Thiên nhiên và Con người
Đối với Âu Châu, thiên nhiên vào mùa Xuân lộng lẫy như áo mão xênh xang của một hoàng tử vừa đăng quang.
Cơn mưa rào và sấm chớp như xé tung trời đêm qua đã gột hết lớp màu xám chì và mang đi theo cả nỗi trầm uất đè nặng lên không gian và con người trong suốt một mùa đông dài đằng đẵng với mưa, gió, băng giá và tuyết triền miên. Rồi một ít nắng rạng đông lấp lửng ở cuối chân trời. Vẫn còn e ấp lắm như không muốn thách đố hay thúc giục cuộc chia tay dường như vẫn còn bịn rịn, của đồng-nghiệp-mùa-Đông. Bước đi của ai còn vương vấn thì hãy cứ vấn vương, cuộc đón chào mùa Xuân đã nổ bùng. Nàng-thiên-nhiên đã thay áo mới, lộng lẫy trong chiếc áo bốn màu: xanh trong bích ngọc của da trời, lục ướt rười rượi của cỏ cây, vàng nghệ chói chang và trắng trinh nguyên của các loài hoa vườn và đồng nội. Thiên nhiên bỗng nhiên đẹp rạng rỡ như người tình “tinh khôi” hiện ra đột ngột, khiến lòng người bàng hoàng.
Mỗi lần về thăm nhà vào cuối học kỳ, tôi vẫn hay mang chiếc máy ảnh cỏn con ra con đường nhỏ dọc theo con rạch sau khu nhà, ghi lại một góc của cái làng nhỏ khiêm tốn, nơi gia đình tôi đã định cư từ hai chục năm nay. Mùa nào tôi cũng về thăm nhà và mùa nào tôi cũng ghi lại một vài tấm ảnh của cái góc thiên nhiên đó. Những lúc rỗi rảnh tôi thường trải những tấm ảnh, tượng trưng cho bốn mùa, trên bàn để ngắm. Và có khi tôi đã ngắm chúng như thế hàng giờ, không chán. Bốn mùa tách biệt. Bốn cảnh khác nhau. Nhưng thiên nhiên thì chẳng bao giờ thay đổi, chỉ có lòng người đổi thay với thiên nhiên!
Những lần đi dạo dọc con đường đó, tôi vẫn chú tâm tìm sự thay đổi trong thiên nhiên. Đã đành cũng có lúc cây cối trút áo, rầu rĩ, tạm thời rút hết sinh lực, tàng trữ sức sống còn lại dưới tầng đất sâu, ấm áp bên dưới trong suốt mùa Đông giá buốt, nhưng thiên nhiên không từ giã con người vĩnh viễn. Một hôm nào đó những tán lá xanh mát và những cánh hoa tươi thắm sẽ trở lại, làm dịu đi những mối lo, khiến con người trở lại lạc quan. “Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ?”. Thiên nhiên nào muốn làm người buồn. Xin người đừng trách cứ thiên nhiên bội bạc!
Nơi chúng tôi trú ngụ tiếp giáp một vùng cỏ xanh bạt ngàn. Vào những buổi chiều đi dạo, cảnh những con bò sữa nhàn nhã gặm cỏ trong ánh nắng xiên khoai vàng võ hay tuyết trắng lãng đãng đã làm tôi chùng lòng. Một chút ghen tị về số kiếp vô lý và vô nghĩa giữa Vật và Người!
Cũng dọc trên con đường ấy, các công nhân “công viên và cây xanh” của làng đã tận lực chăm bón cây cỏ, tùy theo nhu cầu và hoàn cảnh của mỗi mùa. Khi thì tỉa bớt cây cành, khi thì chôn củ, cấy thêm hoa hoặc làm phẳng các bãi cỏ. Tựu trung, những “nghệ nhân” cần cù ấy chỉ phụ tô điểm, làm tăng thêm những màu sắc muôn-vẻ-muôn-đời của thiên nhiên. Họ chẳng bao giờ định thay đổi thiên nhiên và cũng chẳng thể thay đổi thiên nhiên. Thế nhưng, hàng năm khi phải bứng đi những cây cao có tuổi, thay thế bằng những cây trẻ hơn với những tán lá mỏng và nhỏ có thể tồn tại qua những mùa mưa bão thường xuyên mỗi năm, họ đã phải đương đầu với sự phản đối kịch liệt của dân chúng trong vùng. Cây cối đã bảo vệ con người qua nhiều cơn bão tố, cây cối cũng đã bầu bạn, chia sẻ tâm sự riêng với con người trong những cuộc dạo mỗi chiều. Thiên nhiên đã trở thành người tình vĩnh cửu không thể phân cách. Nào ai dễ gì chấp nhận một cuộc chia ly bạc bẽo như thế. Partir c’est mourir un peu!
Tôi còn nhớ trong kỳ nghỉ hè vừa qua, người láng giềng sang thăm với một tờ giấy trên tay. Ông ta đang thu thập chữ ký của tất cả chúng tôi, hy vọng mọi người đều đồng ý cho hạ một cây sồi trong vườn nhà để có chỗ xây một căn phòng nhỏ cho cô con gái bị khuyết tật dị dạng, không thể di chuyển dễ dàng lên xuống lầu trên nữa. “Làm gì mà phải rối rắm, phức tạp quá thế”, cái đầu người Việt-bình-thường của tôi bảo thế. Nhưng luật là luật. Người ta đã xem thiên nhiên cũng là một thành tố của cuộc sống xã hội, cũng cần được bảo vệ và phát triển như con người. Thế ra, đốn một cái cây trong vườn nhà bạn đã trở thành một chuyện chung của mọi người rồi đấy! Văn minh, tiến bộ là rắc rối đến thế ư?
Cách đây năm năm, khi nhận thức về “bảo vệ môi trường” bắt đầu nhen nhúm ở Việt Nam, tôi đã dùng một lối nhân-cách-hóa rất cường điệu để “thuyết phục” các cháu của tôi. Tôi biện luận, cây cối cũng như con người, ta có thể nghe tiếng than khóc, kêu gào đau đớn của những hàng cây bên đường vì ngộp thở trong khói mù dày đặc từ cái ống khói xe đủ loại xả ra. Dĩ nhiên là các cháu của tôi không tin. Cũng như khi cô con gái đã thành niên của tôi được mẹ kể là tôi không dứt tận rễ, mà chỉ vặt qua loa các cây dại trong vườn, vì tin rằng cây cỏ cũng có...linh hồn như người, đã xỉ ngón tay vào trán tôi, nói nửa đùa nửa thật: “Bố khùng thật rồi!!!”.
Cây trúc xanh, được trồng từ khi chúng tôi dọn về đây để tạo một góc vườn quê nhà nơi xứ người, tự dưng nở một đợt hoa, rồi chết rụi. Khi nghe vợ tôi báo qua điện thoại viễn liên, tôi đã lặng người đi rất lâu. Nó đã chứng kiến và chia sẻ với chúng tôi nhiều điều. Nó không còn đơn thuần là một cây trúc. Nó là bầu bạn của chúng tôi ở xứ người. Những linh hồn đơn độc!
Nghe nói trúc chỉ nở hoa một lần trong hai mươi năm. Thế là chúng tôi đã xa quê hương hơn hai thập niên. Một thoáng qua thôi, nào ai nghĩ đã trở thành thiên thu...
Blaricum-AIT, 5-1998