chỗ tôn vinh của các trường quay truyền hình nơi mà anh ta cùng những kẻ giống như mình sẽ công khai hạ thấp danh xưng của triết học, trước ánh mắt mủi lòng của cánh nhà báo vô học đang tỏ ra khoái chí, bởi vì giới báo chí và giới kinh doanh giờ đã thế chỗ tư duy triết học, Libero không thể nghi ngờ điều đó được nữa, và anh ta như một người vừa kiếm được một khoản tiền kếch sù sau những nỗ lực khác thường nhưng đơn vị tiền tệ đó không còn giá trị sử dụng. Đương nhiên, thái độ của ông thầy không tiêu biểu cho thái độ của những giảng viên khác, những người hoàn thành nhiệm vụ với một sự trung thực khắc khổ làm cho Libero cũng phải kính nể. Anh ta ngưỡng mộ vô cùng một anh nghiên cứu sinh. Thứ Năm nào cũng thế, từ mười tám đến hai mươi giờ, anh này điềm tĩnh dịch và bình luận cuốn gamma trong bộ Siêu hình trước một cử tọa ít ỏi bao gồm vài nhà nghiên cứu Hy Lạp kiên trì và chú tâm. Anh mặc quần dài bằng nhung có sọc nổi màu be và áo vest màu xanh chai có cúc mạ vàng, cái áo có vẻ như được lấy ra từ kho hàng của Cơ quan An ninh Quốc gia Đông Đức và chứng tỏ anh ta hờ hững với của cải vật chất. Nhưng không khí sùng đạo bao trùm trong căn phòng bụi bặm ở cầu thang C nơi họ được xếp chỗ không thể che đậy sự thất bại thảm hại của họ, tất cả họ đều là những kẻ thua cuộc, những con người không thích ứng và rồi cũng sẽ khó hiểu, những kẻ sống sót khỏi một ngày tận thế oan nghiệt, ngày mà đồng loại của họ đã bị giết chết hàng loạt, ngày mà những đền thờ thần linh họ vốn tôn kính, những đến thờ trước đây tỏa ánh sáng khắp nhân gian giờ đã bị san phẳng. Trong thời gian khá dài, Libero rất thương những người bạn cùng lớp bất hạnh của mình. Họ là những con người đáng tôn trọng. Sự thất bại chung của họ là một danh hiệu vinh quang. Chắc lẽ có thể làm như thể không có chuyện gì xảy ra và tiếp tục sống một cuộc sống quá đỗi lạc hậu, toàn tâm toàn ý sùng bái những di tích đã bị uế tạp. Libero hãy còn tin rằng sự tôn kính của anh ta đã được khắc ghi lên trời cao xanh thẳm mà người ta có biết sự tồn tại hay không cũng không quan trọng gì. Phải lẩn tránh những vấn đề đạo đức và chính trị vốn đã bại hoại trong nọc độc của thời sự và phải ẩn nấp trong những sa mạc khô cằn của siêu hình học, cùng với những tác giả không bao giờ lại tự vấy bẩn mình bằng sự quan tâm của báo giới. Anh ta quyết định làm luận văn thạc sĩ về Augustin. Matthieu, mà tình bạn bền vững thường mang hình thức của một sự phục tùng nô lệ, chọn đề tài Leibniz* và vì không tin tưởng nên đã sa vào mê cung chóng mặt của lý trí

•

Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716) là một nhà bác học người Đức. Ông đã khám phá vi tích phân và hệ thống số nhị phân, về triết học, ông chủ trương thuyết đơn tử và thuyết biện thân.

Chúa Trời, dưới cái bóng kim tự tháp khó có thể tưởng tượng được của những thế giới khả thể nơi bàn tay được nhân rộng đến vô cùng của anh cuối cùng cũng đặt lên má Judith. Libero đọc bốn bài giảng về sự sụp đổ của La Mã, vừa đọc vừa có cảm tưởng như mình đang thực hiện một hành động kháng cự quyết liệt, và anh ta đọc Thành phố tâm linh, nhưng ngày tháng càng ngắn lại thì những hy vọng cuối cùng của anh ta càng tan biến trong làn sương mù bọng nước đang đè nặng lên những vỉa hè ẩm ướt. Mọi thứ đều buồn bã và bẩn thỉu, không có gì được vẽ lên trời ngoài những lời hứa giông gió và mưa phùn, và những kẻ chống cự cũng đáng hận như những người chiến thắng, họ không phải những tên đểu cáng nhưng là những anh hề hay những kẻ bất đắc chí mà anh ta là người đầu tiên, những kẻ mà người ta đào tạo để viết ra những bài văn nghị luận, bình luận vừa vô bổ vừa không chê vào đâu được, bởi vì có lẽ thế giới vẫn còn cần Augustin và Leibniz, nhưng lại không biết làm gì với những người chú giải khốn khổ, còn Libero giờ đây quá đỗi khinh bỉ chính mình, khinh bỉ tất cả thầy cô giáo của mình, dân cạo giấy và những kẻ phàm phu tục tử, khinh bỉ hết, khinh bỉ cả bạn học của anh ta, bắt đầu bằng Judith Haller mà anh ta trách Matthieu cứ tiếp tục qua lại trong khi cô ta luôn luôn dao động giữa ngớ ngẩn và thông thái rởm, không có gì thoát khỏi sự khinh bỉ tràn trề và xáo động của anh ta, kể cả Augustin, người mà giờ đây anh ta không thể chịu đựng nổi khi mà anh ta chắc chắn đã hiểu hơn bao giờ hết. Anh ta chỉ thấy trong con người Augustin một kẻ vô học tàn bạo, một kẻ hân hoan trước sự diệt vong của Đế chế bởi vì sự diệt vong này đánh dấu sự lên ngôi của thế giới của những kẻ tầm thường và những người nô lệ thắng thế mà Augustin là một trong những con người đó, những bài giảng của ông ta toát ra một sự khoái trá đầy hận thù và đồi bại, thế giới xa xưa của các vị thần linh và của các nhà thơ biến mất dưới mắt ông, thế giới ấy bị đạo Cơ Đốc cùng với lực lượng gớm ghiếc gồm những thầy tu khổ hạnh và những kẻ tử vì đạo nhấn chìm, trong khi đó, Augustin giấu niềm vui sướng của mình dưới giọng điệu giả tạo của đạo lý và lòng thương cảm, thật thích hợp với các cha xứ. Libero hoàn thành luận văn cho có lệ, trong tình trạng suy kiệt tinh thần đến mức không thể học tiếp. Khi biết Bernard Gratas sa vào tình cảnh cùng cực một cách điệu nghệ, anh ta biết cơ hội ngàn năm có một đang đến với mình, thế là anh ta nói với Matthieu rằng họ nhất thiết phải giành lại quyền quản lý quán bar. Dĩ nhiên, Matthieu rất hồ hởi. Chớm hạ, khi họ đến làng, Bernard Gratas vừa báo cho Marie-Angèle rằng, vì những khoản thua oan uổng nhưng kếch sù do bài bạc, anh ta không thể trả tiền quản lý và những cái bợp tai mà anh ta vừa nhận từ Vincent Leandri cũng không thể thay đổi được gì. Marie-Angèle nhận tin đó như một định mệnh. Vì không còn hy vọng cải thiện tình hình, thay vì tự tay tiếp quản quán bar, bà định để Gratas quản lý đến tháng Chín để ít nhất thì anh ta có thể trả cho bà một phần nợ. Libero và Matthieu đến gặp bà đề xuất dự định của họ. Marie-Angèle vui lòng thừa nhận rằng họ khó có thể làm gì tệ hơn những người tiền nhiệm được nữa. Nhưng họ lấy đâu ra tiền? Bà tin tưởng họ, bà biết họ từ lúc họ còn nhỏ và biết họ không có ý đồ lừa bịp bà nhưng bà cần ăn, cần mặc do vậy nhất thiết bà phải nhận tiến ứng trước. Libero đã huy động được hai nghìn euro từ anh chị em của mình. Còn Matthieu thông báo dự định của mình vào một buổi tối tháng Bảy, khi đang ăn cơm cùng gia đình. Claudie và Jacques đặt bát xuống. Ông của Matthieu tiếp tục ăn xúp một cách tỉ mẩn.

– Con nghĩ bố mẹ sẽ cho con tiền để con thôi học và làm ông chủ quán bar ư? Con nghiêm túc đấy chứ?

Matthieu tìm cách bảo vệ quan điểm của mình, anh đưa ra những lý lẽ mà anh nghĩ là không thể bác bỏ, nhưng mẹ anh cắt lời ngay,

– Im đi, giận dữ làm chị tái cả mặt,

– Rời bàn ăn ngay. Mẹ không muốn gặp con nữa.

Anh cảm thấy nhục nhã nhưng lẳng lặng nghe theo. Anh gọi điện thoại nhờ chị gái ủng hộ nhưng cô chị không nghe. Aurélie cười phá lên,

– Đúng là tầm bậy tầm bạ! Em nghĩ mẹ sẽ nhảy lên vì vui sướng ư?

Matthieu tiếp tục chống chế nhưng cô chị không chịu nghe.

– Người lớn thêm chút đi. Em bắt đầu làm mọi người mệt rồi đó.

Matthieu gặp Libero để thông báo tin xấu và họ buồn bã rủ nhau uống rượu đến say khướt. Ngày hôm sau, khoảng gần trưa, khi Matthieu tỉnh dậy và thấy rất đau đầu, vì rượu cũng như vì tuyệt vọng, thì ông của anh đã ngồi bên giường. Matthieu khó nhọc ngồi dậy. Marcel nhìn anh với một sự độ lượng khác thường,

– Cháu muốn ở đây và lo quán bar à?

Matthieu khẽ gật đầu.

– Ông sẽ giúp cháu thế này nhé. Ông sẽ trả tiền mua quyền quản lý năm nay và năm tới ông cũng sẽ trả tiếp. Sau đó, ông sẽ không cho cháu gì nữa, một xu cũng không. Trong hai năm, cháu sẽ có thời gian chứng tỏ khả năng của mình, cháu trai ạ.

Matthieu ôm chầm lấy ông. Tuần tiếp theo mới kinh khủng. Claudie chửi Marcel một trận ra trò. Chị tố cáo ông là kẻ ác tâm, phá hoại, có mưu đồ và tình tiết tăng nặng, ông chỉ giúp cháu vì ông ghét bỏ Matthieu và muốn thấy Matthieu phá hỏng cuộc đời nó, chỉ để sung sướng chứng tỏ rằng mình không nhìn lầm người, còn thằng cháu ngu ngốc của ông thì vui sướng, chẳng hiểu mô tê gì, hả hê nhảy xuống vực sâu như một thằng nhóc con bỉ ổi. Marcel thực tâm chống chế mà chẳng ăn thua, Claudie bêu riếu ông, hét vào mặt ông rằng không cách này thì cách khác rồi ông cũng sẽ phải trả giá cho sự bỉ ổi của mình, chị cũng có thái độ tương tự với Marie-Angèle, chị bất thình lình đến nhà bà ta để mà gây hấn, hỏi thẳng phải chăng để tự an ủi vì đã đẻ ra một con đĩ mà bà bắt đầu làm hư làm hỏng con cái người ta, nhưng uổng công vô ích, cuối cùng Claudie cũng bình tĩnh lại và, vào giữa tháng Bảy, Matthieu và Libero chính thức sở hữu quán bar sau khi hào hiệp tuyển Gratas làm nhân viên rửa bát. Libero đứng quầy. Anh ta nhìn từng hàng những cái chai đầy đủ màu sắc, nhìn những cái bổn rửa bát, nhìn két tiền và cảm thấy mình đang ở đúng chỗ của mình. Đồng tiến đó đang được lưu hành. Tất cả mọi người đều hiểu ý nghĩa của điều này và tin tưởng vào anh ta. Đó là thứ làm nên giá trị của anh ta và không có giá trị viển vông nào có thể đối lập với anh ta, ở trần gian cũng như ở trên trời. Libero không muốn kháng cự nữa. Và trong khi Matthieu đang thực hiện ước mơ xa xưa của mình, trong khi anh phá hoại với một niềm vui hoang dại những vùng đất thuộc về quá khứ của mình giờ đây đã bỏ mặc cho lửa đốt bằng cách xóa ngay những tin nhắn động viên và tiếc nuối mà Judith cứ trơ trẽn gửi cho anh, chúc anh vui vẻ, khi nào em sẽ gặp lại anh? đừng quên em nhé, như thể giờ đây anh có thể tống khứ cô ta khỏi giấc mơ của mình, thì đã từ lâu, Libero không còn mơ nữa. Anh công nhận mình thất bại và tán đồng sự ngu xuẩn của nhân gian, một sự tán đồng đau đớn, toàn bị và tuyệt vọng.