Huỳnh Văn Chánh khi cỏ cây cũng là lính

Khả Minh, lính vận tải sư đoàn 307, kể cho tôi câu chuyện về một đồng đội của anh. Câu chuyện có vẻ kỳ lạ vì nói về trái bí đao. Mà trái bí này lại liên quan đến số phận một người lính. Anh lính chết và trái bí cũng rụng.

Nhưng tôi cảm thấy câu chuyện không còn lạ. Bởi vì, như người xưa nói: “Cỏ cây cũng là lính”. Ngoài những chuyện cỏ cây che chắn cho binh lính, như đồng đội của họ, cỏ cây còn có nỗi lòng của người lính. Những chuyện này, văn chương đã kể nhiều. Trong ý nghĩa khác, khi người lính giáp ranh cái chết, thì mỗi cỏ cây bên họ, cũng là chính họ. Bởi cỏ cây này đã nhận được tất cả tình cảm của người lính. Chúng không khác gì con chó, con mèo... tự nguyện chết theo chủ nhân mà nó yêu mến.

“Tôi ở đại đội 2, tiểu đoàn vận tải của Sư đoàn 307. Tuy là lính vận tải, nhưng bọn tôi vẫn phải đi tuần đường từ Saem đến ngã ba Choăm K’san. Tuần xong rồi phải chốt lại. Mỗi người đảm nhiệm 1km. Dạo đó, năm 1980, xe lên nhiều. Bọn địch cài mìn cũng nhiều. Mìn chống tăng diệt xe. Mìn K58 và KP2 diệt lính. Tôi phải đi nhiều. Ít ra mình cũng là tiểu đội trưởng. Đầu mùa mưa, thường rất nguy hiểm. Vì cây rừng trổ lá, che khuất bọn địch. Hơn nữa, mưa xuống, xóa dấu cài mìn. Nói thẳng ra là thằng nào cũng sợ chết. Vì đi tuần, phải xăm mìn. Dụng cụ xăm thì chỉ mỗi cái thuốn nhỏ. Mà thuốn thì chỉ xăm được mìn chống tăng. Còn mìn chống bộ binh thì may nhờ rủi chịu.

Ông nhớ dạo đó, đầu mùa mưa, quãng năm 1980, Sư đoàn có phong trào tăng gia. Ai cũng phải trồng rau, trồng bí để cải thiện bữa ăn. Sư đoàn làm gì có xe chở rau xanh sang. Dân Campuchia cũng ít trồng rau. Bọn tôi trồng bí đao. Loại này dễ trồng, lên nhanh, chóng ra trái. Nhưng chính cái chuyện trồng bí này mà tôi và thằng Chánh cùng dính vào một chuyện. Mà chuyện này quan đến cái chết của nó. Và nó cứ đổ cho tôi. Ông biết đấy, một người mà bị đổ lỗi gây ra cái chết của đồng đội thì nặng nề đến nhường nào. Nhưng tại sao thằng Chánh lại đổ cho tôi? Cuộc đời nó, số phận nó liên quan gì đến trái bí đao? Có sự bí ẩn nào trong đó? Bao năm trời, tôi nghĩ mãi mà không tìm ra câu trả lời. Hôm nay tôi kể cho ông.

Hạt giống thì đơn vị phát. Nhưng muốn trồng, phải có phân. Lính tráng tranh nhau phân. Tôi phải tranh thủ lấy ban đêm mới được. Thằng Chánh cũng khôn. Rình lấy lúc sáng sớm. Nó vừa xong phiên gác. Nhưng tôi đã nhanh tay hơn. Nó rất bực.

Thằng Huỳnh Văn Chánh người Quảng Nam, nhập ngũ sau tôi một năm. Nó đúng là con nhà nông. Trước khi tra hạt, nó làm đất rất kỹ. Trong rừng, có những đám lá mục.. Mỗi khi đi tuần, thằng Chánh lại nhặt ít lá mục về, trộn với đất. Thậm chí nó còn bắt những con giun, con trùn bò lên mặt đường khi mưa xuống, về thả vào hốc bí. Ban ngày nó bẻ cành cây, che nắng cho bí. Ban đêm, nó dỡ ra, cho bí hứng sương. Nó chăm sóc bí với tình cảm tuyệt đối. Sáng nào nó cũng ra dòm cây bí. Nó ngắm từng cái ngọn, từng cái lá non. Một sớm, nó reo lên: “Anh Minh ơi, bí của tui kết nụ rồi!”. Tôi chạy ra xem. Nhìn cái nụ bí mà mừng húm. Cái nụ nhỏ xíu, bằng ngón tay út, mà chứa bao hy vọng. Tôi chúc mừng nó. Nhìn sang cây của mình, chưa thấy động tĩnh gì. Thằng Chánh ngồi ngay xuống gốc cây, cạnh khóm bí, cất tiếng hát.

“Một sớm lên đường

Mẹ ra sau vườn

Hỏi thăm trái bí

Trên giàn còn xanh..”

Mãi sau này tôi mới biết đó là bài “Bà Mẹ Ô Lý” của Trịnh Công Sơn. Hình như bài này kể về chuyện một bà mẹ chạy loạn thời chiến tranh với Mỹ. Địa danh Ô Lý chính là tỉnh Thừa Thiên. Tôi đọc sử thấy thế. Trở lại chuyện thằng Chánh. Cây bí của nó đậu mỗi một trái. Rồi cây bí của tôi cũng ra hoa, kết trái. Nhưng cũng chỉ có một. Dạo đó, cả mùa khô không có rau.Bọn tôi khát chất tươi lắm. Nhất là rau xanh. Ngày nào cũng theo dõi trái bí của thằng Chánh. Từ ngày bí kết trái, nó chăm nhiều hơn nên trái bí lớn khá nhanh. Tôi cứ gạ: “Của mày được rồi đấy! Hái đi! Thèm rau lắm rồi!” Nhưng thằng Chánh nhất quyết không.

Ban đêm, trăng sáng, thằng Chánh, đi gác xong, lại đến chỗ cây bí. Nó nâng trái bí lên. Nó ngửi. Hít hà hương thơm trái bí. Rồi nó ngồi dưới trăng, thầm thì:

“Một sớm bên hè

Vườn rau vắng vẻ

Này thôi bí nhé

Lên đường cùng mẹ

Bí nằm bí ngủ đường xa

Trên vai mẹ già

Bao nhiêu vốn liếng

Nhớ tới một thời đã xới vun...”

Tôi hay trêu nó. “Mai tao mang đàn ong về, đốt trái bí của mày cho thui đen”. Thằng Chánh cười: “Muộn rồi đồng hương! Bí tui giờ đã lớn. Không ong nào làm gì được đâu!”. Nhưng bữa ăn thì ngày nào cũng chỉ có cơm hẩm với nước muối. Nhìn trái bí của mình, tuy còn nhỏ, nhưng cũng có thể nấu được, tôi tức mình, hái trước. “Chén đi các đồng hương! Nhỡ mai mình chết thì sao? Ai chê tôi sống gấp cũng được!”. Tôi mang trái bí vào nấu canh. Cả tiểu đội được bữa ngon lành. Tuy lõng bõng nước, nhưng thằng nào cũng húp canh, căng cả bụng. Thằng Chánh cũng ăn. Nó hứa với anh em sẽ có bữa bí khác ngon hơn. Tôi lại giục: “Ăn một trái, chẳng đã cơn thèm. Thôi, mai hái luôn trái của mày đi!”. Nhưng thằng Chánh nhất quyết không.

Thằng Chánh có cái tật là hay giả đau để không phải đi tuần. Nhưng giả đau chỉ được ít ngày, rồi đến lượt, vẫn phải đi. Tôi cũng thương nó, nhưng vẫn phải cắt cử công việc cho nó. Nhớ một buổi trưa, tôi vừa ngủ dậy, bỗng nghe sau nhà vang lên giọng hát. Tiếng hát da diết, nhưng đường dây âm thanh mảnh mai vẫn vòng vèo bay đến chỗ tôi. Đúng giọng thằng Chánh.

“...Hôm nay bỏ vườn với xóm thôn Chân mẹ già sao run quá

Qua xương trắng với máu hồng”

Tôi nằm nghe. Kệ nó hát. Giọng thằng Chánh khá hay. Ngồi sau nhà, hát một mình. Chắc nó đang mơ về quê nhà, về phố thị của nó. Và nó cũng trái bí, chắc đang làm một cuộc lãng du.

Hôm sau, lúc mọi người đang ăn sáng, thằng Chánh kể: “Đêm qua, tui mơ được phục viên”. Giấc mơ của thằng Chánh, tuy là của riêng nó, nhưng là giấc mơ chung, giấc mơ lớn nhất, đẹp nhất của lính tráng chúng tôi. Người ta nói, không bao giờ có chuyện hai người có một giấc mơ giống nhau. Nhưng lính tráng lại có giấc mơ như vậy. “Mày phục viên thì ai ăn bí cho?” - Tôi hỏi. Chánh trả lời: “Tui sẽ làm bữa liên hoan. Trái bí xẻ ra làm nhiều món lắm. Bí xào lòng gà nè; canh bí nấu xương cổ cánh nè; Thịt gà xé phay trộn nộm bí nè.... Thằng Chánh mơ về những món ăn thơm mát ngọt lành. “Tui sẽ mời các ông về nhà tui. Mẹ và em gái tui nấu canh bí ngon hết ý”. Tôi nhớ câu hát của nó hôm nào: “Một sớm đã về/ Dừng chân phố thị/ Mẹ ôm trái bí/ Mắt còn ngẩn ngơ”. Đời người mẹ chạy loạn binh đao nghèo lắm. Gia tài chỉ có trái bí. Đời lính chúng tôi cũng có gì hơn. Gia tài là giấc mơ với trái bí lớn dần. Tôi hình dung cảnh thằng Chánh trở về phố nhỏ. Tay không ôm trái bí mà ôm lấy mẹ già. “Thôi, đừng mơ nữa. Hôm nay đến phiên mày đi tuần. Nhớ đi cẩn thận. Hôm trước thằng Công vừa dính mìn đấy!”. Tôi nhắc Chánh.

Thằng Chánh không nói gì. Vào nhà lấy súng, khoác bao xe lên người, cùng đồng đội ra đường du tuần. Hôm nay có xe lên.

Tiểu đội vừa đi. Không gian đơn vị im ắng. Vắng lặng. Mọi người đều có công việc của mình. Tôi đi loanh quanh. Ngó qua trái bí của thằng Chánh. Mấy bông hoa vàng gọi ong đến kiếm mật. Tôi cảm thấy hòa bình đang thấp thoáng đâu đây.

Bỗng đột nhiên, nghe tiếng mìn nổ. Tiếng nổ vọng từ đúng chỗ đơn vị tôi thường chốt đường. Chỗ cây đa. Hôm trước, Công “bầu” dính mìn chỗ đó. Ngay tức khắc, ba phát súng báo hiệu cấp cứu vang lên. Tôi vội tổ chức anh em ra tiếp viện.

Vừa đến nơi, thấy ba người nằm trên đất. Thấy thằng Chánh bị vào đầu và chân. Đôi chân giập nát. Băng trắng đầy máu. Thằng Hai bị vào thận. Thằng Bình bị vào tay, nhưng ở phần mềm. Anh em khiêng thương binh về viện Sư. Tôi hỏi thăm. Bác sĩ Sơn nói: “Thằng Chánh đang hôn mê, nằm phòng cấp cứu”. Thấy tôi vào, thằng Chánh đang nằm, vội ngước dậy. Nó trừng mắt nhìn tôi, tay chỉ thẳng vào mặt, hét lên: “Vì ông đòi vặt bí, tôi mới bị thế này!”. Tôi nghĩ, chắc nó đang mê sảng, nói linh tinh.

Tôi về nhà. Ngủ luôn một giấc. Đến chiều, thằng Lộc, cùng quê Chánh, về báo: “Thằng Chánh chết rồi!”. Buổi sáng, tôi đã nghe bác sĩ Sơn tiên liệu: “Không qua được!”. Nó hôn mê sâu. Tôi không ngạc nhiên khi nghe Lộc nói. Tôi đang ngồi thừ trong nhà, thì thấy thằng Lộc từ sân chạy vào, kêu lên: “Minh ơi! Trái bí của thằng Chánh rụng rồi!”. Tôi chạy ra. Quả thật, trái bí của thằng Chánh vừa rụng. Cuống vẫn còn rỉ nhựa. Tôi cúi nhìn trái bí. Nó chưa lớn lắm. Vỏ còn đầy phấn. Trái bí nằm lặng im trên đất. Nhựa từ cuống vẫn còn ướt. Tôi chạm tay vào cuống. Một chấm lạnh thấm vào người. Tôi ngạc nhiên. Hay con gì cắn? Nhưng nếu cắn thì phải có vết răng chứ? Thật kỳ lạ. Tôi cứ bị ám ảnh bởi giọng nói của thằng Chánh: “Vì ông đòi vặt bí, tôi mới bị thế này!”.

Tôi không biết số phận thằng Chánh có liên hệ bí ẩn gì với trái bí nó trồng? Và hình ảnh bà mẹ trong bài hát có liên quan gì đến cuộc đời thằng Chánh? Trái bí có chứa đựng điều gì về tương lai của thằng Chánh? Sao nó sợ ngắt bí đến thế? Giấc mơ phục viên của nó nói lên điều gì? Lại còn câu: “Chân mẹ già sao run quá Qua xương trắng với máu hồng” có ám vào đôi chân của thằng Chánh không? Và khi nó chết, sao trái bí tự nhiên lại rụng? Tại sao nó đổ cho tôi? Tôi kể ông nghe chuyện này, lòng tôi có thể nhẹ bớt nhưng sự bí ẩn về cái chết của thằng Chánh vẫn mãi không có câu trả lời trong tôi”.