- 4 -

A-nít-xi-mốp, chủ tịch nông trường là loại người nốc rượu vô tội vạ. Ông ta không thấy trong đó một tí gì là đáng chê trách, miễn là mọi việc chạy. Người ta thấy ông ta luôn luôn ở tiệm. Phục phịch, mặt ửng lên cái màu đỏ không lành mạnh, ông làm khổ những người tiếp chuyện vì cái hơi nằng nặng. Mà nào thiếu gì đâu những người phải tiếp chuyện với ông: đó là những nông trường viên có một việc vặt cần được giải quyết: xin nghỉ để ra tỉnh chừng một tuần hay lo việc nhà mình. Họ đãi ông một chầu, ông sẵn lòng để mặc họ làm. Bọn người say vẫn là tốt bụng. Thật đấy.

- Cậu xem, như thế mới gọi là cách lãnh đạo cừ chứ - ông ta vừa nói vừa nhấm nháp cốc bia - ở nông trường lại khối người được huân chương! Và lại có cả một nữ anh hùng nữa! Phải chuyện chơi à? Biết chưa, hôm qua mình đã chỉ định Lu-kô-ni-na làm quản lý cả khu trại. Cần để mọi người tiến chứ, phải không nào?

Ông ta lên mặt, không biết rằng ủy ban huyện đã có đặt vấn đề đưa Ka-ti-u-cha lên thay ông ta. Ngoài cái tật rượu, còn một lý do nữa để truất ông đi: ông Bí thư tỉnh ủy Séc-nép lại thích đề bạt những con người hoạt động, xuất thân trong đông đảo quần chúng. Ông ta thích thấy họ trong các hội nghị, đeo đầy huân chương, huy chương, đầy huy hiệu quốc hội, và biết rằng lúc này do ông sắp đặt trước, họ đã chiếm được những chức vị lãnh đạo cả. Do thế chỉ cần ông nói một tiếng với ông bí thư huyện: “Kìa, tại sao anh chưa đề bạt E-ka-tê-ri-na Rô-ma-nốp-na Lu-kô-ni-na hử? Anh tưởng rằng cái lão say mềm A-nít-xi-mốp kia mà xứng để điều khiển nông trường hẳn?” Thế là tất nhiên A-nít-xi-mốp không được tái bầu nữa.

Lời giới thiệu của ủy ban huyện, tức là một dấu hiệu của tín nhiệm. Những tay giơ lên của anh chị em nông trường tức là một quyết nghị. Và Ka-ti-u-cha phải buộc mình vào một công tác lớn lao và khó khăn: nông trường.

Cứ tối đến, Ma-la-khốp bắt chị ra ngồi ở bàn và đóng cửa lại để không ai đến làm phiền. Trước đây anh đã học xong chương trình phổ thông và hồi ở quân đội anh lại được nâng cao trình độ thêm lên nữa. Anh sử dụng khá dễ dàng những sách nói về nông học do đó có thể giảng giải cho chị tất cả những cái lợi về cách sử dụng đất cát để trồng trọt tiếp vụ và về khai khẩn có kế hoạch. Nhưng Ka-ti-u-cha không quen học tập lại đầy lo âu trong suốt ngày, nên nghe khó vỡ. Cả một lần vỏ ngu dốt phủ kín bộ mặt chị.

- Em không cần đến những món này đâu! Chị nói tức phát khóc lên vì không hiểu - khoa học nói thì chóng vánh lắm! Anh xem, bò của em trông nom nó có cần khoa học đâu mà cũng sản xuất ra năm nghìn lít sữa.

Ma-la-khốp cười, đầy độ lượng:

- Không có khoa học, em tưởng. Ông kỹ sư canh nông không giúp em đấy là gì! Thôi em hãy nghe anh giảng một tí cái đoạn anh vừa đọc được trong sách này. Có một nông trường người ta đã nghĩ ra được một mẹo ranh gớm! Họ đã thiết lập ngay tại chỗ một nhà sản xuất bơ.

Vừa mới đề cập đến vấn đề thiết thực ấy, tất cả cơn buồn ngủ của Ka-ti-u-cha đã tiêu tan đi cả.

- Nào, nào, mình thử nói đi...

Và Ma-la-khốp nói, anh tính thử nếu dựng nhà làm bơ thì tiết kiệm bao nhiêu về vận chuyển, vì hàng ngày không phải chuyên chở sữa nữa và chỉ cần giao bơ đi mỗi tuần một lần. Mấy lại còn được bã sữa cho bò con nữa.

- Cái đó hay đấy!

Mắt Ka-ti-u-cha sáng lên. Thế là chị đem tài hùng biện đó thuyết phục các ủy viên trong Ban phụ trách là cần phải xây dựng nhà làm bơ; chị đi tìm Séc-nép (mà lần trước đã nói với chị: “Cứ việc đến thăm tôi, gọi dây nói, đừng ngại gì cả!”) Và khi chị ở tỉnh về chị đã mang theo hai bộ máy móc.

- Vát-xi-li ạ. Mình chả cần đọc sách gì cho em nữa, cứ xem lấy một mình. Nếu có cái gì hay thì kể lại cho em nghe thôi.

- Không thể thế được! - Anh láy trở lại cái tiếng của Ka-ti-u-cha thường hay nói - sao mình giống y như On-ga thế. Nó cứ muốn có người làm hộ tính...

- Vát-xi-a yêu quý của em - giọng Ka-ti-u-cha mơn trớn. - Nếu em dốt nát là đâu phải lỗi tại em.

- Thì bây giờ em phải đuổi kịp!

- Em đã có khối việc rồi. Thôi, kể đi.

- Được, được. Nghe nhớ. - Anh mới nói cho chị nghe trong một nông trường khác người ta xây dựng xưởng làm chất bột khoai như thế nào. Thế mà ở đây chúng ta có hàng tấn khoai để ướt ẩm đến thối đi. Đáng lý người ta có thể làm thành bột và bã thừa để cho lợn.

- Vát-xi-li vàng ngọc của em. - Ka-ti-u-cha thủ thỉ vừa quàng tay vào người Vát-xi-li. - Thiên hạ chẳng ai thông minh như mình!

Khởi công làm xưởng bột khoai chả có gì khó khăn nhất là lại đã có mấy ông cụ xưa kia đã làm qua việc này cho bọn phú nông.

Bây giờ trong các ngày trả công lao động đã có vào đó một khoản bột củ nữa. Trong bữa cơm gia đình đã có thêm món ăn mới. Người lớn thì dửng dưng nhưng bọn trẻ lại rất thích.

Séc-nép rất chú ý đến việc làm ăn của nông trường Xê-li-a-nít-xi, các sáng kiến của Ka-ti-u-cha không bị bỏ qua. Một ngày tháng chín, hai phóng viên một tờ báo địa phương đến gặp nông trường. Rất tự hào, Ka-ti-u-cha dẫn họ đi xem các nhà làm bơ và nhà làm bột khoai. Nhưng anh phóng viên nhiếp ảnh đáng lý phải đi chụp những căn nhà mà bô mặt chả có gì là sáng sủa lại cứ thích chụp Ka-ti-u-cha. Bạn anh ta là một anh chàng có chiếc đầu tròn và bộ mặt như mặt trăng đạt hàng nghìn câu hỏi rồi ghi cẩn thận những câu trả lời. Xong họ rút lui.

Tuần sau, tờ báo đăng một bài dài kèm theo ảnh E-ka-tê-ri-na Lu-kô-ni-na. Theo các tác giả, nhà làm bột và nhà làm bơ phải dùng làm kiểu mẫu cho các nông trường khác. Thế là Ê-ka-tê-ri-na Lu-kô-ni-na chủ tịch nông trường được người ta nhắc nhở đến.

Tối hôm đó, chốc chốc chị lại cầm tờ báo mê mải ngấm nghía bức ảnh, đọc đi đọc lại bài báo.

- Bây giờ thế là việc chạy rồi đấy! - Ma-la-khốp nói rất vui vẻ - Nhưng phải học tâp!

- Này Vát-xi-li ạ, anh là người đã nghĩ ra những cái đó, họ lại gán cho em.

Ma-la-khốp hăm hở đáp:

- Làm cho em, thì anh chả quản ngại gì hết.

- Thế thì, cả em cũng thế, em cũng sắp làm một cái gì cho anh đấy. Vát-xi-li yêu quý, anh sẽ cám ơn em.

- Cái gì vậy?

- Chịu khó đợi một phút. Rồi anh rõ.

Chị đã biết cách đi đứng ra vẻ lắm, lệnh của chị ra cương quyết hơn.

“Chị phải xây dựng một nhà kính(1)”. Ông bí thư Séc-nép đã gợi ý cho chị. Chị đồng ý ngay. “Ý kiến thật hay. Lúc nào cũng có rau tươi đầu mùa, và nó mang ra chợ bán rất được giá.” Nhưng phải có tiền. Chị đã tìm ra cách. Thoáng nhớ là trên miền Bắc, giá khoai bán đắt gấp năm giá chợ địa phương mình. Không báo cho ai biết, Ka-ti-u-cha ra thẳng Cục đường sắt và thuê được hai toa để chở khoai ra bán đảo Kô-la.

- Chính mình sẽ đi đấy, Vát-xi-li nhé.

Ka-ti-u-cha long lanh đôi mắt, chắc mẩm việc làm này sẽ vui lòng chồng. Vì chị đã nghĩ ra được cái đó một mình không cần đến lời chỉ bảo của Vát-xi-li. Nhưng Ma-la-khốp lại không san sẻ nỗi vui đó.

- Thật là một chuyện xấu xa, sao mà nó giống cái món chợ đen thế.

- Tại sao vậy? Những của của chúng ta thì chúng ta bán. Chúng ta có buôn đâu. Anh tìm đâu ra tiền mà xây dựng nào? Anh đi em mới thật yên tâm. Ít ra em cũng biết chắc là không một xu nào bị mất đi cả.

- Không, anh không đi. Và ngay cả em nữa, anh cũng không để em đi.

- Em phải nghĩ tới những lời dị nghị.

- Để làm việc chứ hơi đâu mà rảnh tai nghe họ. Nếu anh không đi thì cái đó tùy. Nhưng em làm cái gì thì đừng có ngăn cản.

Và mấy toa khoai khởi hành.

Mọi dự đoán của chị không sai. Khi ở bán đảo Kô-la về, anh quản lý trại ngựa Xê-ri-ô-ghin đến quỹ nộp khá là tiền đủ để giải quyết xong hoàn toàn vấn đề xây dựng nhà kính. Ở đấy, anh đi ra thẳng nhà ngựa.

Anh là người có thân hình tầm thước. Lúc đi lẫn lúc nói chuyện, anh không có hề ve vẩy tay, vì nó dài quá khổ và lóng ngóng treo thõng xuống hai bên sườn.

Nhưng có một hôm con bò mộng “Đôn-bát” bỗng xổng chuồng và bổ ra đường, đầu cứ chúc xuống làm mọi người hết vía. Xê-ri-ô-ghin đứng nguyên chắn giữa đường. Vừa tầm lúc bò mộng chạy qua, anh nấm lấy sừng và vật nó quỵ xuống đất.

Ra đến nhà ngựa, Xê-ri-ô-ghin đi tìm huấn luyện viên Ka-ra-mi-sép, anh này lúc ấy đang chải lông ngựa. Đây là một anh chàng tuổi trạc tứ tuần, vạm vỡ, nhanh nhẹn, một tay kỵ mã cũ. Nhìn thấy anh, Xe-ri-ô-ghin vồn vã:

- Chào Pi-ốt.

- Kìa Ni-ki-pho Xa-mai-lô-vít, chào bạn - Ka-ra-mi-sép vứt chiếc bàn chải xuống, chạy ra bắt tay - Đi về mạnh giỏi chứ?

- Cũng khá - Xê-ri-ô-ghin liếc nhìn mấy căn buồng bên cạnh thấy sạch bóng - Không có gì lạ chứ?

Ka-ra-mi-sép nhìn anh ta ngạc nhiên:

- Cái gì cậu cần biết hơn hết nào?

- Tất cả, ít nhiều đều cần biết.

Vừa lúc đó Ma-la-khốp sán lại.

- Thế thì cậu cứ hỏi hắn.

Ka-ra-mi-sép vừa nói vừa bỏ đi.

- Tại sao lại hắn?

- Vì rằng hắn là quản lý chứ sao, còn phải hỏi! - Ka-ra-mi-sép nói gần như gắt lên, bây giờ mới chợt hiểu là Xê-ri-ô-ghin chưa biết tin anh đã bị hạ tầng rồi.

- Còn mình thì sao lúc này? - Tay Xê-ri-ô-ghin run run lên.

- Sao? Thế E-ka-tê-ri-na không nói gì với cậu à? - Ma-la-khốp vội hỏi. Anh cứ yên trí là chính Xê-ri-ô-ghin đã xin đổi công tác.

- Các người làm việc khá đấy, đồ tồi!

Xê-ri-ô-ghin ra thẳng, đóng cửa đánh sầm một cái, đến nỗi một miếng kính vỡ tung ra từng mảnh.

Ngay tối đó, về đến nhà, Ma-la-khốp trách vợ:

- Em đuổi Xê-ri-ô-ghin là không đúng.

- Làm gì đến nỗi phải băn khoăn về chuyện đó! Nghe em nói chuyện này này. Đồng chí Séc-nép có hứa sẽ để một nhà máy lớn đứng tên đỡ đầu chúng ta. Anh thử tưởng tượng xem nhà kính của chúng ta sắp xây như thế nào.

- Thật đẹp quá đấy - Ma-la-khốp khó chịu - Nhưng em đối xử với Xê-ri-ô-ghin không đứng đắn. Em đã làm tổn thương đến hắn, và ngay cả anh nữa, em cũng không biết nghĩ.

- Trái lại. Em chỉ có nghĩ tới anh, anh Vát-xi-li của em. Vả lại đã hết thời mình phải nhọc công, phí sức. Dẫu sao em cũng là bà chủ tịch, lại là anh hùng nữa. Mình muốn anh chồng em phải hạ mình đi xe phân à? Nhất là anh ta lại là đại úy...

Chú thích:

(1) Nhà kính (Serre): nhà toàn bằng kính để ươm cây, trồng thứ cây không chịu được rét, và che rét.