Những đám mây hình nấm

Tôi không thấy dấu hiệu gì của cả cặp lo âu và trầm cảm trước khi chúng hạ nốc ao tôi năm tôi hai mươi tư tuổi. Nhưng lẽ ra tôi phải thấy. Dấu hiệu cảnh báo đều có đó cả rồi. Những khoảnh khắc tuyệt vọng thời niên thiếu. Thường trực lo về mọi thứ. Tôi tin đặc biệt là còn có rất nhiều dấu hiệu cảnh báo thời tôi là sinh viên ở đại học Hull. Thế nhưng, dấu hiệu cảnh báo có cái phiền là ta chỉ có quá khứ để dựa vào, không phải tương lai, nên nếu cái gì chưa xảy ra thì khó mà biết là nó sẽ xảy ra.

Từng bị trầm cảm có cái lợi là ta biết phải tìm gì, mà lúc học đại học thì có rất nhiều điều để phát hiện, nhưng tôi chưa bao giờ nhận thấy.

Đang ngồi trong thư viện trường đại học ở tầng năm, tôi thường nhìn ra khoảng không, với cảm giác kinh hoàng tăm tối mường tượng ra những đám mây hình nấm đằng chân trời. Thỉnh thoảng tôi cảm thấy mình hơi khác lạ. Nhòa nhòa phần ngoài rìa, như thể tôi là một bức tranh màu nước biết đi. Và giờ nghĩ lại thì quả là tôi đã cần uống rất nhiều rượu.

Tôi còn bị một đợt giống như cơn hoảng loạn, dù không ở mức độ của những trận về sau. Chuyện là thế này.

Trong chương trình liên ngành Anh ngữ-Lịch sử tôi chọn một học phần về lịch sử nghệ thuật. Lúc đó tôi không nhận ra như vậy nghĩa là lúc nào đó trong học kỳ tôi sẽ phải làm thuyết trình về một phong trào nghệ thuật hiện đại (tôi chọn trường phái lập thể).

Nghe thì có vẻ như không có gì, nhưng tôi sợ nó như bạn có thể sợ bất cứ gì. Tôi vẫn luôn sợ trình bày và nói trước đám đông. Nhưng cái này khác. Tôi không sao chịu nổi chuyện mình sẽ phải đứng trước cả phòng hội thảo gồm cả, ô ồ, mười hai, có lẽ mười ba người và phát biểu trước mặt họ trong hai mươi phút. Mọi người sẽ chăm chăm nghĩ về tôi và chú mục vào tôi và nghe những lời từ miệng tôi.

“Ai cũng đâm lo mà,” mẹ tôi nói trên điện thoại.

“Không có gì đâu. Con càng gần đến ngày đó thì sẽ càng đỡ thôi.”

Nhưng mẹ thì biết gì chứ?

Ý tôi là, lỡ tôi bị chảy máu cam thì sao? Lỡ tôi không nói được? Lỡ tôi tè trong quần? Còn những mối nghi ngại khác nữa. Phát âm Picabia ra làm sao? Tôi có nên đọc tên bức tranh Nature morte [1] của Georges Braque bằng giọng Pháp?

Trong độ năm tuần tôi không vui thích được gì vì chuyện này sắp đến, tôi cũng không thể vắng mặt vì bài thuyết trình được chấm điểm, một phần bài làm trong khóa. Chuyện tôi lo nhất là phải phối hợp vừa nói vừa rình bày slide. Lỡ tôi bỏ slide lộn ngược thì sao? Lỡ tôi đang nói về Chân dung Picasso của Juan Gris nhưng lại đưa tranh Picasso lên? Xem ra có vô số khả năng ác mộng.

Phù hợp làm sao, khi đề tài thuyết trình là một phong trào nghệ thuật đã bỏ hẳn luật phối cảnh, tôi cũng đang mất khả năng đánh giá tình cảnh.

Ngày đó rồi cũng đến. Thứ Ba, 17 tháng Ba năm 1997. Nó cũng như bao ngày tẻ nhạt khác ở Hull. Nhưng nó không tẻ nhạt. Bề ngoài thường đánh lừa. Có mối đe dọa lơ lửng. Mọi thứ, ngay cả đồ nội thất trong nhà sinh viên, đều trông như vũ khí bí mật trong một cuộc chiến vô hình đánh lại tôi. Đọc Dracula cho học phần văn học Gothic cũng chẳng giúp được gì. (“Tôi ngụp lặn giữa một biển những nghi ngờ, sợ hãi... Tôi nghĩ ra đủ thứ quái lạ, kỳ quặc mà thậm chí chính tôi cũng không dám kể ra một cách rõ ràng.” [2] )

“Anh giả bệnh được mà,” Andrea bạn gái mới và vợ tương lai của tôi khuyên.

“Không, không được. Nó được chấm điểm. Nó được chấm điểm đấy!”

“Chúa ơi, Matt, bình tĩnh lại đi. Anh làm quá lên rồi đó.”

Tôi bèn đến hiệu thuốc mua một hộp Natracalm và cố uống bằng hết hai mươi bốn viên. (Tôi chắc là đã uống mười sáu. Hai vỉ. Thuốc có vị cỏ và phấn.) Tôi chờ để cảm thấy cái bình tĩnh nó hứa hẹn.

Nhưng bình tĩnh thì không thấy. Mà lại bị ngứa. Rồi nổi ban đỏ.

Ban đỏ nổi khắp cổ và bàn tay. Những mẩn đỏ bầm. Da tôi không chỉ ngứa kinh khủng mà còn nóng. Hai giờ mười lăm mới đến buổi hội thảo. Có lẽ ban đỏ là phản ứng do căng thẳng. Có lẽ tôi cần cái gì khác để bình tĩnh lại. Tôi đến quán bar uống một vại bia và hai ly vodka chanh. Tôi hút điếu thuốc. Còn mười phút nữa buổi thuyết trình bắt đầu mà tôi vẫn còn ngồi trong nhà vệ sinh khoa Lịch sử, nhìn chữ thập ngoặc được thằng ngu nào đó vẽ bằng bút bi lên cửa gỗ đỏ sáng bóng.

Cổ tôi bị nặng hơn. Tôi ở lại trong toilet. Thầm kiểm tra lại mình trong gương.

Tôi cảm thấy sức mạnh của thời gian. Sức mạnh của nó như cái gì đó không lay chuyển.

“Dừng lại đi,” tôi thì thầm. Nhưng thời gian không dừng. Ngay cả khi ta tử tế xin nó.

Rồi tôi cũng làm. Tôi thuyết trình. Tôi lắp bắp nghe yếu ớt như chiếc lá mùa thu trong đầu và còn lầm lẫn các slide mấy bận rồi không nói được những gì tôi đã không ghi ra trước mặt bằng chữ viết thật nắn nót. Mọi người không cười khúc khích chỗ ban đỏ. Họ chỉ có vẻ cực kỳ, cực kỳ lúng túng.

Nhưng nửa chừng thì tôi đâm tách ra khỏi mình. Tôi giải thể . Sợi dây níu giữ lấy cảm giác về mình, cảm giác là tôi, bị đứt và nó lơ lửng trôi đi như khinh khí cầu bằng khí heli. Tôi cho rằng đó là kinh nghiệm du thần chuẩn của chúng ta. Tôi ở đó, không hẳn ở bên trên mình, mà trên và bên cạnh và khắp nơi cùng một lúc, nhìn và lắng nghe mình trong trạng thái tự ý thức cao độ đến mức tôi có thể nổ tung ra khỏi mình.

Tôi chắc đó là cơn hoảng loạn. Cơn hoảng loạn thật sự đầu tiên tôi có, dù không hề gần với mức độ về sau tôi trải qua ở Ibiza, hay hồi ở nhà với ba mẹ. Nó đáng ra là dấu hiệu cảnh báo, nhưng không phải, vì tôi hoảng loạn có lý do . Thôi được, vậy thì nó cũng chẳng phải là cơn hoảng loạn gì lắm, nhưng trong đầu tôi thì nó là vậy. Nếu bạn hoảng loạn có lý do - bạn đang bị sư tử rượt, cửa thang máy không chịu mở, bạn không biết phát âm sao cho đúng từ “chiaroscuro” - đó không thật là cơn hoảng loạn, mà một phản ứng logic trước một tình huống đáng sợ.

Hoảng loạn vô cớ, đó là điên. Hoảng loạn có lý do, đó là minh mẫn. Tôi vẫn còn ở bên này lằn ranh.

Sát mép.

Nhưng ta vẫn luôn khó mà thấy tương lai trong hiện tại, kể cả khi nó ở ngay trước mặt ta.

Tĩnh vật.

Theo bản dịch Bá tước Dracula của Nguyễn Tuyên (Nhã Nam, NXB Văn học, 2017).