- 2 -
LÚC hai người đi rồi, Vũ-Đại sai bác Tám sang phòng khách lần lượt mời từng người vào nói chuyện. Đại để với ai cũng một vài câu vắn tắt, minh bạch mà thôi. Trong ba mươi phút, Vũ-Đại đã tiếp xong bảy người khách. Ông liền cởi áo ngoài treo lên mắc và dặn bác Tâm:
– Bất cứ ai đến cũng bảo chờ đến bốn giờ rưỡi.
Rồi ông ngồi vào bàn giấy làm việc. Làm việc cắm cúi đến bốn giờ mới gọi dây nói dặn vợ:
– Mình nhớ bảo tài xế đánh xe đi đón hai con nhé. Nhớ bảo đem mấy cái bánh sữa cho con ăn rồi cho chúng nó lại đây để tôi đưa chúng nó đi bắn. Mình có đi không? Bận thì thôi. À nhớ cho đem cả con Lu con Dick đi. À, nhờ dặn nó đun nước nóng để lúc tôi về pha thuốc tím rửa cái mụn lở cho con Bích nhé.
Ông dặn xong bấm chuông gọi loong-toong.
– Có ai đến không?
– Bẩm thưa ông, mẹ con thầy ký Phùng đến đã lâu nhưng vì ông đã dặn không cho ai vào nên con bảo đợi khi nào ông gọi hãy hay.
– Bác hay nói dài dòng, mất thì giờ. Từ lần sau cấm không được rườm rà. Thì nói ngay, có mẹ con ký Phùng, có phải gọn không? gọi đốc công sang đây. Đi cửa ngoài.
Cánh cửa phòng bên sẽ mở, một người mặc quần áo tây trạc ngoại năm mươi, kính cẩn tiến đến trước mặt Vũ-Đại, đứng im.
– Ký Phùng hoàn số tiền ba trăm chưa?
– Chưa.
– Thế thì bảo trạng sư đem ra toà.
– Vâng.
– Tôi đi xem thấy thợ làm ở Cống-vọng phí vôi cát lắm, gọi cai Tuệ bảo nếu không trông coi cẩn thận, tôi đuổi.
– Vâng.
– Cai Bính xem ra làm việc chăm chỉ, lên lương cho y một tháng hai đồng.
– Vâng.
– Mười hai giờ mai, lò vôi Đáp-cầu gửi vôi lại, bảo cai Ninh cho phu đánh xe ra chở về. Xem tốt, xấu nói cho tôi biết.
– Vâng.
– Viết giấy cho người đốc công ở Trung-kỳ mỗi tuần lễ phải làm một bản thống kê các công việc: làm đến đâu, chi tiêu bao nhiêu, về những món gì, gửi ra cho tôi. Bỏ cái lệ hàng tháng.
– Vâng.
– Viết giấy cho ông ký Hô ở Bình-đà nói nếu pháo điện quang bằng lòng tính sáu hào sáu, toàn hồng thì sẽ đặt làm một vạn thước mỗi thứ để gửi vào Saigon.
– Vâng.
– Viết giấy xuống Hải-phòng hỏi hiệu Lai-thành xem giá lúa chiêm bao nhiêu, có cần mua nữa không?
– Vâng.
– Viết thơ cho các trưởng trại ở Bắc và ở Thái phải cố thu cho đủ lúa vụ chiêm này.
– Vâng.
Vũ-Đại cứ dặn, đốc công Viên cứ lẳng lặng đứng nghe như một cái máy thu thanh mà những tiếng «vâng» đều một giọng y như nhưng tiếng «clac» tỏ cho biết đã thu xong rồi. Vũ-Đại nói đến đấy im. Người đốc công tưởng cũng như mọi hôm thế là xong công việc bèn quay ra. Vũ-Đại liền gọi giật lại:
– À thế nào, bà ấy lên Thái đã về chưa?
– Đã.
– Cháu Minh nó dặn mua những thứ gì có mua được cho cháu không đấy?
– Bẩm hươu con thì chưa ai đánh bẫy được. Chỉ mua được bốn con gà lôi và một con khỉ, đã đưa lại nhà lúc ba giờ rồi.
– Sao lại chỉ có một con khỉ? Chúng nó lại dành nhau ầm ỹ. Nhớ bảo bà ấy có đem hàng lèn bản dặn bọn Thổ khi nào bắt được hươu con bán cho tôi nhé. Đắt bao nhiêu tôi cũng mua. Thằng Bích nó ao ước mãi.
– Vâng.
– Bảo bác Tâm gọi mẹ con ký Phùng vào đây.
Cánh cửa trước buồng giấy mở, một bà già trạc sáu mươi và một chàng trẻ tuổi khúm núm bước vào. Thoạt mới vào khỏi cửa, bà già đã khóc mếu, van vỉ:
– Xin ông sinh phúc cho mẹ con tôi cháu nó trót dại một lần, chúng tôi đã về quê gọi bán nhà, bán ruộng nhưng vì bây giờ đồng tiền hiếm, nên chẳng ai mua, xin ông cho khất đến tháng mười ; thế nào chúng tôi cũng xin cầm, bán, vay mượn, để trả ông tử tế. Nó bây giờ một nách bốn năm đứa con, nếu ông bỏ tù thì đàn trẻ đói rách cả, xin ông rủ lòng thương...
Hình như đã từng quen những thảm cảnh như thế, Vũ-Đại cứ điềm tĩnh như pho tượng. Trên nét mặt lạnh lùng kia không có một chút gì là cảm động. Ông se sẽ bảo bà cụ, tiếng nói cứ từ từ mà phát ra đều đặn như những tiếng tích tắc của cái đồng hồ treo trên tường:
-Tôi mượn hơn 30 người thư ký, hơn 50 người cai, tôi giao hàng bạc vạn cho những người làm công. Nếu ai cũng ăn cắp như con bà thì tôi hết nghiệp. Con bà ăn cắp của tôi hơn 300, tôi đã cho một hẹn thì phải đền lại, thế là tử tế lắm rồi. Nay tôi đã bảo thày kiện đưa ra toà, đó là bổn phận tôi.
Như đã biết tính chủ, nói là làm, thầy ký Phùng sợ cuống quít, vội chạy lại gần, cầu xin:
– Lạy ông tha cho con, thế nào con cũng lo trả ông
Bà mẹ cũng khúm núm lại ngồi xếp ngay xuống sàn, lạy lấy lạy để, nước mắt ràn rụa miệng thì lẩm bẩm:
– Xia ông mở lòng từ bi sinh phúc cho, cắn rơm, cắn có lạy ông...
Vũ-Đại sẽ lấy tay xua bà cụ mà bảo:
– Cụ lạy lạc cũng vô ích. Thầy ấy đã biết tính tôi, nói là làm. Tôi cần phải trị những người làm điều trái để làm gương cho kẻ khác. Nếu bây giờ tôi nể cụ, nói rằng tôi tha, đến lúc cụ yên chí như thế về rồi, tôi vẫn cứ thưa tại tòa thì cụ cũng đành chịu. Nhưng tôi không biết nói dối. Tôi đã thưa, tôi bảo là tôi đã thưa, sau này xử trí thế nào đã có luật pháp.
Ông nói xong đánh diêm châm thuốc lá hút thản nhiên, không biết rằng mình đã nói những câu rất độc địa. Ôi! với con người như thế thì dù kêu van cũng vô ích. Hai mẹ con thầy ký Phùng còn đang ngơ ngác chưa biết là nên đi hay ở thì cánh cửa buồng giấy, bỗng mở toang, hai cái bóng đâm bổ vào, húc phải bà cụ ngã chúi đầu xuống rồi xong lại bá cổ Vũ-Đại hôn lấy, hôn để, bi ba bi bô, líu ta líu tíu:
-Con đi học về đây.
– Thầy đi chơi đi.
– Thầy, ăn bánh sữa không?
– Thầy đánh cờ không?
– Bàn cờ em đâu, lọ kẹo đâu?
– Thầy mở cho em ăn.
Rồi ầm, ầm, hai cái cặp da ném lên bàn, giấy má bay lung tung lên như bươm bướm, những cái chận giấy bằng đá rơi xuống sàn nghe cồm cộp…
Như về mùa hè, trong vườn, cây có đang rầu rĩ về cái nóng gay gắt, bỗng được một trận gió mát thổi đến nét mặt Vũ-Đại đang nghiêm khắc hóa tươi cười. Ông bế hai đứa con cho ngồi lên đùi, hôn mỗi đứa một cái rồi êm đềm hỏi, giọng nói có vẻ ấm áp khác hẳn giọng nói lạnh lùng lúc nãy:
– Sao chúng mày về mà thày không nghe tiếng xe ô-tô?
Thằng Bích sẽ tát yêu vào má bố một cái:
– Không được gọi chúng mày, phải gọi các em.
Rồi lại tát thêm một cái nữa:
– Phải chừa, nghe không?
– Ừ, thì các em, ừ thì chừa.
Thằng Minh là anh thấy thế, liền cự em:
– Sao em lại đánh thày, không sợ thày đau à?
– Đánh cho chừa nói khinh người, đánh nhè nhẹ mà.
Nói xong, thằng Bích trèo ngay lên vai Vũ-Đại, vò tóc cho rối beng rồi cười như nắc nẻ gọi anh mà bảo:
– Anh Minh, trông thày như con sư tử.
– Láo nào, sao em lại gọi thày thế!
Rồi thằng Minh đứng lên trên ghế bá lấy cổ Vũ-Đại vuốt tóc lại tử tế hôn hai bên má, bảo:
– Trông thày như ông Trương Phi. À, thày đánh cờ hùm với em đi, thày giữ hùm nhé. Thầy còn thua em những bốn ván cơ.
– Ăn gian, ba ván chứ!
– Ơ ớ, ba ván trưa hôm qua, một ván hôm nay một với ba chẳng bốn là gì. Mỗi ván một con gà lôi đấy nhé! Thày đã mua cho em chưa?
– Người ta đã đem lại nhà rồi không thấy sao?
– Không em có thấy đâu, em đi học tự hai giờ cơ mà.
– Thế còn con hươu tí hon của em đâu? Có chưa? mua chưa? ở đâu?
– Chưa có.
– Bắt đền thày đấy, em ghét thày rồi.
Nói xong, thằng Bích phụng phịu quay mặt đi Vũ-Đại vuốt ve nó mà bảo:
– Thày đã dặn người ta mua rồi, hễ bao giờ con chịu khó để cho thày rửa khỏi cái mụn ở đít thì người ta mang lại.
– Chỉ ngày mai là khỏi hẳn mà bây giờ cũng « đã khỏi » rồi.
Vũ-Đại mới dơ tay ra định rờ xem thì thằng Bích đã nhẩy bổ xuống sàn, níu lấy áo bố đòi về ngay nhà để xem mấy con gà lôi.
– Chốc hãy về, bây giờ bố con ta hẳn sang cầu Đuống bắn mấy con chim gáy để sáng mai bố con ta nhắm với bánh tây có thú hơn không?
– Em cũng bắn nữa, nghe.
Rồi mãi về chuyện bắn chim, mê về được chạy nhảy ở ngoài đồng, chúng quên hẳn gà lôi và hươu con, chúng đồng thanh nói:
– Ừ đi đi, đi mau lên.
Giục xong, thằng Bích chạy lại mắc kéo lấy cái áo đem đến cho Vũ-Đại:
– Thày mặc áo vào, rồi đi mau.
Vũ-Đại mặc áo xong, chợt nhớ đến mẹ con thầy ký Phùng hãy còn ở đấy:
– Cụ với thầy về đi, nói lắm cũng vô ích.
Bà cụ mặt tái hẳn đi, trên đôi gò má nhăn nheo, nước mắt chảy ràn rụa. Nhưng bà vẫn chưa thất vọng, Bà trông thấy hai anh em thằng Minh nó quấn quít xung quanh ông Vũ-Đại, bà bỗng nẩy ra một ý kiến.
Bà lại gần chúng vái lấy, vái để:
– Hai cậu cứu già làm phúc, hai cậu xin với ông dùm cho.
Thằng Bích thấy thế cười khanh khách
– Bà già, bà ấy lậy con thày ạ.
Thằng Minh lớn hơn, biết hơn, nắm tay bà cụ hỏi:
– Bà làm sao?
– Ông sắp bỏ tù thằng Phùng nhà tôi, nó phải tù thì bốn năm đứa con nó chết đói mất. Cậu xin ông hộ cho tôi.
Bà cụ nói xong khóc nức nở. Bà đã khéo dùng những tiếng cảm động để khêu gợi mối từ tâm của đứa trẻ. Đứa trẻ còn thích gì hơn ăn, thế cho nên nó còn thương ai hơn là người phải nhịn đói ; thằng Minh bèn lên cái giọng ông tướng bảo bố:
– Sao thày lại bỏ tù người ta? để người ta chết đói.
– Nó ăn cắp tiền của thày.
Như chẳng cho sự ăn cắp là một việc xấu mà người ta cần phải trừng trị, vì nó có hiểu ăn cắp là thế nào, nó lại nằn nì với bố:
– Thôi thày không được bỏ tù người ta nữa, em giận đấy. Rồi em không chơi với thày nữa đâu. Thầy không sợ các bé con nó đói nó khóc à? Nó đói, nó khóc như em Bích hôm đi đồn điền, xe hơi chết ở giữa đường ấy.
Vũ-Đại nghe con nói, trông con, thương con mà lại trạnh nghĩ thương đến con người ; gia dĩ thằng Minh cứ nũng nịu nói mãi, ông không nở từ chối bèn bảo:
– Thôi tôi thương bà khoan thứ cho thầy ấy một lần, nhưng phải làm giấy viết nhà đất cho tôi, tháng mười này phải trả tôi tử tế...
Thằng Minh vỗ tay reo lên
– Thày tôi thôi bỏ tù rồi đấy. Mai lại được đi làm lấy tiền mua kẹo cho các bé con ăn rồi.
– Khốn nạn, cậu tính cơm còn chẳng đủ ăn, lấy tiền đâu mua kẹo.
Thằng bé ngạc nhiên. Trong khối óc ngây thơ, nó yên trí là những đứa bé con như nó phải có bánh, có kẹo ăn luôn luôn, nó hỏi:
– Thế làm sao không lấy tiền lương của thày tôi trả mà mua cho chúng nó. Thế chúng nó không khóc à?
– Ông đuổi thằng Phùng nhà tôi đã ba tháng nay còn đâu là lương.
Nghe bà cụ nói, thằng Minh sửng sốt đập vào tay Vũ-Đại:
– Nó ăn cắp thì có làm sao mà phải đuổi nó, thày sao... ác thế?
Thầy ký Phùng đang bồi hồi, nửa mừng nửa sợ, nhưng nghe câu nói ngớ ngẩn của thằng Minh, cũng phải bật cười. Mặt Vũ-Đại đang tươi tĩnh bỗng biến sắc, đôi lông mày cau lại, nhìn ký Phùng cùng thằng Minh một cách nghiêm khắc.
Thầy ký Phùng sợ hãi, cúi mặt xuống. Thằng Minh lại càng sợ hãi hơn nữa. Nó biết thày nó ít khi nhìn nó như thế. Nếu đã nhìn thì không phải béo tay cũng phải quì. Mà đối với đày tớ đã nhìn như thế thì phi phải đánh tất phải đuổi, nó cúi gầm mặt xuống muốn khóc mà không dám khóc.
Thằng Bích cầm lọ kẹo vừa muốn chạy lại đưa cho bố mở, thấy thế cũng không dám cựa cạy trố mắt nhìn.
Vũ-Đại thấy bộ diện hai con như thế bèn hối, hối đã làm cho chúng sợ hãi, hối đã làm cho chúng mất vui. Ông chạy lại bế thằng Minh.
Thằng Bích thấy bố hết giận, hớn hở chạy lại giơ lọ kẹo, bảo:
– Thầy mở cho anh Minh ăn nghe, cho em ăn nghe, đem về cho me ăn nữa nghe.
Vũ-Đại đặt thằng Minh ngồi lên cái ghế nhỏ, rồi lấy con dao nhiếp hí hoáy mở nút lấy kẹo phân phát cho hai con. Thằng Bích nhai kẹo kêu côm cốp, thằng Minh thì ngậm lúng búng trong mồm, chẳng muốn nhai.
Vũ-Đại thấy thương con, ông đang muốn kiếm cách gì để làm cho nụ cười lại nẩy nở trên khuôn mặt đứa con yêu quý, thì vừa lúc ấy, người đốc công đã viết xong bức thư gửi ra Trạng-sư, đem lại cho ông ký. Trong thấy bức thư, một ý tưởng vụt qua óc, một ý tưởng bác ái tha thứ, vì thương con mà thương lây đến con người, vì muốn cho con vui lòng mà ông tha thứ, ông bèn bảo người đốc công:
– Thôi, không kiện nữa, ngày mai lại cắt việc cho ký Phùng nó làm. Lương 35 đồng thì rút xuống 30 đồng mỗi tháng trừ 10 đồng.
Rồi như tức tối khó chịu với mình đã vì đã dễ dãi quá, đã làm một việc rất trái ngược xưa nay chưa từng làm, Vũ-Đại bèn quay sang bảo mẹ con thầy ký Phùng – ý nghĩa câu nói là tha thứ mà giọng nói gay gắt như trách phạt:
– Thôi, cụ với thầy về ngay đi, mai thầy đến mà làm việc.
Đốc-công Viên làm với chủ tám năm nay chưa từng thấy chủ buông tha một thằng ăn cắp nào: đến bây giờ chẳng những buông tha lại còn cho nó làm nữa, ông ngợ như đã nghe lầm, bèn hỏi lại:
– Thưa ông, ngày…
– Thưa với gửi gì, bảo thế nào y như thế.
Xưa nay ông đốc công Viên đã biết tính chủ bảo sao cứ việc nghe mà làm theo, không được hỏi lôi thôi nên lủi thủi trở về phòng, bụng bảo dạ: «Ông chủ mình sao bây giờ lại đổi tính, nhân từ quá»
Khắp các người làm công khi đưọc tin ấy ai cũng mừng cụ Mèo đã đeo tràng hạt, nhưng họ có biết đâu cụ Mèo sở dĩ đeo tràng hạt vì một lẽ khác.
Thằng Minh thấy thế vội chạy lại ôm lấy bố, cắn một cái thật đau vào má rồi ghì chặt lấy cổ. Vũ-Đại đau điếng đi nhưng trong lòng thấy sung sướng lạ thường. Ổng thấy trái tim bé tí tẹo của thằng Minh nó đập mạnh, nó vui sướng mà ông cũng đem cái vui sướng của nó mà truyền sang cho ông. Ông thấy hai cánh tay bé bỏng của nó ghì chặt lấy cổ ông như muốn đem da thịt mình nhập làm một với da thịt ông. Ông thấy hơi thở nhẹ nhàng của nó như một luồng gió ở trên cung tiên đưa đến đã làm cho lòng được mát mẻ thảnh thơi. Ông tự nghĩ:
– Ta không đuổi ký Phùng là một việc rất dại, nhưng cũng không phải là không có ích cho ta, và con ta.
Ông thấy thằng Minh nó không hiểu ăn cắp là một thói xấu, muốn giảng nghĩa cho nó nghe, nhưng suy đi xét lại khối óc, quả tim nó còn trong sạch không thể đem những cái dơ bẩn làm cho nhem nhuốc đi được. Khối óc kia, trái tim kia như một khoảng đất tốt, chỉ nên đem những hạt giống tốt gieo vào, rồi gia công vun xới, bón tưới sao cho đâm chồi nẩy lộc. Một ngày kia nó đã đủ lực lượng để chống chọi với mưa nắng rồi thì có hôi dù muốn xen vào cũng không sao được. Ông nghĩ thế nên chỉ nghiêm nét mặt, nhưng vẫn giữ vẻ âu yếm bảo các con:
– Ký Phùng nó ăn cắp của thày mà thày vẫn cho nó làm, các con có biết tại làm sao không? Tại thày yêu các con mà tha cho nó. Vậy các con phải yêu thày, thương thày, chăm học, nghe lời thày thì thày mới không buồn. Các con phải ngoan thì thày mới vui.
Hai đứa nghe cha nói bèn ngã cả đầu vào ngực,rồi cùng nói:
– Em yêu thày lắm. Em có bao giờ không ngoan đâu.
Vũ-Đại thấy hai con đã vui vẻ bèn bảo:
– Sắp tối rồi, bố con ta phải đi bắn thì mai mới có «chén» chứ.
Ông bế mỗi đứa một bên nách rồi xuống thang. Chúng thích lắm, ghé mồm vào tai ông thổi phù phù.
– Ái, buồn, điếc tai chết, thày tuột tay ngã chết cả bây giờ.