Chương 9 Động đất

Một phút trước, chẳng có chuyện gì xảy ra, cuộc đời vẫn trôi,chậm rãi và bình yên. Một phút trước, cửa hàng thuốc lá vẫn đông nghịt như mọi ngày từ đầu mùa hè 1980. Làng đầy khách du lịch. Nhiều gia đình kéo cả nhà đến đầy những nơi cắm trại bên bờ biển. Trong ba tháng hè, làng đã thu nhập đủ mức cho cả năm. Dân số Monteppucio tăng gấp ba. Mọi sự đã thay đổi. Xuất hiện những cô gái đẹp, phóng túng, mang theo những mốt thời trang mới nhất từ miền Bắc. Tiền chảy như nước. Trong ba tháng, cuộc sống ở Montepuccio trở nên điên dại.

Một phút trước, đó là cái đám đông vui vẻ những thân hình da đồng hun, những phụ nữ thanh lịch, những đứa trẻ cười hoan hỉ chen chúc nhau trên corso. Các hàng hiên các tiệm ăn uống đầy người. Carmela nhìn dòng du khách nườm nượp không dứt trên corso. Giờ đây, đó là một bà già thân hình héo hon, trí óc lỗ mỗ, suốt ngày ngồi trên một chiếc ghế rơm dựa lưng vào tường cửa hiệu thuốc lá. Bà đã trở thành cái bóng như bà đã dự cảm thấy từ trước. Trí nhớ đã từ bỏ bà và tâm trí bà đã lay lắt. Bà giống như một đứa trẻ sơ sinh trong một thân thể nhăn nheo. Elia lo liệu cho bà. Anh nhờ một phụ nữ trong làng cho bà ăn và thay đồ cho bà. Không ai có thể trò chuyện với bà nữa. Bà nhìn thế giới bằng con mắt lo sợ. Mọi thứ đều là đe dọa. Đôi lúc, bà rên lên như có ai vặn cổ tay bà. Những nỗi kinh hoàng bí ẩn nhập vào bà. Khi tâm thần xao động, không ít lần người ta thấy bà lang thang trong các phố. Bà gào tên các anh trai bà. Phải dỗ bà quay về nhà và kiên nhẫn xoa dịu bà. Có khi bà không nhận ra cả con trai mình. Điều này ngày càng trở nên thường xuyên. Bà nhìn anh và nói: “Con trai tôi, Elia, sắp đến đón tôi.” Những lúc đó anh cắn răng để khỏi bật khóc. Không còn làm gì được nữa. Tất cả những thầy thuốc mà anh đến thỉnh vẫn đều nói thế. Chỉ còn nước theo bà trên con đường tiến dần đến chỗ lẫn cẫn. Thời gian bắt đầu ăn mòn bà và nó bắt đầu bữa tiệc của mình bằng cách gặm cái đầu. Bà chỉ còn là một cơ thể rỗng với những thoáng ý nghĩ nhói lên như cơn co giật. Thi thoảng, một cái tên, một kỷ niệm trở lại vèo qua tâm trí bà. Lúc ấy, bà hỏi han tin tức trong làng bằng cái giọng ngày xưa. Đã cảm ơn cha Salvatore gửi hoa đến chưa? Anna mấy tuổi rồi? Elia đã quá quen với những đợt sáng suốt trở lại giả tưởng này. Đó chỉ là những lóe chớp thoáng qua. Bao giờ sau đó, bà cũng lại lặn ngụp vào im lặng sâu thẳm. Người ta không bao giờ để bà đi đâu một mình nữa. Hễ không có người đi kèm là bà đi lạc liền và bắt đầu khóc trong những ngõ ngách chằng chịt trong làng mà bà chẳng còn nhận ra đâu vào đâu nữa.

Bà chẳng bao giờ quay trở lại khu đất đằng sau nhà thờ, nơi ngự chiếc ghế xưng tội cũ kỹ mà năm tháng đã mài mòn. Bà không chào don Salvatore khi bà gặp ông. Mọi gương mặt đều lạ đối với bà. Thế giới xung quanh, với bà, là từ đẩu đâu mọc ra, bà không thuộc về nó. Bà cứ ngồi nguyên đấy, trên chiếc ghế rơm, đôi khi vừa xoắn ngón tay vừa lầm rầm nói một mình, hoặc ăn những hạt hạnh đào nướng của con trai cho, vui thích như trẻ nhỏ.

Một phút trước, bà còn ở đấy, mắt nhìn lơ láo. Bà nghe thấy tiếng Elia nói với khách ở bên trong và tiếng nói ấy đủ cho bà biết rằng mình đang ở đúng chỗ.

Đột nhiên một cú rùng mình ập xuống làng. Mọi người sững ra trên đường phố. Một tiếng ì ầm làm các phố rung chuyển. Không biết từ đâu đến. Mà đã ở đó. Khắp nơi. Tưởng như có cái xe điện chạy bên dưới mặt đường. Phụ nữ vụt tái mét mặt, cảm thấy mặt đất chuyển động dưới đôi giày mỏng mùa hè của mình. Một cái gì như đang chạy trong các bức tường. Cốc tách lanh tanh trong các tủ. Đèn đổ kềnh trên bàn. Tường lượn sóng như những thành vách bằng giấy. Người Montepuccio có cảm giác như đã xây nhầm nhà mình trên lưng một con quái vật vừa tỉnh dậy lắc mình sau giấc ngủ hàng thế kỷ. Các khách du lịch ngạc nhiên nhìn gương mặt những người bản địa và đôi mắt ngỡ ngàng của họ như hỏi: “Có chuyện gì xảy ra vậy?”

Rồi một tiếng rú lên trong phố, phút chốc hàng chục giọng khác hòa theo: “Terrenmoto! Terrenmoto [22] !” Thế là sau phút bán tín bán nghi của thể xác, đến cơn hoảng loạn của tinh thần. Tiếng ầm ì dâng lên mênh mông, phủ lấp mọi tiếng động khác. Phải, động đất rồi, mặt đường nhựa nứt toác, điện tắt, tường nhà bể từng mảng lớn, bàn ghế đổ nhào, đường xá ngập tràn đất lở và bụi. Đất rung chuyển với một sức mạnh không gì ngăn nổi. Và con người lại trở thành những côn trùng bé tí chạy nháo nhác trên mặt địa cầu, cầu trời sao cho khỏi bị nuốt chửng.

Nhưng tiếng ầm ì đã yếu đi và các bức tường ngừng rung. Con người vừa kịp định danh cơn thịnh nộ kỳ lạ của trái đất, thì mọi sự đã yên. Bình yên trở lại, đơn giản lạ lung như tan cơn dông. Cả làng Montepuccio đổ ra phố. Bằng một thứ phản xạ, họ đã ra khỏi nhà thật nhanh, sợ bị mắc kẹt trong một cái bẫy đất lở nếu các bức tường đổ sụp thành gạch vụn. Họ ra ngoài, như những người mộng du. Ngơ ngác nhìn trời. Phụ nữ bắt đầu khóc. Vì nhẹ nhõm hoặc vì sợ. Trẻ con gào rú. Đám đông lớn những người Montepuccio không biết nói gì. Họ ở đó hết, nhìn nhau, sung sướng vì còn sống, nhưng trong thâm tâm vẫn còn run. Đó không còn là tiếng ầm ì của đất xuyên vào tận da thịt họ, mà là cái sợ đã thay phiên làm răng họ đánh đàn.

Trước khi ngoài phố vang lên những tiếng kêu và tiếng í ới gọi nhau – trước khi mọi người kiểm lại nhân số trong nhà, trước khi người ta bắt đầu lao nhao bình luận không dứt về cái cú định mệnh này – Elia đã ra khỏi cửa hàng thuốc lá. Anh đã ở trong nhà suốt cuộc động đất. Anh không có thì giờ để nghĩ đến gì hết, kể cả việc anh có thể chết. Anh lao ra phố. Mắt anh lướt nhanh trên hè phố và anh cất tiếng gào: “Miuccia! Miuccia!” Nhưng tiếng gào không làm ai giật mình. Vì lúc bấy giờ, corso đầy những tiếng la hét và gọi nhau. Và tiếng Elia chìm nghỉm trong cái ồn ào của đám đông hồi sinh.

Carmela chậm rãi bước đi dọc những phố đầy bụi. Bà phăm phăm bước, như từ lâu bà đã thôi không làm thế. Một sức mạnh mới đã nhập vào bà. Bà rẽ lối đi qua các tốp người, đi vòng những hố nứt trên đường. Bà rì rầm nói. Tất cả chen chúc trong tâm trí bà. Cơn động đất. Các anh trai bà. Ông già Korni hấp hối. Quá khứ dâng lên như một dòng dung nham nóng chảy. Bà nhảy từ kỷ niệm này sang kỷ niệm khác. Hàng loạt gương mặt chen chúc nhau trong bà. Bà không còn để ý gì đến những thứ xung quanh nữa. Nhiều phụ nữ trên phố thấy bà đi qua cất tiếng gọi to, hỏi bà có ổn không, tai họa có phá hủy gì trong nhà bà không, nhưng bà không trả lời. Bà bướng bỉnh tiến bước, đắm trong dòng ý nghĩ của mình. Bà đi ngược lên đường dei Suplicii. Bờ biển dốc và bà phải dừng lại nhiều lần để lấy hơi. Bà lợi dụng những lúc dừng ấy để ngắm ngôi làng. Bà thấy những người đàn ông mặc áo sơ-mi ra ngoài sờ nắn những bức tường xem hư hại đến đâu. Bà thấy những đứa nhỏ đặt những câu hỏi không ai trả lời được. Tại sao đất lại rung chuyển? Nó có rung chuyển lại nữa không? Và vì các bà mẹ không trả lời được, bà bèn giải thích, bà, người đã bao lâu không mở miệng. “Ừ, đất sẽ lại rung chuyển. Vì những người chết đang đói mà,” bà nói khe khẽ.

Rồi bà tiếp tục đi, bỏ lại sau lưng ngôi làng cùng sự ồn ào của nó. Đi đến cuối đường dei Suplicii, bà rẽ phải, nhằm hướng San Giocondo, cho tới khi tới hàng giậu sắt của nghĩa trang. Đây là nơi bà định đến. Bà đã đứng dậy khỏi chiếc ghế gỗ với một ý nghĩ duy nhất trong đầu: tới nghĩa trang.

Tâm trí bà dường như nguôi dịu khi bà đẩy cánh cổng sắt. Một nụ cười thiếu nữ cuối cùng nở trên khuôn mặt già của bà.

Vào lúc Carmela đi sâu vào những lối nhỏ trong nghĩa trang, một im lặng mênh mông trùm lên Montepuccio. Như thể đùng một cái, tất cả đều cùng chung một ý nghĩ. Cùng một nỗi sợ bóp nghẹt tâm trí mọi người và trên tất cả mọi cặp môi, chỉ một từ duy nhất: cú hồi đáp. Mỗi cuộc động đất đều kèm theo một hồi đáp. Đó là điều không thể tránh khỏi. Một cơn địa chấn khác đang sắp tới. Không lâu nữa đâu. Chớ vội mừng rỡ vô ích và đừng có vội về nhà chừng nào cơn hồi đáp chưa qua hẳn. Thế nên dân làng Montepuccio nép sát vào nhau trên quảng trường, trên corso, trong các ngõ. Một số đi kiếm chăn và chạy những đồ quý giá phòng khi nhà họ không chống chọi nổi cuộc tấn công thứ hai này. Rồi họ trụ yên một chỗ, khắc khoải chờ đợi tai họa.

Chỉ riêng Elia là chạy đây chạy đó, khoa chân khoa tay, rẽ đám đông, thấy gương mặt nào quen cũng hỏi: “Mẹ tôi? Có thấy mẹ tôi đâu không?” Và thay vì trả lời, người ta chỉ nhắc đi nhắc lại: “Ngồi xuống đây, Elia. Ở lại đây mà chờ. Cơn hồi đáp sắp tới rồi đấy. Ở lại đây với bọn tôi.”

Nhưng anh không nghe và cứ tiếp tục tìm kiếm như đứa trẻ lạc trong đám đông.

Trên quảng trường, anh nghe thấy một tiếng gọi to: “Tôi đã thấy mẹ anh. Bà ấy đi về phía nghĩa trang.” Và không cố tìm xem ai vừa giúp mình, anh lao theo hướng được chỉ.

Cú hồi đáp đột ngột đến nỗi khiến Elia ngã sấp mặt xuống đất. Anh nằm áp mình trên mặt đất ngay giữa phố. Đất ầm, ào bên dưới anh. Những viên đá lăn dưới bụng anh, cẳng chân anh, lòng bàn tay anh. Đất giãn ra, co vào và anh cảm thấy rõ từng cơn co thắt đó. Tiếng ầm ào của đất dội vang trong xương cốt anh. Trong vài giây, anh cứ nằm thế, trán gục vào bụi đất, rồi cơn địa chấn yên dần. Giờ chỉ còn là tiếng vọng xa xăm của một cơn thịnh nộ đã qua. Bằng đợt cảnh cáo thứ hai này, đất nhắc con người phải nhớ đến nó. Nó đấy. Nó sống động dưới chân mọi người. Và chưa biết chừng. đến một ngày nào đó, vì mệt mỏi và giận dữ, nó sẽ nuốt chửng tất cả.

Vừa cảm thấy cơn náo động dịu đi, Elia liền đứng dậy. Một chút máu chảy dọc má anh. Anh đã bị rách mày khi ngã xuống. Nhưng không buồn lau máu, anh tiếp tục chạy về phía nghĩa trang.

Cánh cổng sắt đổ sập xuống đất. Anh bước qua và dấn vào lối đi chính. Khắp chỗ, các bia mộ bị lật tung. Nhiều vết nứt dài chạy trên mặt đất như những vết sẹo trên mình một người ngủ. Các tượng thánh lở lói. Một số thập giá bằng hoa cương vỡ vụn lả tả trong đám cỏ. Cơn địa chấn đã đi qua khu nghĩa trang. Như thể hàng ngàn đàn ngựa hóa dại đã phóng qua các lối đi, giẫm nát các pho tượng, lật nhào những bình và những bó hoa cao ngất đã héo khô. Nghĩa trang rụn xuống như một lâu đài xây trên cát lún thụt. Elia đến một vết nứt lớn cắt ngang lối đi. Anh lặng lẽ quan sát. Đất chỗ này chưa khép lại. Đến lúc này, anh biết có gọi mẹ khản giọng cũng vô ích. Anh biết mình sẽ không bao giờ gặp lại bà nữa. Đất đã nuốt chửng bà. Và sẽ không trả lại. Trong giây lát, anh còn cảm thấy mùi hương mẹ trong không khí nóng ấm.

Đất đã rung chuyển và kéo xuống lòng sâu của nó cái thân xác héo mòn của Carmela. Chả còn gì để nói nữa. Elia làm dấu thánh giá. Và cúi đầu đứng lại hồi lâu trong nghĩa trang làng Montepuccio giữa những bình vỡ, những nấm mồ bị phanh thây, dưới sự mơn trớn của làm gió ấm làm khô dần vệt máu trên má anh.

Anna, cháu nghe nhé, bà già Carmela đang nói thầm với cháu đây… Cháu không biết bà… Lâu lắm rồi, bà là một mụ già lẫn cẫn mà cháu luôn tránh thật xa… Hồi ấy, bà chẳng nói gì cả… Bà chẳng nhận ra ai cả… Anna, cháu nghe nhé, lần này thì bà kể tất cả… Bà là Carmela Scorta… Bà được sinh ra nhiều lần vào những tuổi khác nhau… Trước hết, từ bàn tay Rocco nhẹ vuốt tóc bà… Rồi sau đó, trên boong của con tàu đưa bọn ta trở về đất nước lầm than của chúng ta, từ đôi mắt của các anh trai nhìn ta… Từ nỗi xấu hổ nhận chìm bà khi người ta lôi bà khỏi hàng người xin nhập cư ở đảo Ellis để loại bà ra…

Mặt đất mở ra… Bà biết đó là để đón bà… Bà nghe thấy tiếng những người thân gọi bà. Bà không sợ… Mặt đất mở ra… Bà chỉ việc bước xuống qua khe nứt… Bà đi đến tâm điểm trái đất để gặp lại những người thân của mình… Bà bỏ lại đằng sau những gì nhỉ?…Anna… Bà muốn cháu nghe bà… Anna, cháu nghe nhé, lại gần đây… Bà là một cuộc hành trình toi công đến tận cùng thế giới… Bà là những ngày buồn dưới chân thành phố lớn nhất… Bà đã hóa dại, đã hèn nhát và đã rộng lượng… Bà là sự khô hạn của mặt trời và sự khát khao biển cả.

Bà đã không biết trả lời ông Raffaele ra sao và đến giờ, bà vẫn còn khóc vì chuyện ấy… Anna… Cho đến cùng, bà chỉ thành công trong mỗi một việc: là em gái những thành viên nhà Scorta… Bà đã không dám thuộc về ông Raffaele… Bà là Carmela Scorta… Bà biến đây… Xin mặt đất khép lại đằng sau tôi…

[22] Tiếng Italia: “Động đất! Động đất!”