NAM VANG: CÂU LẠC BỘ KÝ GIẢ NGOẠI QUỐC

FCCC / Foreign Correspondents’ Club of Cambodia, rất quen thuộc với các nhà báo trong những năm chiến tranh, nằm trên đường bờ sông Preah Sosovath, là một khu nhà lầu 3 tầng kiến trúc từ thời Pháp, có buồng với balcon nhìn xuống con sông Tonle Sap, nơi cho các nhà báo ngoại quốc tạm ghé qua và có dịp gặp gỡ nhau.

Cho dù 3 ngày trước đó từ Siem Reap đã điện thoại giữ chỗ trước và được hứa hẹn có xe ra đón tại phi trường, nhưng rồi đã không có xe đón phải thuê taxi về câu lạc bộ và rốt cuộc cũng không có buồng trống.

Không quá giàu tưởng tượng nhưng tôi hiểu rằng Nam Vang không phải là một nơi 100% an toàn đối với khách ngoại quốc. Chọn leo lên lưng một chiếc Honda ôm hay bước vào một chiếc taxi-chui không bảng hiệu là không biết được đưa về đâu. Bởi vì cướp có vũ trang vẫn thường xảy ra. Cũng đã có lời khuyến cáo cho du khách là ở tình huống nào thì cũng không bao giờ nên chống cự, chỉ nên giơ tay đầu hàng để bọn cướp muốn lấy gì thì lấy, chủ yếu là tiền và đồ trang sức có giá. Thẻ tín dụng hay passport thường được ném trả lại sau đó. Cũng có lời đồn đãi rằng chính một số cảnh sát Cam Bốt đã tham dự vào đám tội phạm ấy.

Trước cửa FCCC lúc này là đám lái xe ôm và cả taxi-chui, hỗn hào tranh giành khách như một bầy kên kên: tên giành máy hình, tên khác kéo hành lý với nhao nhao những câu hỏi như chỉ để đánh giá con mồi: You are Chinese, you are Thai, you are Japanese? Muốn hiểu sao thì hiểu, nhưng quả thật thiếu khôn ngoan để cho bọn chúng biết mình là người Việt. Thấy bên cạnh FCCC là quán Cafe Internet, tôi trả lời là đang cần vào internet và đã có phòng ở khách sạn. Vấn đề là làm sao thoát được bọn chúng, để từ đó có thể mượn phone liên lạc với người tài xế taxi vừa đón tôi từ phi trường Pochentong về. Với một chiếc taxi có bảng hiệu đăng ký, tài xế có tên và số hand phone lại biết chút tiếng Anh, thì cũng là một chọn lựa tương đối an toàn.

Sok Thon tên người tài xế, qua điện thoại anh ta nhận ra tôi ngay, đáp ngắn gọn: No Problem và hứa trở lại đón tôi thay vì ra phi trường. Thở phào nhẹ nhõm, tạm quên đi cái hỗn độn và nóng bức bên ngoài cánh cửa kính để vừa thưởng thức ly capuccino trong căn phòng máy lạnh vừa vào Internet gửi Email cho Người Họa Sĩ Vỉa Hè New York, một biệt danh Mai Thảo đặt cho Khánh Trường, để chúc mừng cuộc triển lãm hơn 100 bức tranh và kỷ niệm báo Hợp Lưu 12 năm mà vì ở xa tôi không thể tham dự.

ANH TÀI XẾ “NO PROBLEM”

Nửa giờ sau, Sok Thon tới đón tôi từ trong quán Café Internet và giúp đem hành lý ra xe. Taxi là một chiếc Camry cũ đời 88 có máy lạnh và nước sơn lần hai còn óng ả. Tôi ngỏ ý muốn tìm một khách sạn cỡ như FCCC và có tầm nhìn ra bờ sông. No Problem. Anh luôn luôn trả lời đầy vẻ tự tin như vậy.

Anh đưa tôi tới Sunshine Hotel, vẫn trên đường bờ sông Tonle Sap, kế bên khách sạn Indochine. Chủ nhân người Hoa. Phòng trên lầu 4, cửa sổ nhìn ra sông Tonle Sap xuôi chảy về Quatre Bras trước Hoàng cung.

Sự tắc trách của FCCC lại giúp tôi cơ may tìm được người tài xế như bạn đồng hành mà tôi đang cần. Sok Thon 100% người Khmer, 10 năm lái taxi với tiếng Anh không cần văn phạm nhưng ngữ vựng đủ dễ hai người hiểu nhau và anh lại là người rất xính nói tiếng ngoại quốc kể cả vài câu tiếng Pháp.

Mãi sau này tôi được biết thêm, Sok Thon có 8 năm lính là sĩ quan có lẽ cấp úy và có 2 năm ở Việt Nam (?) nên có thể nói và hiểu được chút tiếng Việt (về khoản này tôi tự nhủ sẽ không bao giờ nên sử dụng cái vốn liếng tiếng Việt của anh). Buổi chiều cuối cùng trước ngày về, sau khi ra khỏi khu bảo tàng tội ác diệt chủng Tuol Sleng, tôi lại được biết thêm quê anh ở tỉnh Kompong Chhnang, cha anh bị Khmer Đỏ giết năm 1974 vì là xã trưởng, một người anh bị giết vì là thầy giáo, anh thoát chết vì giả làm nông dân. Thêm chi tiết thú vị nữa là gia đình anh có 2 người trốn thoát được qua Thái Lan, nay đang ở Mỹ: một bà chị ở Long Beach và một đứa em ở Fresno. Cả hai đã có dịp trở lại thăm Cam Bốt và gặp lại gia đình. Hai vợ chồng Sok Thon có 3 con, đứa con trai lớn 17 tuổi_ thế hệ sau Khmer Đỏ, đang chuẩn bị thi vào đại học, anh cho con học thêm lớp tiếng Anh và mua computer cho nó. Anh lạc quan sống bằng tương lai những đứa con.

Sau khi check-in vào khách sạn, bước vào thang máy đụng đầu ngay với một Tây Ba Lô đi với một cô gái Miên. Hắn chào tôi trước và bảo biết tôi từ Long Beach. Tình huống khá bất ngờ khiến tôi khựng lại: đúng là tôi đang ở Long Beach nhưng lại chưa hề biết và gặp hắn ta bao giờ. Tôi hỏi lại sao anh biết? Hắn giải thích là biết tôi rời Nam Vang cách đây 26 năm, nay mới trở về thăm. Đến đây thì tôi hiểu ngay là đang gặp một anh Tây Ba Lô láu cá, biết ở Mỹ có một cộng đồng di dân Cam Bốt lớn nhất ở Long Beach và đoán già đoán non tôi là người Cam Bốt chắc phải từ Long Beach trở về. Rồi hắn ta hẹn gặp lại tôi tối nay trong quán Bar Indochine ngay bên. Tôi thì không “huởn” như hắn để phải tìm cách giết thì giờ trong những nơi như vậy.

Ném hành lý trong buồng, trở xuống ngay với người tài xế còn đứng đợi. Suốt buổi chiều hôm ấy, nửa ngày đầu ở Nam Vang, việc đầu tiên là đến hiệu sách lớn Monument Books trên đại lộ Norodom mua tấm bản đồ cập nhật xứ Chùa Tháp có kèm thêm bản đồ chi tiết thủ đô Nam Vang và cả kiếm mua mấy tờ báo Phnom Penh Post, Cambodia Daily tiếng Anh và thêm tờ báo tiếng Pháp Cambodge Soir ra buổi chiều.

Trên tờ Phnom Penh Post nơi mục “Police Blotter - Sổ Tay Cảnh Sát” không thể không gây chú ý: đầy rẫy những tin về các vụ giết người bằng đâm chém và nhất là bằng súng đạn:

Nov 11_ Xác một tài xế xe ôm tên Kong Chak 27 tuổi vừa được tìm thấy trong khu rừng Chhbar Morn, theo cảnh sát thì nạn nhân đã bị giết trước đó mấy ngày có lẽ do bị cướp.

Nov 12_ Khan Chlem lính Dù 30 tuổi, Kong Mun lính cảnh sát 31 tuổi cả hai bị bắt vì đã bắn chết chủ nhân Phnom Penh Holiday Club là William Tay; cả hai được một doanh nhân Đài Loan tên Lee Han Shin trả 10 ngàn đôla để thuê giết...

Nối tiếp đầy rẫy những tin như vậy kể cả cắt cổ, hãm hiếp lấp đầy nguyên trang báo. Phnom Penh đất nước Cam Bốt như hình ảnh một Wild West của Đông Nam Á.

Sau khi định hướng trên bản đồ, tôi chủ động bảo Sok Thon đưa đi thăm từng địa danh chính của Nam Vang mà có lẽ tôi biết nhiều hơn anh về khía cạnh lịch sử: đến với cây cầu ChruoyChangvar, đài Chiến Thắng Việt Nam - Cam Bốt, cầu Monivong, khu người Chăm người Việt bên bờ sông Bassac và cả nơi vừa xảy ra hai đám cháy... đủ chụp hết 2 cuộn phim trong bước đầu kế hoạch thăm viếng.

CẦU CHRUOY CHANGVAR VÀ THE KILLING FIELDS

Còn có tên là cây Cầu Hữu Nghị Nhật bản. Chruoy Changvar nguyên là một bán đảo nằm giữa hai con sông Tonle Sap và sông Mekong gần Nam Vang. Là nơi quy tụ sinh sống của cộng đồng người Chăm Islam đã từng bị tàn sát và chịu nhiều tang thương trong thời kỳ Pol Pot. Đây là cây Cầu Lịch Sử dài 700 mét bắc ngang sông Tonle Sap đông bắc Nam Vang, đường đi Kompong Cham 144 km, Kompong Thom 165 km và Siem Reap 311 km. Từ trên cầu có thể thấy thấp thoáng hai ba nóc các ngôi đền Hồi Giáo.

Chiếc cầu rất nổi tiếng này đã bị giật sập trong cuộc giao tranh dữ dội năm 1975_ biểu tượng cho sự tàn phá của đất nước Cam Bốt và cũng là bối cảnh của phim The Killing Fields khi quân Khmer Đỏ tiến chiếm Nam Vang ngày 17/04/75. Đây cũng là nơi Sydney Schanberg ký giả New York Times, John Swain ký giả người Anh báo Sunday Times và ba người khác bị quân Khmer Đỏ bắt, suýt bị xử bắn nhưng may mắn họ được Dith Pran viên thông dịch của Schanberg can đảm và lanh trí cứu sống họ trong gang tấc. Câu chuyện nghẹt thở này cũng được John Swain kể lại một cách chi tiết trong cuốn sách River Of Time xuất bản lần đầu tiên ở Hoa kỳ năm 1997. Mãi tới 18 năm sau, chiếc cầu mới được Nhật giúp tái thiết (1993) tổn phí lên tới 23.2 triệu đôla không bồi hoàn.

CẦU MONIVONG VÀ HAI ĐÁM CHÁY KHẢ NGHI

Còn gọi là cầu Việt Nam, bắc ngang sông Bassac (có tên là sông Hậu khi chảy vào Việt Nam) đông nam Nam Vang theo quốc lộ 1 đi Svay Rieng 110 km và Sài Gòn 220 km. Đây cũng là cây cầu lịch sử diễn ra những trận pháo và cả những trận đánh kinh hoàng trước khi thủ đô Nam Vang thất thủ vào tay quân Khmer Đỏ. Dọc bờ sông Bassac không xa chân cầu là ngổn ngang những khu nhà ổ chuột mà đám cư dân đa số là gốc Việt. Nơi đây lại mới được báo chí nhắc tới qua hai vụ cháy lớn vừa xảy ra.

Hàng mấy chục ngàn người nghèo khổ nhất thủ đô Nam Vang đa số gốc Việt đã mất hết nhà cửa qua hai vụ hỏa hoạn liên tiếp xảy ra vào ngày 26 và 27 tháng 11 năm 2001. Vụ cháy thứ nhất gần khu Nhà Hát Bassac hay còn được gọi là khu Building thiêu rụi hơn 2,200 căn nhà. Vụ cháy thứ hai xảy ra buổi tối một ngày sau đó nơi khu Chhbar Ampoe bên kia cầu Monivong cũng dọc theo bờ con sông Bassac thiêu hủy hơn 1,000 căn nhà khiến một người bị chết cháy. Báo Phnom Penh Post chạy hàng chữ slogan trên trang nhất: Suspicious Fires Raze Slums.

Mang gánh nặng lịch sử nhưng người Khmer người Chăm người Việt vẫn cứ chung sống chan hòa trên Biển Hồ và hai bên bờ con sông Mekong

Biến cố xảy ra trùng hợp với cuộc viếng thăm của Chủ tịch Nhà nước Việt Nam Trần Đức Lương. Theo tin AFP ngày 6 tháng 12 thì các giới chức ngoại giao Tây Phương tin rằng cả hai vụ cháy có ý nghĩa như “một thông điệp rõ ràng gửi tới Hà Nội”. Một số nạn nhân trong vụ cháy ở Chhbar Ampoe quả quyết rằng họ bị đốt nhà nhưng Phó Giám đốc Sở Cảnh Sát Nam Vang lại cho rằng cả hai vụ cháy đều do tai nạn, riêng vụ thứ hai là do nổ bình gas.

Theo một nhân chứng khác xin được dấu tên nói với ký giả Phnom Penh Post “Trong bóng đêm chính mắt tôi thấy bó đuốc từ một con thuyền máy chạy nhanh ngoài sông tung vào, trúng lều của ông Thanh và bốc cháy”. Thanh là tên người đàn ông bị chết cháy. “Giải thích do bình gas bị nổ từ nhà ông Thanh là vô lý bởi vì ông ta thì quá nghèo và bệnh hoạn không có cơm mà ăn phải sống nhờ bà con lối xóm thì làm gì có bình gas.” Một nạn nhân khác nói thêm: “Chúng tôi chỉ có dùng than củi chẳng ai có tiền mà mua nổi bình gas cả. Đã thế đám lính Cứu Hỏa khi tới còn đòi tiền các nạn nhân trước khi chịu phun nước để rập tắt ngọn lửa.”

Khi tôi tới thăm hiện trường hai đám cháy, còn ngửi thấy mùi than khét với ngổn ngang những mảnh vụn gạch vữa, các xà gỗ cháy dở dang, vài miếng tôn cũ cháy đen cong queo, các cây xanh cây dừa chỉ còn trơ thân nám và cháy trụi hết lá. Các gia đình nạn nhân thì đã được tống lên xe đưa ra xa ngoài thủ đô, trên cảnh đổ nát ấy chỉ còn thấy vài ba con chó hoang không biết kiếm thức ăn gì trong đống tro than ấy. Và cũng khó tưởng tượng rằng trên hai diện tích nhỏ hẹp ấy lại có thể là nơi sinh sống ngày đêm cho ngót hai chục ngàn con người không biết từ bao năm rồi.

“Tai Nạn hay Bị Đốt”, bây giờ thì cũng sự đã rồi, việc cứu trợ các nạn nhân lại thuộc trách nhiệm của các cơ quan ngoại quốc như: Dự Án Giảm Nghèo Đô Thị (Urban Poverty Reduction Project), Viện Phát Triển Quốc Tế ( Department for International Development) và Chương Trình Phát Triển Liên Hiệp Quốc (United Nations Development Plan).

Mark Mallalieu, Chủ tịch Viện Phát Triển Quốc Tế Đông Nam Á nói rằng tổ chức ông sẽ xem xét các dữ kiện thu thập được với nguyên tắc chỉ đạo là mối quan tâm giúp đỡ người nghèo... Dĩ nhiên chúng tôi muốn biết điều gì đã thực sự xảy ra và cả những nguyên nhân tiềm ẩn để từ đó chúng tôi có thể đáp ứng một cách thích đáng.

Cầu Monivong còn gọi là cầu Việt Nam bắc ngang sông Bassac (có tên sông Hậu khi chảy vào ĐBSCL) nơi diễn ra các trận đánh kinh hoàng trước khi Nam Vang thất thủ

Hai đám cháy khã nghi liên tiếp xảy ra ngày 26 -27/11/ 2001 trùng hợp với chuyên viếng thăm của Chủ Tịch Nhà Nước VN Trần Đức Lương，khiến hàng chục ngàn người Việt nghèo khổ nhất Nam Vang lại trắng tay

Cảnh hoang tàn ngày hôm sau đám cháy 1 khu cư dân người Việt sau Nhà Hát Bassac Nam Vang

Cảnh hoang tàn của đám cháy ở khu cư dân người Việt gần cây cầu Monivong_như một kế hoạch giải tỏa các khu nhà Ổ chuột Nam Vang

Giải tỏa xong những khu nhà Ổ chuột mà đa số là người Việt nghèo khổ, để Nam Vang chỉ còn những khách sạn Cambodianna 5 sao và Sòng Bài Sinh Thái Naga trên sông để hấp dẫn du khách.

Theo ước tính sơ khởi thì có khoảng 16,500 người chịu cảnh màn trời chiếu đất sau hai vụ cháy. Chính quyền đã di tản ngay số nạn nhân của vụ cháy thứ nhất và phân nửa số nạn nhân của vụ cháy thứ hai ra khỏi thủ đô. Các tổ chức phi chính phủ NGOs thì chỉ trích phản ứng vội vã của chính quyền Nam Vang khi đưa các nạn nhân tới một nơi không có chút tiện nghi sinh hoạt.

Có rất nhiều người vẫn tin rằng cả hai vụ cháy là do bị đốt cho dù Chea Sophara Đô Trưởng Nam Vang không những lên tiếng phủ nhận mà còn dọa truy tố ai loan truyền những tin đồn đãi như vậy. Có ai đốt nhà mà lại công khai nhận tội bao giờ.

Đã từ lâu chính quyền Nam Vang không hề giấu giếm kế hoạch muốn khai quang các khu gia cư hỗn độn thiếu vệ sinh trong thủ đô, bị coi là gây ảnh hưởng xấu trong bước phát triển kỹ nghệ du lịch. Đó là các dải đất dọc theo bờ sông Bassac xuống tận phía nam cây cầu Monivong với đám dân nghèo trong các xóm nhà lá này_ đa số là người Việt, vẫn bị xem như là dân chiếm đất bất hợp pháp.

Cũng theo ký gỉa Phnom Penh Post thì ngay sau vụ cháy, chính quyền Nam Vang đã ngăn cấm không cho các tổ chức quốc tế phi chính phủ tới giúp đỡ các nạn nhân tại chỗ. Họ chỉ được phép tới giúp tại các khu tái định cư xa bên ngoài đường ranh thủ đô. Cho dù có sự can thiệp liên tục của các tòa đại sứ, các tổ chức cứu trợ NGOs với những cuộc điện đàm qua lại nhưng kết quả cũng không hơn gì: vào đêm ngày 3 tháng 12, hơn 500 gia đình còn lại của khu hỏa hoạn bị hốt lên đoàn xe tải đưa tới các khu tái định cư bên ngoài thủ đô. Riêng với những căn nhà chưa bị cháy rụi thì họ được lệnh phải rỡ đi ra khỏi vùng giải tỏa trong vòng 2 tuần lễ.

Các gia đình nạn nhân được đưa tới hai khu ở ngoại ô: khu Anlong Kngah 154 ha, khu thứ hai Anlong Gong nhỏ hơn, cả hai đều không có đường sá và nằm trên một cánh đồng lũ thấp (flood plains). Các chuyên viên cứu trợ ngoại quốc cho rằng cả hai khu đều hoàn toàn không thích hợp cho việc tái định cư và phải cần ít nhất là 6 tháng tu bổ chỉnh trang trước khi đưa dân tới vì đây là hai khu đất hoang không đường sá không chợ búa không trường học không trạm y tế và cũng không có cơ hội về công ăn việc làm nào cho các nạn nhân.

Peter Swan thuộc Nhóm Giảm Nghèo Nam Vang nhận định rằng khi các nạn nhân không có công ăn việc làm nơi tái định cư thì sớm muộn họ cũng tìm cách bỏ đi. Swan nhắc tới kinh nghiệm vụ hỏa hoạn hồi tháng 5 năm 2001 cũng ở xã Bassac khiến hơn 500 gia đình trở thành vô gia cư, họ bị đưa về Chungruk một khu đất khó sống xa thủ đô không có chút tiện nghi và không có công ăn việc làm tại chỗ: kết quả là hơn phân nửa đã rời khu tái định cư này.

Việc tức khắc tống đám dân nghèo ra khỏi Nam Vang, dồn họ vào những khu đồng hoang có nguy cơ tạo nên vòng đai những khu nhà ổ chuột bao quanh thủ đô. Giải pháp tốt nhất là bước đầu lưu giữ họ trong các căn nhà tạm trú ngay trên vùng mới bị cháy; giúp các nạn nhân vẫn giữ được công ăn việc làm và con cái họ vẫn có thể tới trường đi học.

Chính quyền Nam Vang đã tạo nên cái vòng luẩn quẩn _ vicious cycle của sự nghèo khó. Và người ta lại đang làm như vậy đối với ngót 20 ngàn nạn nhân nghèo khổ mà đa số là người Việt trong vụ hỏa hoạn vừa qua.

Trải qua bao nhiêu bước thăng trầm của đất nước Cam Bốt, đám người Việt tha phương này lúc nào cũng chỉ là một thứ “công dân hạng hai” trên xứ Chùa Tháp và nơi quê hương Việt Nam từ xa thì cũng không có dấu hiệu của một vòng tay rộng mở hay chút tình cảm cưu mang họ.

TƯỢNG ĐÀI CHIẾN THẮNG VIỆT NAM - CAM BỐT

Năm 1979 hơn 100,000 quân Việt Nam tràn sang đánh bại quân Khmer Đỏ và chiếm đóng Cam Bốt.

Năm 1989 sau hơn 10 năm chịu nhiều tổn thất và cả do áp lực quốc tế Việt Nam phải rút quân về, để lại một chính phủ Hun Sen được coi như thân Việt Nam. Nơi sào huyệt Pailin tây nam Cam Bốt, lực lượng Khmer Đỏ tiếp tục bị phân hóa và suy yếu, với Ieng Sary nhân vật số 2 hồi chánh, Son Sen bị Pol Pot hành quyết và rồi chính Pol Pot cũng bị giam lỏng và chết sau đó.

Sau tổng tuyển cử với giám sát của Liên Hiệp Quốc, Hun Sen vững vàng nổi lên như một người hùng_ strongman, tách dần khỏi tầm ảnh hưởng của Hà Nội.

Ở Nam Vang 10 năm sau, ngoài Tòa Đại Sứ, từ hơn 100,000 ngàn quân chỉ còn lại trơ trọi một Tượng Đài Chiến Thắng Việt Nam Cam Bốt trên quảng trường Norodom Sihanouk nhưng không biết còn đứng vững được tới bao giờ.

Khu Làng Nổi của người Việt trên Biển Hồ, di chuyển theo mùa nước lên xuống của con sông Mekong

Ngày 7 tháng 1 năm 1979, ngày quân đội Việt Nam lật đổ chế độ Khmer Đỏ giải phóng Nam Vang ban đầu được coi là Ngày Lễ Độc Lập Cam Bốt. Nhưng kể từ 1993, Nam Vang chỉ coi đó là Ngày Chiến Thắng Chế Độ Diệt Chủng. Bộ Trưởng Thông Tin của Hun Sen đã nghiêm khắc cảnh cáo chủ nhân khách sạn sang trọng Cambodianna_ một liên doanh với Singapore về tội danh xuyên tạc lịch sử Cam Bốt khi cho in trên cuốn lịch 2002 ghi “Ngày 7 tháng 1 là ngày Việt Nam Giải Phóng Cam Bốt”.

Công tâm mà nói, kể cả với những người Khmer chống Việt Nam, người ta không thể không tự hỏi những gì sẽ còn tiếp tục xảy ra cho người dân Cam Bốt nếu vẫn còn phải sống dưới chính quyền diệt chủng Khmer Đỏ trong suốt 10 năm ấy nếu quân đội Việt Nam không tràn qua “xâm lăng Cam Bốt”. Vừa yêu vừa ghét / ambivalence đó là tâm trạng phức tạp của những người Khmer sống sót đi ra từ Những Cánh Đồng Chết.

Nam Vang ngày nay _ giống như Lào, không chỉ đang xa dần Việt Nam mà còn lựa chọn một tư thế thách đố với Hà Nội và để càng ngày càng rơi sâu vào quỹ đạo của Trung Quốc.

NGƯỜI VIỆT TRÊN VÙNG ĐẤT KHỔ

Người Việt ở Cam Bốt sống dọc theo hai bên bờ sông Mekong sông Tonle Sap và Biển Hồ tuy đã trải qua nhiều thế hệ nhưng lại khác với cộng đồng người Hoa dễ dàng hội nhập, đám người Việt này luôn luôn bị nghi kỵ và cả thù ghét. Họ bị người Khmer khinh thị gọi là “bọn Yuon” có nghĩa là “bọn Bắc”. Người Thái Lan cũng chẳng ưa gì người Việt nhưng đã không có những biểu hiện thù hận bạo động như ở Cam Bốt. Cáp Duồn là những đợt người Khmer nổi dậy tàn sát cắt cổ người Việt không phải chỉ có trên đất nước Cam Bốt mà ngay cả nơi ĐBSCL trong “Mùa Thổ Dậy” là những ngày đẫm máu kinh hoàng nếu đã phải trải qua thì chẳng thể nào quên.

Giữa cao điểm của cuộc Chiến Tranh Việt Nam cho dù trên danh nghĩa đồng minh nhưng chính quyền Lon Nol thân Mỹ cũng đã phát động một cuộc tổng ruồng bắt và cáp duồn người Việt khủng khiếp nhất trên quy mô cả nước. Đến thời kỳ Khmer Đỏ, một số lớn người Việt cũng đã bị thảm sát qua các cuộc tẩy sạch chủng tộc / ethnic cleansing. Thực sự không có thống kê chính xác con số người Việt sống sót hiện còn sinh sống trên đất Cam Bốt: từ 200 ngàn tới 1 triệu trong tổng số 11 triệu dân Cam Bốt chỉ là phỏng đoán.

“Chống Việt Nam” bằng bất cứ giai thoại nào đúng hay sai vẫn luôn luôn là một chiêu bài ăn khách và thu phiếu cho bất cứ cuộc vận động tranh cử nào ở Cam Bốt. Khó mà tìm được một người Cam Bốt nói tốt về người Việt Nam nào đang sống trên đất nước của họ. Một thành viên nhóm bảo vệ nhân quyền đã kể lại với ký giả báo Far Eastern Economic Review (1994): Nếu có được quyền lựa chọn thì đa số người Khmer đều muốn tống xuất tất cả người Việt ra khỏi Cam Bốt.

Cả đến những vụ thanh toán giết tróc giữa những người Khmer với nhau, cũng được ghép cho nét thù hận của kẻ phản bội do hợp tác với người Việt _ mà họ gọi là bọn “xác Khmer hồn Việt”.

Tinh thần Bài Việt của người Khmer có cội rễ trước khi người Pháp đặt chân tới Đông Dương khi mà Cam Bốt luôn luôn bị xâu xé bởi hai quốc gia láng giềng lớn hơn là Việt Nam và Thái Lan. Riêng Việt Nam, qua chính sách bành trướng thời Minh Mạng đã thiết lập nền bảo hộ trên đất Chùa Tháp không chỉ nghiệt ngã mà còn đầy tính cách trịch thượng khoa trương như “Bọn rợ Miên nay là con cái trẫm, phải dậy dỗ và giúp chúng thấm nhuần các tập tục của ta.” Các quan triều Nguyễn từ Trương Minh Giảng tới Bảo Hộ Thoại Ngọc Hầu đã cai trị đất nước Cam Bốt bằng bàn tay sắt với một chính sách rất ư là hà khắc. Những điều sai trái này đã tích lũy tạo thành “mối thù hận lịch sử” và cả thêm nỗi ám ảnh sợ hãi bị người Việt tiếp tục chiếm đất và xâm lấn.

Rồi tiếp nối bằng chính sách chia để trị của người Pháp lại càng đào sâu mồi thù hận đã có sẵn. Tưởng cũng nên nói thêm là ĐBSCL vẫn được người Khmer coi là thuộc Cam Bốt bị sát nhập vào lãnh thổ Việt Nam bằng cuộc Nam Tiến của người Việt. Đối với người Khmer và cả người Chăm thì Nam Tiến thực chất chỉ là một cuộc xâm lăng bành trướng và chiếm đất.

Nói chung cuộc sống của cộng đồng người Việt tha hương trên đất nước Cam Bốt đã chẳng dễ dãi hay vẻ vang gì. Đa số sống bằng nghề hạ bạc / chài lưới, buôn bán nhỏ hay làm thuê làm mướn. Nếu vẫn sống ở quê hương Việt Nam, họ cũng chẳng thể khổ hơn như vậy. Hơn 70% số gái điếm kể cả vị thành niên đang hành nghề ở Cam Bốt là người Việt. Một số không ít còn vị thành niên mới được mua từ ĐBSCL đưa qua ngả biên giới. Một con số làm nhiều người ngạc nhiên và cả gây đau lòng cho những ai vẫn hãnh diện là hậu duệ của các thế hệ khai phá Nam Tiến.