Sự sống trên trái đất đối với người ngoài hành tinh

Khó mà giải thích trầm cảm cho người không bị.

Nó giống như giải thích sự sống trên trái đất cho người ngoài hành tinh. Chỉ là không có điểm tham chiếu. Ta phải dùng đến phép ẩn dụ.

Bạn bị kẹt trong đường hầm.

Bạn đang ở dưới đáy đại dương.

Bạn đang bốc cháy.

Cái chính là sức mãnh liệt của nó. Nó không khớp trong quang phổ cảm xúc bình thường. Khi bạn bị trầm cảm, bạn thật sự kẹt trong đó. Bạn không thể bước ra ngoài mà không bước ra khỏi sự sống, vì nó là sự sống. Nó là đời bạn. Mỗi thứ bạn trải nghiệm được lọc qua nó. Do vậy, nó khuếch đại mọi thứ. Ở điểm cực đại của nó, mọi thứ mà người bình thường hằng ngày hầu như không nhận thấy đều có tác động choáng ngợp. Mặt trời khuất sau đám mây, vậy là bạn cảm nhận chút thay đổi thời tiết đó như thể có một người bạn vừa mất. Bạn cảm thấy sự khác biệt giữa bên trong và bên ngoài như em bé cảm thấy sự khác biệt giữa bụng mẹ và thế giới. Bạn nuốt một viên Ibuprofen thì bộ não toàn dây thần kinh của bạn làm như nó vừa chơi quá liều ma túy đá.

Với tôi, trầm cảm không làm đờ đẫn đi mà là làm tinh tường thêm, mạnh thêm, như thể bấy nay tôi sống đời mình trong cái vỏ sò và giờ cái vỏ không còn nữa. Bị lột trần hoàn toàn. Một đầu óc đỏ hỏn, trần trụi. Một nhân cách đã bị lột đi lớp da. Một bộ não trong lọ đầy axít trải nghiệm. Lúc đó, cái tôi không nhận ra, cái tôi thấy có vẻ khó hiểu, là cuối cùng trạng thái tinh thần này sẽ có tác dụng tích cực cũng như tiêu cực.

Tôi không nói về mấy thứ kiểu như Điều Gì Không Giết Được Bạn Thì Sẽ Làm Bạn Mạnh Hơn đó đâu. Không. Điều đó không đúng. Thường thì thứ không giết được bạn sẽ làm bạn suy yếu đi. Thứ không giết được bạn có thể làm bạn èo uột đến hết đời. Thứ không giết được bạn có thể làm bạn sợ ra khỏi nhà, hay thậm chí phòng ngủ, và khiến bạn run rẩy, hay lẩm bẩm lan man, hay tì đầu lên kính cửa sổ, ước gì bạn có thể về lại lúc trước khi có cái thứ không giết được bạn đó.

Không.

Đây không phải chuyện sức mạnh. Dù sao thì cũng không phải loại sức mạnh khắc kỷ “cứ làm quen với thứ này mà không nghĩ quá nhiều”. Nó giống chụp cận ảnh hơn. Làm sắc nét thêm. Cái công tắc bật từ tầm thường sang nên thơ. Bạn biết không, trước độ tuổi hai mươi bốn tôi đã không biết nhiều thứ có thể đem đến cảm giác tồi tệ ra sao, nhưng tôi cũng không nhận ra là có nhiều thứ có thể cho cảm giác tốt đẹp thế nào. Cái vỏ sò đó có thể bảo bọc bạn thật đấy, nhưng nó cũng ngăn bạn cảm thấy trọn vẹn thứ tốt đẹp. Trầm cảm có thể là cái giá quá lớn phải trả để thức tỉnh trước vẻ đẹp đời sống và khi nó đang kiểm soát bạn thì có vẻ như chẳng có gì đáng để trả cái giá đó. Dù ở sau mây có mặt trời chiếu rọi thì mây vẫn là mây. Nhưng cũng thật an ủi khi biết rằng vui thú không chỉ giúp bù đắp lại mà thật ra còn có thể nảy sinh từ nỗi đau.