10. Nghiệp dĩ

Trận chiến cuối cùng rồi cũng sẽ đến với người học trò: interview tìm việc. Tôi chuẩn bị rất sớm, từ đầu semester sau cùng, ở nhiều mặt trận lớn: IBM, Digital, Honeywell, Hewlett Packard, Sperry Univac, NCR.., những hãng tên tuổi có quân đội tiền phương tại Silicon Valley. Chiến sĩ ta luôn luôn cứng rắn, ra đi thề đem chiến thắng trở về, tuy nhiên vẫn hay dễ dàng đầu hàng vì chiến dịch rỉ tai:

– Anh đừng có xin đi về mấy thành phố lớn, New York, Chicago, Los Angeles… Ở thành phố lớn thiên hạ hay đua chen, không thích hợp với mình đâu.

Tôi cũng ừ ừ, à à với vợ tôi cho có lệ, chứ đi đâu chẳng được, nơi nào chả là quê hương một khi mình đang là dân tị nạn. Cần nhất là có hãng nào nó “lượm” mình hay không cái đã. Và tôi được ba hãng offer.

Hãng thứ nhất chẳng cần đi đâu xa, Nuclear Power Plant của Omaha Public Power District Co. cách trường chừng ba chục miles. Lương cao, benefit hậu. Chỉ tội cái vụ Three Miles Island mới nổ cách đó không lâu, radiation cũng còn lơ lửng trong đầu. Thêm cái vụ đi “ca” như sĩ quan trực trung tâm hành quân thì cũng chẳng có gì mới lạ, hấp dẫn cho lắm. Đi học thêm một năm nữa, có lương, mãn khóa đi làm một tuần ba ngày, còn hai ngày tiếp tục học lên Master. Nghe bùi tai quá, vậy mà vợ tôi bác bỏ ngay:

– Tự nhiên đâm đầu vô chỗ chết. Thiếu gì nghề, thiếu gì chỗ để làm, ai lại đem mạng mình thí cho trái bom nguyên tử.

Cũng có lý. Hãng thứ hai là IBM, field engineer.

Cũng chẳng phải đi xa, chỉ vòng vòng mấy tiểu bang ở vùng Mid-west này. Lương bết, nhưng có nhiều cơ hội tiến nhanh, tiến xa nếu mình có khiếu về problem shooting. Đi du lịch thường xuyên, trung bình khoảng hai phần ba thì giờ làm việc. Vợ tôi cũng kết luận gọn một câu:

– Công việc này cũng chỉ thích hợp cho những người độc thân, anh có vợ con đầy đàn mà còn muốn sống giang hồ, rày đây mai đó coi sao được.

Cũng không xong. Hãng thứ ba là Hewlett Packard, computer support specialist. Danh xưng nghe xôm trò như vậy nhưng thực ra chỉ là thợ sửa computer. Học bốn năm rồi cũng ra làm thợ. Ừa, cũng thợ, nhưng sang hơn, thợ này đi làm có thắt cà vạt. Lương xấp xỉ 20K là có giá cho thời 80. Nhưng phải đi xa, về tuốt miệt San Jose, về thành phố lớn. Tôi phải trấn an vợ tôi rằng San Jose cũng chỉ là một thành phố nhỏ thôi, nếu không tính các thành phố dính liền lân cận, Santa Clara, Sunnyvale, Mountain View, Palo Alto … Và tôi cương quyết bảo vợ tôi rằng:

– Nhứt quá tam, lần này nếu em chê nữa thì anh chỉ còn có nưóc trở về Việt Nam làm trưởng ty điện lực mà thôi.

Ngày mặc áo thụng, mang hia, đội mão làm lễ ra trường của tôi cũng tuần tự trôi qua và tất cả đang chuẩn bị di tản về Cali, về miền đất hứa của dân Việt Nam. Huỳnh, cô em vợ qua một lượt với tụi tôi hồi năm 75, lúc này đã có gia đình, có nhà cửa riêng nên ở lại Sioux City. Tuy nhiên, đại gia đình đã tăng cường thêm hai đứa em vợ, một gái một trai còn độc thân trong kỳ vượt biên đợt một. Kỳ vượt biên thứ hai cách đó vài tháng thì có thêm bà chị vợ với đứa cháu trai. Toàn là bên vợ, bên tôi cũng vượt biên, cũng hai lần nhưng bị bể, và hai đứa em bị tù mới xui. Tóm lại tổng cộng nguyên gia đình bây giờ là mười người.

Tôi bán chiếc xe của tôi cho bà hàng xóm để lấy tiền xăng và đổi chiếc wagon của vợ tôi để lấy chiếc Van loại maxiwagon lớn nhất của hãng Plymouth cho có chỗ ngồi thoải mái. Ba ông mục sư của ba nhà thờ lúc mình mới tới cũng đổi đi xứ khác hết rồi. Ông Barrow, sau bốn chục năm giảng đạo đã hưu trí và trở về Anh Quốc sống gần với đám con ở Luân Đôn. Ông Moreland, về quê vợ trên xứ đồi núi Rocky Mountain, thành phố Denver, Colorado. Và ông Hanson, cũng đã đi về miền Đông, thủ đô Hoa Thịnh Đốn. Nhớ ngày nào mình mới tới, bây giờ lại ra đi. Buổi từ giã sponsor nghe buồn như xa xứ lần thứ hai. Đứng trước máy vi âm nói được mấy câu rồi bỗng nhiên nghẹn lời, nước mắt chực trào ra. Cũng là công ơn của nhà thờ. Tôi nghĩ nếu không có sponsor hỗ trợ thì tôi cũng chẳng làm nên trò trống gì. Nhưng, họ rất hãnh diện về thành quả của tôi, họ coi đây như là một phần thưởng lớn lao cho toàn thể giáo dân.

Hãng đồng ý trả tiền chi phí dời chỗ định cư cho hết gia đình mười người. Đồ đạc đi trước người đi sau. Chiếc United Van Lines của hãng đưa tới, hàng chất lên chiếm chưa hết một phần tư chỗ trống, mới hay gia tài của mình thực sự chẳng có bao nhiêu. Người đi thì có nhiều cách trả, nhưng tôi vẫn thích cách tính theo đầu người, vừa gọn vừa sòng phẳng. Hai vợ chồng hai đứa con là năm mươi bốn đồng một ngày, sáu người còn lại mỗi người mười hai đồng một ngày vị chi là bảy mươi hai đồng, mười người một trăm hai mươi sáu đồng một ngày, đi mấy ngày cứ thế mà nhân lên, khỏi cần tính bằng máy tính, tính nhẩm cũng xong. Đó là phần ăn uống, tắm rửa, ngủ nghê còn phần xăng nhớt thì tính riêng.

Theo luật giang hồ mình phải đi tối thiểu ba trăm miles một ngày, nhưng tôi thấy sức mình có thể đi gấp đôi mức ấn định. Từ Vermillion đi San Jose khoảng một ngàn tám trăm miles, vậy là chỉ cần ba ngày hai đêm. Dự trù ngủ đêm đầu tại Denver, Colorado luôn tiện đến thăm gia đình ông Moreland, ông mục sư nhà thờ United Methodist. Đêm thứ hai sẽ ngủ motel tại Salt Lake City, Utah, khoảng đường này đi chậm lại vì có nhiều chỗ thăm viếng, có Rocky Mountain National Park và có Dinosaur National Monument. Hết ngày thứ ba thì sẽ tới Executive Inn, trên đường El Camino Real, Moutain View, là chỗ tôi đã ở trong dịp đi thăm viếng hãng trước đây.

Đến lúc lên đường mới thấy sáu trăm miles là dài, chạy sáu mươi lăm, bảy chục miles một giờ cũng phải mất mười tiếng. Nhưng phải rán thay phiên nhau mà chạy để đến nơi cho kịp giờ. Dọc đường cũng ghi nhận được vài điểm nhỏ. Chẳng hạn, ở ngoại ô Denver đồng không nhà trống, le que mấy bụi cỏ cháy nắng của mùa hè. Rocky Mountain, không khí khô loãng, nhiệt độ gần cả trăm độ F mà vẫn thấy mát. Con đường xuyên qua Hồ Muối (Salt Lake), thẳng băng, xa tít, như chun xuống đáy hồ. Qua vùng sa mạc Nevada khô cằn sỏi đá, phải dòm chừng những bảng báo hiệu những đoạn đường hay có bão cát, để đề phòng bất trắc xảy ra. Cho đến vùng Oakland, tụi tôi mới vòng lên cầu Richmond – San Rafael, rồi từ San Rafael đi xuống San Prancisco bằng cầu Golden Gate. Cầu Richmond – San Rafael lại dài hơn cầu Golden Gate nhiều. Và cầu Golden Gate hình như lúc nào cũng khuất trong sương mù? Xong, theo xa lộ 101 đi lần xuống chỗ ở trọ.

Tôi được hai tuần để tìm chỗ ở thực thụ. Trong hai tuần lễ này hãng bao ăn uống tại quán ăn có đèn mờ mờ nằm luôn trong khách sạn. Tiền ăn và luôn cả tiền típ cứ tiếp tục tính vô trương mục có số khắc sẵn trên chìa khóa phòng. Tôm hùm, càng cua, bò bít tết ăn hoài mỗi ngày cũng ngán, phải đi kiếm tiệm Việt Nam ăn phở, hủ tiếu, cơm sườn cho nó hợp khẩu. Lấy receipt đưa cho hãng là xong. Ăn ở quán ăn Việt lại rẻ hơn quán ăn Mỹ nhiều, tiết kiệm dùm cho hãng vậy. Nhìn chung, ăn ở theo kiểu tạm thời này hoài cũng sướng, cũng thần tiên.

Khỏi phải làm gì hết, chỉ việc đi tìm nhà để mướn mà cũng lãnh lương. Nhà ba phòng ngủ trung bình khoảng sáu đến tám đồng một tháng. Nhưng, muốn bước chân vô nhà thì phải có tháng đầu, tháng cuối, và một tháng tiền cọc cho khổ chủ. Tròm trèm hai ngàn đồng đi tuốt luốt. Cái này mới đưa mình vào thế kẹt, khi không đưa tiền cho thiên hạ giữ ngang sao được. Không thèm mướn, đi kiếm nhà mua luôn. Kêu ERA, Century 21 …, tới motel dẫn đi coi nhà. Văn phòng của mấy ông, mấy bà realtors thường ở trên những building bằng kiếng cao chót vót mấy từng mây. Nhìn xuống thành phố xung quanh thấp lè tè mà thấy ngộp.

– Tiền lương của mày như vậy, gia đình mày đông cỡ đó, ai cho mày vay tiền mua nhà. Chỉ còn cách là assume loan mà thôi.

– Chớ mượn loan FHA không được sao? Ơ Vermillion, South Dakota, tao cất cái nhà mới tinh không tốn một đồng xu. FHA cho tao mượn loan một trăm phần trăm kể cả tiền lệ phí cho thằng cha luật sư lo giấy tờ. Hai năm tụi nó kiểm lương một lần, lương tao thấp, chính phủ trả cho tao hơn phân nửa kia mà. Ở đây không có chương trình đó sao?

– Mỗi tiểu bang một khác. FHA ở đây cũng có, nhưng mày down ít lắm là mười phần trăm, căn nhà một trăm ngàn thì phải có tối thiểu mười ngàn tiền mặt. Đó là chưa kể tiền closing-cost, luật sư … Và mày phải làm đơn, chờ cứu xét, chấp thuận…

Hai ngàn đi mướn nhà còn thấy chới với, nói chi đến mười ngàn tiền down. Mướn nhà đã khó, mua nhà lại càng không phải dễ, vậy mà rốt cuộc tụi tôi vừa mướn vừa mua được một căn nhà trong vùng Evergreen mới lạ, rent with option to buy. Bill, thằng realtor gốc xứ lạnh Minesota, hoạt động lẹ thiệt, hay thiệt. Contingent, bảy mươi lăm ngàn, mua với điều kiện tôi bán được nhà tôi ở Vermillion. Hiện tại bốn trăm rưỡi một tháng, vô ở như nhà của mình, khỏi phải tháng đầu, tháng cuối, deposit gì hết… Chỗ ăn chỗ ở cũng tạm yên, tôi mừng mà hãng chắc cũng mừng. Từ nhà chạy đến hãng mất khoảng nửa giờ lái xe, đường xa lộ cũng không đến nỗi khó khăn gì cho lắm.

Không hiểu lúc phỏng vấn, phỏng vấn viên ghi nhận khả năng của tôi như thế nào mà bây giờ xếp giao cho tôi nhiệm vụ sửa power supply. Nhìn chung quanh mấy đứa không có bằng, hoặc chỉ có bằng hai năm thôi mà tụi nó sửa memory board, disk drive … rần trời, chẳng coi cái station của mình ra thể thống gì hết. Thấy lép vế quá xá. Đã vậy, nói là chuyên viên sửa power supply cho ngon, thật ra mình chỉ làm theo mấy cái test procedures đã viết sẵn trong cuốn manual thì biết ngay bộ phận nào hư, lấy cái mới thay vào. Công việc làm như cái máy đâu cần phải bốn năm ra trường. Không có gì challenge hết. Chán.

Ngày hai buổi đi làm trở về nhà, không khí gia đình còn làm mình chán hơn. Mười người chỉ có một người có job. Đi xin job cũng phải chờ thời gian, đi xin trợ cấp xã hội cũng phải chờ thời gian. Chờ đến bao giờ thì cạn túi, đói? Mười người sống một đồng lương! Tôi phải làm cho tôi bận rộn để đỡ nghĩ quẩn, bèn phá cái “den” để làm thêm một phòng ngủ nữa. Cây ván đó, tháo ra đóng lại, của đó làm đó không mua chác gì hết. Rồi dọn dẹp, sửa sang vườn tược. Nhà của người ta cứ tưởng là của mình, cũng thấy khang trang, cũng thấy vừa ý.

Gọi điện thoại cho những người quen qua đây trước, mới biết mình ở xa khu Việt Nam. Gặp lại anh Lộc ở Alcester, ngày xưa cũng làm thợ hàn như tôi, đâu cần phải học hành gì bây giờ đi hàn xe thiết giáp cho hãng FMC mười bốn, mười lăm đồng một giờ, tiền lãnh ra nhiều hơn lương kỹ sư. Gặp lại vợ chồng anh Kiệt ở Beresford ngày nào mới qua không có công ăn việc làm phải bỏ sponsor trôi dạt về đây, bây giờ vừa ăn welfare vừa mở tiệm hớt tóc tại gia sống cũng dư dật. Hóa ra mình chậm tiến đến độ như đi thụt lùi chỉ vì bốn năm mãi lo dùi mài kinh sử. Chán chưa. Ngày xưa tôi khuyên anh Kiệt ra sao thì bây giờ ảnh cũng khuyên lại tôi y hệt như vậy:

– Chú Năm à, ai mới qua đây cũng phải vậy thôi. Từ từ rồi mình mới tạo dựng cơ nghiệp được.

Mà tôi nào có mới qua, tôi qua đã năm năm rồi kia mà.

Vợ tôi bắt đầu phàn nàn về San Jose vì San Jose không phải là một thành phố nhỏ như vợ tôi mong muốn. Những bức tường bị ai vẽ bậy, viết bậy như nhắc nhở vợ tôi rằng đây là một thành phố xô bồ không thua gì New York, Chicago … Rồi phiền nhứt là đi đâu cũng bị xếp hàng. Chỉ có việc trả tiền mà cũng phải chờ đợi dài người, tiệm thực phẩm cũng vậy mà tiệm hàng hóa trong mấy shopping center cũng vậy. Tệ hại hơn, tiền của mình mình lấy mà cũng phải chờ đợi, vì ở nhà bank cũng thế thôi. Đâu có cảnh chờ đợi kiểu này ở Vermillion, South Dakota đất rộng người thưa. Lại thêm con người ở đây rồi như không còn tình cảm, người nào như cũng gấp rút, vội vã, chạy đua với cuộc đời. Thì giờ đâu mà nghĩ tới người xung quanh.

– Em đã nói với anh là ở thành phố lớn thiên hạ hay đua đòi, bon chen. Mình không phải típ người này, chạy qua đây làm chi cho mang họa.

Mà mang họa thật khi nghĩ đến đám con của tụi tôi. Bây giờ đang nghỉ hè, vài ngày nữa đến lúc tụi nó đi học thì học trường nào, khu nào, ai đưa đón hay vẫn đi xe buýt. Nghe nói tụi học trò Việt Nam ở đây đi học ngày nào cũng đánh lộn với tụi Mễ, tụi Mỹ. Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng rồi lũ con của mình cũng trở thành những tay đánh đấm thiện nghệ cho mà coi. Đó là chưa dám nói tới vấn đề xì ke, ma túy …

Bao nhiêu chuyện dồn dập không có cách nào giải quyết ổn thỏa ngoại trừ con đường trở về South Dakota. Nơi đó tôi có nhà cửa, có sponsor, có công ăn việc làm, con cái của tôi cũng quen trường học, quen thầy cô. Không phải bận tâm nhiều. Phải quyết định trước khi quá trễ, trở về hay không? Tôi biết càng ở đây lâu như càng lún sâu, và tôi đã có quyết định ngay ngày hôm sau, tôi xin nghỉ việc. Thằng manager chưng hửng:

– Mày nói giỡn chơi? Mới làm một thời gian ngắn mà xin nghỉ việc sao được. Mày có trở ngại gì về vấn đề tiền nong để lo cho gia đình thì nói tụi nó, tụi nó mở trương mục cho mày vay nhẹ lời. Mày làm việc giỏi, ba tháng nhất định mày sẽ được tăng lương. Hewlett Packard là hãng tốt mà, đâu có ai mà đòi nghỉ ngang xương như mày đâu. Mày suy nghĩ kỹ lại đi.

Tôi đã suy nghĩ kỹ rồi, và tôi viết vào tờ resignation lý do tôi xin nghỉ việc: “California chưa phải là miền đất hứa”.

Tôi rút quân về cố quận không kèn không trống, nhưng trong lòng tôi cảm thấy thư thả, hân hoan. Đồ đạc cho một mớ, bán một mớ, gia tài bây giờ thu gon lại chỉ còn một chiếc U-Haul nhỏ kéo theo xe Van. Tụi tôi đi vòng cầu San Mateo qua đường 17 bọc lên Oakland. Dọc hai bên đường, những đám cỏ vàng như trải thảm xen lẫn với những lùm cây xanh tươi nối đuôi nhau chạy lùi về phía sau. Trong khoảnh khắc đã trở thành dĩ vãng, đời đời buồn thảm.

Chuyến đi nhận việc đã trở thành một chuyên nghỉ hè dài hạn đầy kỷ niệm với những danh lam thắng cảnh của nước Mỹ mà tụi tôi đã đi qua. Trên đường về, tụi tôi đã vòng lên hướng Idaho Falls để ghé vào Grand Teton Lake, rồi đến Yellow Stone National Park thuộc tiểu bang Wyoming. Không hiểu vì sự thất bại còn vương vấn hay vì ảnh hưởng của thiên nhiên hùng vĩ, bao la, huyền bí mà lòng tôi như chùng xuống. Quả thật, những cột nước geyser xịt cao từ lòng đất, những bong bóng của bùn non sôi sục bên đường, và vách đá cheo leo nhìn xuống dòng thác nước sâu thẳm hàng ngàn thước đã đưa tôi vào lối mộng:

Thiên thai tìm chẳng đâu xa

Đá Vàng ngoạn cảnh cũng là cõi tiên

Không tu bỗng tựa thánh hiền

Núi sông gấm vóc một muền ngao du.

Tiếp theo là Dinosaur Pass, ngọn đèo cao chót vót, quanh co, khúc khuỷu ở vùng Sheridan, Wyoming làm tôi sực nhớ bận nào mình qua đèo An Khê từ Qui Nhơn lên Pleiku, qua đèo Hải Vân từ Đà Nẵng ra Huế. Chỉ khác một điểm, bây giờ tôi là tài xế và đang lái xe chạy chậm như rùa bò, không như những anh tài xế thuộc lòng đường miền Trung ôm vô lăng chạy như gió. Đất nước mình cũng muôn ngàn cảnh đẹp, hùng tráng, nguy nga mà mình đâu đã có dịp thăm viếng hết một lần. Tiếc thay!

Trở về nhà, sponsor tay bắt mặt mừng, thua keo này bày keo khác. Tuy nhiên cũng có một vài người không đồng ý chuyện bỏ job về ngang, trách. Đám con tôi được gặp lại bạn bè tưởng chừng như đã xa nhau hằng mấy năm, vui mừng, hớn hở. Phần tôi, tôi tức tốc gửi resume đi khoảng 20 hãng khác, chi nhánh khác rồi nằm nhà chờ đợi. Mùa này là mùa cà và dưa hấu. Tất cả đi vô ruộng hái cà, 5 xu một cân, hái dưa hấu, 5 đồng một pick-up, kiếm tiền cũng đủ sống. Hái cà phải rửa tay bằng cà, hái dưa phải rửa tay bằng dưa mới sạch, đó, kinh nghiệm của mấy người nông dân Mỹ xài sang. Bên mình cà, dưa không có mà ăn của đâu đem ra rửa tay, chọi lộn.

Bốn năm tuần sau, tôi có ba chỗ mời tới phỏng vấn và thăm viếng hãng: Boeing, ở Seattle, NCR ở Witchita, và Westemn Electric ở Winston Salem. Rồi trong hai hãng offer, Boeing và Western Electric, sponsor khuyên tôi nên chọn Western Electric mặc dù hãng này trả lương thấp hơn một chút. Western Electric nằm trong Bell System, và Bell System không bao giờ chết, ký nhận công việc như ký giao kèo, hợp đồng suốt đời. Boeing nhiều lần không bid được contract của chính phủ, lay-off luôn cả kỹ sư.

Vậy là chuẩn bị đi Winston Salem. Nhưng lần này kinh nghiệm hơn, chỉ hai vợ chồng và đám con tôi đi trước, phân nửa gia đình còn lại chờ bán nhà rồi nối gót theo sau. Thêm một lần chia tay, thêm một lần đi nghỉ mát. Chỉ khác là lần này trực chỉ miền Đông. Tôi vòng qua St. Louis, Missouri để thấy tận mắt cái móng cầu vòng bằng đá, và chiếc steam boat với cái xa quạt lớn phía sau đuôi làm chân vịt. Xuyên tiểu bang Kentucky đến thăm Mammoth Cave với con sông ngầm dưới đất, hiden river. Rồi lọt vào Smoky Mountain National Park, nằm giữa ranh giới Tennesee và North Carolina. Bấy giờ là mùa thu, lá rừng mùa thu muôn màu vạn sắc phất phơ trong gió, trên núi cao nhìn xuống cũng tưởng mình đi lạc vào chốn bồng lai. Chính vì vậy nên dân ở đây không gọi tiểu bang North Carolina của họ là miền đất hứa, mà gọi là “God Country”, là xứ của trời, là thiên đường. Thêm một đoạn lái xe trên Blue Ridge Parkway, mới hay Mỹ cũng biết thưởng ngoạn phong cảnh, dám làm đường trên đỉnh núi để dễ ngắm dễ nhìn.

Khác với South Dakota đất trống, khác với California đồi trọc, ở đây cây cối um tùm như rừng, trùng trùng điệp điệp, đến nỗi tôi đến Winston Salem mà tôi không hay. Vùng ngoại ô thành phố, nhà cửa dân cư như mất hút dưới tàn cây, rồi như băng qua một block đường, đùng một cái down town với đám nhà chọc trời nổi lên sừng sũng. Tôi thích God Country là nhờ cây cỏ, nhưng tôi không ưa cái giọng đãi đãi, kéo dài chữ cuối của dân miền Nam. Nó chậm hơn giọng nói Yankee một trời một vực. Và tôi thấy mình hên, được tái sinh trên miền Mid-west, miền đào tạo những anchor-man cho các đài truyền hình.

Hồi còn ở Việt Nam, rất tiếc tôi chưa thấy đôi mắt người Sơn Tây, chưa nhìn cặp mắt đa tình Phú Yên, cũng như không giữ nổi cô gái Bình Định múa roi đi quyền hay người đẹp Hà Đông, thì bây giờ qua đây kiếm cái gì làm của riêng cũng không muộn. God Country chẳng hạn! Hay nhớ em thèm thuốc Winston! Winston, Salem, Raleigh.., có ngờ đâu là những địa danh, là những tên của mấy thành phố chính ở North Carolina, cái tiểu bang đã được ông vua thuốc lá R. J. Reynold đặt trụ sở quốc tế, World Headquarters. Đó là chưa nói tiểu bang này cũng là “thủ đô đồ mộc” của nước Mỹ. Bây giờ tất cả cứ coi là của riêng cũng chẳng ai phiền.

Lần này gia đình tôi được tạm trú ở Sheraton Holtel, cơm nước thì cũng cứ charge vào cái chìa khóa phòng. Nói ra chẳng ai tin, ở đây vật giá rẻ bằng nửa San Jose, California, và rẻ hơn nhiều so với Vermillion, South Dakota. Nhà gạch, ba phòng ngủ, hai ngàn square feet trở lên chỉ mướn với giá hai trăm rưỡi, ba trăm đồng một tháng. Đúng là ở xứ làm gạch không bằng. Đất sét. Xứ North Carolina này đâu đâu cũng đất sét hết. Một màu, đỏ như gạch tôm, vậy mà không hiểu sao lại hợp với cây rừng. Nhờ mưa nhiều chăng? Từ ba chục đến bốn chục inches một năm thì đâu thua gì miền nam Việt Nam.

Việc tìm nhà để mướn không gì khó, vì ở đây không ai đòi hỏi tháng đầu, tháng cuối, deposit. Nhưng ở đây khổ một điểm là mấy đứa con của tôi cứ đòi trở về South Dakota hoài. Tại sao? Tại vì kỳ thị chủng tộc, không ưa Mỹ đen mà cũng không hiểu Mỹ đen. Tụi nó nói chỉ bọn nó nghe mà thôi, giọng Nam rặc mà còn chêm thêm nhiều tiếng lóng. Tôi phải trấn an lũ nhỏ:

– Đi đâu cũng vậy thôi. Ở đây Mỹ đen, ở Cali Mễ đen Mễ trắng, cũng như ở bên mình có Indian đỏ vậy. Trước lạ sau quen, lần lần rồi các con sẽ hiểu rõ hơn.

Đúng vậy, lần lần chính tôi mới hiểu rõ hơn chỗ tôi làm là một trong nhũng trung tâm viết sách lớn nhất của nước Mỹ với khoảng tám trăm writer (thợ viết), hai trăm editor (thợ sửa), và hai trăm supporter, chuyên viên phụ trách về máy móc. Tất cả triệu triệu sách của Bell System đều xuất phát từ đây. Nhưng có chắc Mỹ mướn Việt Nam đi viết sách cho Mỹ đọc không? Chuyện gì lạ vậy? Chính tôi cũng hay tự hỏi mình như vậy. Chắc tụi này thiếu cấp số minority cho nên mới kiếm mình đặng nhét vào chỗ trống. Ban đầu tôi cũng lo lo, văn chương chữ nghĩa của mình chưa đầy lá mít ngay từ hồi ở Việt Nam, làm sao mà làm writer cho được. Ai ngờ viết sách Mỹ dễ như ăn chè. Mấy cuốn manual, step-by-step procedures cho thợ đi sửa máy điện thoại, sửa tổng đài …, đâu có tả cảnh, tả tình gì đâu mà sợ. Mình chỉ lo phần technical còn phần văn phạm, chính tả thì giao cho mấy bà editor. Một năm viết năm bảy cuốn dễ như chơi. Lâu lâu tôi còn mượn lời một nhà thơ Việt Nam, nhà thơ Tản Đà, xì nẹt thằng Mỹ xếp bút của tôi cũng cưu mang cái bệnh hay hối:

– Ê, văn chương chứ đâu phải củi bửa mà muốn có thì có mậy. Phải để cho tao suy nghĩ chớ.

Tôi bắt đầu viết amateur từ năm 67, đến năm 70 thì thật sự gác bút về hưu. Mười năm đằng đẳng trôi qua, bây giờ bỗng nhiên bị bắt viết trở lại, viết chuyên nghiệp. Rồi tính viết cho Mỹ thôi, ai dè trời xui đất khiến lại quay ra viết cho mình, cũng vẫn amateur. Âu cũng là nghiệp dĩ. Nhưng nhờ viết sách không cực khổ gì cho lắm mà tôi còn có sức, còn có thì giờ để tiếp tục học lên. Hãng trả học phí cho mình, mình không đi học cũng uổng. Tôi ghi tên vào chương trình MSEE tại North Carolina A&T State University. Làm professional student? Làm học trò chuyên nghiệp? Lại cũng là nghiệp dĩ.