Chương bốn Phiên tòa 3 :-Nguyễn Xuân Nghĩa : tôi không biết Hoàng Cơ Minh còn sống hay chết.-Cao Thế Dung : tôi đốt bằng tiến sĩ trước mộ mẹ tôi.
San Jose (Thời Báo) –ngày 14/12/94 phiên tòa bước sang ngày thứ ba với ông Nguyễn Xuân Nghĩa lên bục nhân chứng dù ông đã rút ra khỏi Mặt Trận năm 1991 vì lý do cá nhân nhưng vẫn đứng tên chung với hai ông Hoàng Cơ Định và Trần Xuân Ninh kiện ông Cao Thế Dung, báo VNTP và nhà xuất bản Đa Nguyên về tội mạ lỵ trong 3 bài báo và 1 cuốn sách mà ông Dung là tác giả. Luật sư Paul Kleven bên nguyên cáo hỏi ông Nghĩa về tiểu sử của ông là người học thường cao đẳng kinh tế ở Pháp, về nước làm phụ tá thứ trưởng kinh tế, sau đó trở lại Pháp năm 1980. Ông kể lại sự việc trước đây Cao Thế Dung có viết 1 bài phỏng vấn Hoàng Cơ Minh mà trong đó ông Dung vừa đặt câu hỏi vừa trả lời nên ông Nghĩa không cho đăng trên báo Kháng Chiến.
Tới phiên luật sư nguyễn Tâm bên bị cáo chất vấn ông Nguyễn Xuân Nghĩa. Ông Nghĩa khai rằng sau 1975 ông không bị đi cải tạo vì cộng sản muốn khai thác hiểu biết của ông về ngành ngân hàng của VNCH. Ông nói ông và Mười Cúc tức tổng bí thư Nguyễn Văn Linh chỉ có họ hàng rất xa. Là một trong những nhân vật cao cấp của Mặt Trận lo về kế hoạch, ông Nghĩa thố lộ ông đôi lúc có những bất đồng ý kiến về đường lối với ban lãnh đạo. Chẳng hạn như về chuyện chống các tổ chức kinh tài Việt cộng. Khi luật sư Tâm hỏi ông Nghĩa về định nghĩa thế nào là kinh tài cho cộng sản thì ông Nguyễn Xuân Nghĩa tỏ ra lúng túng. Du lịch? Gởi tiền? Ông ra dấu phân bua với tòa và không trả lời rõ ràng. Ông xác nhận về việc tàu đánh cá nhưng cho rằng đó chỉ là sở hữu của một số đoàn viên Mặt Trận chứ không phải của Mặt Trận.
Một câu hỏi đặc biệt liên quan tới số phận của tướng Hoàng Cơ minh, ông Nghĩa bảo có gặp tướng Minh vào khoảng tháng 7/1987 ở San Francisco. Sau đó ba, bốn tháng thì các hãng thông tấn quốc tế loan tin vị lãnh đạo Mặt Trận đã tử trận. Ông Nghĩa nói ông đã không tin đó là sự thật. Và luật sư Tâm nhấn mạnh câu hỏi: « Bây giờ thì ông nghĩ Hoàng Cơ Minh còn sống hay chết? », ông Nghĩa trả lời: « Tôi không biết.»
Với những câu hỏi xoáy sâu vào những chi tiết quan trọng của nội tình Mặt Trận, ông Nghĩa rất bối rối vì câu trả lời của ông có khác biệt với ông Hoàng Cơ Định hôm trước.
Tòa nghỉ trưa giải lao, và buổi chiều luật sư Tâm bỗng ngưng chiến thật chất vấn dồn dập, chỉ hỏi hai, ba câu lấy lệ rồi thôi.
Tới phiên phe bị cáo lên bục nhân chứng. Đầu tiên là giáo sư Cao Thế Dung và do luật sư phía nguyên cáo đặt câu hỏi. Có một thông dịch viên chuyển ngữ Anh sang Việt cho ông Dung. Ông Dung nói rằng ông có bằng tú tài năm 1953, bằng cử nhân Việt Hán 1967. Năm 1974 ông đỗ bằng tiến sĩ ở một trường bên Pháp tên « Ecole universelle de Paris ». Ông trình bày xuất thân từ gia đình nghèo, cha mẹ mất sớm, phải đi chăn trâu. Bà mẹ nuôi ông muốn ông đỗ đạt, phải lấy cho được cái bằng tiến sĩ. Ông phải vừa học vừa đi làm rất vất vả. Vì thế khi đạt được mục đích, ông đem cái bằng tiến sĩ tới trước mộ mẹ, đốt cúng dâng bà. Và sau đó, ông xin lại bản sao.
Chiến thuật của luật sư Paul Kleven là muốn hạ uy tín ông Cao Thế Dung trước tòa qua vấn đề bằng cấp của ông. Chẳng hạn năm 1974 ông Dung mới có bằng tiến sĩ thế mà ông khai đã dạy các đại học ở Saigon từ năm 1969. Ông Dung trả lời tình trạng đại học VN là như thế đấy, ngay cả giáo sư Nguyễn Ngọc Bích chưa có bằng tiến sĩ mà cũng đi dạy đại học. Một vài câu hỏi của luật sư liên quan tới giá trị các bằng tiến sĩ của ông Cao Thế Dung và ông nói rằng bài báo của bên Mặt Trận chê ông là « tiến sĩ giấy ». Ông nói với con ông dù sao cái bằng tiến sĩ của ông cũng có giá trị « book-rate? » (book-grade?) mà người thông dịch viên chuyển sang tiếng Anh là « Fourth Class ».
Sau đó luật sư chuyển sang trọng tâm của buổi chất vấn là ba bài báo do ông Cao Thế Dung viết, ký bút hiệu là Lê Kính Dân, Lê Bằng Phong, Chu Tri Lục đăng trên báo VNTP sau khi vợ chồng ký giả Lê Triết bị bắn chết. Ba bài báo lên án các nhà lãnh đạo là thủ phạm. Ông Dung nói ông thu thập các dữ kiện từ 48 nhân chứng và ông là người viết đúc kết lại thành bài báo, chịu trách nhiệm hoàn toàn. Ông nói ông không nêu rõ đích danh các nhà lãnh đạo Mặt Trận để cho độc giả tự hiểu. Ông đã dùng những từ ngữ đẹp để kêu các người đó thí dụ như Trần Xuân Hầu, chữ hầu theo ông Dung là một chức tước trong công, hầu, bá, tử, nam
Vì mỗi lần luật sư hỏi, phải dịch sang tiếng Việt. Ông Dung trả lời bằng tiếng Việt rồi chuyển sang tiếng Anh nên rất mất thời giờ Vả lại, đôi lúc ông Dung không trả lời thẳng vào câu hỏi mà giải thích dài dòng như muốn đối phó lại chiến thuật của luật sư nhằm buộc bị cáo phải trả lời Yes hay No vì khi trả lời Đúng hay Sai hoài, có lúc trái ngược nhau và tạo một sơ hở để luật sư chứng minh bị cáo là gian dối và như thế coi như thua kiện.
Dĩ nhiên lời khai của giáo sư Cao Thế Dung rất quan trọng vì ông là tác giả của bài báo và cuốn sách. Báo VNTP và nhà văn Nguyên Vũ là phụ vì họ chỉ đăng và in lại tác phẩm của ông Dung. Có thể giáo sư Dung nhờ thông dịch viên vì muốn đầu óc tập trung trả lời bằng tiếng Việt để khỏi sơ hở nhưng cũng vì thế một số ý tưởng đã không được dịch sang tiếng Anh chính xác trong thời gian mau lẹ.
Cuộc chất vấn tạm ngưng và tiếp tục vào ngày hôm sau 15/12/94.
Chuyện bên lề
Người dự khán phiên tòa rải rác buổi chiều thấy sự có mặt của Giao Chỉ Vũ Văn Lộc, Nguyễn Bá Trạc, Nguyễn Công Hoan, Vũ Thế Ngọc, Hà Túc Đạo, Phạm Văn Liễu, Vũ Huynh Trưởng, Nguyễn Hữu Liên, và lúc nào cũng hiện diện mấy nhân viên FBI.
Giờ giải lao, mấy tay kéo nhau ra ngoài hút thuốc, tán gẫu một anh cười đùa « tôi thấy trong đám bồi thẩm có một ông Mỹ đen làm thợ rèn, làm sao mà nó hiểu nổi mấy chuyện rắc rối của vụ kiện này? » Anh em cùng đồng ý rằng người dự khán muốn hiểu, ngoài vốn liếng tiếng Anh ra còn phải có một quá trình theo dõi sinh hoạt chính trị của cộng đồng mười năm qua đến nỗi ký giả Trần Đệ của San Jose Mercury News cũng sai lầm khi viết cựu đại tá Nguyễn Xuân Nghĩa kia mà.
Nguyễn Bá Trạc tiếc rẻ dùm cho thính giả của Bắc Cali vì anh đã nghỉ làm ở đài Mẹ Việt Nam nếu không thì trong bản tin buổi chiều anh sẽ tường thuật sôi nổi các phiên tòa lịch sử này.
Nhìn quanh quẩn chỉ có độc nhất Trần Củng Sơn làm nhiệm vụ thông tin cho độc giả qua tờ Thời Báo. Trung sĩ cảnh sát Douglas Zwemke tỏ ý ngạc nhiên vì vụ xử quan trọng đối với cộng đồng hải ngoại như thế mà không thấy phóng viên ký giả rầm rộ săn tin.
Quý vị muốn có tài liệu của vụ xử cứ xin tòa, mỗi trang tốc ký giá 3 đôla, một ngày có khoảng 150 trang, vị chi là 450 đôla, tha hồ dựa vào đó mà nghiên cứu viết sách.
Những nụ cười đấu láo bên ngoài làm giảm bớt căng thẳng của phiên tòa hai bên nguyên đơn và bị cáo. Có người từng quen biết nhau. Một vị nào đó than thở: « toàn dân khoa bảng trí thức của Việt Nam cả, kéo nhau ra tòa tố nhau thật nhục và buồn ». Anh em nhắc lại chuyện ông Dung nói bằng tiến sĩ của ông dù sao cũng có giá trị « book-rate?» (book-grade?), ý ông muốn nói là giá trị sách vở nhưng cô thông dịch viên dịch là « Fourth Class » làm mọi người tức cười. Bằng nào cũng là bằng cả! Không biết ông Dung nói « book-grade?» hay « book-rate?» vì ông phát âm không rõ. Lúc ông Dung nói: công, hầu, bá, tử, nam làm cô thông dịch lúng túng. Không có tự điển trong tay phải dịch ngay tức khắc chỉ có thánh mới làm nổi. Ôi thật buồn cho những ai kém Anh văn ra tòa phải nhờ vào thông dịch. Ông Dung nói « tôi bị Mặt Trận tung chiến dịch bôi xấu … » Ông nói « tôi bị Mặt Trận » rồi ngưng làm cô đó chẳng biết dịch bốn chữ này ra sao.
Bên Mặt Trận nghĩ cái tên Trần Xuân Hầu chỉ Trần Xuân Ninh giống khỉ vì hầu theo nghĩa Hán Việt là khỉ, nhưng tiếng Việt vốn không rõ ràng. Ông Dung giải nghĩa thật đẹp: đó là tước hầu, ngoài ra còn có nghĩa hầu hạ, hầu như, hầu bao, …
Ngoài trời mưa gió não nề, « chiều mưa San Jose » loáng thoáng bài hát của Trần Chí Phúc lãng mạn con đường Market nên thơ của thành phố mưa bay, nhưng bên trong tòa nhà chốn công đường đang gay go, đấu nhau từng câu nói
Chuyện đất nước, chuyện đấu tranh, chuyện người đã hy sinh, chuyện bao tấm lòng nô nức một thời mơ về kháng chiến. Rồi chuyện phản bội, lường gạt, giết chóc, bạn hóa ra thù. Tất cả quyện vào nhau một mớ rối rắm. Những mái đầu đã bạc. Mười năm hơn trôi qua. Ai có thể xử chuyện này? Có thể tin vào phán quyết của dăm ba người bản xứ xa lạ? Chợt nhớ tới câu nói nổi tiếng của nhà văn Nhất Linh Nguyễn Tường Tam trước khi uống thuốc độc tự tử vì đã dính líu vụ đảo chánh Ngô Đình Diệm năm 1960:
« Không ai có quyền xét xử tôi cả, đời tôi sẽ do lịch sử xử.»
San Jose 14/12/94
Lời kể thêm
Khi luật sư Nguyễn Tâm chất vấn, ông Nguyễn Xuân Nghĩa có khai là Mặt Trận trả lương ông 1.500, sau đó tăng lên 1.700 mỗi tháng. Trong khi trả lời, ông Nghĩa có vẻ ngần ngừ. Ngày hôm trước ông Định phủ nhận việc Mặt Trận mua tàu đánh cá thì hôm nay ông Nghĩa bảo là của đoàn viên Mặt Trận. Ông Nghĩa bảo « quốc nội » gồm luôn Lào + Thái lan, trong khi hôm trước Hoàng Cơ Định định nghĩa « quốc nội » là ở Việt Nam.
Khi tòa tuyên bố nghỉ trưa thì Nguyễn Xuân Nghĩa đứng thẫn thờ, ngay bục nhân chứng có vẻ không muốn bước ra phòng xử trông ông thật tội nghiệp, hình như phải miễn cưỡng lắm mới thốt lên những lời khai đó những câu trả lời khác biệt của ông (từng là nhân vật cao cấp trong ban lãnh đạo Mặt Trận) với lời khai của Hoàng Cơ Định, Trần Xuân Ninh nói lên mâu thuẫn nội bộ ba người với nhau. Suốt mấy ngày hầu tòa, Nguyễn Xuân Nghĩa ngồi riêng không hề thấy trò chuyện gì với hai người kia. Phải chăng đó là lý do mà luật sư Nguyễn Tâm buổi chiều bỗng ngưng không chất vấn Nguyễn Xuân Nghĩa nữa. Cũng xin đính chính một chi tiết đã viết trong bài báo là Nguyễn Xuân Nghĩa không có tên trong đơn kiện Vũ Ngự Chiêu năm 1992. Lý do là Nghĩa đã rút ra khỏi Mặt Trận năm 1991.
-ông Dung nói có bằng tú tài 1953, đó là bằng tú tài Việt Minh và được coi tương đương là bằng tú tài của VNCH sau này để được học lên cử nhân. Đó là lý do tại sao có người bảo là ông không có bằng tú tài (thật).
-khi luật sư Kleven cứ chất vấn cái tên trường đại học ở Pháp nơi ông lấy bằng tiến sĩ thì ông Dung phân bua ông nghèo có vợ con phải học hàm thụ một trường không nổi tiếng chứ không may mắn như Hoàng Cơ Định con nhà giàu được học trường ngon lành.
-khi ông nói « tôi khinh Hoàng Cơ Định » thì chữ « khinh » cô thông ngôn dịch là « underestimate » làm những người dự khán tỏ vẻ phản đối, liền sau đó cô này sửa lại là « look down », có người góc cuối phòng nhao nhao « despise, despise » nhưng cô thông ngôn không nghe rõ.
-lúc ông nói « công, hầu, bá, tử, nam » cô lúng túng, thì ông nhắc lại « prince, duke, … ». Chữ « duke » ông phát âm không rõ, nghe giọng như « duck » (con vịt) cô thông ngôn trong giây phút vội vàng cũng lập lại chữ « duck » làm bồi thẩm đoàn có vẻ ngơ ngác trong số khán giả có vài người không nhịn nổi tiếng cười.
-vì Cao Thế Dung bảo là ông có trong Mặt Trận trong khi Hoàng Cơ Định phủ nhận việc này, nên lúc luật sư Kleven hỏi bằng tiếng Anh rằng « Ông Dung có ở trong Mặt Trận Quốc Gia Thống Nhất Giải Phóng Việt Nam không? » (National United Front for the Liberation of Vietnam), nhưng cô thông ngôn dịch ra tiếng Việt là Mặt Trận giải phóng miền Nam (tên một tổ chức của cộng sản thành lập năm 1960 do luật sư Nguyễn Hữu Thọ làm chủ tịch nhằm lật đổ chính quyền VNCH). Và ông Dung mặc dù biết cô này dịch sai nhưng cũng phải nói « không » vì ông nghĩ rằng ông phải trả lời dựa trên câu nói của cô thông ngôn chứ không phải dựa trên câu hỏi của luật sư kleven và quan tòa cùng bồi thẩm đoàn lại thêm một lần ngơ ngác
-lúc Cao Thế Dung lúng túng nhất là câu hỏi về ba bài báo của ba tác giả lê kính dân, lê bằng phong và chu tri lục có lúc ông trả lời ông viết hết, có lúc ông nói ông sửa chữa, có lúc ông nói ông viết lại hoàn toàn sở dĩ câu trả lời khó hiểu này là trước đây Cao Thế Dung gởi một lá thư riêng cho Nguyễn Thanh Hoàng bảo rằng ba bài báo đó ông chỉ viết có một bài, còn hai bài kia là của hai người khác đưa cho ông dung, cho ông toàn quyền xử dụng lá thư bí mật ông Nguyễn Thanh Hoàng đưa cho luật sư richard givens làm tài liệu để biện hộ, và phía bên Mặt Trận biết được nên mới chất vấn
-rồi luật sư Mặt Trận hỏi việc ông đi các tiểu bang để điều tra nhân chứng về vụ thảm sát Lê Triết, ông cũng trả lời lòng vòng, khi thì nói đi điều tra, khi thì nói đi chữa bệnh cho người khác bằng dinh dưỡng, cũng xin nhắc lại là luật sư khi chất vấn nhân chứng dựa trên lời khai lúc thẩm vấn (deposition) trước đó và ông dung ra trước tòa trả lời, có đôi điều mâu thuẫn với lời khai cũ nên luật sư cứ hỏi vặn hoài với lối trả lời dài dòng, lại phải qua thông ngôn nên cũng chẳng ai hiểu rõ vấn đề chỉ có một điều rõ ràng nhất là bồi thẩm đoàn đã thấy một cái gì uẩn khúc, thiếu minh bạch trong lời khai của Cao Thế Dung ai mà biết họ đang nghĩ gì: ông dung không thành thật thiếu chứng cớ rõ ràng cho bài báo hay quyền lực vô hình của Mặt Trận quá ghê gớm để mọi chuyện xảy ra cứ như xinê
-luật sư Nguyễn Tâm và luật sư richard givens và bên bị đơn có vẻ lo âu sau lời khai thiếu tự tin của Cao Thế Dung, tác giả bài báo và cuốn sách nêu tên Mặt Trận là thủ phạm giết Lê Triết
Thêm chuyện bên lề
-trong giờ giải lao buổi chiều, một người bạn văn nghệ đang đứng với Nguyễn Xuân Nghĩa trước tòa thượng thẩm kêu tôi lại trò chuyện. Tôi cầm máy ảnh chụp một, hai tấm thì Nghĩa giơ tay che mặt nói « xin tha cho tôi đi ». Nghĩa kể ông ta không muốn dính vào vụ kiện này vì đã rút tên ra khỏi Mặt Trận rồi, nhưng vì bài báo nêu tên Nghĩa trong nhóm chủ mưu giết Lê Triết nên người cựu vụ trưởng Tuyên vận Mặt Trận này đành phải nhờ tòa án can thiệp làm cho ra lẽ trắng đen. Cũng nên hiểu thêm là Nguyễn Xuân Nghĩa đang giữ mục bản tin kinh tế cho một tờ báo ở Nam Cali do Nguyễn Đức Quang là chủ. Nghĩa vừa mới viết chung với Tạ Chí Đại Trường trong một cuốn sách nói về VN với cái nhìn từ bên trong (nước) và từ bên ngoài.
Cũng là người có máu đào hoa, từng là bạn tình của nữ danh ca Thái Thanh, bây giờ lại đang sống chung với nữ ca sĩ kiêm nhạc sĩ dương cầm Quỳnh Dao.
Từng làm phụ tá thứ trưởng kinh tế đặc trách ngân hàng, sau 1975 không bị học tập cải tạo, rồi qua Mỹ giữ chức vụ cao cấp trong Mặt Trận Hoàng Cơ Minh với bí danh Nguyễn Đồng Sơn, rút ra tổ chức này mà không bị truy tố về tội gian lận thuế má, tiền bạc như các nhân vật cao cấp khác, rồi tới bây giờ đóng vai một ký giả kinh tế, một người trong giới văn nghệ. Quả thiệt, Nguyễn Xuân Nghĩa là con người khó hiểu.
-tác giả Cao Thế Dung vừa đóng vai bị đơn lên bục nhân chứng vừa đóng vai « luật sư » ngồi chung bàn với các luật sư kia. Cũng tham dự những lần họp kín với chánh án Joseph Biafore, cũng cao giọng đọc bài diễn văn mở đầu và diễn văn biện hộ cuối cùng bằng tiếng Anh giọng đầy vẻ tự tin. Và Cao Thế Dung cũng lên bục nhân chứng trả lời bằng tiếng Việt nhờ cô thông ngôn dịch tiếng Anh. Sự diễn xuất của ông trước tòa đầy vẻ kịch tính, rất phong phú. Hình ảnh một trí thức nổi tiếng của VN, một giáo sư khả kính, một nhà văn tên tuổi, một ông già tóc bạc nghèo khó, với thái độ khiêm cung hai tay nắm lại cúi đầu chào quan tòa và bồi thẩm đoàn mỗi lần tới phiên ông trình bày.
Cao Thế Dung cũng là hình ảnh một diễn giả hùng hồn, một ký giả can đảm kết tội lãnh đạo Mặt Trận thảm sát Lê Triết và đe dọa đồng bào, và cũng là bị đơn bối rối ấp úng, lời khai lòng vòng khi bị luật sư chất vấn về những bằng chứng đã đưa ra để bảo vệ luận cứ 3 bài báo của mình.
Hình như Cao Thế Dung và Nguyễn Ngọc Bích có ác cảm với nhau nên khi luật sư Mặt Trận hỏi ông Dung dạy đại học mà không có bằng tiến sĩ thì ông Dung chỉ tay về hướng ông Bích đang ngồi ở hàng ghế dự khán bảo là tình trạng Nguyễn Ngọc Bích cũng giống như ông. Trong cuốn sách « Mặt Trận, những sự thật chưa hề được kể » trang 18 tập I, Cao Thế Dung đã ghi chú một tấm hình là « giáo viên » Nguyễn Ngọc Bích đang thông dịch cho Hoàng Cơ Minh trong một cuộc họp ở Hoa thịnh đốn ngày 27/4/83.
Câu chuyện ông kể đi chăn trâu rồi học có bằng tiến sĩ làm một số độc giả thích thú, và hình ảnh ông đem đốt cái bằng tiến sĩ cúng trước mộ mẹ cũng là đề tài bàn tán của những người theo dõi phiên tòa.
Những chi tiết thú vị đó đã làm giảm bớt phần nào cái không khí căng thẳng của phòng xử, nghe cũng là lạ vui vui. Nó có đúng sự thật như cuộc đời của Cao Thế Dung không? Nào ai biết, nhưng điều này không quan trọng vì chẳng ảnh hưởng tới nội vụ.
Và quan tòa cùng bồi thẩm đoàn thêm một dịp để biết về những mảnh đời VN.
Bây giờ có người hiểu chuyện bảo rằng rằng ông Dung vẽ ra chuyện chăn trâu là để xỏ xiên ông Nguyễn Ngọc Bích có ông nội cũng đi chăn trâu. Nếu đúng như thế thì người viết cũng xin chào thua trước cái ẩn ý sâu xa.