Chú Thích
.
❖1 Chữ “khốn” (困) bên trong bộ “khẩu” có bộ “mộc”, tượng hình cái cây ở trong khoảnh sân, còn chữ “tù” (囚) bên trong bộ “khẩu” có bộ “nhân”, tượng hình một người bị giam nhốt.
❖2 Biệt đội Phi Hổ (Flying Tigers) là một cánh quân tình nguyện Mỹ chi viện cho Không quân Trung Quốc để chống lại phát xít Nhật trong Thế chiến II, được chỉ huy bởi thiếu tá Claire Lee Chennault.
❖3 Công ty trách nhiệm hữu hạn Tập đoàn xe hơi số 1 Trung Quốc (China FAW Group Corporation).
❖4 Joseph Needham (tên chữ Hán là Lý Ước Sắt) là một nhà hóa sinh, sử gia và nhà tội phạm học người Anh, nổi tiếng về những nghiên cứu về lịch sử và khoa học Trung Quốc.
❖5 Hiết sơn đỉnh hay còn gọi là mái cửu tích, là một dạng kiến trúc phổ biến rộng rãi trong truyền thống kiến trúc phương Đông, từ hoàng cung cho đến dân gian, từ chùa tháp cho đến công sở, nhà dân, đâu đâu cũng thấy sự hiện diện của thể loại kiến trúc này.
❖6 Đồng thu được từ quá trình nghiền vụn khoáng thạch nhờ sức gió, do nước Xiêm La (tức Thái Lan ngày nay) triều cống nhà Minh, thường dùng đúc lư hương.
❖7 Người Hán ở các vùng phía Bắc Trung Quốc có tục mặc trang phục hoặc đeo đồ trang sức màu đỏ vào năm tuổi để tránh hung giải hạn, cầu bình an.
❖8 Loại lư đồng nổi tiếng được đúc dưới thời vua Tuyên Đức nhà Minh, được coi là đỉnh cao trong việc đúc lư đồng.
❖9 Tư Mẩu Mậu đỉnh là cổ vật đồng điếu có kích thước lớn nhất trên thế giới, được đúc dưới thời nhà Thương của Trung Quốc.
❖10 Một nhân vật lịch sử cổ đại Trung Quốc, ông là một nhà triết học, nhà mưu lược, có rất nhiều học trò giỏi, trong đó bốn học trò nổi tiếng nhất đều là trụ cột các nước: Tô Tần, Trương Nghi, Bàng Quyên, Tôn Tẫn.
❖11 Thường được dùng trang trí phần vai và chân của đồ gốm sứ thời Nguyên. Là đường viền trang trí gốm tám cánh sen, trong mỗi cánh lại vẽ thêm hoa lá, đóa mây, ngọn lửa v.v...
❖12 Một hình thức văn học truyền miệng của Trung Quốc, vừa kể vừa hát.
❖13 Một hình thức biểu diễn hài kịch thời Tống, thời Nguyên phát triển thành hát kịch, mỗi vở có 4 màn chính, đôi khi phần mở đầu hoặc giữa các màn có phần đệm.
❖14 Quan Công đánh Tần Quỳnh là một vở tấu nói do bậc thầy tấu nói Trương Kiệt Nghiêu sáng tác và biểu diễn, về sau được Hầu Bảo Lâm - nghệ sĩ tấu nói nổi tiếng của Trung Quốc - cải biên lại rồi đưa lên truyền hình, nên rất nổi tiếng. Quan Công là tướng nhà Hán, Tần Quỳnh là tướng thời Đường, cách nhau cả 500 năm lịch sử, làm sao gặp mặt được. Nên vở tấu nói này đầy tính châm biếm.
❖15 Tên cô gái này là Cao Hưng, còn một âm đọc khác là cao hứng.
❖16 Một kẻ lêu lổng chơi bời, từng làm đến chức Hữu thừa tướng, đã góp phần lớn vào việc đẩy nhà Nam Tống đến bước diệt vong.
❖17 Sứ đấu thái là loại đồ sứ trang trí kết hợp kỹ thuật vẽ màu dưới men (thanh hoa) và vẽ màu trên men, được tạo ra vào những năm Tuyên Đức, thịnh hành vào những năm Thành Hóa thời Minh.
❖18 Niên hiệu của Minh Hiến Tông (1447-1487).
❖19 Niên hiệu của Minh Thần Tông (1563-1620).
❖20 Niên hiệu của Minh Mục Tông (1537-1572).
❖21 Ngày 5/11/1924, tướng Lộc Chung Lân dẫn khoảng hai mươi viên quân cảnh kéo vào Tử Cấm Thành đuổi Phổ Nghi ra khỏi cung.
❖22 “Tương Tử” đồng âm với “rương, hòm” trong tiếng Trung.
❖23 Vương Thế Tương (1914-2009) là học giả văn hóa lịch sử, nhà sưu tầm văn vật nổi tiếng Trung Quốc.
❖24 Mao lư nghĩa là lều tranh.
❖25 Một trong những mãnh tướng giỏi nhất của nhà Tào Ngụy, từng lập được nhiều chiến công hiển hách, đặc biệt là trong trận Hợp Phì với quân Đông Ngô. Ông đã đánh cho quân Đông Ngô của Tôn Quyền tan tác, khiến các tướng lĩnh Đông Ngô khiếp đảm, trẻ con Đông Ngô nghe nhắc tên Trương Liêu ban đêm còn không dám khóc.
❖26 Các bộ phận thuộc kết cấu mái nhà theo phong cách nhà Huy.
❖27 Hai địa danh thuộc tỉnh Thiệu Hưng.
❖28 Hán tự: 年.
❖29 Hán tự: 製.
❖30 Một truyện ngắn nổi tiếng của Lỗ Tấn.
❖31 Một dạng chế phẩm từ nhựa thông.
❖32 Người xưa dùng cọng cỏ thi để lập quẻ Dịch xem bói, gọi là bói cỏ thi. Muốn bói cỏ thi, người ta dùng 50 cọng cỏ gọi là thẻ. Số 50 gọi là số đại diễn, số đại diễn này do số 5 và số 10 ở giữa Hà Đồ nhân với nhau mà thành. Nó gồm đủ Thái Cực và Vạn Hữu. Vì thế trước khi lập quẻ, phải để riêng 1 thẻ sang bên, tượng trưng cho Thái Cực, còn lại 49 thẻ tượng trưng cho Vạn Hữu.
❖33 Trong cuốn Danh gia cổ vật - Hôi của Đông lăng, Dược Lai được giới thiệu là con út của Dược Thận Hành, có lẽ tác giả đã nhầm lẫn về vai vế của nhân vật này.
❖34 Tiểu thuyết võ hiệp của nhà văn Kim Dung.
❖35 Một xá bằng ba mươi dặm.
❖36 Trong tiếng Trung, chữ “phúc”đồng âm với từ “con dơi”, nên dơi thường được đưa vào làm họa tiết trang trí trên rất nhiều trang phục và vật dụng. Khay bát phúc là khay vẽ tám con dơi.
❖37 Một câu trong bài “Chiêm lĩnh Nam Kinh” của Mao Trạch Đông.
❖38 Một công cụ thường dùng trong hàng hải để đo góc kẹp giữa hai vật thể có thể trông thấy bằng mắt thường.
❖39 Trích trong bài từ “Thanh ngọc án - Đêm Nguyên Tiêu” của Tân Khí Tật, bản dịch Điệp Luyến Hoa.
❖40 Lý thuyết trò chơi là một nhánh của Toán học ứng dụng nghiên cứu các tình huống chiến thuật, nhằm tối đa hóa thành quả các bên nhận được. Ban đầu được phát triển như là một công cụ để nghiên cứu hành vi kinh tế học, ngày nay Lý thuyết trò chơi được sử dụng trong nhiều ngành khoa học, từ Sinh học tới Triết học. (Theo Wikipedia)
❖41 Cân bằng Nash là một định lý trong Lý thuyết trò chơi. Định lý này được đặt tên theo John Forbes Nash, người đề xướng ra nó. Được dùng để nghiên cứu các chiến thuật sao cho sự lựa chọn là tối ưu. (Theo Wikipedia).
❖42 Sonar là một kỹ thuật sử dụng sự lan truyền âm thanh (thường là dưới nước) để tìm đường di chuyển, liên lạc hoặc phát hiện các đối tượng khác ở trên mặt, trong lòng nước hoặc dưới đáy nước, như các tàu bè, vật thể trôi nổi hoặc chìm trong bùn cát đáy, v.v... (Theo Wikipedia).
❖43 Hoàng đế thứ hai của nhà Minh, cháu nội Minh Thái tổ. Sau khi ông lên ngôi ít lâu, Yên vương Chu Đệ chú ruột ông làm phản, đánh vào kinh thành, nhưng không bắt được ông. Có tin đồn ông đã tự thiêu, cũng có tin ông đã cạo đầu đi tu hoặc chạy ra hải ngoại nuôi chí lớn giành lại thiên hạ. Về sau Yên vương Chu Đệ lên ngôi, tức Vĩnh Lạc đế, đồn rằng ông từng sai thái giám Trịnh Hòa ra biển tìm kiếm Kiến Văn đế để diệt trừ hậu họa.
❖44 Một con thần thú trong thần thoại Trung Quốc.
❖45 Bộ phận quan trọng nằm dưới đáy thuyền theo trục dọc, kéo dài từ trước ra sau, đóng vai trò như xương sống của một con thuyền.
❖46 Tiểu Lý phi đao là tên một tiểu thuyết võ hiệp của nhà văn Cổ Long, từng được xuất bản tại Việt Nam dưới tên Đa tình kiếm khách vô tình kiếm, trong đó nhân vật chính là Lý Tầm Hoan, sở trường ném phi đao bách phát bách trúng, được ca tụng là “Phi đao Tiểu Lý, một khi rời tay, không trật phát nào”.
❖47 “Gió hiu hiu hề, nước sông Dịch lạnh ghê, tráng sĩ ra đi, không trở về” tương truyền là hai câu hát của Kinh Kha khi được đưa tiễn đến bờ sông Dịch, chuẩn bị lên đường hành thích Tần Thủy Hoàng (chép trong Sử ký của Tư Mã Thiên, phần Kinh Kha truyện).