Chương 3

Lê Thị Tiên nói với cha:

- Con muốn đi bí mật.

Tiên không nói lý do thì cha cũng đã đoán được. Việc Tiên tham gia giải cứu anh Bằng thoát khỏi nhà tù đã bị bọn mật thám nghi ngờ. Tiên đã báo cáo việc này với đoàn thể nhưng chưa được chấp nhận cho đi hoạt động bí mật, chắc là còn có ý thử thách thêm. Ông nói với con gái:

- Đi bí mật khổ lắm, con trẻ dại e chưa chịu nổi. Con chịu khó giữ gìn cẩn thận ở lại công khai ít lâu nữa, khi nào gay go sẽ đi cũng được.

Tiên nũng nịu với cha:

- Con gái tham gia đoàn thể cách mạng đánh đuổi thực dân đế quốc rồi mà cha vẫn coi như trẻ con.

Nói vậy nhưng Tiên hiểu lòng cha. Cha là người từng trải, là thành viên của tổ chức Việt Nam quang phục hội do cụ Phan Bội Châu khởi xướng. Cha đã từng đi tới nhiều nơi, tuyên truyền yêu nước trong nhân dân, trong quan lại địa phương. Phong trào tan rã, cha về Hòa An ở ẩn. Khi biết con đi theo phong trào cách mạng mới, ông không phản đối mà còn có ý ủng hộ. Với ông, Tiên luôn là đứa con gái bé bỏng để cha nuông chiều, bởi Tiên có nhiều nét giống mẹ - người vợ xấu số đã để lại cho ông đứa con. Ông càng yêu quý con hơn khi nó biết tiếp bước cha tìm đường cứu nước.

Tiên đành nghe lời cha ở lại công khai.

Bỗng Tiên nhận được giấy mật thám gọi có mặt tại phiên tòa ở tỉnh. Tiên bối rối không biết phải xử trí như thế nào. Tiên lo sợ mật thám bắt giam nên lại một lần nữa xin đoàn thể cho đi bí mật. Tiên thương cha vất vả, mẹ mất, Tiên được coi là cây cột cái giúp cha việc nhà. Cha tuổi đã cao, làm việc gì cũng khó. Cha khuyên nhủ con gái:

- Không lo con ạ, ta không làm gì nên tội.

Tiên biết cha nói vậy nhưng trong thâm tâm lo lắng lắm. Chỉ mới ba ngày mà cha đã gầy sút đi nhiều. Đôi mắt cha quầng thâm, con gái đoán là cha mất ngủ. Quả thực là cha ít ngủ lắm vì mấy lần có tiếng chó sủa đêm, Tiên lại thấy cha ngồi dậy, đi nhòm qua kẽ vách dò xem động tĩnh. Mọi việc êm xuôi cha mới lại lên giường nằm.

Bọn mật thám đã để ý theo dõi Tiên từ lâu. Từ một buổi sáng sớm, ánh bình minh rất đẹp, trên đồi hoa sim phô màu rạng rỡ. Tiên chăn trâu trên đồi nhìn qua cánh đồng thấy đoàn người nối tiếp nhau như kiến. Họ đi về tỉnh. Tiên tò mò hỏi anh Bằng. Anh bảo:

“Đó là đoàn người đi kêu phu chống thuế. Vì nhà nước bắt phu nặng, đánh thuế cao, họ không chịu nổi cảnh áp bức bóc lột, phải lên tỉnh kêu quan”.

Đây là lần đầu, ở tuổi con gái mười sáu, Tiên được nghe một loạt từ rất lạ tai. Tiên vẫn coi đó là chuyện của người lớn, mình chen vào có khi lại bị mắng oan.

Bẵng đi một thời gian Tiên mới lại thấy anh Bằng ra đồi chăn trâu. Anh kể chuyện vừa bị bọn mật thám bắt đi tù sau đó cho về vì không tìm được cớ gì. Nhân dân trong bản kéo lên đòi thả người vô tội khiến bọn cai ngục lúng túng không đối phó được nên đành phải thả người. Chuyện đó anh Bằng kể mãi, Tiên cũng là người đi trong đoàn dân làng ấy nhưng không nói câu nào. Tiên tò mò hỏi lại chuyện đoàn người đi kêu phu, chống thuế. Anh Bằng giảng giải:

“Bọn đế quốc thực dân áp bức bóc lột dân ta, nào sưu cao, phu nặng, bắt tù đày. Dân Việt Nam phải cùng nhau một lòng đánh đuổi bọn chúng đi thì mới được yên ổn làm ăn. Muốn làm được việc đó phải chung sức nhau lại để thành sức mạnh, việc kháng phu, chống thuế hay việc đánh đuổi chúng đi không thể ít người mà làm được”.

Anh Bằng còn nói về vai trò phụ nữ. Anh kể cho Tiên nghe chuyện các vị anh hùng ngày trước, Bà Trưng, Bà Triệu ở nước ta và gương chiến đấu dũng cảm của giới nữ ở Liên bang Xô-viết. Tiên lắng nghe, thích thú đem chuyện kể lại cho bọn trẻ chăn trâu cùng nghe.

Bọn thực dân hạn chế bán muối cho dân. Mỗi lần dân chúng xếp hàng chật cả đường đi mà chỉ được mua một đồng. Người xếp hàng dài mất trật tự. Những phần tử không tốt xô đẩy, chen lấn. Bọn “cu-lít” dùng dùi cui đánh đập túi bụi. Tiên cũng bị chúng đánh sưng cả đầu. Tiên căm giận bọn chúng, kể lại chuyện với anh Bằng. Anh Bằng chỉ bảo:

“Chúng bao vây chúng ta làm cách mạng và nuôi cách mạng. Chúng cố ý bán nhỏ giọt để gò bó dân ta không thể tiếp tế cho các đồng chí hoạt động bí mật. Chỉ có đánh chết chúng nó ta mới được tự do”.

***

Cha Tiên bỗng dưng bị tên phó lý cướp mất ruộng. Quá uất ức, ông làm đơn kiện lên quan. Quan xử cho ông thua kiện, mất phần lớn ruộng đất. Cha Tiên kêu ca phàn nàn: “Vì nó (chỉ bên thắng kiện), có thế của tuần phủ, dù không có lý cũng được kiện. Kim ngân phá luật lệ, đâu còn công lý công bằng. Quan bênh kẻ có tiền, chỉ chết kẻ nghèo khó”.

Mất ruộng đất, nhà Tiên lâm cảnh túng thiếu. Mẹ Tiên buồn ốm quặt quẹo dai dẳng rồi qua đời, để lại trong lòng Tiên mối căm giận oán hờn.

Tiên sang nhà anh Bằng, gặp một người lạ mặt. Anh Bằng khi nói chuyện gọi người này là đồng chí Thành Đồng. Thành Đồng kể tội ác lũ thực dân đế quốc, rồi nói: “Ta phải đoàn kết thành một lực lượng vững chắc đánh đuổi đế quốc thực dân. Dân tộc được giải phóng, nước nhà được độc lập, nam nữ được bình đẳng, chấm dứt áp bức bóc lột của bọn đế quốc thực dân và quan lại”.

Từ đó Tiên thường sang nhà anh Bằng để được nghe chuyện về cách mạng. Anh Bằng giới thiệu Tiên vào hội đánh đuổi đế quốc thực dân. Tiên học chữ Quốc ngữ và làm công tác tuyên truyền cách mạng. Tiên như được thúc giục, hăng hái, hoạt bát, miệng lúc nào cũng ư ư một đoạn hát không lời. Tiên được phân công làm tổ trưởng phụ nữ và tổ trưởng thanh niên.

Buổi sáng tinh sương, Tiên đang cày ruộng, thấy một tốp mật thám đi thẳng hướng nhà anh Bằng. Chúng đi rất vội, thằng này tranh thằng kia đi trước. Tiên nghĩ: Chắc là sắp có chuyện không tốt. Tiên muốn chạy vào nhà báo cho anh Bằng cất giấu tài liệu mới bí mật chuyển đến. Bọn mật thám đi nhanh quá. Tiên không kịp báo anh Bằng. Tiên vờ như không để ý đến bọn chúng. Chờ cho chúng đi qua, Tiên tháo cày, đứng nép vào bụi tre nghe ngóng.

Tiên nghe tiếng chúng đập phá, đánh người bùm bụp. Sau này Tiên mới biết chúng đánh anh Bằng, tra hỏi, lục lọi nhà cửa để tìm súng và tài liệu bí mật. Thật là may mắn, anh Bằng đã kịp cất giấu súng và tài liệu bí mật đi chỗ khác. Việc đưa súng và tài liệu bí mật vào nhà bị lộ là do Lý Lở khai báo với mật thám. Lý Lở đã được kết nạp và tham gia nhiều công tác của hội. Thấy Lý Lở hay đi lại với anh Bằng, bọn mật thám lân la mời ăn uống. Anh Bằng đã cảnh giác không để tài liệu và vũ khí trong nhà. Anh Bằng phải đi bí mật. Tiên cũng có ý thức đi bí mật để hoạt động nhiều hơn cho hội nhưng chưa được chấp nhận, chắc là còn có ý thử thách thêm.

Tiên nhận được giấy gọi lần thứ hai có mặt tại phiên tòa ở tỉnh. Tiên lo lắng thúc giục đoàn thể cho đi bí mật. Lần này Tiên nhận được lời hứa: “Đoàn thể sẽ xét và giải quyết nguyện vọng của đồng chí”. Cũng từ đó Tiên không ở nhà nữa, tuy chưa được đi hoạt động bí mật nhưng cũng lén lút ở trong rừng. Tiên không đi chợ, không về nhà ăn cơm như thường ngày. Tiên làm cỏ ruộng giúp cha ở nơi hẻo lánh xa bản, xa đường, ít người qua lại. Tiên thường bất chợt về nhà ăn cơm vào những lúc mọi người không để ý. Có bữa Tiên ăn cơm ở nhà, cũng có lúc đùm vội một gói cơm nguội mang theo vào rừng mới ăn. Đêm Tiên ngủ ở rừng, dưới gốc cây to. Thi thoảng Tiên lên lều nương vắng người ngủ qua đêm. Có nhiều lần Tiên qua đêm ngay trên chuồng trâu của bà con trong bản xa.

Thấy Tiên quyết tâm đi bí mật, nửa tháng sau đoàn thể cho rút vào hoạt động bí mật, đi thoát ly. Tiên nhận được tin vui sướng trào nước mắt, cất tiếng gọi “mẹ ơi!”. Tiên muốn mẹ được chứng kiến giây phút thiêng liêng bước ngoặt trong cuộc đời con gái đi theo con đường cách mạng. Tiên cũng muốn khoe với mẹ rằng con gái của mẹ đã lớn khôn, được đoàn thể tin tưởng giao công việc. Tiên lại ước mẹ còn sống đến ngày hôm nay. Ngay đêm hôm đó Tiên về bản trao lại nhiệm vụ tổ trưởng phụ nữ và tổ trưởng thanh niên cho các đồng chí ở lại rồi xuyên đêm về căn cứ.

Tối hôm sau cha đi vào căn cứ đeo trên lưng bao gạo cho con gái. Tiên nhìn cha không cầm được nước mắt:

- Vì con mà cha vất vả.

- Vì các con, khổ thế nào cha cũng chịu được. - Cha căn dặn Tiên: - Gạo này đủ ăn trong một tháng, thiếu cha sẽ tiếp tế thêm.

- Sao cha không hỏi công việc của con gái là gì?

- Công việc đoàn thể phải giữ bí mật, cha biết tổ chức, đoàn thể có những quy định nghiêm ngặt. Cha của con không muốn là người vi phạm.

Tiên thấy khoan khoái vì được cha thông cảm. Tiên khóc làm nũng cha một hồi rồi cùng các đồng chí bắt đầu đi vào con đường mới mà bấy lâu nay hằng mong đợi.

Đêm giữa rừng, không trăng, thi thoảng một ngôi sao băng vạch một vệt sáng trên trời cao. Đêm nay Tiên theo các đồng chí vào địa điểm dự lớp huấn luyện trước khi đi nhận công tác mới. Tiên đã mười chín tuổi mà đây là lần đầu tiên tiếp xúc với nam giới xa lạ trong đêm tối giữa rừng sâu. Tiên nhớ đến những câu chuyện chị em trong tổ phụ nữ thường kể với nhau về lũ lính viễn chinh vồ đàn bà giữa đường mà cưỡng hiếp. Tiên thoáng chút e ngại, rồi tự xác định cho mình ý thức đề phòng, để lại tự chỉ trích bản thân đánh mất lòng tin vào những người đồng chí. Càng đi lâu trong rừng sâu Tiên càng thấy ấm áp khi được các anh chăm sóc, hướng dẫn chu đáo. Tiên càng yên tâm khi thấy các anh thân mật nhưng nghiêm nghị.

Càng về khuya, đoàn người càng dấn bước trong rừng sâu. Trời tối như bưng, ai nấy lặng lẽ gánh nặng trên vai gạo, quần áo, chăn màn, đường đất gồ ghề, đường đá lổn nhổn rất khó đi. Họ vừa đi vừa dò từng bước, ai đó trượt chân ngã khụy. Tang tảng sáng, đoàn người đi đến rừng già. Người dẫn đường tuyên bố:

- Các đồng chí nghỉ chờ tại đây để tôi đi tìm liên lạc.

Tiên cùng các đồng chí ngồi chờ giữa rừng âm u, vừa sợ cọp đến rình, vừa sợ địch đi qua bắt gặp. Sáng rõ mặt người, đồng chí liên lạc mới dẫn đoàn người vào địa điểm lớp huấn luyện.

Mấy ngày sau Tiên được các đồng chí cho biết cha đi tìm khắp nơi. Cha đến đâu cũng nói: “Bắt được nó tôi phải đem về nộp quan chứ không thể tha thứ được. Nó làm tội làm tình cho cha nó”. Tiên rất buồn. Cô không ngờ cha lại có ý nghĩ khác trước như thế. Ngẫm nghĩ hồi lâu, Tiên hiểu ra rằng cha nói vậy có ngụ ý khác. Cha đánh lạc hướng bọn mật thám đế quốc để đỡ chuyện rầy rà.

Tiên chưa được tham gia lớp huấn luyện ngay vì còn phải chờ huấn luyện viên và nhiều đồng chí ở các cơ sở khác. Trong khi chờ đợi, đoàn thể yêu cầu các đồng chí học chữ Quốc ngữ, người biết dạy người chưa biết. Tiên đã được cha dạy cho biết đọc biết viết thông thạo, sau đó khi mẹ chưa lâm bệnh đã gửi cô đi học ở phố cho đến ngày mẹ mất. Sau đó cô thôi học để đỡ đần cha việc nhà. Tiên được phân công làm giáo viên để dạy các đồng chí chưa biết đọc biết viết. Tiên hăng hái biết đến đâu tận tình dạy lại cho đồng chí của mình. Tiên nghĩ các đồng chí cũng cảm nhận được tình cảm chân thành của cô nên học hành chăm chỉ. Ăn hết số gạo cha đem cho thì các đồng chí đã đọc thông viết thạo. Kết thúc học chữ được ba ngày thì hai đồng chí nữa đến, Tiên nhận ra người quen trong tổ phụ nữ khi còn công khai, đó là Kim Hoa và Kim Đào. Tiên gặp bạn quen lại là con gái với nhau trong lòng vui phơi phới, cùng nhau đi trên con đường mới, chia sẻ nhau lúc khó khăn.

Đoàn thể cử các đồng chí có kinh nghiệm hoạt động cách mạng đến huấn luyện cách tuyên truyền cách mạng, cách tổ chức các hội cứu quốc. Các đồng chí còn hướng dẫn học viên trên địa đồ thế giới các nước dân chủ, các nước đế quốc… Học viên ăn một bữa cơm, một bữa cháo vẫn cặm cụi học tập cả ngày. Lớp huấn luyện kéo dài hơn một tháng. Hôm bế giảng có đồng chí Thành Đồng, lãnh đạo đoàn thể tới dự. Đồng chí Thành Đồng hỏi nguyện vọng từng người:

- Đồng chí nào xung phong đi vùng Mông?

Tiên xung phong đi mặc dù cảm nhận tình hình phức tạp và phong trào khó khăn. Kim Hoa bảo Tiên:

- Sao vội vàng xung phong thế, có biết ở đó khó khăn lắm không?

Tiên im lặng không trả lời Kim Hoa. Học viên bí mật quay trở lại cơ sở trước khi đi làm nhiệm vụ mới.

Tiên về đến nhà thì Kim Đào đến, nói ngay:

- Tao và Kim Hoa chán cảnh chui lủi như con chuột lắm rồi nên đã rủ nhau ra đầu thú. - Kim Đào nhìn thẳng vào đôi mắt giương to nhìn không chớp của Tiên rồi cúi mặt nhìn xuống đất: - Hạng con gái kém văn hóa như tao chỉ đi xách dép cho đàn ông chứ làm nên công trạng gì.

Tiên cứng cỏi nhìn thẳng cái mặt đang cúi gằm của Kim Đào:

- Lê Thị Tiên này kiên quyết giữ lời hứa với đoàn thể, chịu đựng gian khổ, một lòng trung thành với cách mạng, dù chết cũng không khai, không thú. Tao tin tưởng vào chương trình và điều lệ Việt Minh vừa được học.

Trong khi chờ đoàn thể quyết định đi nhận nhiệm vụ mới, Tiên không về nhà, ở trong rừng hoạt động bí mật ở địa phương. Tiên không làm lán vì sợ lộ. Tiên tìm gốc cây to để nằm ngủ. Những lúc trời mưa to, Tiên ngồi đội nón suốt đêm. Tiên nhờ các hội viên tích cực đưa cơm, chịu cảnh thất thường bữa ăn, bữa nhịn. Đêm tối ở trong rừng Tiên còn sợ hổ đến vồ. Vì nghĩ phải quyết tâm trung thành với cách mạng nên Tiên không phàn nàn và cũng không nghĩ trở lại đầu thú.

Đêm cuối tháng Chạp, Tiên lẻn về thăm nhà và cũng định xin tiền cha để mua súng. Tiên đu lên cây tre, vượt tường rào, bám vào cây bưởi trong vườn nhà, tụt xuống. Tiên gõ cửa, con chó vện sủa vang. Chừng như nhận ra người nhà, con chó vện quấn quanh chân Tiên, miệng nó kêu ú ú. Cha nhẹ chân xuống giường, mở cửa ngó ra:

- Ai đấy? Có phải con… không?

- Vâng!

Cha mở cửa đón con gái:

- Mày đi đâu bằng ấy lâu thế con?

Trời sáng rõ mặt người, cha nhìn Tiên nước mắt trào mi, chảy vòng quanh:

- Cha mong con gái lớn khôn từng ngày để đỡ đần, vậy mà con quyết ra đi vào con đường chông gai khó nhọc, liệu có ổn hay lại ra đầu thú?

Tiên vội đáp lời cha:

- Thưa cha, bọn đế quốc có để cho con ở yên với cha và dân bản đâu. Con không đi được bí mật thì trước sau vẫn phải đi cơ mà. Cha quên hai lần trát quan gọi con ra tòa rồi hay sao?

Cha ngắt lời con gái:

- Con đi bí mật làm ăn thế nào? Anh em đồng chí có tốt không?

Tiên biết cha đã thông cảm liền nói bịa ra thêm để yên lòng cha:

- Cha đừng lo lắng quá cho con gái. Con được đoàn thể đưa đi ở nơi giáp giới nước láng giềng hơn một tháng rồi. Con đang học ở trường cùng gần một trăm anh chị em, việc ăn, ở rất đàng hoàng, việc học tập cũng rất chu tất. Có một ông cụ tuổi sáu mươi, già như cha, thường ngày dạy chúng con cách ăn, ở đứng đắn, cách làm việc cẩn thận. Học viên trong lớp học đều hăng hái, đoàn kết với nhau làm việc cứu nước. Anh chị em học viên đều có súng lục, súng trường. Chỉ còn một mình con chưa có súng thôi. Cha cho con bốn mươi đồng để mua súng, vừa bảo vệ bản thân, vừa để giết giặc cứu nước, cha nhé.

Sau đó Tiên còn nói nhiều những điều vừa được học về tình hình chiến tranh thế giới, tình hình trong nước, tình hình bất bình đẳng giữa các dân tộc, tội ác của thực dân, đế quốc…

Cha lắng nghe, nhìn con gái nói, khuôn mặt nhăn nheo giãn ra:

- Con gái dạo này béo và trắng thêm.

Cha cho Tiên lên gác chứa nhiều cum lúa ở suốt cả ngày. Ông đi chạy tiền cho con gái. Đến tối, sau bữa cơm Tiên xin phép cha ra đi. Cha dặn dò mọi điều rồi đưa cho con gái bốn mươi đồng:

- Ừ, con đi cách mạng để cứu nước, trả thù nhà, cho linh hồn mẹ con ở dưới suối vàng thỏa mãn. Con phải giữ gìn cẩn thận tất cả mọi mặt, con nhé.

Tiên vâng, dạ chào cha để trở lại rừng với đồng chí.

***

Giữa rừng, một hang đá rộng, có thể ngồi được cả trăm người, cuộc họp cán bộ Việt Minh toàn khu Thiện Thuật tại đây. Khu Thiện Thuật do Việt Minh thành lập để phát triển phong trào cách mạng từ Cao Bằng đến xứ đá. Tiên vào hang họp đã thấy đồng chí Thành Đồng ở Trung ương và cả anh Đặng Bằng. Anh Bằng nhìn thấy Tiên bước vào hội nghị mà tỉnh bơ, vẫn cái tính ù ì như khi ở nhà. Đồng chí Thành Đồng nêu rất nhiều vấn đề trong hội nghị phải bàn. Tiên chú ý tới vấn đề đổi tên khu Thiện Thuật thành khu H. và vấn đề mở đường Tây Tiến sang xứ đá. Đồng chí Thành Đồng nói:

- Chúng ta phải mở đường Tây Tiến thông ra biên thùy để đón cán bộ và vận chuyển vũ khí về căn cứ.

Đồng chí Thành Đồng phân công Đặng Bằng, Lê Thị Tiên cùng một số cán bộ thực hiện nhiệm vụ. Quá trình thảo luận cán bộ đề xuất: Chia cán bộ làm hai đoàn, đoàn do Lê Thị Tiên phụ trách gọi là HA, đoàn anh Đặng Bằng phụ trách gọi là HB. Hội nghị bế mạc. Cán bộ lên đường ngay đêm đó với nữ liên lạc người dân tộc Mông có bí danh là Khai Minh.

Đêm không trăng, trời trở gió lạnh. Đoàn người vượt đường cái lớn thì phát hiện đường đang bị kiểm soát vì vừa có chuyện xảy ra. Hôm qua, bọn tổng lý ở Bảo Lạc cho người lên dọa nạt dân lấy lợn, cướp gà, vịt, thóc, gạo. Đội tự vệ nóng mắt giết chết một lính dõng rồi chạy vào rừng. Thế là bọn chúng chăng lưới dõng bao vây làng và kiểm soát đường cái, đường mòn. Trên đường có những tốp lính dõng canh gác rất nghiêm ngặt. Đoàn cán bộ Việt Minh đành ngủ lại trong rừng. Đồng bào ai cũng từ chối đưa cán bộ về nhà:

- Nhà ta muốn cho cán bộ ngủ nhưng nguy hiểm lắm. Bọn nó thấy thì đốt cả làng đấy. Ta đưa cán bộ lên hang đá Phia Giạ.

Đường trong rừng tối như bưng. Đoàn người vừa đi vừa bò vượt dốc đá tai mèo nhọn hoắt. Ai cũng xuýt xoa vì khó nhọc. Chỉ có Khai Minh là lặng lẽ đi trước đưa tay dắt người đi sau khi gặp dốc đá dựng đứng. Đoàn cán bộ lên đến hang đá, trời đã khuya. Từng người vừa thở hổn hển vừa tìm chỗ trên những hòn đá gồ ghề. Khai Minh quay ra cửa hang ôm vào nắm củi nhóm lửa. Khai Minh kê đá, bẻ lá cây làm tạm cái giường bên cạnh đống lửa. Giường kê xong, Khai Minh mời hết cán bộ này rồi lại cán bộ kia nằm. Không cán bộ nào nhận lời. Khai Minh bảo cán bộ Tiên:

- Con gái trẻ thế này chưa quen nằm đất đâu. Chị nằm tạm giường em kê để có sức khỏe mai còn đi xa.

Tiên từ chối nhưng không được. Các đồng chí mỗi người nằm trên một hòn đá ở vách hang. Càng về khuya trời càng rét. Sương đêm nặng hạt bay cả vào trong hang. Mọi người ngồi cả dậy đến bên đống lửa. Anh Bằng đã ngồi cạnh đống lửa mà vẫn run cầm cập. Tiên lo lắng cho anh, mấy tháng bị giam trong nhà tù với những đòn tra tấn dã man của bọn cai ngục, sức khỏe chưa bình phục. Tiên cởi áo bông đang mặc đưa cho anh:

- Em thấy ấm rồi. Anh mặc tạm cho qua cơn rét.

Anh Bằng nhìn Tiên rất lâu, hai khóe mắt long lanh ánh nước. Anh cầm chiếc áo bông Tiên đưa giơ lên cao:

- Tôi thấy Khai Minh rét quá, môi thâm xì, mặt xám xịt cả rồi. - Anh khoác chiếc áo lên người Khai Minh rồi ngồi gần đống lửa hơn: - Chúng ta ngồi gần vào nhau hơn để vượt qua cơn rét rừng quái ác này.

Trời sáng, một người dân mang cơm, nước lên cho cán bộ. Cơm là bột ngô đồ để nguội, không có rau, không có muối, không có canh. Mọi người phải dùng nước uống để nuốt trôi miếng cơm bột ngô như đang muốn mắc nghẹn ở cổ họng. Vì dùng nước uống thay canh nên nước cũng không đủ uống. Người dân mang cơm áy náy:

- Muốn mang nước nhiều cho cán bộ uống nhưng không mang nổi, đem hai ống này là nặng rồi, có lúc chân không nhấc nổi.

Anh Bằng đến bên người dân:

- Đồng bào tốt với cán bộ lắm rồi. Cán bộ biết ơn đồng bào, không dám phụ công đồng bào đâu.

Người mang cơm bỏ khăn trùm đầu:

- Vì bọn thực dân đế quốc mới nhờ nhau một tí thôi mà.

Đặng Bằng nhìn mái tóc có nhiều sợi bạc của bà đưa cơm và nhảy đến gần:

- Chị Lộc Thị!

Người đưa cơm đã giúp Đặng Bằng trong những ngày bị địch giam giữ. Lộc Thị vẫn bình thản:

- Chuyện có một tí đáng gì kể công.

Tiên bám lấy Lộc Thị hỏi mọi chuyện:

- Cuộc sống của chị bây giờ thế nào?

- Buồn lắm. - Lộc Thị kể: - Tôi được đoàn thể giao cho nhiệm vụ cùng Cao Nguyên xây dựng cơ sở cách mạng nhưng không hoàn thành nhiệm vụ. Cơ sở cách mạng bị vỡ, mỗi người một nơi cho đến giờ.

Lộc Thị không cầm được nước mắt nhưng vẫn nhận lời đưa đoàn cán bộ đến nơi Cao Nguyên ẩn nấp.

Chiều, Lộc Thị kiểm tra thấy các chốt không còn lính dõng canh bèn bảo mỗi người chuẩn bị một cái gậy để chống khi lên xuống dốc. Đoàn cán bộ rời cửa hang đá, trời tối như bưng, mưa như trút nước. Họ dắt tay nhau dò dẫm xuống núi. Người trượt, người đỡ, người ngã, người nâng, xem ra họ quyết tâm đi trong đêm để vượt qua chặng đường nguy hiểm. Gần sáng họ xuống đến chân núi, nước trên rừng đổ dồn khiến nước suối dâng cao. Lộc Thị chọn cách dắt tay từng người lội qua suối:

- Các đồng chí khéo nhé, chỉ nhỡ chân một tí thôi là sẽ về Bảo Lạc uống máu với da trâu khô của tổng lý đấy. - Chẳng là tên tổng lý Bảo Lạc bắt được người nghi tuyên truyền cộng sản thường dùng da trâu khô làm roi đánh cho đến khi khắp người rớm máu.

Qua khỏi dòng nước lũ, đoàn cán bộ còng lưng chống gậy leo một con dốc dài đường trơn như mỡ. Những con vắt đói ngóc đầu trên mặt đường đi như tằm trong nong chờ lá. Họ, những đôi chân trần đạp lên tất cả, vượt lên phía trước. Họ lên đến đỉnh dốc thì thấy bên cạnh đường một cái lán. Lộc Thị bảo đó là lán của đồng chí Cao Nguyên. Cao Nguyên tới làm lán ở đây từ ngày cơ sở bị vỡ. Nhân dân giúp đỡ tự túc sinh sống khá sung túc, có cả vài chục con gà, có gạo nương trắng, bữa ăn có thịt gà, cá bung. Cao Nguyên tỏ vẻ vui mừng khi được gặp lại những đồng chí cũ. Đặng Bằng sửng sốt đến nổi gai ốc khi nhận ra Cao Nguyên chính là Lý Lở. Anh cố giữ cho vẻ mặt bình thản. Sau một hồi hỏi han công tác, Cao Nguyên bắt gà mổ làm bữa đãi khách. Sau bữa ăn, Cao Nguyên trình bày nguyên do mình mất liên lạc với đoàn thể:

Bắt đầu từ cuộc họp cơ sở, một người đứng lên nói:

“Cán bộ mà còn làm thế thì ai còn dám đứng trong đoàn thể để vận động nhân dân nữa. Đoàn thể bảo tập trung ngô vào kho để chuẩn bị võ trang cướp chính quyền. Đồng chí Cao Nguyên đem ngô trong kho đi nấu rượu uống như vậy thì dân còng lưng ra góp bao nhiêu cho đủ được? Vận động nhân dân đóng góp mãi chỉ tổ làm cho dân oán thán. Tôi kiên quyết xin thôi, không là người của đoàn thể nữa”. Một người khác xen vào: “Nếu dân cứ đóng góp để cán bộ làm như vậy thì chỉ có vào rừng chặt cây báng mà làm bữa ăn. Tôi cũng xin khoanh tay chịu cái đoàn thể này thôi. Làm người giác ngộ phải gương mẫu đi đầu trong công tác, lại phải đi đầu trong đóng góp, vợ con không còn ngô ăn rồi”. Lại thêm một ý kiến nữa: “Cách mạng à, cũng phải có ăn chứ. Cán bộ bảo chỉ lấy ngô mọt nấu rượu thôi. Nhưng một khi đã hết ngô mọt thì có pha ngô tốt vào để nấu không? Hay là cơn nghiện lên lại bung hết cả ngô của người ta đấy. Tôi cũng phải tránh xa cái đoàn thể này thôi”.

Tôi đã khóc vì thấy mình lầm lỗi và xin mọi người ở lại cùng đoàn thể lo việc đánh thực dân đế quốc. Họ bảo: “Nếu đoàn thể cử cán bộ mới thì khó khăn thế nào cũng ở lại, cán bộ Cao Nguyên không còn tin được rồi”. Thế là tôi không còn nơi ẩn náu để hoạt động, phải lên lưng núi Phia Giạ này.

Đặng Bằng im lặng đứng lên mỏm đá cao nhìn ra bốn phía. Bên bờ sông xa kia là đồn binh canh giữ nhà tù, nơi anh và các đồng chí đã trải qua những ngày bị tra tấn, những đêm không ngủ lần tìm nhau để truyền đạt nghị quyết của chi bộ Đảng Cộng sản được thành lập bí mật trong nhà tù lãnh đạo đấu tranh. Nhà tù thực dân đế quốc đối với anh còn là trường học lớn dạy anh làm người biết đấu tranh vì dân vì nước. Phia Giạ là một đỉnh núi cao, gần đoàn thể ở Trung ương nhưng cũng đối mặt với kẻ thù, ta sẽ chọn nơi đây làm bàn đạp phát triển cơ sở, hình thành hành lang tuyến đường Tây Tiến, nối trung tâm với cơ sở hải ngoại nơi biên thùy. Anh nghĩ, vị trí này rất quan trọng.

Cao Nguyên năn nỉ:

- Tôi đã nhận rõ sai lầm, mong đoàn thể cứ thi hành kỷ luật. Tôi mong được cán bộ đồng ý cho tôi theo đoàn để hoạt động trở lại.

Đặng Bằng đang cố đoán xem có phải Cao Nguyên đang chơi trò khổ nhục kế để lừa anh:

- Cấp trên cho tôi quyền được tuyên truyền kết nạp người mới được giác ngộ vào đoàn thể Việt Minh nhưng không cho quyền khôi phục hoạt động của những người đã từng là thành viên bị cơ sở tẩy chay mà mất liên lạc.

Tiên đến bên anh Bằng:

- Cán bộ không ai giống ai. Đoàn thể muốn làm tốt cho dân. Anh với danh nghĩa trưởng đoàn tạm thời nhận họ hoạt động trở lại trong khi chờ đợi ta báo cáo cấp trên.

Cao Nguyên hứa sẽ làm tốt công tác. Lộc Thị ghé vào tai nói nhỏ với Tiên:

- Anh Bằng trông mặt cau có mà dễ tính nhỉ. Chị cũng muốn có ai đó cùng ở lại xây dựng cơ sở.

Tiên đưa mắt nhìn Lộc Thị vẻ thăm dò. Lộc Thị như nhận ra ánh mắt như dò hỏi của Tiên, vội lắc đầu:

- Không, công việc đoàn thể thôi.

Tiên ngượng nghịu lên tiếng:

- Chị ơi, Việt Minh không ngăn cấm tình cảm gia đình.

Đặng Bằng họp đoàn cán bộ giao nhiệm vụ:

- Đoàn ta chia làm hai hướng để đi xây dựng cơ sở. HB chia tay HA ở đây, hẹn gặp lại ngày thắng lợi.

Đặng Bằng cùng Tiên đi trên đỉnh núi Phia Giạ. Trước mặt hai người là phong cảnh núi non hùng vĩ. Những ngọn núi như đảo nổi giữa biển mây trắng bồng bềnh. Vách núi sau lưng là cây đào già, vươn cành khẳng khiu với những chồi nụ chúm chím, báo hiệu mùa đông đi qua, mùa xuân đang tới. Vẳng nghe tiếng gà rừng gáy, làng xóm yên ả dưới thung sâu mờ trong mây mỏng. Khung cảnh thiên nhiên thơ mộng như gợi đôi trai gái tỏ tình. Hai người đi bên nhau lặng lẽ vô tình.

- Tiên nhớ nhà lắm phải không? Lần đầu đi xa nhà ai cũng thế, nhớ từ bữa ăn mùa đông gia đình quây quần bên bếp lửa, nhớ những trưa hè trải chiếu nằm nghe tiếng ve kêu. Thôn quê thanh bình níu chặt tâm hồn người đi xa.

- Anh Bằng cũng dễ mềm lòng thế ư?

- Anh cũng là người, đâu phải gỗ đá. Tiên thấy anh nói lời khô khan tuyên truyền cho đoàn thể lại nghĩ anh là người khô như củi.

- Em không dám nghĩ thế đâu, chỉ nghĩ anh cứng rắn hơn thôi.

- Có phải vì nghe anh tuyên truyền đấu tranh mà Tiên đi theo đoàn thể?

- Nỗi nhục làm nô lệ của người dân mất nước ai cũng nếm trải. Cha em cũng đã theo tiếng gọi đấu tranh nhưng không thành, nuốt hận mà về ở ẩn. Anh đã chỉ lối đưa đường hợp ý cha con em.

- Chúng mình đã cùng nhau là người của đoàn thể, thử thách đang chờ đợi, anh muốn căn dặn em mấy điều. Cần dựa vào chị Lộc Thị đấu tranh làm rõ những sai phạm của Cao Nguyên. Anh thấy cơ sở ở đây bị vỡ có nhiều uẩn khúc. Phải kiên quyết đấu tranh làm trong sạch nội bộ thì mới củng cố được cơ sở.

Tiên nói dỗi:

- Hay anh Bằng ở lại, đổi cho Tiên đi mở đường Tây Tiến?

- Đừng để tình cảm lấn át lý trí, là người của đoàn thể cái tâm phải trong sáng như sao mai.

- Anh nhất định không tin Lý Lở?

- Phải dựa vào quần chúng mà đấu tranh kiên quyết làm rõ. Anh chỉ căn dặn em như thế. Sáng suốt mà hành động nhất định thành công.

Tiên bối rối, anh Bằng là người khô khan như củi thật rồi, ngoài công việc không còn nói chuyện gì. Tiên nhắc khéo:

- Chúng mình chia tay nhau thật rồi.

- Mau chóng thành công để được gặp lại.

Tiên ngờ ngợ lời thanh minh của chị Lộc Thị. Tiên ngượng ngùng, chẳng lẽ mình đã ghen.

Cơm nước xong đoàn chia làm hai ngả: Đặng Bằng rẽ lên đường núi hướng lên xứ đá; Lộc Thị dẫn đoàn người còn lại xuống núi, ở lại với đồng bào Mông, Dao chung quanh núi Phia Giạ để thực hiện chủ trương: Vận động sản xuất, củng cố phong trào, củng cố đội tự vệ tiến tới lập đội vũ trang chiến đấu, xây dựng nơi đây thành trung tâm của tuyến đường Tây Tiến.

***

Cắm Nhục nhận được tin cán bộ Việt Minh đã tuyên truyền cộng sản đến Phia Giạ. Hắn không vội vã, nằm dài trên giường bắt đứa ở tiêm thuốc phiện. Đứa ở là một mụ người lai, cao, mập, trắng nõn nà. Đôi má lúc nào cũng ửng hồng, đôi mắt bồ câu đen láy, làm nhiều đàn ông hễ nhìn là chân lại vấp. Người đưa tin vốn là lính coi tù ở đồn Phia Giạ, được hắn xin ngài Com Beo tha tội chết khi để lọt tù cộng sản. Hắn là Lý Lở, cán bộ Việt Minh nằm vùng, biết làm thầy cúng. Hắn có dáng cao, gầy, hai chân đi vắt sổ trông thất thểu như lúc nào cũng say. Hắn đến báo ông chủ tin quan trọng chết người, mà đã sang ngày thứ ba chưa được trả lời. Ông chủ chưa nói công việc thì hắn chưa dám đi. Hắn lại nghĩ: Tội gì mà đi, ông chủ có đứa ở đẹp như thế… ước gì… Hắn lại hếch mắt nhìn người ở nhà ông chủ và lại vấp. Hắn vấp chính chân hắn, hai chân va vào nhau đau điếng. Hắn xuýt xoa, liều đánh tiếng:

- Ái chà… xin ông chủ hơi thuốc. Thuốc thơm quá thèm không chịu được.

Ông chủ hất cái xe điếu ra hiệu hút xái.

- Xưng vua là thượng sách, không có ăn thì mẻ cũng chết nói gì đến cách mạng. Dễ quá phải không ông Việt Minh nằm vùng?

Cắm Nhục nghĩ dùng kế xưng vua là hợp với tập quán người Mông, người Dao quanh vùng núi Phia Giạ. Cách mà hắn nghĩ để đối phó với Việt Minh lại chính do một số người mang danh cán bộ Việt Minh như Lý Lở làm, mọi người có tin theo cũng không làm cho Việt Minh nổi giận mà diệt cơ sở của hắn. Hắn biết, Lý Lở là kẻ hèn nhát, ham rượu ngon, gái đẹp. Hắn sẽ thả con ở Thào Thị Xay vào tay Lý Lở thì chắc chắn Lý Lở không còn đường lui về với đoàn thể.

Im lặng cho đến khi Lý Lở ra về, Cắm Nhục dặn với:

- Không được nói là ta bày cách kẻo lại không vả mà xưng.

Làm theo lời Cắm Nhục, Lý Lở chọn thung lũng để xưng vua. Phía cuối thung lũng là nhà tù và đồn binh Phia Giạ. Lần ấy, sau vụ cán bộ Việt Minh Đặng Bằng thoát tù, Lý Lở bị Com Beo phát hiện và lệnh xử bắn. Cắm Nhục đã tìm cách cứu hắn thoát tội chết rồi biến hắn thành tay sai đắc lực cho mình. Cắm Nhục đưa hắn trở lại vùng này với danh nghĩa là cán bộ Việt Minh để xây dựng cơ sở nhằm mục đích phục vụ cho mục đích của mình với cái tên mới là “đồng chí Cao Nguyên”.

Lý Lở nhờ người làm nhà cao có gác. Ngày, đêm nằm ngồi ở trên gác hò hét người xung quanh. Hắn phán:

- Việt Minh đang hô hào nhân dân góp ngô vào kho để chuẩn bị tổng khởi nghĩa, chiến tranh sắp xảy ra. Bất cứ người dân Mông, Dao nào có thóc, gạo, lợn, gà đều phải đem đến chờ đến ngày vua ra. Khi vua ra sẽ làm nước lũ, dân vùng thấp và thực dân đế quốc sẽ chết cả. Người Mông, Dao trên núi cao sẽ sống sót, tha hồ không cần làm mà cũng có ăn.

Một vài người tỏ ý nghi ngờ:

- Lý Lở làm chuyện nhảm nhí.

- Hắn là cán bộ Việt Minh nên biết trước mọi việc, bảo ban dân bản làm là tốt chứ sao? - Mấy người khác lại ủng hộ.

Dân ở các lũng khắp xứ đá thi nhau khiêng gà, lợn, thồ ngô, gạo đến. Họ rủ nhau kéo cả bầu đoàn thê tử về vây quanh Lý Lở. Ngày ngày Lý Lở sai dân chúng mổ trâu, bò, giết gà, lợn ăn uống linh đình. Ngày hai lần, trước bữa ăn, dân chúng phải lạy Lý Lở trên chòi cao rồi mới được ngồi ăn. Lý Lở mời cả tổng lý Bảo Lạc đến chơi. Tổng lý tập họp binh lính kéo đến. Lý Lở thản nhiên ngồi trên chòi cao nói lớn:

- Mời tổng lý đến uống rượu chơi.

Sau bữa chè chén no say, tổng lý kéo quân về. Lần thứ hai tổng lý đem theo nhiều lính hơn đến vây quanh chòi và tuyên bố:

- Các người là quân Việt Minh cộng sản làm rối an ninh trật tự. Ta bắt các người giao nộp quan trên.

Tổng lý cho tra hỏi mấy người dân, không ai biết Việt Minh cộng sản là gì nên thả tất cả.

Bẵng đi ít ngày, một người đàn bà góa dân tộc Mông tên là Thào Thị Xay cũng xưng vua. Mụ ngồi, nằm suốt ngày đêm trên gác cao. Mụ cũng kêu gọi người dân các lũng tập trung trâu, bò, lợn, gà, gạo, ngô rồi cùng nhau ăn uống và múa nhảy. Đến bữa ăn, mụ gọi Lý Lở lên gác cùng. Khi “vua” múa nhảy “mở màn” thì tất cả mọi người, dù đang ăn uống cũng phải bỏ bát đũa để nhảy múa hòa theo. “Vua” đang nhảy múa bỗng dưng đứng im rồi ngã nằm dài trên gác. Lý Lở đến gần đưa tay xoa từ cổ qua ngực, qua bụng xuống đến chân, nâng “vua” dậy. “Vua” ngồi vào mâm, cùng tướng ăn uống. Dân lại theo lệnh “vua” ngồi vào ăn uống. Được một lúc “vua” lại nhảy múa. Dân nhảy múa theo. “Vua” lại ngã nằm sóng soài trên sàn. Lý Lở đến kề bên, vuốt vuốt xoa xoa, nâng “vua” ngồi dậy, vào mâm ăn uống. Dân cũng ngồi vào ăn uống theo “vua”... Cái trò vua nhảy múa, ngã nằm sóng soài ra sàn, Lý Lở ôm nâng vua bà dậy, diễn ra hai, ba lần trong một bữa ăn.

Lê Thị Tiên thấy thế liền nói:

- Đồng chí Cao Nguyên làm việc này không phù hợp đạo đức cán bộ đâu, xấu hổ lắm.

- Xưng vua là tục lệ của dân. Tôi thích được nhảy múa với vua. Người Mông tôi thích là phải được dù có phải phá nát cánh cửa đá của “nhà trời”.

- Tôi muốn nói đạo đức là làm được gì cho dân chứ không phải chỉ nói với dân là chờ nước lũ làm chết hết đế quốc thực dân. Dân khổ lắm rồi, trâu bò ngày càng thưa, vịt gà trong sân ngày càng vơi, gạo ngô trong bịch ngày càng lún xuống. Vua còn bắt dân nộp cả vòng cổ, vòng tay bằng bạc. Họ đang đến con đường cùng, nhờ cán bộ Việt Minh nói xem phải làm gì với vua.

Lý Lở cợt nhả:

- Đồng chí thông cảm, rượu và gái, tiên và tửu là những thứ tôi nghiện, chừa sao được!

Tiên nói vậy rồi lại bỏ mặc Lý Lở tự tiện làm mọi điều theo ý thích. Thực tình thì Tiên lúng túng chưa biết xử lý chuyện Lý Lở xưng vua như thế nào. Tiên cũng đã nhận ra Lý Lở đã là loại biến chất, không còn xứng đáng là cán bộ của đoàn thể cách mạng.

Sau nạn vua ra, dân không sản xuất, nhà nào cũng bị đói. Đội tự vệ không có lương ăn phải bỏ tập quân sự để về nhà lên rừng đào củ mài và lo sản xuất bù vào vụ sau. Tiên không mặc cải trang quần áo người Mông, cùng Khai Minh đi xuống nhà các chiến sĩ tự vệ động viên sản xuất, vừa đi vừa trao đổi công việc. Bất chợt họ gặp tên xã đoàn người nhà tổng lý Bảo Lạc, tay cầm cái kiếm dài sáng loáng. Tiên chột dạ, kéo đồng chí liên lạc đứng chụm đầu vào nhau, đợi cho tên xã đoàn đi qua. Khai Minh tỏ ý băn khoăn nói:

- Bây giờ phải làm thế nào? Như thế này là cán bộ đã bị lộ. Tên này trở về nhà sẽ cho lính dõng lên lùng sục và đốt làng này đấy.

Tiên suy nghĩ rồi bàn với đồng chí liên lạc:

- Để tôi quay trở lại gặp nó, vừa giải thích và trấn áp.

Tên xã đoàn đang trong nhà dân bên đường. Tiên cầm khẩu súng lục trong tay bước vào sân, nhìn thấy hắn đang ngồi bên bếp lửa tra hỏi chủ nhà:

- Sao anh chứa chấp người lạ mặt mà không trình báo? Nó là cộng sản Việt Minh đấy. Quan trên mà biết thì cả làng này sẽ ra tro.

Tiên lên đạn khẩu súng lục trong tay, bước ngay vào cửa. Tên xã đoàn đứng phắt dậy, tay cầm thanh kiếm, mắt đỏ ngầu tiến lại gần người lạ. Tiên giương súng, nói ngay:

- Ông ngồi lại để tôi nói chuyện.

Tên xã đoàn tái mặt, quay lại đứng cạnh bếp lửa:

- Mày là ai? Đến đây làm gì?

Chủ nhà cùng đồng chí liên lạc nhanh chóng áp sát tên xã đoàn, sẵn sàng khống chế nếu xã đoàn giở trò hành hung. Tiên nói dõng dạc:

- Tôi là người cứu nước. Người yêu nước không thể khoanh tay ngồi nhìn cảnh nước mất. Đoàn thể hô hào đoàn kết toàn dân đánh đuổi thực dân đế quốc giành độc lập cho nước, tự do ấm no cho dân. Ông đang làm việc không tốt, làm tay sai cho thực dân đế quốc để ức hiếp nhân dân. Ông nên quay lại theo Việt Minh cứu nước thì hơn. Bây giờ ông không đi báo quan thì tốt. Nếu ông muốn tâng công với quan thì cái mạng ông vào tay người cứu nước.

Tên xã đoàn đỏ mặt, mắt long lên. Hắn uất ức nhưng không thể giở trò gì vì trong tay không có súng. Tiên tiếp tục giải thích chương trình Việt Minh, chính sách khoan hồng của đoàn thể. Tên xã đoàn lặng lẽ ngồi nghe:

- Việt Minh nhà cô có nhiều người không?

Tiên chỉ tay vào cánh rừng xung quanh:

- Trong làng, trên rừng, các hang sâu đều có Việt Minh. Ông muốn biết rõ hơn thì đi theo chúng tôi.

Tên xã đoàn hạ kiếm và dịu giọng:

- Thôi, cô để tôi về. Tôi hứa sẽ không bao giờ báo quan. Cô tự do đi lại miễn sao đừng lọt vào tay quan.

Tên xã đoàn chào chủ nhà rồi len lét đi ra.

Khai Minh thật thà:

- Cán bộ chủ quan, mạo hiểm chưa cần thiết. Phong trào sẽ như thế nào nếu tên xã đoàn không thực hiện lời hứa?

Khai Minh không cầm được nước mắt khi chợt nghĩ đến chuyện xấu, sẽ mất cán bộ Tiên. Cô ôm lấy cán bộ Tiên mà khóc. Tiên không bực bội vì bị đồng chí liên lạc phê bình mà chỉ áy náy với sự mạo hiểm của mình và tự hỏi:

- Làm cách gì để giữ được phong trào?

Tiên nhớ lời Đặng Bằng, ta kiên quyết trước kẻ địch nhưng cũng phải kiên quyết với những đồng chí không còn xứng đáng là cán bộ của đoàn thể. Nội bộ trong sạch thì dân mới tin, mới giữ được phong trào. Tiên ngước nhìn về phía những dãy núi nhấp nhô nối nhau đến tận chân trời: “Giờ này anh đang ở đâu. Em mong có anh ở bên làm chỗ dựa. Em biết phải dựa vào đồng chí, đồng bào để củng cố phong trào. Nhưng em nhớ anh...”.

Tiên lặng lẽ tự trách mình: “Tiên vẫn thế, thích mạo hiểm như trẻ con chơi ú tim, trốn tìm, cha vẫn mắng có lớn không có khôn là thế”. Người chủ nhà đến gần cán bộ nói như để động viên:

- Thằng này không báo quan đâu, quan một viễn chinh trên nhà tù sợ quân đảo chính bỏ chạy rồi.

- Sao ông biết?

- Người ở tỉnh về nói chuyện quân “mặt trời” hất cẳng quân viễn chinh, quân viễn chinh bỏ chạy qua biên giới sang nước láng giềng. Tôi thấy quan một chỉ huy đồn binh nhà tù cùng hai lính khố xanh người Tày cưỡi ngựa đi theo đường lên biên giới.

Tiên vận động ông chủ nhà cùng ba thanh niên là con cháu đến chơi, đuổi theo quan một viễn chinh lấy súng. Khai Minh đắn đo:

- Hay là ta về huy động đội tự vệ?

Cán bộ Tiên gạt phắt:

- Giặc đến nhà đàn bà cũng đánh nữa là đàn ông con trai đang đông đủ tại đây.

Hai cán bộ Việt Minh cùng bốn người nhà ông chủ thành một tiểu đội. Vũ khí có khẩu súng lục của cán bộ Tiên, khẩu súng trường của liên lạc Khai Minh, khẩu súng kíp của ông chủ nhà, còn lại mỗi người một con dao. Họ đuổi theo đường di chuyển của quan một viễn chinh. Tối, họ gặp quan một cùng hai lính khố xanh vào một ngôi nhà hoang, thắp đèn măng sông sáng choang. Ông chủ nhà ghé tai cán bộ Tiên nói nhỏ:

- Cán bộ, bắn nhé?

Tiên chưa trả lời thì khẩu súng trên tay ông đã cướp cò. Viên đạn đầu tiên may mắn đã làm vỡ tung đèn măng sông. Bọn trong nhà bắn trả quyết liệt, đạn bay qua mang tai Tiên vèo vèo. Mọi người chưa ai biết chiến đấu là như thế nào, người nằm tại chỗ, người chạy, người nấp sau bờ rào. Cán bộ Tiên nhảy lên sàn nhà đạp cửa. Ông chủ nhà xông lên theo đạp nhanh hai cánh cửa. Đạn trong nhà bắn ra làm vạt áo cán bộ Tiên rách đến nách. Ông chủ nhà vẫn đạp cửa, đạn trong nhà vẫn bắn ra. Ông chủ nhà đạp bật được cánh cửa, không thấy đạn bắn ra. Trong nhà vắng teo, tìm kiếm mãi thu được một khẩu súng trường và chiếc đồng hồ đeo tay bỏ lại. Mọi người cười thích thú:

- Thì ra đánh giặc cũng dễ thế này.

Cán bộ Tiên công bố việc phân chia chiến lợi phẩm:

- Khẩu súng trường giao cho đội tự vệ, đồng hồ đeo tay giao cho liên lạc Khai Minh.

Quay về đến nhà, ông chủ nói với cán bộ Tiên:

- Tôi tên Mua Mí Lình, là cơ sở cũ của Việt Minh nhưng lâu rồi không dám hoạt động gì.

- Ông có gì làm tin?

- Tôi có thư anh Bằng gửi cho cán bộ.

- Là thư mới hay đã cũ. Thư nói gì ông có biết không?

- Thư mới về, tôi không được phép xem.

Mua Mí Lình rút từ trong ống nứa trên gác bếp cuộn lá dong, giở cuộn lá dong lấy ra cái tổ sâu kèn, đưa cho cán bộ Tiên:

- Đây là thư cán bộ Bằng gửi cô do cơ sở chuyển về đêm trước. Thằng xã đoàn tới đây đánh hơi, tinh như con chó, thiếu cảnh giác là nguy hiểm.

Tiên giở mảnh giấy vo viên. Tiên nhận ra nét chữ quen thuộc của anh Bằng. Tiên không đọc được vì đôi mắt nhòa lệ. Từ hôm chia tay, Tiên không biết sức khỏe của anh. Đêm rét anh đã đỡ những cơn ho khan vì đòn roi của bọn cai ngục ngày nào? Anh sống như thế nào mà em không được biết tin? Hôm chia tay hai người chưa nói lời yêu. Tiên nhận ra tình cảm của mình với anh Bằng không chỉ là tình anh em đồng chí cùng quê hương. Một thứ tình cảm rất lạ, ngày nhớ, đêm mong, làm thổn thức trái tim con gái.

Tiên túm vạt áo lau nước mắt để đọc thư anh Bằng: “Nhân thời cơ quân viễn chinh tháo chạy, quân nước “mặt trời” chưa đến, sử dụng đội tự vệ giải phóng đồn binh nhà tù để giữ thông đường với Tổng bộ”. Tiên hiểu ý anh Bằng muốn nói những gì trong mấy dòng chữ ngắn ngủi ghi trên mảnh giấy vo viên. Tiên thầm nói với anh: Chỉ huy quân viễn chinh ở đồn binh nhà tù bỏ chạy từ hôm qua. Em cùng các đồng chí truy đuổi cướp được khẩu súng trường và cái đồng hồ sĩ quan. Quân nước “mặt trời” đến đây phải cho chúng thấy Việt Minh đã làm chủ đồn binh nhà tù. Phải giữ đồn để thông đường với Tổng hội Việt Minh theo hướng Bảo Lạc. Em của anh rõ nhiệm vụ rồi, đó là một trận đánh. Tiên của anh sẽ cùng đồng đội hoàn thành nhiệm vụ.

Giờ này anh ở đâu? Anh có nhớ em hay chỉ chờ tin trận đánh để vui khi chiến thắng, bực mình khi thất bại. Em tin anh của em sẽ không vô tình thế đâu. Chắc anh cũng lo lắng, hồi hộp khi trận đánh còn ở trước mặt. Em sẽ bước vào trận đánh như một chiến sĩ quả cảm theo tấm gương các nữ anh hùng đã nhiều lần nghe anh kể. Chúng em sẽ mang hết sức mình dù có phải hy sinh để mang về chiến thắng cho đoàn thể, cho nhân dân.

Nếu trong trận chiến đấu mà em hy sinh thì chỉ thương anh ngày đêm suy nghĩ mà không an lòng. Đừng anh nhé, nếu em hy sinh là vì Tổ quốc, vì đồng bào. Tấm thân bé nhỏ này nguyện góp cùng đồng bào để gió thành bão. Anh đừng nghĩ nhiều về em. Anh hãy thương cha em ở nhà, già cả rồi mà vẫn lận đận mong thoát khỏi ách thống trị của bọn thực dân đế quốc. Bọn địch nham hiểm lắm phải không anh? Chúng nó có ba đầu sáu tay như mãng xà trong cổ tích Thạch Sanh thì ta cũng sẽ thắng. Vì chúng ta có nhân dân, những Thạch Sanh của thế kỷ mới.

Nếu trong trận đánh mà em bị thương, phải hy sinh một phần thân thể, thì bất kể khó khăn là như thế nào em cũng đợi chờ anh. Em tin vào tình cảm của chúng mình, sinh ra và lớn lên ở vùng quê nghĩa tình, được đoàn thể hồi sinh sau những lầm than cực khổ, sẽ vươn lên để có cuộc sống ấm no hạnh phúc. Em tin anh như tin chính trái tim mình đang rộn ràng trong lồng ngực, thổn thức, chờ mong.

Đợi em nhé, anh của em, nhất định chiến thắng. Để đoàn thể rạng danh là người quyết giải phóng và biết giải phóng. Để đồng bào hưởng niềm vui giải phóng mà náo nức vươn tới độc lập tự do. Anh của em hãy chờ, em sẽ không để phí hoài những điều tốt đẹp mà chúng ta đang có.

Tiên cho tập trung đội tự vệ để triển khai nhiệm vụ. Đội tự vệ tổ chức thành trung đội, có ba tiểu đội, mỗi tiểu đội mười hai người, phụ trách là đồng chí Cao Nguyên. Tiên vẫn tin tưởng Cao Nguyên, Khai Minh giật vạt áo cán bộ. Tiên kéo tay Khai Minh ra chỗ vắng người:

- Em đừng ngăn cản chị khi làm nhiệm vụ.

- Nhiệm vụ là của chung chị em mình, em thấy cán bộ làm không chắc chắn phải can ngăn.

- Làm sao em biết không chắc chắn?

- Chị Lộc Thị nói là Cao Nguyên không đáng tin. Chị ấy lo cán bộ Tiên bị lừa nên muốn giữ anh Bằng ở lại.

- Phụ nữ quá lứa thèm khát một mái ấm gia đình là lẽ thường.

- Chị Lộc Thị bảo cán bộ Tiên quá ghen mà hiểu nhầm cho chị ấy. Chị ấy lo cán bộ Tiên không đấu tranh với Cao Nguyên. Cán bộ mà bị một tý tình cảm riêng tư chen lấn là không còn tỉnh táo.

- Để ông ta lập công chuộc lỗi lầm.

Trước hàng quân, cán bộ Tiên giơ cao khẩu súng trường:

- Đây là chiến lợi phẩm thu được sau trận truy đuổi quan một chỉ huy đồn binh nhà tù tháo chạy vì sợ quân nước “mặt trời” đảo chính. Tôi thay mặt đoàn thể trao súng cho đội tự vệ để làm nhiệm vụ giải phóng đồn binh nhà tù.

Tiếng hô “Việt Minh muôn năm!” cùng tiếng vỗ tay vang vọng một cánh rừng. Đoàn cán bộ Việt Minh và đội tự vệ kéo nhau đi hạ đồn binh nhà tù. Bỗng dưng Cao Nguyên kêu đau bụng và thấy ấm đầu như sắp lên cơn sốt xin về nghỉ lại ở nhà Thào Thị Xay. Xay chiều chuộng Cao Nguyên, vội vàng luộc trứng gà với đồng bạc già đánh cảm. Cán bộ Tiên gửi Cao Nguyên ở lại rồi chỉ huy đội tự vệ lên đường. Cán bộ Tiên thấy trong lòng bồn chồn không yên, túm áo Khai Minh thì thào:

- Mình có làm điều gì sai không mà thấy khó ở.

Khai Minh đùa:

- Hay là muốn được vua Xay luộc trứng gà với đồng bạc già đánh cảm, kém miếng khó chịu mà?

- Không phải thế đâu.

- Hay là muốn đòi lại cái đồng hồ đeo tay chiến lợi phẩm?

- Đừng nghĩ như thế.

Lê Thị Tiên không nói ra nhưng thực lòng muốn nghi ngờ cơn bệnh của Cao Nguyên, là kẻ ham gái, tham sống sợ chết hay còn gì ẩn ý. Với những cán bộ bệnh hoạn như Cao Nguyên thì có việc gì mà hắn chẳng dám làm. Nghĩ vậy, cán bộ Tiên thúc giục mọi người đi nhanh tiếp cận đồn binh nhà tù. Trời mờ sáng thì đồn binh nhà tù hiện ra trước mặt.

Đồn binh nhà tù nằm ở cả hai bên dòng sông. Trên sườn núi bên kia sông là nhà tù nằm giữa hệ thống tường rào và bốt gác bao quanh. Dưới bãi bằng bên này sông là đồn binh với tường rào, lô cốt gác trước cổng, bên trong là trại lính. Nối giữa nhà tù và đồn binh là cầu treo vắt qua suối như một cánh cung cũ kỹ của người thợ săn thú rừng. Cán bộ Tiên không lạ gì đồn binh này. Trước khi hành quân đến đây cô còn được Mua Mí Lình cung cấp kỹ tình hình trong đồn: Tên quan một quân viễn chinh chạy rồi, trong đồn chỉ còn quan quản Đinh Ngọc. Đinh Ngọc rất sợ quân nước “mặt trời” nhưng không ưa cộng sản, không theo Việt Minh. Trong đồn còn khoảng hai chục lính khố xanh là người bản địa. Bên nhà tù bỏ hoang, không có tù nhân, không có lính gác. Quan quản Đinh Ngọc là người hám gái, thường chỉ ở trong đồn ban ngày, ban đêm mò vào làng chơi gái đến sáng mới về.

Cán bộ Tiên đọc để Khai Minh viết thư kêu gọi đầu hàng và hẹn gặp quan quản ở nhà Mua Mí Lình. Đúng hẹn, quan quản Đinh Ngọc cùng tên xã đoàn đến đúng nơi hẹn. Cán bộ Tiên cử Mua Mí Lình nói chuyện trực tiếp, nói rõ ý định lấy đồn của Việt Minh. Cán bộ Tiên cùng Khai Minh cầm súng ngồi ngoài cửa. Người dân quanh vùng cũng xúm đến xem. Họ thích thú khi thấy quan quản ngày ngày quát tháo, thét ra lửa, hôm nay phải thưa thưa, bẩm bẩm trước Mua Mí Lình. Người dân cười tỏ ý hả dạ. Quan quản Đinh Ngọc nói rõ đồn có nhiệm vụ giữ trật tự trị an và coi tù:

- Chúng tôi có hai chục lính khố xanh. Chúng tôi ở đây không thích quân đội viễn chinh, không ưa gì quân lính nước “mặt trời”.

Mua Mí Lình bảo quan quản cùng xã đoàn ở lại qua đêm để sáng sớm mai dẫn đội tự vệ vào lấy đồn. Quan quản và xã đoàn đứng dậy xin cáo lui. Hắn im lặng đi ra cửa. Nhân dân xung quanh nhao nhao không biết sự thể thế nào, lo việc không thành lại bị quan quản trả thù. Họ đứng chắn lối ra. Mua Mí Lình gọi to:

- Cán bộ Tiên đâu, ra giải quyết đi chứ!

Tiên lách qua mọi người đi vào nhà:

- Mời ông ở lại nói chuyện.

Tiên nói rõ mục đích hẹn gặp quan quản ở đây là để nhận bàn giao đồn, để tránh nổ súng, gây thiệt hại tính mạng cho cả hai bên, nói rõ chính sách khoan hồng của mặt trận Việt Minh với những người từ bỏ con đường phản nước hại dân, trở về làm người lương thiện. Cuối cùng Tiên cũng mời hắn ở lại qua đêm để sáng mai cùng đi vào đồn. Quan quản lại đứng dậy bỏ đi. Tiên nói to trấn áp:

- Lệnh của tôi là mời ông ngủ lại đây đêm nay. Tất cả anh em đội tự vệ đều đã biết như vậy. Anh em sẽ bảo vệ tính mạng cho ông được an toàn. Hiện nay anh em đang canh gác ở ngoài. Nếu thấy ông đi ra mà không có lệnh của tôi sẽ khó cho ông. Nếu anh em có xúc phạm tới ông thì tôi không chịu trách nhiệm. Đi hay ở, bây giờ là tùy ông.

Quan quản và xã đoàn đành quay lại sửa soạn đi ngủ. Đồng bào tản dần. Tiên cùng đội tự vệ canh gác suốt đêm. Trời sáng, đội tự vệ chuẩn bị ăn cơm để đi chiếm đồn. Cơm là bột ngô đồ với thịt nai khô gác gác bếp do người nhà Mua Mí Lình chuẩn bị. Anh em đội tự vệ xuýt xoa:

- Thịt nai khô nướng ngon thế này, giá mà có chén rượu thì đời lên tiên.

- Lấy đồn xong ông quan quản sẽ đãi. Ăn ngon quen miệng, dễ hư người.

Anh em nói thế cùng có ý phải chú ý nhắc nhau canh giữ quan quản. Quan quản hiểu ý bèn lên tiếng:

- Không trốn đâu mà.

Cơm nước xong, đội tự vệ lên đường. Tiên cưỡi ngựa theo sau quan quản. Khai Minh giương cao lá cờ đỏ sao vàng đi sau cán bộ Tiên. Cả đội tự vệ hành quân theo hàng dọc, theo đường cái, nhằm hướng đồn thẳng tiến. Mặt trời đứng bóng, đoàn người đến cổng đồn. Lính và cai đội trong đồn đã ngủ trưa. Quan quản dẫn đoàn người qua cổng gác, tên lính gác cổng bồng súng chào. Thấy đồn im phăng phắc, Khai Minh dẫn tổ tự vệ vũ trang đến giá để súng cuối nhà.

- Lính tráng gì mà ngủ đến chết cũng không biết. - Quan quản miệng làu bàu, tay lay một tên lính. Bọn lính mở mắt nhìn, vội vàng nhổm dậy, nhảy xuống giường kêu như gào:

- Ông cộng sản!

Chúng toan chạy lại lấy súng. Khai Minh lên đạn khẩu súng trường:

- Tất cả đứng im! Giơ tay lên!

Tất cả bọn lính giơ tay hàng. Khai Minh dồn bọn lính vào một chỗ.

Đội tự vệ hạ đồn binh nhà tù không cần bắn viên đạn nào. Đội thu toàn bộ vũ khí trong đồn cùng ngô, gạo và muối. Tiên giải tán đồn, cho binh lính về quê làm ăn.

Quân phát xít nước “mặt trời” nghe tin đồn binh nhà tù Phia Giạ bị hạ, cho ba tên lính lên thám thính. Được tin, Tiên cho đội tự v