Tô Văn Phán trước khi đi trận lại chào.

Một buổi chiều, mùa mưa năm 1981, ở Anlong Veng, tôi và Thuận đập mấy trái trứng gà để rán. Thuận khuấy trứng bằng đũa. Nó khuấy theo chiều kim đồng hồ rồi lại khuấy ngược lại. Thấy thế, anh Độ, trợ lý tác chiến mới về, giật ngay lấy đôi đũa, nghiêm giọng: “Ở nhà mà khuấy thế này thì ông già mình đập chết!” - “Sao lại thế?” - Tôi hỏi khi Thuận còn ngạc nhiên. Anh Độ đáp: “Không bao giờ được khuấy trứng hai chiều như vậy!”. Chà, phức tạp thiệt. Hai chiều với một chiều, có sao đâu? Trứng nào chả là trứng! Hai thằng lính trẻ cãi nhau với một ông sĩ quan già làm gì! Mà lại người Hải Phòng nữa chứ. Vua bảo thủ! Đúng lúc đó, bỗng từ đồi Con Cá vọng về một tiếng nổ. Chắc ai bị dính mìn rồi. Chúng tôi phỏng đoán đơn vị nào đang đi tuần hướng đó. Một lúc sau, Nguyễn Tuấn, trinh sát D, bọn tôi thường gọi là “Chim Cu”, buồn bã chạy sang

- Thằng Phán chết rồi!

Trời, Tô Văn Phán. Anh chàng lính mới. Vừa nhập ngũ năm 80. Quê Phú Khánh. Mới được một tuổi quân.

- Mình có linh cảm, đợt này đi, thằng Phán thể nào cũng chết! - Chim Cu trầm giọng. Chúng tôi im lặng. Không khí như chùng xuống. Giọng Chim Cu bỗng bật ra - Lúc đi, nó đã chào mình!

Như một thói quen bất thành văn, lính thông tin hay trinh sát, ai được phân công đi chiến đấu cùng các đơn vị bộ binh, thường lẳng lặng mà đi, không cần chào tạm biệt. Vì cả người đi lẫn người ở lại, đều có cảm giác, lời chào như một lời vĩnh biệt. Vừa kiêng, vừa sợ. Không ai nói ra. Không ai phân tích. Nhưng tất cả đều thầm hiểu. Và tất cả cùng lặng im thực hiện.

- Không hiểu sao, hôm đó đi trinh sát trên 547, thằng Phán nó chào mỗi mình tôi! - Chim Cu chưa hết bồi hồi.

Cũng có thể, Chim Cu thương yêu thằng Phán như đứa em. Thằng Phán nói giọng xứ “nẫu”. Quê ở Ninh Đa - Ninh Hòa mà cứ phát âm là “Ning Đe Ning Hòe”, cười đau cả ruột. Thằng Phán mới về làm trinh sát D, nhưng nó đã tạo nên sự khác biệt với cả tiểu đội. Đó là trong ba lô của nó, ngoài các thứ ra, còn có hai bộ Kinh Phật. Đó là Kinh Pháp Hoa và Kinh Thủ Lăng Nghiêm. Đêm nào cũng vậy, trước khi đi ngủ, thằng Phán lại lầm rầm tụng kinh. Anh em lúc đầu cũng thấy ngạc nhiên. Có người định phản đối, nhưng thấy tiếng tụng kinh của thằng Phán có phần nào làm căn hầm ấm áp hơn, cũng cảm thấy nguôi ngoai. Dạo ở nhà, chắc Phán là một Phật tử chính hiệu. Mấy quyển Kinh dày cộp mà nó mang nhẹ như không. Mấy lần tôi mượn nó, ngó qua, nhưng đọc chẳng hiểu gì. Có lẽ tâm thế mình còn lang thang nơi khác.

Trong đơn vị, cũng có nhiều đứa theo đạo Thiên Chúa. Đêm Giáng sinh, dù bận thế nào, súng nổ ra sao, mấy đứa này cũng tìm cách tụ tập, đánh chén thứ gì đó. Tụi nó cũng mời mấy đứa bạn thân, không theo tôn giáo nào rõ ràng, uống rượu cùng cho vui. Tụi nó làm bí mật. Lính tráng biết với nhau. Không để lộ cho cán bộ biết. Cán bộ hiểu về tôn giáo cũng hết sức mù mờ, chụp ngay mũ “phản động” thì ra bã cả nút.

Thằng Phán thích đi gác cùng Chim Cu. Nó giảng cho Chim Cu nghe nhiều đoạn Kinh rất hấp dẫn. “Chắc không đi lính thì mày thành sư rồi!” - Chim Cu đùa. Thằng Phán lại thích nghe Chim Cu kể chuyện. Toàn chuyện phim và chuyện chưởng. Đặc biệt, Chim Cu lại có tài điêu khắc. Chỗ vọng gác có ụ mối. Chim Cu cầm dao găm, tạc hình một vũ nữ khỏa thân uốn lượn với cặp đùi óng mượt và hai bầu vú căng tròn. Lính tráng đi gác, thằng nào cũng thò tay bóp. Giữa háng của nàng, lúc nào cũng cắm bông hoa tươi. Nhiều đêm mưa lâm thâm, bỗng thấy thân hình vũ nữ rực sáng. Một màu vàng rực, lấp lánh như kim cương sáng chói giữa rừng đêm. Như vũ trường, như quán bar tưng bừng chốn biên cương heo hút. Mưa rả rích làm nên tiếng nhạc rừng. Chắc lũ côn trùng đang đồng ca rì rầm. Mùi lá mục, mùi nhựa cây rừng già gợi lên cảm giác phồn thực. Lính đứng gác như trôi trong mộng. Nhưng sáng ra, quanh người nàng, từng hàng, từng hàng hàng xác mối chết nối nhau. Bạc trắng.

- Về đúng đến đồi Con Cá thì thằng Phán vấp mìn - thằng Ba trinh sát kể - Ầm một cái! Nó ngồi bệt ngay xuống. Nhìn hai chân của mình nát bươm. Máu tuôn lênh láng. Nhưng thằng Phán không kêu một tiếng. Mắt nó mở to, nhìn trân trân vào hai ống chân đỏ lòm, gần như vỡ toác, đứt đôi. Nó cứ nhìn như vậy. Không kêu la. Mặt nó vẫn bình thường, không lộ vẻ đau đớn. Nó cảm nhận cái chết hết sức điềm nhiên. Hình như nó đã linh cảm thấy cái chết này. Nó đón nhận. Và nó chấp nhận. Khi nghe tiếng mìn, anh em vội nằm xuống, chuẩn bị nổ súng. Nhưng không thấy động tĩnh gì. Khi anh em bò lên, thấy thằng Phán vẫn còn ngồi im. Tay trái chống đất. Tay phải giữ khẩu AK. Mắt vẫn nhìn không chớp vào đôi chân nát. Anh em bò lại, đỡ nó. Lúc ấy nó mới từ từ ngã xuống. Và mắt khép lại...

Xác Phán đặt ngay trạm phẫu. Đồng đội tắm rửa cho Phán. Liệm lại. Mai chôn. Mấy quyển Kinh Phật, tôi định bỏ vào quan tài cho em, nhưng sợ mục. Đành giữ lại, cho vào ba lô Phán, làm kỷ vật gửi về gia đình.