11. Một Đời Để Học

Thường thường mỗi khi tôi tốt nghiệp một trường, học thêm được một nghề mới thì cuộc đời tôi cũng từ đó mà nhanh chóng thay đổi theo. Nhưng lần này, lấy được bằng master, electrical engineering, cuộc đời tôi lại không thay đổi mấy, chỉ từ viết sách chuyển sang viết program. Biết mình cũng chẳng tài cán gì, nhưng cứ đổ thừa tại vì thời thế đẩy đưa, cho đỡ ngượng ngay cả với chính mình. Đổ thừa tại Bell System bị breakup. Đổ thừa cho AT&T, American Telephone and Telegraph Company đang trên đà xuống dốc. Tối ngày chỉ nghe tin đóng cửa hết plant này tới plant khác, consolidation, lay-off, bảy tám chục ngàn nhân viên mất việc, vậy thì lên sao được. Nhớ ngày nào nhận việc, tưởng là ký hợp đồng đời đời, kiếp kiếp nào ngờ chưa được mười năm đã thấy rạn nứt, lung lay. Được một điểm là mấy xếp lớn đối xử với tôi cũng rất công bằng, họ giải thích:

– Mày muốn được thăng chức lên lương thì mày phài đổi đi nơi khác. Còn mày muốn ở đây thì mày chỉ làm những gì xưa nay mày vẫn làm thôi. Không tìm đâu chỗ trống mà đôn mày lên. Tùy mày, nếu mày muốn đi thì tao sẽ tìm job cho mày đi, mày muốn ở lại thì đương nhiên mày có job ở đây rồi.

Tôi suy nghĩ mấy ngày đêm rồi quyết định: không dám liều một lần nữa. Không dám rời bỏ tiểu bang North Carolina, tiểu bang có hoa dogwood, state flower, và chim cardinal, state bird, đã bắt đầu trở nên thân thuộc, ràng buộc với mình. Hoa dogwood là một loài hoa nở vào mùa xuân giống như hoa mai bên nhà. Nhưng khỏi cần tuốt lá vì bên này có sẵn mùa đông. Hoa dogwood thường có bốn hoặc năm cánh và có hai loại: màu trắng và màu hồng. Cây lớn, tàn rộng cùng cỡ như cây mai. Hoa dogwood nở rất lâu tàn, có khi cả tháng. Lẽ dĩ nhiên ở North Carolina nhà nào cũng có trồng mặc dù giá bán rất đắc, bốn năm chục đồng một cây con cao khoảng một hai thước. Vào mùa xuân, cái đẹp của dogwood không những chỉ ở trưóc sân mà còn phải nói là ở ngoài rừng. Dogwood rừng không ai trồng mà mọc lềnh khênh, làm sực nhớ những cây mai rừng nở đầy hoa ở ngoài vườn hoang vào những dịp Tết. Rừng thưa trắng điểm một vài cành hoa thì đúng hơn nếu cụ Nguyễn Du có sống ở xứ này, xứ của dogwood. Vào mùa thu, cái đẹp của dogwood là sự đổi màu của lá. Từ xanh đổi sang nâu, từ nâu đổi sang tím, rồi từ tím đổi sang đỏ mới chịu rụng. Lá rụng hết rồi dogwood vẫn còn đẹp vì có trái dogwood. Trái đỏ như hột cườm nhưng lớn hơn, to bằng mút đũa, chi chít khoe màu trên cành. Mỗi cánh hoa của mùa xuân vừa qua bây giờ được thay thế bằng một cái trái. Năm cánh hoa cô đọng lại thành một chùm năm trái trông như một loài hoa nhỏ mới lạ. Chẳng biết hoa dogwood tiếng Việt gọi là gì

Còn chim cardinal là một giống chim có lông đỏ tươi như máu. Trên đầu có một chòm lông cao như cái mào gà. Chim cardinal và blue jay là hai loại chim lớn, cỡ con bồ câu ra ràng, có màu sắc sặc sỡ nhất thường thấy ở vùng này.

Nếu còn trẻ, còn độc thân thì chắc chắn tôi đã vọt đi hãng khác mất rồi, có ai cam tâm nhìn mình rơi vào cảnh thiếu đất dụng võ. Đằng này, kinh nghiệm một lần di chuyển là một lần thất bại cũng đã có nhiều rồi, từ hồi còn ở Việt Nam kia. Ba lần dọn nhà cũng bằng một lần cháy nhà, và đâu ai muốn bị cháy nhà. Đi thì lương có lên nhưng chưa chắc đời sống sẽ thoải mái hơn về mặt kinh tế, còn khổ hơn là khác nếu bị đổi về những vùng có giá sinh hoạt cao. New York, New Jersey chẳng hạn. Và lại, không an cư thì không lạc nghiệp, mà bản thân mình cũng đã mỏi gối chồn chân. Tiến thoái lưỡng nan, tạm thời tôi đành chấp nhận cái chức vụ đụng ceiling của tôi. Không bao lâu nữa thì ngày được quyền hưởng pension cũng sẽ đến. Dục tốc bất đạt, chờ, chừng nào tới đó hẳn hay.

Bởi không mấy gì thay đổi nên tôi tự hỏi: tại sao mình không tiếp tục học thêm? Xưa nay mình vẫn trường kỳ chiến đấu trên mặt trận sống còn này của dân tị nạn thì bây giờ tại sao không. Nên nhớ rằng sự học là bơi lội trong dòng nưóc ngược, nếu dừng lại là thụt lùi. Và không ai lại muốn mình bị thụt lùi. Nhưng, từng tuổi này mà vẫn còn phải đi học? Học xong rồi để làm gì? Phải biết, càng cao danh vọng càng nhiều gian nan, chi bằng ngày hai buổi đi làm, chiều chiều xách vợt ra sân đánh tennis, vừa sảng khoái tâm hồn vừa khỏe khoắn tấm thân. Hơn nữa, phải để dành cho con cháu nữa chớ, không sợ mình hưởng hết lộc trời của tụi nó sao?

– Ở nhà nghe em đậu bằng Tiến Sĩ ba má mừng lắm, em có định học lên Thạc Sĩ hay không, ở bên này bây giờ người ta gọi là Phó Tiến Sĩ rồi Tiến Sĩ. Cha mẹ nào chẳng mong cho con cái được đi học thành tài, đến nơi đến chốn. Nhất là ba má mình ước vọng lại càng cao. Ngày xưa ba má mình chỉ vì không rành chữ nghĩa mà nhiều lần bị người ta lường gạt, làm khó dễ. Chính vì vậy mà ba má đành hy sinh tất cả để đổi lấy một điều: dốc lòng cho chị em mình ăn đi học. Rán học đi em!

Mấy anh chị em lớn, chị Kim, chị Cúc, anh Tấn và tôi có sống với nhau một thời gian dài xa nhà trọ học, nên tôi hiểu bà chị thứ ba của tôi muốn nói gì với tôi. Hồi xưa, chị thấy tôi học khá, nhiều lần nhắc nhở và ngụ ý rằng chỉ có tôi là người như có khả năng làm rạng rỡ gia tộc, tông môn. Nhưng, cũng tại thời thế lúc bấy giờ đưa đẩy, tôi bỏ học đi lính, chị tôi buồn lắm nhưng chị biết làm sao hơn. Bây giờ cũng vậy, thư nào của chị từ Việt Nam gửi sang đều kèm theo vài câu nhắn nhủ, khuyên lơn về vấn đề học hành. Chị còn nói thêm:

– Bây giờ mới thấy lời nói của thầy năm Ẩn là đúng, ông thầy địa lý biết đọc sách Tả Ao, đã nghiên cứu cuộc đất để xây kim tĩnh cho ông nội mình đó, em còn nhớ không? Ông nói rằng với thế đất ông nội nằm, thì bên con trai nếu võ nghiệp không làm quan lớn thì văn nghiệp sẽ đỗ đạt cao, còn bên con gái thì có tiền, giàu có. Anh hai Cư, anh của chị Kim Sa, Kim Phụng đã lên trung tướng, và cô Năm mình cũng đã chẳng giàu nhất quận? Chỉ có một điểm xấu mà thầy năm Ẩn cũng cho biết luôn là nếu tinh hoa của thế đất phát tiết quá nhanh thì con cháu đời sau sẽ không giữ được luân thường đạo lý, con cháu trong dòng họ dám lấy nhau bậy bạ cũng chưa biết chừng. Em nghĩ coi, ai lại đem luân thường đạo lý mà đánh đổi với danh vọng giàu sang. Vậy mà hồi đó từ bác Hai cho đến cô Tám ai ai cũng đồng ý. Cũng may thanh thế của gia đình, dòng họ bây giờ đã suy sụp rồi, không đợi tới ba đời đâu, cho nên chuyện trái luân thường đạo lý không thấy xảy ra.

Không hiểu cái ảnh hưởng của thiên văn, địa lý có xa hơn nửa vòng trái đất hay không mà bây giờ nghe nhắc lại tôi cũng cảm thấy chút ít bồn chồn trong bụng. Đã ba chục năm hơn rồi chớ đâu có phải mới ngày hôm qua. Tôi còn nhớ mang máng ông thầy năm Ẩn đã khăn gói đến ăn ở nhà ba má tôi cả tháng, tối ngày lang thang khắp làng khắp quận để kiếm hàm rồng. Hàm rồng đâu không thấy, nhưng có tin đồn: rồng nổi ở miệt Hòa Bình. Đám nhóc tụi tôi đâu có chịu bỏ lỡ cơ hội ngàn năm một thuở này, bèn đeo xe đò đi coi. Xuống xe còn phải lội bộ đường vườn hai ba cây số về hướng An Thanh Thủy mới đến nơi. Tưởng là con nít thôi, ai dè người lớn đi coi cũng đông nghẹt.

Không phải một mà đến hai con rồng, một con trong nhà từ cửa cái chạy xuống nhà bếp, và một con ngoài gò mả đá ong phía sau vườn. Hai cái đầu rồng chắc nổi cao lắm, nhưng đã bị ai san bằng chỉ còn mấy sợi râu, mấy đường gân đất, ngoằn ngoèo. Thân rồng thấy rõ hơn với những vảy rồng, những mô đất bằng bắp chân, ôm nhau khít khao, đều đặn. Có người không tin là rồng vì tại sao thân rồng chỉ nổi lên trên lối đi từ nhà trên xuống nhà dưới, nền đất đi nhiều ngày nó cũng vồng lên, họ nói như vậy. Nhưng còn con rồng ở ngoài vườn, cũng vồng lên như vậy mà đâu có ai đi, thì giải thích làm sao?

Điều tôi hết sức ngạc nhiên không phải là con rồng nổi mà là anh chủ rồng, anh ba Xuân, lại là con nuôi của ba má tôi kêu ba má tôi bằng cậu mợ. Chỉ tại anh tò mò hỏi tới hỏi lui mới lòi ra việc này, chớ lúc đó tôi còn nhỏ đâu để ý gì đến chuyện bà con, thân thích. Với lại đi coi rồng nổi là đi lén, ở nhà không ai biết, và sợ bị đòn nên tôi cũng muốn dấu. Dấu đầu lòi đuôi, nhưng, tôi được anh chủ rồng tiếp đãi hết sức nồng hậu, có nước trà bánh ngọt ở phòng khách, có trái chín cây ở ngoài vườn.

Dân chúng khắp cả quận lúc đó chia làm hai phe bàn tán, giải đoán thiên cơ giùm anh ba Xuân: một phe cho rằng rồng nổi là chủ nhà phát tài thành triệu phú, còn phe kia cho rằng rồng nổi là chủ nhà tán gia bại sản. Mãi gần nửa năm sau mới biết phe nào trúng phe nào sai. Phải biết rồng nổi là đại nạn. Vì cách đó không lâu Việt Cộng bỗng nhiên lấy vùng này làm căn cứ địa. Địa danh là Hòa Bình mà chẳng hòa bình chút nào hết. Những cuộc hành quân càn quét xảy ra như cơm bữa đến nỗi dân làng phải bỏ làng ra đi không còn một mống. Anh ba Xuân lúc đầu chạy ra nhà ba má tôi tá túc, rồi sau đó thấy việc trở về quê cũ làm ăn khó như đi lên trời, nên lập nghiệp luôn ở xóm đầu cầu trên. Lúc ở đậu nhà ba má tôi, anh ba Xuân không có chuyện gì làm, tối ngày đi đầu trên xóm dưới bàn chuyện thiên hạ, thời cuộc rồi đâm ra nổi tiếng tài hoa, văn chương lưu loát, lý luận hồn nhiên khiến ai cũng nghe, cũng thích. Tôi thì tôi không nghe đâu, và tôi chỉ thích anh làm diều cho tôi thả, làm kẹo kéo cho tôi ăn, kẹo kéo kéo bằng cây đinh đóng vô cây cột.

Kim tĩnh của ông nội tôi được xây trên phần đất trước cửa chùa Bàn Bà trước khi ông nội tôi chết khoảng hơn mười năm. Thế đất này hiển nhiên không phải là hàm rồng, đất ở vùng đồng bằng đâu đâu cũng bằng phẳng, đuôi rồng dợn lên còn không nổi nói gì nguyên cái hàm rồng, đầu rồng. Phước đức ông bà mặc may còn thanh tịnh vì còn gần chùa chiền, nhang khói. Kim tĩnh xây theo tướng đất đã đành, nhưng ước vọng của những người lo cho người nằm xuống có thành hay không cũng còn bị ảnh hưởng bởi nhiều thứ như tuổi tác, ngày giờ chết … Còn nhiều điều quan trọng hơn nữa, chẳng hạn lúc hạ huyệt cái hòm của ông nội tôi lại xuống trịch sang bên phải một chút, vậy mà bác Hai tôi bảo để nguyên, không xê dịch đi đâu hết. Tại sao lúc hạ huyệt phải thả êm xuôi một lần thôi? Có người bàn nếu để như vậy con cháu gái sau này sẽ lấn lướt con cháu trai. Bây giờ tôi thấy cũng hợp lý lắm vì có lần con nhỏ em kế tôi, con bé Gấm, lấn lướt tôi thấy rõ, nó nói khác với bà chị thứ ba của tôi một trời một vực:

– Anh Năm à, nghe anh học hành đỗ đạt, làm ông này chức kia mà sao coi bộ anh làm tiền không bằng người ta, không bằng mấy người làm nghề tay chưn. Tiền bạc, quà cáp của anh gửi về nhà cũng chỉ như một giọt mưa trong cơn nắng hạn, không bằng một góc của chị Bé Tư con dượng ba Tí hồi xưa bán bar lấy Mỹ, làm ở nhà ai cũng buồn…

Thôi, chết rồi, nó nói cũng đúng lắm chứ chẳng sai. Ở điểm này, chính tôi tôi cũng buồn vô hạn. Chỉ có tôi mới hiểu cho tôi: sự thực hay phũ phàng. Đâu phải có bằng cấp cao là đào được nhiều tiền ở cái xứ này đâu. Mình ở bên này biết vậy mà vẫn nghe đau đớn, xót xa làm sao. Việt Nam mình từ Bắc vô Nam như cái túi lủng đáy, biết bao nhiêu tiền của đổ về mà không biết chạy đi đâu. Thời buổi này không mấy ai nghĩ đến chuyện cứu nhơn độ thế xa vời nữa, chỉ biết cứu độ gia đình mình mà thôi. Vậy mà than ôi, riêng tôi, thân tôi như cánh nhạn lẻ loi đã không làm nổi mùa xuân cho gia đình.

Phải lo làm giàu đi chớ. Mình học đủ thứ, nào transistor, chip, microwave, fiber optic, semiconductor theories …, thì mình phải biết engineering cho được một cái “máy làm giàu” chớ. Nhỏ cũng được, không cần lớn. Có thấy không, vai mang túi bạc kè kè, nói bậy nói bạ thiên hạ nghe rầm rầm. Bây giờ khởi sự cũng chưa muộn mà. Nhưng làm sao làm giàu? Chỉ cần có gan thì làm giàu thôi sao? Nói như vậy thì dễ quá, bà con mình qua đây đã làm giàu hết trọi rồi.

Tôi bắt đầu nghiên cứu, đi sâu vào vấn đề. Ở Mỹ muốn làm giàu lẹ trước tiên phải kể đến nghề buôn bán nhà cửa, bất động sản. Nước lã khuấy nên hồ, của ngao giao cho cò, mình làm thân ngư ông đứng giữa hốt bạc. Cái nhà là nhà của ta, Mỹ trắng Mỹ đen làm ra, bán cha lấy tiền bỏ túi, muôn năm xa nước non nhà. Tôi bèn tham khảo ý kiến với thằng Jim, thằng bạn làm chung sở, hiện giờ đang có cả trăm căn nhà cho mướn. Nó cũng chẳng dấu nghề:

– Chuyện mày nghĩ tới thì cũng có cả chục thằng tại hãng này đang làm. Cái khó là mày có chịu làm 14, 16 tiếng một ngày hay không và phải có số vốn chừng mười ngàn trở lại. Trước hết mày phải mua nhà cũ, sửa ra mới, rồi bán lại lấy lời. Vốn nhỏ, phải cần cash flow. Bao giờ có vốn kha khá mới mua nhà cũ, sửa ra mới, rồi cho mướn như tao. Mấy thằng mướn nhà trả tiền nhà, trả tiền mortgage cho mày, chờ năm bảy năm sau bán lấy lời, lời to. Với điều kiện, một tháng 30 ngày mày chịu khó đi hầu tòa với tụi nó hết 20 ngày. Nó không trả tiền nhà mày phải làm sao, lôi nó ra tòa. Đuổi nó đi nó không đi mày phải làm sao, lôi nó ra tòa. Tụi nó phá nhà mày phải làm sao, lôi nó ra tòa. Ỏ đây mày không làm gì được tụi tenant ngoài việc lôi nó ra tòa. Tòa xử xong đôi khi nó không thi hành lệnh tòa, lại phải lôi nó ra tòa lần nữa. Trừ khi mày đem shotgun hoặc karaté ra nói chuyện với tụi nó thì chắc có khác chút đỉnh. Nhưng, chuyện đó còn lâu đối với mày. Chuyện hiện tại là mua nhà cũ, sửa ra mới, rồi bán lại. Mua nhà cũ là cả một nghệ thuật, chiến thuật. Phải biết thiên thời, địa lợi, nhân hòa thì sau khi sửa chữa xong mới có hi vọng bán gấp được. Tới đây, còn phải kể đến số mạng nữa, kẹt chừng nửa năm không bán được thì tiền vốn đã vơi đi một phần tư rồi …

– Thôi, đủ rồi. Tao hiểu rồi.

– Mày còn muốn mua nhà, bán nhà nữa hay không? Tao chưa đến 40 mà tóc bạc trắng như vầy thì mày biết vui sướng cỡ nào.

Làm giàu kiểu này coi bộ phiêu lưu quá. Miệng lưỡi mình làm sao hơn Mỹ mà đi nói chuyên bán buôn với tụi Mỹ. Tôi có gan đầy mình đi nữa cũng chưa dám nhảy vô chia phần với lũ này … Hay là mình chỉ làm công việc sửa chữa, remodeling, lấy công làm lời chắc ăn hơn. Tôi lại đi tham khảo với một người bạn Việt Nam đã có kinh nghiệm trong nghề.

– Nghề này thì chỉ là nghề tay trái thôi. Để dành làm ca hai thì được chứ làm full time thì chê, không đủ sống đâu. Chính moa từ chỗ phá nhà, sửa nhà mà bây giờ phải đi dán giấy vách tường thôi. Mười bốn, mười lăm đồng một cuộn, dễ ăn hơn. Rảnh thì làm không rảnh thì thôi. Khỏi phải lo gần lo xa chi cho mệt, hết cái nhà này không có cái nhà khác để dán cũng không đến nỗi chết đói. Nghề phụ mà. Vậy mà cũng còn bị cạnh tranh sát ván đó chớ. Đàn bà Mỹ rảnh chồng, rảnh con làm cái nghề này thiếu gì. Tụi nó không có con mắt thẩm mỹ bằng mình đâu, nhất là dán giấy ca-rô, coi vậy chứ không phải dễ, sai một chút là người ta biết ngay. Chồng mí con phải để ý đến ánh đèn nữa kia, xuôi ánh đèn nguyên tấm tường không thấy một mối nối. Bây giờ có ngon thì đi thầu dán giấy mấy cái development mới, hoặc mấy cái apartment mới. Có chừng ba bốn chục nhà hay năm bảy chục căn apartment thì sống vững cả năm, tường mới tấp giấy vô dán khỏi phải gỡ giấy cũ, nó sướng cha đời…

– Vậy sao hồi đó giờ anh không đi thầu?

– Thầu cái mẹ gì cha. Ít ra cha phải có một cái công ty đỡ đầu, có tên tuổi, có văn phòng hẳn hòi thì mới nói chuyện với người ta được chớ. Ai mà tin cái thằng dân ngu khu đen như mình. Hay là cha đứng ra lập hãng đi rồi moa sẽ làm cho cha, hai đứa mình ăn chia cũng được lắm đó.

Nói kiểu này thì cũng trớt lớt luôn. Chỉ có mười ngàn tiền vốn mà bỏ ra lập hãng thì không ổn rồi, nội chuyện mướn chỗ làm văn phòng mỗi tháng một ngàn đồng trở lên chưa kể điện nước, năm tháng không thầu được một mối nào, tiền vốn đi đong hết phân nửa. Làm công đã khó, làm chủ chắc phải khó hơn. Sổ sách, kế toán, thuế má, chi thu còn mệt nữa … Hay là mở tiệm bán thực phẩm Á Đông, bán không chạy đem về ăn dần cũng không đến nỗi lỗ. Tôi bèn đi tham khảo ý kiến một người bạn Tàu lai Việt.

– Tui sắp sửa đóng cửa mà ông đòi mở tiệm thì trước sau gì ông cũng sẽ đạp cứt tui thôi. Mới bán có bốn tháng mà tui lỗ bốn ngàn đồng rồi đó ông ơi. Mười hai ngàn tiền vốn, bây giờ kiểm kê hàng hóa chỉ còn có tám ngàn nằm trên kệ. Mà ông khỏi cần mở tiệm chi cho mất công, tụi Lào sắp mở một tiệm, rồi tụi Kampuchia cũng sắp mở một tiệm riêng của tụi nó nữa. Tui biết, trước sau gì tụi nó cũng đóng cửa hết trọi cho mà coi. Ở đây đâu có bao nhiêu người ăn nước mắm, đâu có đông như bên Cali mà ham. Lấy công làm… lỗ, lỗ bự, chứ chẳng thấy lời, tiền thuê chỗ nuốt ông như rắn nuốt trứng sống.

Chưa bàn được câu nào đã thấy dội ngược. Những gì mình suy nghĩ, thiên hạ đều đã suy nghĩ tới, và còn hơn mình một bực thiên hạ đã nhảy ra làm thử rồi. Mà sao cứ nghe toàn là khó khăn, thất bại. Chẳng lẽ trời không đãi ngộ đám dân lành đầu đen.. Hay chỉ còn một cách là mở quán ăn Việt Nam! Nhưng, tìm đâu ra thợ nấu, và mướn ai chạy bàn? Chằng lẽ cho vợ nghỉ sở đứng nấu cho con bỏ học chạy bàn? Còn cái gì cũng thuê hết thì dù có làm được đi nữa, rốt cuộc rồi ai ăn ai hường?

Tôi chịu thua, không nghĩ ra cách gì khác hơn nữa. Tóm lại, vấn đề engineering một cái “máy làm giàu” là chuyện không phải dễ. Chỉ việc đào đâu ra mười ngàn đồng làm vốn còn nghĩ chưa ra nói gì thành triệu phú. Rõ ếch ngồi đáy giếng. Vậy mà tại sao mấy thằng bạn cùng khóa của mình, tài năng tụi nó cũng đâu hơn mình, lại thành công rực rỡ như vậy. Thằng Bình làm chủ một lượt ba bốn tiệm Bolsa Fabric, Mini, La Parisienne… ở Los Angeles, thằng Hoàng làm chủ hai ba tàu cá, vựa cá ở San Francisco … Người ta không những có gan mà còn phải có số nữa, số đẻ bọc điều. Nếu đúng như lời thầy năm Ẩn nói, thì đám con cháu trai của ông nội tôi rồi cũng chẳng ai làm giàu được, chẳng ai cải được số trời.

Võ nghiệp không làm quan lớn thì văn nghiệp cũng đỗ đạt cao, võ nghiệp bây giờ không còn nữa, chỉ còn văn nghiệp thôi. Vậy thì con đường mình xưa nay vẫn đi, cứ đi. Rồi tôi tin lời thầy năm Ẩn một lần nữa, chịu mất 25 đồng non-refund processing-fee, nộp đơn tiếp tục học lên để lấy Ph. D. tại North Carolina State University, ở thành phố Raleigh, North Carolina. Chặng đường chót của người học trò. Chẳng biết mình có còn khả năng học hỏi nữa hay không, và trong thời hạn ấn định tối đa sáu năm mình sẽ thành Ph. D. candidate nổi hay không, nhung cứ làm liều… Cho trọn kiếp một đời để học. Thành tài hay không một phần còn phải nhờ vào ý chí và lòng tin của mình. Cũng giống như một đời để viết, thành danh hay không một phần cũng nhờ vào cuộc sống và số phần của mình. Và cũng giống như một đời để tu, thành chánh quả hay không một phần cũng nhờ vào căn duyên và nhân quả của mình. Thử nghĩ coi:

Xưa nay Tiên Phật hằng hà

Cũng là người thế tu ra mới thành.

Nguyễn Tấn Hưng

1988