- IV -

Hôm sau, nghỉ trưa xong, Arixtarkhov như thường lệ rẽ vào thăm phòng để máy và nhìn thấy không phải là hệ thống máy móc đã được điều chỉnh lại mà là một đống hỗn độn dây dợ với pin máy đo điện và khủng khiếp nhất là mấy bộ điều tốc bị tháo tung đến tận lõi. Trizegov sung sướng mỉm cười và chỉ cho anh thấy điện tích bị tụ lại trên các tấm kim loại như thế nào. Những chiếc kim điện kế chỉ khẽ rung. Chúng có thể rung như vậy do bất kỳ nguyên nhân nào, nhưng Trizegov thì quả quyết rằng đó chính là tích điện mà những hỏng hóc đều từ đó mà ra. Anh không có một bằng chứng xác thực nào, chỉ cảm tình và những suy luận rối mù mà Arixtarkhov dễ dàng bác bỏ. Tuy nhiên Trizegov vẫn không chịu thua cuộc. Anh không quan tâm đến những ý kiến phản bác. Mà cũng có thể, nói chung anh không nghe thấy gì. Ánh mắt anh trông trìu mến và hơi đỡ đẫn như vẽ trong tranh. Khi Arixtarkhov đã dốc ra hết những luận cứ của mình, Trizegov bằng một giọng thản nhiên như không và bất ngờ yêu cầu tắt tất cả các bộ điều tốc trong vòng hai ngày đêm, có nghĩa là tắt cả lò nung đi. Rõ ràng đây là một ý định điên rồ. Không hy vọng yêu cầu được giám đốc một viếc như vậy. Arixtarkhov vung chân múa tay và la hét, nhưng khi nhìn vào khuôn mặt tràn trề hạnh phúc lạ lẫm của Trizegov, anh bỗng nhiên đồng ý sẽ cùng đi đến gặp giám đốc, trong tâm thân tự anh cũng không biết tại sao lại đồng ý. Trên đường đi anh mới trấn tĩnh lại. Anh chỉ được an ủi bằng một hy vọng duy nhất là giám đốc sẽ hiểu là anh, Arixtarkhov, bị xô đẩy lôi kéo vì anh không muốn làm mất lòng người bảo trợ của nhà máy.

Lúc đầu giám đốc có vẻ sốt ruột, liên tục gõ ngón tay xuống mặt bàn. Những lời nói lộn xộn của Trizegov, nếu đem ghi chép tách riêng biệt ra khỏi con người anh, có lẽ đã gây nên vô khối thắc mắc. Arixtarkhov nhận thấy rõ ràng là lúc đó người ta sẽ mời họ ra khỏi cửa. Tay giám đốc trẻ tuổi này đã nổi tiếng là hay thẳng thừng không dung thứ lỗi làm ăn kiểu:" nhìn qua, may rủi", hay " đại khái". Nhưng thay vào đó, sau khi nhìn Trizegov rồi nhìn sang Arixtarkhov, ông bỗng thở dài: thôi được, nếu các anh bảo đảm tìm thấy nguyên nhân thì cũng có thể được. Những cá nhân phải chịu trách nhiệm và với một điều kiện là phải đảm bảo... - nhưng ý định đe dọa đó của ông hoàn toàn chẳng ăn nhập gì với giọng nói đầy vẻ thông cảm.

Trizegov mỉm cười lơ đãng, và mọi người bỗng nghe rõ tiếng anh lẩm bẩm hát.

– Các anh làm sao thế? - Giám đốc hỏi, tuy vậy ông không hỏi Trizegov mà lại quay sang Arixtarkhov.

– Báo cáo, hiện tượng nhiễm từ ạ. - Arixtarkhov trả lời lấp lửng.

Giá như Trizegov đang ở vào một tâm trạng khác thì nhất định anh đã nhận ra có một cái gì đó đang xảy ra với Arixtarkhov.

Suốt hai ngày thứ bảy và chủ nhật Trizegov không rời khỏi xưởng. Giá anh có trong tay những dụng cụ khá nhạy thì anh đã có thể vẽ được đường biến thiên của bộ tích điện phụ thuộc vào các yếu tố khác nhau mà anh đặt ra câu hỏi. Có lẽ đó sẽ là cả một công trình khoa học không đến nỗi xoàng. Sau này, kho có phái đoàn kiểm tra đến để duyệt những thay đổi trong cơ cấu máy móc, họ đã gạn hỏi cặn kẽ Trizegov tại sao, vì lí do gì và nhờ đâu mà anh biết là cần phải có thêm điện trở ở chỗ này mà không phải là ở chỗ khác. Anh không thể đưa họ xem một số liệu đo đạc nào và cũng không thể giải thích rõ ràng rành mạch được.

Cái ngày ấy mà anh cảm thấy cần phải sửa chữa cái gì và ở chỗ nào tự dưng đã đến - người trưởng đoàn kiểm tra cũng hiểu anh như vậy. Ông là một người thiết kế đã có tuổi và ngày trước cũng đã có lần ông làm một việc na ná như thế.

Vào lúc gần sáng chủ nhật, Trizegov thiu thiu ngủ trên chiếc đi-văng nhỏ trong phòng máy. Nỗi buồn bã làm anh tỉnh hẳn. Anh ngồi dậy mà vẫn không hiểu nó từ đâu đến vì anh không hề nằm mơ thấy gì và công việc thì đang tiến triển tốt đẹp. Kim đồng hồ chỉ sáu giờ sáng. Các nhân viên phòng thí nghiệm và Anna Petrovna sắp tới. Cấn phải chuẩn bị gấp các mạch điện cho kíp hàn. Anh làm luôn tay và cẩn thận bước qua đống dây điện, máy móc vương vãi. Anh làm tất cả những gì theo anh cần phải làm, nhưng nỗi buồn vẫn cứ bám dai dẳng. Qua khung cửa sổ, anh nhìn thấy các nhân viên thí nghiệm đang đi tới. Và đúng lúc đó anh chợt nghĩ - rồi thì tất cả sẽ ra sao? Khoảng hai ngày nữa những bộ điều tốc này sẽ hoạt động theo một sơ đồ mời - và điều đó có nghĩa là sẽ không bao giờ có những chuyến công tác đến Lưkovo nữa. Anh sẽ chẳng có việc gì để phải đến đây, sẽ không cần phải sửa chữa gì nữa cả, bởi vì anh đã tìm ra và đã loại trừ được nguyên nhân gây hỏng hóc. Anh đã làm việc đó bằng chính tay mình...

Anh sờ vào cái khung treo bị tháo trở ra của chiếc cảm biến. Cái roto nhẹ nhõm ngoan ngoãn đung đưa. Thế là xong, anh đã toại nguyện, Trizegov thầm nghĩ, nhưng chuyện ấy để làm gì và vì cái gì nhỉ? Muốn đến thì cứ việc mà đến. Có ai ngăn cản anh đến đâu. Thấy chưa, anh đã làm một cuộc cách mạng kĩ thuật đấy. Dĩ nhiên anh có thể viện cớ đi kiểm tra sơ đồ mới chỉ khoảng hai lần nữa thôi. Nhưng không thể nhiều hơn được.

Cũng còn chưa muộn để hủy bỏ tất cả phát kiến này. Vâng, thế đấy, tôi đã thử và thấy không đạt. Tôi bị nhầm. Có một chỗ bị đứt. Chỉ cần làm hỏng đi một tí đoạn dây trở, thay cái tự, và thế là xong, bao công lao để tuột ra biển. Mà cũng chẳng cần gì phải làm trờ ma ấy: anh là chủ ở đây, thích thì đề ra, không thích thì anh đối ý định… ai bắt ép anh được, đồ quỷ tha ma bắt…

Không thể hiểu được điều gì đã ngăn cản anh làm việc đó. Cái chính là anh không có tính kiêu căng và ngạo mạn, cho mình phải trở thành người cải tiến. Anh biết việc mình làm, anh có đủ uy tín ngay cả khi không có cái sáng chế này. Nói chung thật khó hiểu cái gĩ đã đẩy anh đến đây và bắt anh làm công việc đó.

Cô Lida tóc hung đã hàn xong. Anna Petrovna uốn lại các đoạn dây dẫn. Chị không hề nhầm lẫn khi lẫn theo các đoạn làm tạm thời một cách cẩu thả của anh. Họ đã nối dây đất. Những người thợ đã mang các tấm chắn mối đến, không phụ thuộc vào sở nguyện của anh, và Arixtarkhov càng lo lắng hồi hộp bao nhiêu thì Trizegov càng trở nên hờ hững bấy nhiêu. Vào khoảng giữa trưa, anh gọi Arixtarkhov vào văn phòng và để nghị làm thủ tục sáng chế đối với cái trò đùa này chung cho cả hai người. Cứ để mặc Arixtarkhov làm nốt phần còn lại và thử nghiệm, còn anh thì thế là đủ. Anh chuẩn bị rời nơi đây. Anh đã kiệt sức rồi.

Koxtria Arixtarkhov, một tâm hồn còn trong sách, không muốn nghe những lời thỏa thuận về chuyện bản quyền chung ấy: cần làm nốt thì anh sẽ làm, cái gì cần kiểm tra – anh sẽ kiểm tra, làm vì bạn bè chứ anh cần gì đến những vòng nguyệt quế vinh quang của người khác.

– Còn tôi cũng chả cần đến vinh quang cho mình, khác gì đem vòng hoa khoác vào cổ bò, - Trizegov nói một cách hờ hững.

– Ngoài vòng nguyệt quế vinh quang sẽ có cả tiền thường nữa, Arixtarkhov khăng khăng thuyết phục. Và không ít đâu nhé, - anh tính qua. Kể sô tiền sửa chữa đạp vào khoản giờ chết máy, cộng thêm số tiền tàu xe cho mỗi chuyến đi lại của Trizegov theo hợp đồng với tổng cục của họ, tóm lại có số tiền phần trăm khá lớn đấy.

– Ừ thì tớ cho cậu nốt cả phần trăm tiền tàu xe của tớ, - Trizegov nói. – Hay cậu không biết để tiền ở đâu cho hết?

– Ấy, nhân tiện nói cho cậu biết chính lúc này đây mình đang rất cần tiền, có việc mà… - Arixtarkhov hơi đỏ mặt và cười phá lên.

– Có thể cậu cũng đã nghe thấy rồi chứ? Nhưng nếu cậu vì thế mà cho mính số tiền ấy thì mình dứt khoát phản đối.

Tuy nhiên Trizegov không còn đầu óc đâu mà đi sâu vào hoàn cảnh của Arixtarkhov. Anh quát tháo Arixtarkhov và ngay lập tức bắt anh ta phải kí đơn rồi anh mang đến phòng đăng kí sáng chế, làm thủ tục và anh về ngay khách sạn mà không rẽ vào phòng điều khiển.

Ném đôi giầy vào xó, anh vùi đầu vào gối và ngủ thiếp ngay, say như chết, không mộng mị gì. Gana Denixovna đánh thức anh dậy. Có điện thoại gọi anh. Ngoài cửa sổ, trời đã sẩm tối. Đầu Trizegov nặng chình trịch, hệt như uống phải rượu nặng. Arixtarkhov gọi điện cho anh để báo là tất cả đã chuẩn bị sẵn sàng để chạy thử máy.

– Chúc may mắn nhé! – Trizegov nói.

– Cậu bảo sao. Thế cậu không định đến à?

– Cũng chẳng cần.

– Chả nhẽ cậu không quan tâm à? Việc của cậu chứ của ai vào đây?

– Nó đã từng là của tớ... Này, Koxtria, không phải hoài hơi mà tớ đã thỏa thuận với cậu đâu nhé. Phần tớ, tớ làm thế có lẽ cũng quả đủ rồi chứ?...- Trizegov cảm thấy anh đang quá lời, và đấu dịu, anh nói chữa: - Tốt hơn là cậu cứ làm mà không có mình ớ đấy, mình không thể là người phán xét được công việc của mình.

Cũng có thể, một ý nghĩ lắt léo đã chợt đến trong óc của Trizegov là Arixtarkhov sẽ nhầm lẫn và tất cả sẽ cháy hết.

Anh ra ngoài phố, đứng một lúc ở bến xe. Có ba cậu thanh niên tóc dài đi ngang qua. Họ vừa đi vừa ôm nhau và khẽ hát. Họ hát khá tình cảm, và ăn mặc cũng đẹp – quần bò, áo hoa, chỉ có mấy cặp kính râm làm họ trông hơi lố bịch.

Qua cửa sổ ta đã nhận ra

Một mảnh trăng lấp ló sau nhà

Bài hát làm anh hơi đau nhói trong tim. Các buổi chiều ấm áp này, những chiếc xe chở đầy bắp cải đỗ qua đêm trong ngõ hẻm, con đường bụi bặm, những bà già mang các lẵng quả quất ngủ gà ngủ gật ở bến xe – tất cả những cái đó không hiểu sao đã làm anh thấy tưng tức, thấy buồn bà và thương xót cho số phận khốn khổ của mình....

Lần đầu tiên trong đời Trizegov không biết anh đang muốn gì. Mong cho mọi sự đều thành công tốt đẹp ở nơi mà Arixtarkhov đang làm việc, hay là ngược lại, mong cho tất cả nổ tung lên và đối với Kira anh cũng không biết anh đạt được cái gì. Nếu như hôm qua có hỏi anh thì anh đã nói, tốt nhất là cứ để nguyên tất cả như cũ. Còn bây giờ thì chính xanh cũng không biết nữa. Có một cái gì đó trong đời anh bỗng thay đổi. Anh cố nghĩ gì đến tương lai. Trong tương lai chỉ toàn những may mắn, tiền thưởng, nghỉ phép, các chuyến đi công tác, những cuộc gặp gỡ với Kira... Cái tương lai đó đã chấm dứt. Nó không còn tồn tại nữa. Những lời thú nhận với Kira làm cho tất cả trở nên không có lối thoát. Trizegov nhớ lại cách đây không lâu, thằng con út của anh đã khóc ầm lên:" Con không muốn lớn đâu...".

Anh đi bộ tới tận rạp chiếu bóng và quay trở lại. Có lần Kira đã thuyết phục được anh cùng đi xem phim "Người đàn bà và con chó nhỏ". Có vài cảnh anh rất thích, đặc biệt là các cảnh trong khách sạn và trong nhà hát. Hôm đó thậm chí anh thấy khó xử khi hình dung là Kira vừa xem phim vừa nghĩ về anh và so sánh đối chiếu anh với anh chàng Gurov trong đó. Sau buổi chiều, lúc ra về một cô gái đã nói:" Lẽ ra li dị quách đi là xong, anh ta chẳng có bản lĩnh gì cả... khi có một tình yêu thực thụ thì không có điều gì đáng sợ nữa". Trizegov khẽ nhếch mép cười: không phải có ý mỉa mai cô ta mà là mỉa mai cái việc là tư lâu anh đã suy nghĩ đúng như vậy. Tự dưng anh muốn được đọc truyện ngắn này. Hồi còn đi học, anh đã đọc truyện "Con chó màu hạt dẻ" của Chekhov và một số truyện vui nào đó nữa. Nói chung anh không đọc văn học cổ điển, nhất là thể loại truyện ngắn. Anh chỉ thích độc các loại hồi kí chiến tranh, truyện trinh thám, và nếu là truyện ngắn thì chỉ là tình cờ có trong tay tạp chí "Ngọn lửa nhỏ" hay tờ báo "Tuần lễ". Vừa bắt đầu đọc "Người đàn bà và con chó nhỏ", Trizegov đã nhận thấy là truyện không hoàn toàn giống như trong phim. Ở đây không có những cái áo đuôi tôm cổ lỗ, không có những người gác cửa và các anh đánh xe ngựa, ở đây chỉ có Gurov và không biết vì lẽ gì mà người đàn bà đã làm đời anh ta tan nát. Ở đây có nhiều điều giống với những gì đang xảy ra với anh và Kira hơn. Hoàn cảnh của Gurov thậm chí còn éo le hơn. Trizegov thì dù sao cũng còn có lí do để đến Lưkovo. Còn những nhân vật trong truyện thì phải khó nhọc xoay xở cách này cách khác. Ôi, anh thông cảm với họ làm sao... Thật tiếc khi nhà văn về thực chất lại không kết thúc câu chuyện, mà làm cho nó gián đoạn đúng ở thời điểm gay cấn và quyết định nhất. Họ yêu nhau ra sao, dan díu với nhau thế nào - cái điều ấy thì đã rõ, chẳng gì thì cũng là một hiện tượng phổ biến, nên có thể hình dung được, vấn đề là ở chỗ khác: cần phải tìm được lối thoát ra khỏi hoàn cảnh mà ta bị mắc phải. Đấy, chính chỗ này nhà văn vĩ đạo cho biết ý kiến của ông có phải là hay hơn không. Cái gì sẽ xảy ra với họ sau này. Điều thiết thực nhất là ở chỗ này đây. Cái chính là họ bằng cách nào đó thoát được ra khỏi hoàn cảnh éo le, nghĩ ra được điều gì đó mà không phải dự vào nhà văn. Kira, sau khi nghe xong những suy luận của anh, đã nói:" Anh hi vọng là anh sẽ không yêu nữa...". Cô còn nói những điều gì khác, nhưng anh nhớ đúng câu này, giống như buông một lời nói không đúng chỗ.

Khi anh đọc truyện ngắn này, anh thấy thương xót cho cả hai người, đặc biệt là Gurov, còn bây giờ, hoàn cảnh Trizegov hóa ra lại còn cay đắng khổ sở hơn.

Anh quay trở về khách sạn. Ở tầng dưới, những người thu mua gỗ đang xúm quanh bàn uống bia. Bia Tiệp hẳn hoi, đựng trong những chai nhỏ màu nây. Họ mời Trizegov cùng ngồi uống. Anh uống và để ý nghe từng hồi chuông điện thoại. Anh không thể nghĩ được điều gì khác, chỉ thấy mệt mỏi, tình trạng này vắt kiệt mọi ý nghĩ và cảm giác của anh...

… Cái lão tâm thần ấy bảo:” Tối là cây đèn có chân đế đây, xin cứ tắt nó đi”. – Anh nghe thấy giọng của mình và tiếng cười khắp xung quanh, anh lấy làm ngạc nhiên: có những sự việc, có thể nói là thảm họa, đang xảy ra với anh, còn anh thì lại ngồi kể những chuyện bịa đặt nhảm nhí, và không có ai nhận thấy điều gì đang biến động đối với anh. Và làm sao mà chúng lại cùng tồn tại được trong con người anh, không bị xáo trộn vào với nhau, hệt như là dầu với nước. Bất chợt một ý nghĩ nảy ra trong óc anh: à, mà sao nhỉ, nếu như những người khác cũng đang có chuyện tương tự? Anh nhớ đến Rukavisnikov, người trưởng phòng cũ của mình đã chết vì ung thư. Ông ta cũng biết bệnh tình của mình và đến tận những ngày cuối cùng vẫn tỏ ra rất đàng hoàng để giấu mọi người. Anh nhớ lại chuyện Kira kể về Gana, chồng cô ta đã hai lần bỏ nhà đi, và ngay cả bây giờ vẫn đi lại quan hệ với một cô bác sĩ. Nhưng cứ nhìn Gana xem liệu anh có thể biết được điều gì không: cô ấy vần ngồi đan, luôn luôn tỏ ra lịch thiệp và cởi mở. Có thể nhiều người cũng có những rủi ro riêng của mình. Lòng can đảm của những con người vẫn tiếp tục sống và làm việc trong mọi hoàn cảnh bỗng làm anh kinh ngạc…

–Trizegov! – Có ai đó gọi.

Giọng Arixtarkhov vang lên trong ống nói như tiếng kèn đồng thắng trận. Và tiếng Anna Petrovna hét vào máy “ Xin chúc mừng nhé!”, rồi tiếng các cô nhân viên phòng thí nghiệm.

– Thế mà cậu cũng sợ. Thôi, thú thực đi, cậu sợ chứ gì? – Arixtarkhov hét lên. – Chúng tớ làm thịt cậu đây này… Liều liệu nhé, ngày mai tớ sẽ tổ chức một chầu rượu ăn mừng… tớ mời tất cả đấy – và anh ta lại vội vã kể lể tỉ mì việc thử máy đã diễn ra thế nào, kết quả ra sao, những chỗ nào phải chỉnh lại đôi chút… Với vẻ hào hiệp ranh mãnh, anh ta kể như là tất cả những điều đó Trizegov đều đã dự tính và đã biết trước, còn anh phát bẳn lên với anh ta chỉ vì anh quá hồi hộp lo lắng thôi, bản thân anh không hề bước chân ra khỏi khách sạn: anh ngồi đó đợi chuông điện thoại báo…

Trizegov đặt ống nghe đã nóng và dính nhớp nháp xuống. Dù sao thì cùng mừng cho Arixtarkhov và những người ở đó. Bản thân anh dường như chẳng dính dáng gì đến chuyện này. Hay là, nói cách khác, anh đã chấm dứt mọi quan hệ ở đây. Anh có cảm giác như anh đã được thoát khỏi nơi đây, được giải thoát...

Anh còn đứng một lúc nữa trong cabin bằng kính của phòng quản trị. Thế là bớt đi một việc, dù sao đi nữa thì cũng thấy nhẹ gánh. Từ nay trở đi anh sẽ là tác giả công trình, là lao động tiên tiến, là người có sáng kiến cải tiến. Một nhà sáng tạo. Đó là một mặt. Còn mặt khác – đồ đểu, đã phải bội lại người đàn bà mình yêu. Anh có thể tự hào về bản thân mình, anh cũng có thể phải hổ thẹn. Tùy anh lựa chọn. Biết xoay trở sao đây, và khôi hài thật nếu như anh vì Kira mà xóa bỏ hết công trình với mấy bộ điều tốc này của mình thì cũng tệ hại không kém, cũng đáng hổ thẹn, mặc dù là ở khía cạnh khác, nhưng cũng vẫn hổ thẹn.

Khi anh quay về bàn thì Kira đã ngối ở đó. Mấy chàng thu mua đua nhau săc đón cô. Hăng hái nhất là anh chàng béo tốt tóc hung hung, trông có vẻ tốt bụng, anh ta cũng tên là Xtefan.

Trizegov đỏ mặt và không cất lời chào. Suốt mấy ngày nay anh không gọi điện và cũng không dám đến gặp cô. Khi mọi việc đã xảy ra như thế, anh càng không muốn gặp cô ở đây.

Kira làm ra vẻ như đang bị cuốn hút vào câu chuyện chung, cô chỉ hơi đưa mắt nhìn Trizegov, như đối với bất kì người nào khác lúc mới bước vào phòng. Anh ngồi xuống chỗ đối diện cô, nơi đặt cốc bia của mình đang uống dở.

– Chúng ta không nên chờ đợi sự ban ơn của thiên nhiên, - anh chàng thu mua to béo nói, - nhưng cũng đừng để chó nó trong đợi vào lòng tốt của chúng ta, - và anh ta là người đầu tiên cười toáng lên, nháy mắt làm hiệu với Kira.

Cô cũng phá ra cười, mặc dù câu đùa này Trizegov cũng đã có lần nghe thấy cô nói. Sau đó, nhân lúc thuận tiện, cô hỏi nhỏ Trizegov mọi việc có yên ổn cả không? Giọng nói thông cảm của cô đã làm tan biến mọi sự giày vò và nỗi lo lắng. Điều gì cản trở anh? Đơn giản làm sao – chỉ cần quyết định và cùng cô bỏ đi nơi khác, đi bằng tàu thủy, dạo chơi trên boong, tụt xuống các khoang phòng, ngồi trên những chiếc ghế dài màu trắng, ngắm cảnh hai bên bờ và nghe cô thốt lên sung sướng. Đi đến miền Ural, đến Tagin hạ, nơi anh có bạn bè làm ở xí nghiệp liên hợp, anh sẽ mượn một chiếc ca-nô. À mà không, trước tiên anh sẽ chỉ cho cô xem lò bung có hệ thống tự động hiện đại mà chính bọn anh đã sữa chữa, sau đó mới đi ca-nô tới tận nơi thác ghềnh. Mà có thể đến Alma Ata, ở chơi nhà cụ Rodtlenko, ngồi trong vườn táo trĩu nặng những quả táo khổng lồ của cụ... Không phải để sống như anh đang sống với Valia, mà cụ thể là đi đâu đó xa xa, được bơi, được ngắm cảnh...

– Xin chúc mừng anh, Xtefan Nikitich. – Kira nâng cốc, và cái giọng đều đều của cô dễ dàng nổi bật giữa tiếng ồn ào.- Nghe nói anh đã hoàn thành được một công việc vĩ đại.

Anh hơi ngạc nhiên: làm sao cô biết được điều đó, và cải vẻ trịnh trọng có tính chất hài hước này thật chẳng hợp với cô chút nào, nhưng anh vẫn lầm tưởng tất cả là thật và mỉm cười ngây ngô, anh phẩy tay:” Ôi dào, ồ, chị nói gì thế? Ồ, đừng, có gì đâu!”.

Kira diện chính cái váy trắng có sọc xanh ấy, cô đeo vòng hạt đồng óng ánh, trông cô đẹp và có vẻ như đi dự hội. Thậm chí anh đã nghì là cô diện chính vì anh. Chẳng lẽ cô không hiểu được rằng anh đang rất phân vân và mủi lòng vì cái vẻ thật lòng thơ ngây của cô.

Và khi anh, như một kẻ hoàn toàn nhu nhược, đã mủi lòng, thì cô lại khinh khỉnh làm anh lộ mặt, chọn rất đúng chỗ đau nhất mà chọc:

– Đừng khiêm tốn quá thế, anh Xtefan Nikitich ạ. Có cái gì do tay mình đã làm ra lại phí hoài đâu. Đã ba năm nay anh đã phải khổ sở đi lại vùng Tmutarakal này của chúng tôi. Với một công việc nhạt nhẽo thế thì sáng chế ra cái gì mà chả được. Ở chỗ các anh chắc người ta đang nguyền rửa Lưkovo... Vì vậy anh coi như đã được giải thoát. Thôi đành vậy, Xtefan Nikitich, tiếc là bây giờ cũng muộn rồi, chứ không chúng tôi thế nào cũng bắt anh phải đi uống conhac và nhắm món gì đó.

Cô nói như bị hụt hơi, đôi mắt ráo hoảnh như rực cháy, và tất cả đều cảm thấy ngay có điều gì đó không bình thường. Nhưng cô đã lấy khăn mùi xoa ra che miệng và húng gắng ho, cô mỉm cười và tất cả cùng cười theo, họ đồng thanh nói rằng conhac thì hơi quá, rượu trắng là đủ rồi, nhưng Kira thì lắc đầu quầy quậy: đừng lo, anh Trizegov sẽ có đủ tiền thưởng để trả, thế ra tiền thưởng cũng không phải là nguyên nhân cuối cùng trong chuyện này, mà chính là anh đã đánh đổi Kira lấy tiền...

Trizegov giận đỏ mặt vì lời buộc tội bất công này, anh không thể tự chủ được, cứ như có ai đập vào đầu anh. Các khuôn mặt nhòa đi trước mắt anh. Chỉ có một cái duy nhất mà anh nhìn thấy là nụ cười thay đổi một cách rõ ràng của Kira, lúc thì mũm mĩm trong khóe miệng, lúc thì rộng hoác phô hàm răng trắng lóa.

Thế là đáng cho anh lắm. Vì thanh danh, lẽ ra cần phải im lặng, kệ cho cô ta muốn nghĩ gì thì nghĩ. Và cái chính là tự anh cũng cảm thấy im lặng thì tốt hơn và thông mình hơn, nhưng nhìn thấy nụ cười mỉa của cô, anh đã không thể kìm giữ được:

– Chị Kira Andreievna ạ, nếu các đồng chỉ ở đây quan tâm đến tiến bộ kĩa thuật thì chúng tôi sẽ không dừng lại ở buổi liên hoan chia tay đâu nhé. Còn về Lưkovo thì chị cũng hơi bất công đấy, thành phố của các anh chị có những món giải trí không thua gì các nơi khác. – Có trời biết được cơn tức giận âm ỉ đã xô anh đi đến đâu, mà anh cũng chẳng thèm để ý. – Thật tiếc là phải chia tay nhau, nhưng biết làm sao được, chị Kira Andreievna ạ, lợi ích sản xuất là trên hết.

– Rõ là một cán bộ Nhà nước, - anh chàng to béo nói. Kira áp người anh ta thầm thì câu gì đó và cả hai người phá lên cười. Từ phút này trở đi, cô không để ý gì đến Trizegov nữa, cứ như anh chưa hề có mặt ở đây. Đôi khi anh thử chêm vài câu vào chuyện, nhưng cô chỉ khinh miệt nhếch môi, và thế là những lời nói của anh chẳng được ai hướng ứng.

Và nếu không làm vậy thì cô vẫn biết cách trở thành trung tâm của mọi sự chú ý, lúc này cô vận dụng hết nghệ thuật đó của mình. Với mỗi người đàn ông trong đám đó, cô lại có một mánh khóe riêng, với mỗi người cô lại hứa hẹn điều gì đó, lúc bằng ánh mắt, khi bằng một nụ cười, cô cho phép họ cầm tay cô hay ôm cô.

Ganh đua nhau, các chàng trai bắt đầu trổ tài, trống đánh xuôi, kèn thổi ngược. Họ khoe khoang, đùa cười hóm hỉnh, có chàng còn bói tay cho cô… Những trò cưa cẩm rẻ tiền cũ rích này Trizegov đã biết từ lâu, và anh không hiểu được chẳng nhẽ chúng lại có thể tác động đến Kira. Không có lẽ cô lại không nhận thấy bọn họ đang nhìn cô chòng chọc vào bộ ngực thộn thện của cô. Hình như cô đang cố tình đưa đẩy nó, cô cúi xuống và để lộ ra cả một khoảng trống sâu hoắm. Anh không hiểu ngay được cái mánh khóe đã được ân nhắc kĩ càng ấy. Tất tần tật đã được cô suy tính cẩn thận, cho đến cả cả những làn tóc uốn loăn xoăn đung đưa một cách khêu gợi bên thái dương. Anh những muốn tóm lấy mớ tóc ấy, và lôi đi. Trong trí tưởng tượng, anh muốn lột hết quần áo cô ra để có thể chỉ cho mọi người thấy cái thân hình không còn trẻ trung và bộ ngực đã sệ xuống của cô, thế nhưng không hiểu cớ sao mà cái cô Kira ấy vẫn hấp dẫn hơn con búp bê son phấn lòe loẹt đang ngồi trước mặt anh kia, và không hiểu được tất cả bọn họ đã tìm thấy cái gì thú vị trong con người cô – một phụ nữ bơ phờ và khêu gợi, không hơn không kém.

Gana Denixovna ngồi xuống bên cạnh Trizegov, ca thán về cuộc chia tay. Dù sao cô đã quen với những chuyến công tác thường kì của anh, và trong khách sạn đó cũng phải có cái gì đó mang tính chất cố định…

Với sự luyến tiếc chân thật của mình cô đã cố hết sức để an ủi anh và tránh không động chạm đến Kira. Và mặc dù Trizegov thừa hiểu điều đó, anh vẫn thực lòng thấy nuối tiếc phải vĩnh viễn chia tay với cái thành phố vô vị nhỏ xíu này, với những ham mê thu mua gỗ và thu hoạch đay ở đây.

Gana Denixovna không chỉ trích gì Trizegov, đàn ông họ khác, họ gắn bó không phải với nơi ở mà là với công việc cụ thể. Không nên ganh tị họ với công việc. Bản chất người phụ nữ lại khác. Người phụ nữ, đặc biệt là những người độc thân, thường không được ai bảo vệ. Hiếu được họ còn khó hơn máy móc…

– Làm sao mà tôi biết được họ, - Trizegov bối rối nói, mắt vẫn để ý Kira. – Từ thưở cha sinh mẹ đẻ, tôi đã có khi nào được làm phụ nữ độc thân đâu cơ chứ.

Anh bỏ ra ngoài, đi đi lại lại ở góc phố. Mưa vừa tạnh. Những mảnh tôn trên các mái nhà ánh lên như vẩy cá. Bầu không khí trở nên trong mát.

Có tiếng cửa đóng đánh sầm, sau đó ngã tư đường xuất hiện ba người. Kira mặc áo choàng trắng và đi đôi ủng cao gót. Cô nói to:

–… Đường bẩn thế này. Cảm ơn, đã có Xtepotska tiễn em. Thế nào, Xtepotska, anh không từ chối làm vệ sĩ cho em chứ?

Cái tiếng gọi teen “Xtepotska” này làm Trizegov thấy lộn cả ruột.

– Vệ sĩ, vệ sĩ, chúng tôi chẳng tin là như thế. – Xtepotska lẩm bẩm hát như trở thành lẩm cẩm.

Trizegov lẽo đẽo đi cách sau một quãng bí mật theo dõi họ. Anh tự thấy hổ thẹn. Anh muốn để cô mời anh chàng béo này về nha. Khi đó thì sẽ rõ ra ngô ra khoai. Và anh lại thầm khấn để điều ấy đừng xảy ra. Để cô đừng cho hắn ngủ đêm lại. Để cánh cửa nhà cô không đóng sầm trước mũi anh…

Đến nhà thơ “Tam vị” anh mất hút họ. Mò mẫm trong bóng tối, giẫm bì bọp vào các vũng nước mưa, anh bỗng nghe thấy có tiếng cười và tiếng thì thầm ở phía sau. Anh đứng sững lại, cẩn thận đi ép sát vào tường, tiến về phía họ. Anh đi vòng qua lối vào đã bị bịt kín và lại nghe thấy họ đang cười nói phía sau. Trong bóng tối từ khắp mọi phía cứ như có hàng trăm con mắt màu đen, ráo hoảnh và không một chút sắc khí nào đang rõi theo từng cử động của anh. Có tiếng lào xào, sột soạt và tiếng gãy lắc rắc. Hình như ngay cạnh đâu đây họ đang hôn nhau, ôm nhau, nhưng họ được cái bóng tối quái quỷ này che chở.

… Đi quanh một vòng, Trizegov ra đến đoạn đường sắt. Dưới ánh đèn pha người ta đang chất táo vào toa. Anh nhận ra mấy thanh niên làm cùng nhà máy. Cậu thanh niên làm ở phòng nhiệt lượng vẫy anh, chúc mừng thành công của anh. Trizegov cũng chất lên lưng một thùng táo và leo theo chiếc cầu bập bềnh vào trong toa tàu thơm sực mùi táo.

Một giờ đồng hồ mà cũng có khi thế, anh cứ vác táo như vậy. Nỗi giận dữ dần dần buông tha anh, thay bằng sự mệt mỏi, đẫm mồ hôi, nhưng dễ chịu vì công việc cụ thế này, vì múi táo tươi thơm dịu. Anh nghĩ thầm có thể Kira muốn kịp thời là người bỏ anh trước. Như vậy cố sẽ thấy dễ chịu hơn. Cô hoàn toàn có quyền làm việc đó, anh nghĩ một cách cảm thông, và thậm chí anh cũng hết cả giận dữ với anh béo Xtefan. Anh ta thực sự không có tội tình gì. Và cả tội lỗi của mình Trizegov cùng không thể nhìn ra. Tất cả những gì anh đã làm đều do anh thấy việc đó là cần thiết, nếu cứ xét riêng ra từng việc thì cái gì cũng đúng cả, không hiếm sai sót và chẳng việc gì phải hối hận, thế mà không hiểu tại sao cuối cùng thì lại tệ hại thế, và cả hai cùng phải đau khổ…

Phải mất hai ngày để làm mọi thủ tục giấy tờ, chỉ đến ngày thứ ba mọi người mới có dịp tập trung lại và ăn mừng. Thực ra mà nói thì công việc này chỉ được công nhận sau khi có đoàn kiểm tra đặc biệt nghiệm thu, nghĩa là phải khoảng ba tháng sau. Nhưng thực chất thì cả Trizegov và mọi người đều thấy rõ là nguyên nhân hỏng hóc đã được tìm ra và khắc phục. Có trời mà biết được ở đâu ra cái cảm giác về sự thành công rõ rệt này. Theo nguyên tắc và về mặt lí thuyết thì phải kiểm tra hàng tháng xem có xảy ra điều gì nữa không, còn họ, những người thợ, không hiểu tại sao lại biết chính xác là mọi sự đều đã ổn thỏa, đâu đã vào đấy cả rồi. Vì vậy, sau khi làm động tác mê tín là nhỏ một bãi nước bọt qua vai trái, Trizegov đống ý làm luôn một bữa tiệc ở ngoài tiệm...