Ngẫm về thời gian

Thời gian làm chúng ta băn khoăn.

Vì thời gian mà ta già đi và vì thời gian mà ta chết. Đây là những thứ làm ta lo. Như Aristotle diễn đạt, “thời gian làm sụp đổ mọi thứ”. Và chúng ta sợ sự sụp đổ của mình và sự sụp đổ của người khác.

Chúng ta cảm thấy mình cần gấp rút đi tiếp vì thời gian ngắn ngủi. “Cứ làm thôi”, như Nike nói. Nhưng làm có phải là câu trả lời không? Hay thật ra làm khiến thời gian nhanh hơn? Chỉ tồn tại thôi thì không hay hơn sao, dù cho cuối cùng bán được ít giày thể thao hơn?

Thời gian cũng đi theo các tốc độ khác nhau. Như tôi đã kể, chỉ vài tháng từ 1999 đến 2000 khi tôi bệnh nặng mà có cảm giác như nhiều năm. Thậm chí hàng chục năm. Cái đau kéo dài thời gian ra. Nhưng đó chỉ là vì cái đau buộc chúng ta nhận thấy nó.

Nhận biết các thứ khác cũng giúp kéo dài thời gian. Thiền là vậy. Nhận biết mình trong “hổ phách” của khoảnh khắc, dùng thuật ngữ của Kurt Vonnegut. Nghe có vẻ dễ, nhưng bao nhiêu thời gian trong đời ta thật sự sống trong hiện tại? Thay vì vậy bao nhiêu thời gian ta hoặc háo hức hoặc lo về tương lai, hoặc tiếc nuối quá khứ? Phản ứng của ta trước mọi nỗi lo về thời gian ấy là cố đạt được các thứ trước khi quá muộn. Kiếm tiền, cải thiện địa vị, lấy vợ lấy chồng, sinh con, lên chức, kiếm thêm tiền, cứ vậy mãi mãi. Hay đúng hơn, không phải mãi mãi. Nếu là mãi mãi, ta đã không có thảo luận này. Nhưng chúng ta gần như biết rằng biến đời sống thành cuộc chạy đua tuyệt vọng để có nhiều thứ hơn nữa chỉ làm nó ngắn đi thôi. Không phải bằng năm tháng, không phải về mặt thời gian thực, mà về cảm nhận thời gian. Hãy hình dung mọi thời gian ta có được đóng chai, như rượu, và trao cho ta. Ta sẽ làm cho chai đó còn hoài bằng cách nào? Bằng cách nhấp từ từ, thưởng thức mùi vị, hay bằng cách nốc ừng ực?