Ba chào mặt trời

Khu phức hợp nhà dưỡng lão Sunny Bank nằm trên một con phố cụt yên tĩnh ở ngoại ô phía Nam Cambridge. Khu nhà thấp tầng này được xây theo kiểu hiện đại, bao gồm bốn mươi sáu căn hộ và nhà trệt nằm trong một khu vườn rộng được chăm sóc chu đáo, có bãi cỏ, cây xanh, những luống hoa hồng và thậm chí là cả một con cú nữa. Có một phòng khách chung nơi khách trọ có thể xem ti vi (ba tôi nhăn mặt), uống cà phê buổi sáng (‘Nhưng ba thích nước táo hơn!’) và tham gia đủ loại hoạt động từ khiêu vũ cổ điển (‘Ôi, giá như con biết Millochka nhảy đẹp thế nào!’) đến yoga (‘À há!’). Khu nhà này thuộc sở hữu của một quỹ từ thiện nên đưa ra tiền thuê khá thấp cho những người may mắn ngồi được lên đầu danh sách chờ. Beverley, người quản lý, là một góa phụ trung niên, tóc nhuộm vàng xù lông nhím, giọng cười ùng ục, bộ ngực vĩ đại, về nhiều mặt trông khá giống một phiên bản khác của Valentina, tuy già và tử tế hơn. Có lẽ đó chính là lý do ba tôi chọn ngay Sunny Bank.

‘Ba muốn ở đây,’ ông nằng nặc. ‘Không chỗ nào khác nữa.’

Đương nhiên là có một danh sách chờ, và Beverley, người cũng khá ưa ba, nói cho tôi biết cách tốt nhất là xin được thư bác sĩ - hai ba lá thì càng tuyệt vời. Bác sĩ Figges sẵn sàng viết ngay. Bà cho rằng nhà dưỡng lão riêng biệt là nơi phù hợp nhất cho ba tôi. Bà mô tả thể trạng yếu ớt của ba, nhắc đến quãng đường ông phải đi bộ vào làng để mua sắm, những khó khăn ông gặp phải khi chăm sóc ngôi nhà và khu vườn, chứng viêm khớp và các cơn chóng mặt của ông. Lá thư hết sức chân thành, gần gũi và cảm động. Nhưng vậy đã đủ chưa? Tôi có thể nhờ ai nữa đây? Đánh liều, tôi viết cho viên bác sĩ tâm lý ở bệnh viện Peterborough. Khoảng một tuần sau một lá thư gửi về, tiêu đề ghi là Gửi cho các bên có liên quan. Theo viên bác sĩ này, ông Mayevskyj đầu óc sáng suốt, không bị mất trí và đủ sức tự chăm sóc mình, nhưng ông ta lo lắng là ‘sống trong cô đơn không tiếp xúc thường xuyên với xã hội sẽ khiến tình trạng tâm lý của ông ấy xấu đi’. Theo ý ông, ‘một môi trường sống quy củ với sự giám sát không-can-thiệp sẽ cho phép ông Mayevskyj sống độc lập thêm nhiều năm nữa.’

Lá thư này giúp ba tôi lọt được vào danh sách chờ của viện dưỡng lão, nhưng nó lại làm tôi thất vọng. Nhà triết học không-hãi-sợ, hay huyên thuyên, ngưỡng mộ Nietzsche, và bà vợ trẻ hơn chục tuổi miệng lưỡi hàng tôm hàng cá đâu rồi? Vị bác sĩ tâm lý còn nhớ đến lần thăm bệnh mà ba tôi đã kể chi tiết cho tôi nghe không, hay lá thư của ông ta chỉ là một câu trả lời khuôn mẫu, được viết sau khi liếc qua những ghi chú của viên thư ký? Có khi nào ông ta phải tuân thủ nghiêm chỉnh việc giữ bí mật thông tin của bệnh nhân, hay ông ta quá bận đến mức các bệnh nhân chỉ còn là một bóng mờ. Có lẽ ông ta đã gặp quá nhiều kẻ điên khùng, và ba tôi chẳng đáng nhớ gì. Có lẽ ông ta biết nhưng không muốn nói ra. Tôi muốn gọi điện hỏi thẳng ông ta - tôi muốn hỏi câu hỏi luôn lởn vởn trong đầu tôi không biết tự bao giờ: ba tôi có... bình thường hay không?

Thôi. Cứ để yên mọi chuyện đi. Làm thế thì ích gì chứ?

Khi sắp đến Giáng Sinh, Vera và tôi cùng về lại nhà vài ngày, dọn dẹp sạch sẽ để rao bán vào mùa xuân. Có quá nhiều thứ phải xem xét, lau rửa, vứt đi, đến mức chúng tôi không có mấy thời gian để nói chuyện tâm tình như tôi mong đợi. Ban đêm tôi ngủ trên giường tầng phía trên còn Vera ngủ trong căn phòng cũ của Valentina.

Vera có tài giao dịch với đám luật sư, môi giới địa ốc và nhà thầu. Tôi để chị lo việc đó. Chị giao cho tôi việc giải quyết đám xe cộ, tìm nhà mới cho lũ mèo và xếp riêng những thứ ba tôi nói là cần cho cuộc sống mới của ông (trước hết là tất cả các dụng cụ của ba, không được quên đống kẹp, thước đo thếp loại tốt, vài ba dụng cụ làm bếp, dao sắc, và đương nhiên ba muốn giữ lại những quyển sách và các tấm hình - vì sau khi viết xong quyển sách về máy kéo ông định bắt tay vào viết hồi ký - máy hát, đĩa hát, đúng rồi, và chiếc mũ bay bằng da, cả máy may của mẹ vì ông định chuyển nó thành máy may điện dùng động cơ lấy từ dụng cụ khui nắp chạy điện mà Valentina bỏ lại - cái khui nắp đó cũng chẳng tốt gì mấy - hộp số của chiếc Francis Bamett được gói trong vải dầu để trong hộp dụng cụ cất ở cuối ga ra, và có lẽ thêm một ít quần áo) và những thứ gì có thể để vừa trong căn hộ nhỏ xíu của ba (chẳng có bao nhiêu thứ cả).

Làm việc chung thế này, tôi nhận ra Vera và tôi đã có được một mối quan hệ thân mật mới, không phải nhờ trò chuyện mà nhờ những vấn đề thực tế - chúng tôi đã học cách trở thành người làm việc chung với nhau. Những điều cần nói đều đã nói cả, giờ thì chúng tôi chỉ cần tiếp tục cuộc sống của mình thôi. À, có lẽ không phải là mọi điều cần nói đều đã nói xong.

Một buổi chiều nọ, mặt trời sắp lặn nhưng trời vẫn còn sáng, chúng tôi tạm nghỉ tay để đi bộ ra nghĩa trang thăm mộ mẹ. Chúng tôi đã cắt những đóa hoa hồng cuối cùng trong vườn - những đóa hồng trắng Iceberg tuyệt vời, nở rộ ngay trong mùa đông - và vài túm lá trường xuân rồi cắm chúng vào cái bình đất cạnh bia mộ. Chúng tôi ngồi bên băng ghế dưới gốc cây anh đào trơ bụi, nhìn ra chân trời phía cuối những cánh đồng mênh mông không rào chắn.

‘Vera, chúng ta cần phải bàn thêm một chuyện nữa. Vụ tiền nong ấy.’ Lòng bàn tay tôi ướt đẫm mồ hôi nhưng tôi giữ giọng bình thản.

‘Ô, đừng lo. Tôi đã tìm được một tài khoản tiết kiệm lãi suất cao, chúng ta sẽ để nhà băng tự động chuyển tiền thuê nhà và những chi phí khác tới nhà dưỡng lão. Cả hai chúng ta sẽ là chủ tài khoản.’

‘Không, không phải chuyện đó. Tiền của mẹ. Số tiền mẹ để lại trong di chúc’

‘Ô, vậy sao chúng ta không bỏ nó luôn vào tài khoản đó cho rồi?’

‘OK’

Và chỉ có vậy.

‘Còn cái mặt dây chuyền - em không phiền nếu chị giữ nó đâu, Vera. Mẹ tặng nó cho chị mà’

Trước khi ba dọn đến Sunny Bank, tôi đã dặn dò ông trước.

‘Ba à, giờ ba phải ráng hòa đồng với những người thuê khác. Ba có hiểu không? Trong căn hộ của ba, ba muốn làm gì thì làm, nhưng khi ba ở với những người khác, ba phải cố cư xử bình thường. Ba không muốn họ nghĩ là ba khùng chứ, phải không?’

‘Tak tak,’ ba tôi lầm bầm bực bội.

Mike cho rằng tôi đã quá lo lắng, nhưng anh không biết điều tôi biết - anh không hiểu cảm giác khi mình là người khác biệt, là người trơ trọi một mình, là người bị mọi người xì xào sau lưng. Để an tâm hơn, tôi tịch thu chiếc áo ngủ hoa hòe hoa sói tự may thêm của ba và mua cho ông một bộ pyjama bình thường.

Ngày Giáng sinh, Mike và tôi đến Sunny Bank thăm ba vào buổi sáng. Chúng tôi gõ cửa nhưng ông không trả lời, thế là chúng tôi cứ bước vào.

‘Chào ba!’

Chúng tôi thấy ông đang trần như nhộng chống tay quỳ dưới đất trên một tấm thảm trải giữa phòng phía trước cửa sổ. Thật may không có ai nhìn vào. Mọi đồ đạc đã được đẩy sát vào tường.

‘Ba à, chuyện gì...?’

‘Suyt!’ Ông đưa một ngón tay lên môi.

Sau đó, vẫn quỳ mọp như vậy, ông duỗi một cẳng chân khẳng khiu về phía sau tấm thảm, rồi đến chân kia, và hạ mình xuống cho đến khi nằm sấp hẳn trên thảm. Ông nằm yên một lúc, thở phì phò. Lớp da trên cái mông teo tóp của ông chảy dài, trắng bong, hầu như trong suốt. Giờ thì ông dùng hai tay đẩy thân người nhổm lên, loạng choạng đứng dậy, chắp hai tay lại, mắt nhắm nghiền như đang cầu nguyện. Rồi ông kéo mình dậy, ưỡn thẳng tấm thân khòng khoèo của mình ra, giơ hai tay lên, vươn cao hết mức có thể, hít thở sâu, rồi quay lại đối diện với chúng tôi trong cái cơ thể trần truồng nhăn nhúm, già nua và vui sướng.

‘Con thấy ba đã học được gì hôm qua chưa?’

Ông giơ tay lên lần nữa, hít sâu một hơi.

‘Ba chào mặt trời!’

HẾT

.