- V -

Tiệm ăn mới tinh trong khu tập thể nhà máy được các họa sĩ trẻ ở thủ đô trang trí, Rõ là không có ai cảm thấy gò bó trong những “tác phẩm” này của họ. Các bàn được ngăn cách nhau bằng các chậu xương rồng, các đoạn dây chão hoặc bằng cách súc gỗ bạch dương đốt xém, và thay vào một phòng kính chung là những chỗ kín tiện lợi, các góc nho nhỏ, các chỗ hóng mát, và chiếc bàn dài kê sát tường do Arixtarkhov đặt trước cũng được tách riêng ra bằng những xích sắt treo lủng lẳng.

Arixtarkhov chủ trì bữa tiệc. Anh lần lượt mời từng người phát biểu. Hầu như tất cả đều khen ngợi Trizegov. Thứ nhất là anh làm một việc gần như phát minh, thứ hai là trong có hai ngày trời mà anh xoay xở được với một khối công việc khổng lồ. Anna Petrovna dẫn ra ví dụ của chồng mình. Có một lần trong đám chat, anh đã lôi được cả cái tủ sắt đựng tiền, sau đó thì tự anh không làm sao lay được nó. Câu chuyện của chị có ý như ám chỉ trạng thái đặc biệt của Trizegov, nó xuất hiện được là nhờ có những nguyên nhân hạnh phúc thầm kìn. Nghe thấy thế, nhiều người mỉm cười, những Anna Petrovna đã khéo bảo rằng nguyên nhân đó là tài năng, là sự hào hứng và chị trích dẫn thơ Puskin.

Anh nhân viên văn phòng nhiệt lượng bắt chước Arixtarkhov nói những câu kết tội ngượng ngập đến buồn cười. “Tôi tôn sùng chị, chị Lidotska ạ, thế mà chị lại làm cháy hết máy này đến máy khác, thật là không cẩn thận”. Anh ta còn bắt chước cả Anna Petrovna, người luôn luôn hăng hái bảo vệ Arixtarkhov. Sau đó anh ta quắc mắt lên, thở phì phò, ngắm nghĩa quả dưa chuột, và bỗng rạng rõ mặt mày, khoái trá cười khì khì, và thế là trông anh ta giống hệt Trizegov. Tiếng cười ầm lên đã chứng tỏ rằng đúng là giống thật, còn Trizegov thì ngạc nhiên vì chưa bao giờ anh được nhìn thấy chính mình. Trizegov cười to hơn cả, anh cố gắng rũ sạch cái cảm giác căng thẳng đang đè nặng lên mình. Cảm giác đó là cái gì, linh cảm hay sao? Anh chưa kì nào hiểu và tin vào linh cảm. Chẳng có cái gì là nguyên nhân để linh cảm cả. Ngược lại, càng về sai càng trở nên vui vẻ hơn, thoải mái tự nhiên hơn.

Các cô thí nghiệm viên Lida và Doia mặc những chiếc váy ngắn có hoa rực rỡ trông không khác gì các cô gái ăn diện ở thủ đô. Các vị nam giới đàng hoàng trong bộ comple smoking, ân cần tiếp các món ăn cho phụ nữ và cố gắng không nói các chuyện dính dáng đến sản xuất. Arixtarkhov xứng đáng trong vai trò chủ trì. Gương mặt đỏ ửng, phốp pháp của anh biểu lộ vẻ tốt bụng. Anh kính phục nhìn Trizegov. Rõ ràng là buổi vui hôm nay và bàn tiệc này được tổ chức là vì Trizegov. Anh là vị anh hùng, giới phụ nữ thích thú ngắm nghĩa anh như mới nhìn thấy lần đầu. Chưa bao giờ anh được chú ý đến thế, và những lời ca tụng về mình cũng chưa hề được nghe thấy bao giờ. Người chiến thắng dũng cảm và không nguy hiểm. Một tài năng lớn. Chàng trai trẻ của chúng ta … và những âm thanh êm dịu của chiếc vĩ cầm cứ quẩn quanh vầng trán anh.

Trizegov vui vẻ uống hết từng cốc rượu sau mỗi lời chúc mừng. Anh không thấy say. Hoàn toàn không. Anh vẫn đang tỉnh táo. Rượu Vodka rửa sạch nỗi đau buồn trong những ngày gần đây. Tất cả cặn bã này đã trở thành những tảng đục nhờ nhờ và lắng xuống nơi đang cất giấu những điều mà tốt hơn hết là nên quên đi.

Tất cả mọi thứ xung quanh trở nên trong sạch và nhân hậu, như cặp mắt lồi của Arivtarkhov. Trong ánh mắt ấy hiện rõ một thế giới, nơi mà không có một người nào bị Arivtarkhov làm phật ý. “Anh cho phép tôi nhận xét nhé: anh chưa tháo vát”. Hoặc:” Anh không được cẩn thận cho lắm”, - đấy là những câu nói ghê gớm nhất anh có thể nói. Anh không biết cả thi hành kỉ luật, trừng phạt, chứ đừng nói đến chuyện chửi mắng. Anh ưa tự dằn vặt mình vì thái độ cẩu thả của người khác, làm việc thay cho họ và tự nhận những lời khiển trách về mình. Đối với nhiều người, việc làm đó có tác dụng còn mạnh hơn các hình thức kỉ luật. Thật kì lạ là trật tự trong phòng lại được giữ vững nhờ ở đặc tính yếu đuối của Arivtarkhov. Anna Petrovna và các nhân viên kĩ thuật đã làm cho những ai định lợi dụng tính thùy mị của anh phải thấy xấu hổ. Chị em đặc biệt để ý đến anh vì Arixtarkhov hiện thời là người độc thân. Người vợ đầu của anh, một phụ nữ đẹp, người Moskva, đã từ bỏ anh sau ngày cưới một năm. Không ai biết lí do là gì. Arixtarkhov thú thật với Trizegov là ngay cả đối với anh điều đó cũng thật bí ẩn. Cô đã chung thủy chờ anh tới ngày giải ngũ, vật mà sau một năm lại bỏ đi, sau khi đã nạo thai. Không phải cô bỏ đi với người khác. Cô chỉ bỏ anh mà đi. Sau đó một vài năm anh lại tỏ tình với một cô giáo vùng này. Tất cả đều tốt đẹp, nhưng bỗng nhiên cô ta trở về sau kì nghỉ phép cùng với một người làm ở nha khí tượng và đến ở luôn với anh ta. Từ đó đến nay trong con người Arixtarkhov đã tạo ra một cú “sốc hôn nhân”, anh gọi nó như vậy. Các cô gái ở đây đã tốn công vô ích để tấn công anh – anh thường hết sức né tránh họ…

Đến lúc phải nói lời cảm ơn. Trizegov đứng dậy. Tất cả vội suỵt bảo nhau im lặng. Anh bỗng hình dung ra họ đã chuẩn bị cho bữa tiệc này như thế nào, họ dự trù, bàn bạc đến cả những điều vặt vãnh nhất. Họ hiểu đây là bữa liên hoan chia tay, mặc dù không ai nhắc đến chuyện này. Đoạn đời ở Lưkovo của anh thế là chấm dứt. Trong đó, ngoài Kira thì còn có những người này nữa, và họ yêu quý anh. Trước buổi liên hoan này sao anh lại không hề nghĩ đến điều đó. Anh đang mất họ, anh đang phải từ giã bạn bè, và có ai biết liệu phát kiến của anh chữa mấy bộ điều tốc có đáng phải trả giá bằng sự mất mát này không. Để cho mấy cái máy chắc chắn làm việc được. Để cho sự nhiệt luyện được diễn ra liên tục. Nếu vì tất cả những cái đó thì cũng đáng phải trả giá. Và giá đắt là đằng khác. Không khi nào bạn biết trước được cái gì mà bạn phải trả.

Thay vào những ý nghĩa này, anh nói rằng anh không thấy công lao của mình to lớn lắm, một ý định thì thấm tháp gì, ý định lúc nào mà chẳng sẵn, nhưng để thực hiện được nó thì phải nhờ sự cố gắng của mọi người… và anh đi quanh bàn bắt tay từng người một, ôm hôn Anna Petrovna, còn với Arixtarkhov, anh ôm hôn ba lần.

Sau đó anh nâng cốc:

– Tôi muốn nâng cốc chúc sức khỏe Arixtarkhov Konxtatin Akimovich. – Và anh trình bày công đóng góp của Arivtarkhov để sau này khỏi có lời ong tiếng ve. Cuối cùng anh chúc Arixtarkhov những thành tích sáng tạo mới và hạnh phúc trong cuộc sống riêng.

Câu nói cuối cùng làm mọi người sôi nổi hẳn lên.

– Vừa vặn đúng lúc nhé! – Lida hét to.

Mọi người chạm cốc với Arixtarkhov và nháy mắt ý nhị.

– Anh ta lộ hết bí mật với chúng tôi rồi, - Anna Petrovna giải thích cho Trizegov. – Thế anh không biết à?

– Sao lại không, - Trizegov nói và láng máng nhớ ra. – À mà cô dâu là ai đấy?

– À cô Xemitseva, cô Kira Xemitseva. Cô ấy làm việc bên nhà máy gỗ.

– A-a-à, - Trizegov dài giọng. – Ra thế cơ đấy...

Nhưng ngay lúc đó thì nhạc nổi lên, người ta bắt đầu nhảy. Bàn ăn trở nên vắng teo. Arixtarkhov xích lại gần Trizegov. Anh không say, mà tỏ thái độ tin cẩn một cách dễ dãi.

– Cậu biết không, Xtefan, - anh nói bằng một giọng mập mờ, - mình quyết là bởi vì đã đến giới hạn rồi. Mình đã bốn mươi. Mình muốn có con cái. Mà cũng cần phải chăm cho chúng khôn lớn. Cái họ nhà mình thì xưa lắm rồi... Mình sợ, lẽ dĩ nhiên, không khéo thì lần này lại hỏng. Số mình nó dớp thế nào ấy.

– Cậu quẳng cái đó ra khỏi đầu đi, - Trizegov hỡ hừng, là kẻ nối dõi đấy thôi. Trong mình có dòng máu của bố mình. Và người ông làm thợ đóng sách. Và cả tổ tiên. Mình phải làm người kế tục dòng họ, chứ không phải là người kết thúc nó. Một trăm, hai trăm năm trước đây họ đã sống và tất cả sống đến bây giờ. Trong con người mình. Ngộ nhỡ ra mình chết đi? Cậu sẽ nói là mình tỉnh ngộ ra thì đã muộn? Không, cũng còn kịp... Nỗi lo sợ đã không để mình yên, Xtefan ạ... Di sản tinh thần, nếu gọi là thế, thì chính nó...

Trizegov không còn nghe thấy gì nữa, anh ngây ra nhìn đôi môi dày và ướt của Arixtarkhov đang mấp máy.

Dàn nhạc im bặt. Anna Petrovna ngồi xuống bên cạnh họ, phe phẩy quạt bằng chiếc mùi xoa.

– Cậu sợ gì họ, cái lũ đàn bá ấy...- Trizegov đấm xuống mặt bàn. – Cần quái gì phải giữ rịt lấy họ... Cứ để kệ xác cho cô ta phải bám lấy cậu. Còn chúng ta... chúng ta thì đi thổ lộ nỗi lòng. Cậy nghĩ là cô ta cần cái tâm hồn của cậu lắm phỏng, cô ta chỉ cần làm sao cho cậu phải khổ sở...

– Nhảm nhí, - Anna Petrovna nói. – Anh bịa đặt cái gì thế. Điều đó hoàn toàn không hợp với Kira Xemitseva.

– Vâng, vâng, - Arixtarkhov vội chộp lấy. – Cậu không biết cô ấy đâu. Thôi, để mình giới thiệu. Cô ấy, người anh em ạ, cuộc đời cũng lận đận lắm, bây giờ cô ấy cần được yên tĩnh, như con thuyền cũng cần bến đỗ.

– Cô ấy lận đậ... – Trizegov cưới khẩy bằng nửa miệng.

Anna Petrovna nhìn anh:

– Sao, anh biết cô ấy à?

– Kira... nghĩa là... Andreievna... Xemitseva... – Trizegov cẩn thận rót đầy rượu vào cốc của mình.

Những người phục vụ đã mang cà phê ra. Anh nhân viên phòng năng lượng Intsenko mời kẹo chị em phụ nữ. Họ từ chối để giữ co. Người chơi violon thì không có co. Đàn violon thì có co. Bàn bên cạnh đang ăn mừng sinh nhật. Trái đất vẫn quay. Mặt trời vẫn không thay đổi vận tốc góc. Không có gì thay đổi cả, không ở đâu hết và không có gì hết, mà cái chính lại là cần phải thay đổi bất kể một cái gì đó.

Trizegov bỗng cảm thấy vui vẻ.

– Ấy, Koxtria, đoán trúng là thế là tốt. Đúng tâm đen thế. – Giọng anh trống rỗng và vang to như đang nói từ trên sân khấu. Và lần đầu tiên ngụm rượu nhỏ này đốt cháy tâm can anh, làm nóng ran đến tận hai cánh tay.

– Cậu... phản ứng như vậy là thế nào... mình không hiểu, - Arixtarkhov bối rối hỏi.

Anna Petrovna xoay Trizegov về phía mình.

– Anh ăn một lát chanh. Và uống thêm ngụm cà phê nhé.

Intsenko hỏi từ đầu bàn đằng kia.

– Chuyện gì thế?

– Về Kira Andreievna, - Trizegov đáp lại. – Cậu hiểu không, đang cãi nhau để tranh cử đây. Có một đề nghị...

– Đừng thế, Xtefan. Không hay gì đâu. Cái chính là cậu không biết cô ấy. – Arixtarkhov cố kiên quyết chặn lại, nhưng ngay lập tức lại ngượng ngập, mìm cười vẻ sợ hãi.

– Sao tớ lại không biết cô ấy nhỉ, - Trizegov tủm tỉm cười.

Tất cả trở nên im lặng. Trizegov thử tìm một ánh mắt, nhưng tất cả đều quay đi.

– Tôi biết cô ấy, - anh biện hộ. Anh phẩy tay một cái trước mắt như đuổi con ruồi. – Cả khách sạn đều biết. Cô ấy là khách thường xuyên ở đây. Cứ ở tới ngày thứ ba mà xem. Cô ấy đến thăm cậu ngay. – Anh ngừng lơi. Không ai ghìm anh lại cả. Anh gập mình xuống tìm gặp cái nhìn của Arixtarkhov. – Khi cậu gọi điện cho tớ, cô ấy đang uống bia ở đấy. Với mấy thằng cha thu mua. Hiện nay cô ta đang bồ bịch với bọn thu mua ấy.

Arixtarkhov hốt hoảng ngồi lùi ra, thậm chí còn khẽ đẩy vào người Trizegov, Trizegov nắm được tay anh và siết chặt lại.

– Mấy anh chẳng thu mua... Cái bọn chó đực ấy. Cậu hiểu chứ? Mùa thu mua gỗ mà lị.

– Anh muốn nói cái gì thế? – Arixtarkhov nói khẽ. – Anh làm thế làm gì?

– Cậu như từ trên trời rơi xuống ấy. Cô ta có yêu gì cậu đâu.

– Sao anh biết? – Arixtarkhov hỏi khẽ hầu như không nghe thấy gì, chỉ có đôi môi anh mấp máy, anh định rút tay ra. Nhưng Trizegov không chịu buông.

– Hỏi cô ta ấy. Cứ hỏi thăm chàng thư mua Xtepotska. Anh chàng trùng tên với tới, - Trizegov nói vội, ngày càng cay nghiệt hơn. Sản phẩm mới nhất, à, nghĩa là sự thu nạp mới nhất. Còn cậu... ôi, đồ ngốc, cậu không biết là trên đường mòn thì cỏ cũng không mọc nổi.

Anna Petrovna trong cơn bực tức cứ gõ thìa liên tục xuống mặt bàn.

– Xì, thôi đi, Xtefan Nikitich. Kiểu ấy không ra dáng đàn ông gì. Nói đi nói lại làm gì những điều hèn hạ, kinh tởm… Chuyện ngồi lê đôi mách.

– Đúng vậy, anh nhúng vào chuyện người khác mà làm gì, Xtefan Nikitich. – Anh nhân viên phòng năng lượng nhíu mày lên tiếng ủng hộ. – Thế này không được tế nhị cho lắm. Anh dù sao cũng là người ngoài cuộc.

Arixtarkhov trấn tĩnh lại, thờ phì phò, các nếp cổ ướt đẫm mồ hôi.

– Không, đấy chỉ là một sự hiểu nhầm, các bạn hiểu sai đấy thôi. Xtefan Nikitich chỉ có ý định tốt. Anh ấy xuất phát từ sự quan tâm. Các bạn, xin đừng để ý làm gì, tôi yêu cầu các bạn… Có phải vậy không Xtefan? Mình biết cậu lắm mà. Cậu nói như vậy vì mong muốn điều tốt đẹp cho mình. Cậu hiểu điều tốt đẹp ấy theo một cách, còn mình thì lại theo cách khác. Không có gì là xấu xa ở đây cả. Có thể, anh ấy mới có cảm giác như thế, do đó anh ấy đâm ra buồn phiền. Chúng ta ở đây là bạn bè của nhau cả. Tôi biết là các bạn chỉ mong điều tốt lành cho tôi… Và cả cậu nữa Xtefan. Cậu dù sao cũng không biết cô ấy. Mình xin lỗi cậu, nhưng những điều này đều không có căn cứ, những điều mà cậu… lẽ dĩ nhiên là mình xin lỗi cậu, - một nụ cười van nỉ, khúm núm run rẩy trên môi anh.

– Già mà cậu cứ xin lỗi mãi thế! – Trizegov quát lên. Anh đứng phắt dậy, xô ghế ầm ầm. – Cậu muốn lấp liếm hết đi! Cậu thấy chướng tai chứ gì? Cậu sợ rồi đấy. Và các anh các chị cũng hết hồn cả rồi… Cô ta là loại đàn bà nhẹ dạ. Các anh các chị rõ chưa? Và cậu thì đừng có mơ tưởng gì nữa nhé. Đàn-bà-nhẹ-dạ, - anh nhấn mạnh từng chữ, anh nhắc lại cây ấy với vẻ dữ tợn và không để lại chút nghi ngờ gì vào sự thật...

Như có ai bóp chặt lấy gáy anh. Anh cảm thấy cổ và đầu anh đang phình to ra. Điều mong muốn nhất của anh bây giờ là đập phá một cái gì.

Anh chờ đợi, đưa mắt nhìn quanh, nhưng không ai nhúc nhích. Anh liền quay người lại và bỏ đi thẳng. Anh cố giữ dáng đi của mình với những bước chân nhẹ nhàng và nhún nhẩy, hai tay thọc vào túi, nhưng trên cái sàn nhà trơn trượtr này khó mà làm được như vậy, cái đầu to tướng và nặng chịch cứ như đè anh xuống suýt nữa làm anh ngã bổ chửng, anh bước đi loạng choạng, chân nam đá chân chiêu.

Và cả lúc đã ở ngoài phố, anh không thể điều khiển được bước đi rắn rỏi và mạnh mẽ, cái dáng đi tuyệt đẹp của mình và cả điệu bộ ưỡn thẳng người mà anh biểu diễn rất đả trong các cuộc thi thể dục.

Nghe rõ tiếng nhạc ầm ĩ vẳng ra từ khách sạn, âm thanh của những chiếc kèn đồng dài sáng loáng như đùa cợt đuổi theo nhau.

Trên bầu trời đen thẫm các vì sao như bị gió thổi làm cho nghiêng ngả, và cả Trizegov cũng bị xô đẩy chao đảo từ chỗ này sang chỗ khác, như con thuyền đứng giữa dòng nước mênh mông. Thành phố với những ngôi nhà và những tủ bày hàng hóa của nó cũng như đan ra, nhường lối cho anh, dường như tất cả chỉ là sự phản chiếu trên mặt nước.

– Xtefan! Xtefan!

Arixtarkhov đuổi kịp anh. Vừa thở hổn hển, anh chặn Trizegov lại, một tay giữ lấy tim.

– Gượm đã. Anh hãy giải thích cho tôi xem… không nên... bỏ chạy... như vậy. Có thể, tôi đã nói điều gì không nên không phải... Anh ngồi xuống đây một lúc, hóng gió cho thoáng đã....

– Tối có say đâu., -Trizegov nói. – Đừng có mà hi vọng.

– Sao anh lại làm vậu? Ai lại làm tôi bị bẽ mặt trước mọi người thế... Anh sẽ đi khỏi nơi đây, còn tôi thì phải sống với họ... Anh có hiểu anh đã làm điều gì không? Anh nắm lấy vai Trizegov, khuôn mặt trắng bệch, ướt đầm của anh trông càng to hơn. Anh có... chuyện gì... với cô ấy phải không?

– Chuyện gì... chuyện gi... – Trizegov nhại lại. – Ê, cái cậu này hay nhỉ, thật là đồ nướng chưa chín!

– Xin lỗi... Vậy thì ra... cái điều ấy toàn toàn không đứng đắn. Thậm chí, nếu anh có thật lòng. Sao anh lại có thể nói được những lời như thế... Cô ấy dù sao cũng là phụ nữ. Anh có quyền gì. Cô ấy cũng là một con người! Và tôi cũng vậy!... Anh còn có lương tâm không? – Giọng anh như vỡ ra, thành ra the thé. Những ngón tay xiết chặt vào vai.

Trizegov đập mạnh vào tay Arixtarkhov, và vì gặp phải sự kháng cự, anh nổi xung lên, đánh thêm một cái nữa thật mạnh, hất từ dưới lên.

Arixtarkhov há hốc mồm hớp không khí, lảo đảo, nhưng anh lại đứng vững.

– Anh định đánh nhau... Đánh tôi. Vì cớ gì. Chà, đểu cáng thế đấy, - anh nheo mắt và giơ nắm đấm lên.

Trizegov đứng lặng, hai tay buông thõng.

– Tôi không quen… - Arixtarkhov lầm bầm. – Thật xấu hổ. Chưa bao giờ tôi biết đánh nhau. Rõ xấu hổ… - khuôn mặt to bè của anh run lên, anh bật nấc, cố gắng nuốt đi tiếng nấc ấy nhưng không được. – Giời ơi, vừa mới ôm hôn nhau xong, nói với nhau bao lời tốt đẹp!

Họ đứng dưới cột đèn đường, cạnh quầy bán báo, và những người qua lại không hiểu sao chẳng để ý đến họ.

– Thế nào, đánh lại đi chứ, - Trizegov nói. – Đánh đi, đánh đi, đừng sợ.

– Tôi không thể, - và nụ cười khổ sở van vỉ làm môi anh run lật bật. – Tôi không thể…

Nụ cười thảm hại ấy cứ nhảy nhót trước mặt Trizegov trên suốt đường đi, sau đó anh đi cắt qua bãi chăn nuôi. Đêm đó trời rất sáng, và anh nhìn thấy rõ mọi vật, từng cái ổ gà, nhữung vết phân bò khô và vết tro tàn đen thủi của đống lửa đã cháy lụi. Ở mép rừng, nơi có những bụi anh đào dại, anh ngồi bệt xuống đám cỏ ướt đẫm sương đêm. Ý định tự tử lập tức xuất hiện, khi anh vừa lấy lại hơi, và nó không làm anh thấy kinh hoàng chút nào. Ngược lại anh thấy hoảng sợ và ghê tởm vì phải sống, có nghĩa là phải tìm lối thoát, phải xoay xở.

Trước khia đã có lúc mọi việc thật là đơn giản – anh bước lên tàu, và thế là Lưkovo biến mất. Một Trizegov khác xuất hiện, một Trizegov không thèm đến những nỗi lo toan ở đâu, một Trizegov có nhà cửa, có vợ con và công việc… Còn bây giờ hai người phụ nữ riêng biệt không liên quan gì đến nhau này lại liên kết với nhau thành một vòng khép kín, và thế là không còn nấp vào đâu được nữa. Trời lạnh và ẩm ướt. Trizegov thầm nghĩ, thực ra thì xa lìa cuộc sống này cũng dễ thôi. Một người khỏe mạnh bận rộn như anh, vậy mà hóa ra không có cái gì trên thế gian này có thể giữ được chân anh lại. Chúng biến đi đâu mất cả? Và cả Valia cũng không hiểu vì sao lại liên quan đến Kira…. Không hiểu ra làm sao mà anh làm hỏng cả đời những người anh hằng yêu mến, làm cho họ trở nên bất hạnh? Anh đâu có mong muốn điều ấy, vậy mà anh lại định làm như thế. Vô tình ư? Nhưng anh biết rằng điều này không phải là sự vô tình, rằng nó đã nảy sinh từ chính cuộc sống của anh, và dĩ vãng của anh là nguyên do của tất cả những gì đã xảy ra, và trong cái dĩ vãng ấy không còn sót lại chút gì để anh có thể dùng nó biện hộ cho mình hoặc để tự hào.

Anh bình thản hình dung xem anh sẽ treo cổ như thế nào và sẽ viết thư để lại ra sao, để cho Arixtarkhov và Kira khỏi bị liên lụy. Nụ cười run rẩy của Arixtarkhov cứ chập chờn trước mắt anh, và Trizegov nghĩ bụng dù bức thư đó có hay không thì Arixtarkhov cũng không khỏi bị lương tâm cắn rứt. Chẳng phải vì anh thương xót Arixtarkhov, lúc này anh chẳng thấy thương xót ai cả. Nhưng thật là ngu xuẩn nếu người ta hiểu rằng anh, Trizegov, đã sợ tăm tiếng, rằng mọi siwj là do ghen tuông, là vì say rượu… Cũng có thể bỏ đi nơi khác. Biến khỏi đây. Giấu tăm tích với mọi người. Bắt đầu lại cuộc đời ở một nơi nào đó, và điều này sẽ có lời cho tất cả, và không phải bị đe dọa. Nhưng ngay lập tức những tính toán về chuyện hộ khẩu, thẻ quân nhân, sổ lao động tiền lương và trăm thứ bà giằn khác mà không thể thiếu được len lỏi vào đầu anh. Anh hiểu rằng làm như vậy cũng không xong, và cuộc sốnh như thế ở một nơi khác liệu có ý nghĩa gì. Dường như mọi chuyện chỉ là ở chỗ lừa được mọi người xung quanh và giấu được tung tích. Mà phải giấu ai? Và anh sợ ai kia chứ? Chưa bao giờ anh phải sợ hãi gì ai cả…

Cái ẩm ướt ngấm vào đến tận xương tủy. Người anh run bần bật vì ngồi bất động. Anh không nhận thấy anh đã đứng lên đi từ lúc nào, sau đó anh cắm cổ chạy. Dọc đường, ở nơi nào đó anh bị mắc phải cành cây rơi mất chiếc mũ. Qua lớp cánh lá khẳng khiu bình minh đang ửng lên một cách ì ạch. Anh vội vã như đã trông thấy cái gì trong ánh rạng động nhợt nhạt này. Anh dùng đồng xu gõ vào ô cửa kính. Trong ánh sáng lờ mờ thấy rõ những chiếc rèm cửa lau động.

… Chỉ cần có vật thôi, ngoài ra anh không thiết một thứ gì khác trên đời – được vùi đầu vào gối của cô, cảm thấy da thịt và hơi ấm của cô. Anh không nghe thấy anh đã kể những gì và như thế nào, anh chỉ nhớ mãi một điều là anh nhắc đi nhắc lại rằng anh không nên sống nữa, không thể sống và sống chẳng để làm gì, và nghe thấy tiếng cô nói:

–Rồi sẽ qua thôi, anh ạ… Thôi, anh chẳng tội tình gì… đó là vì anh yêu em.

–Không, dù sao cũng là sự đê tiện… Em bao che cho anh làm gì… Cả em lẫn anh ta. Mà anh thì không muốn! Anh không cần…

Như có muôn vàn mũi kim đâm vào anh. Kira ôm ghì lấy đầu anh. Sau tấm màn, con gái cô đang ngủ. Họ nói thầm thì.

–Em có lỗi. Em đã làm anh ghen. Thôi, anh đừng vậy nữa. Anh nghĩ lại xem, anh đã gọi em bằng những từ như thế. Còn em, cũng có còn là con gái nữa đâu. Người ta chẳng đã bảo rằng tiếng lành đồn xa tiếng dữ đồn xa là gì… - Và cứ như vậy, những lời nhẹ nhàng của cô làm cơn giận của anh mất dần, như được thoát ra từ đáy lòng.

Tiếng gà gáy rộn rã. Cùng với anh bình mình đỏ hồng, tất cả những gì đã xảy ra lần lượt phơi bày trước mắt Trizegov như một sự đã rồi không còn gì cứu vãn được. Nhưng điều đó thì không dính dáng gì đến anh. Thực ra, dường như không còn anh trên đời này nữa. Dường như anh đã chết rồi, anh đã tách rời khỏi mọi việc. Anh không muốn giải thích cho cô vì sao mà anh còn chưa chết quách đi cho rảnh, không phải vì anh sợ mà vì anh cần phải hiểu ý nghĩa của việc anh còn sống, tuy điều đó không quan trọng, đằng nào cũng vậy, anh như đã chết hoặc sẽ chết, có cái gì đó đã chết trong con người anh, và vấn đề cũng không phải ở đây…

–Người ta nói mãi về em rồi sẽ chán thôi, - Kira không chú ý nghe, vừa tiếp tục nói, vừa khéo kéo cởi áo ngoài và giày cho anh. – Và còn gì là con người nếu không có ai nói đến. Chẳng hiểu anh ta còn sống hay chưa hề có mặt trên đời. Arixtarkhov dĩ nhiên là sẽ đau khổ. Anh ấy đa sầu đa cảm. Em cứ nghĩ rằng anh biết chuyện của em với anh ấy… Ôi, thật kinh khủng, cứ như trêu người, chuyện nọ xọ chuyện kia. Thôi đành vậy, rồi mọi việc sẽ qua đi. Em sẽ nói với anh ấy, đó không phải việc anh phải lo.

Không một giây phút nào anh tin vào những điều cô nói. Anh không hiểu ở đâu ra cái vẻ bình thản ấy của cô. Cô hi vọng vào cái gì? Dường như cô đã biết được một phần những gì cho phép cô được sống theo bản năng mà không phải tuân theo cuộc sống chung.

–Em an ủi anh để làm gì, làm gì? - Anh vặn vẹo. – Em nghĩ là anh tin à? Tìn vào cái gì mới được chứ? Anh không muốn. Có thể, cứ thế này anh lại thấy nhẹ nhõm hơn. Không còn lại cái gì hết, mặc xác tất cả.

Cô nắm một túm tóc để nhấc đầu anh lên, nhìn anh thật kĩ.

–Trán anh bị xước này.

Cô khéo léo lau vết xước và đặt anh lên đi văng. Trizegov nằm ngữa, hai tay bắt chéo lên ngực. Đôi mắt đã hõm xuống nhìn lên trần nhà.

–Ngủ đi anh, - Kira nói và ngồi xuống bên cạnh.

Anh cảm thấy mình đang thiếp đi, và nghĩ bụng – thật là tuyệt nếu được kết thúc như thế này, không bao giờ tỉnh dậy nữa.

….Valia trông nhẹ nhõm và cân đối hơn, đặc biệt là ở eo người. Anh so sánh họ nhưng không hề có ý lựa chọn. Cả hai người ngồi trước mặt anh, tay đặt lên đầu gối. Lần đầu tiên anh thấy họ bên nhau và hiểu ra rằng anh yêu cả hai, nhưng không hiểu sao lại thấy yêu họ ít hơn anh đã yêu họ khi họ tồn tại riêng rẽ. Nếu anh sống thì anh sẽ thương xót cho Kira hơn, còn nếu anh chết thì Valia sẽ phải chịu đau khổ hơn. Trong ngực anh như có một động cơ đang quay và những bóng đèn bật sáng. Hai người phụ nữ vụng về kéo từng chiếc bóng đèn ra. Anh cố giải thích cho họ rằng không thể làm thế được, nhưng họ không nghe anh nói. Họ cứ nghĩ đây chính là bộ điều tốc, mặc dù họ không hề có khái niệm nó điều chỉnh cái gì.Cả hai người đều chẳng cần gì đến bị điều tốc ấy. Đâu đó trong ruột của nó là Trizegov, và họ tháo vứt hết bộ phận này đến bộ phận khác để lôi anh ra, để giải phóng cho anh, mà không hề hiểu được là khi nào họ làm xong công việc đó thì Trizegov đã không còn ở trên đời này…

Anh mở choàng mắt ra. Mặt trời đang chiếc rực rõ. Trên bàn đã bày bữa sáng. Kira vẫn giữ dáng ngồi như vậy, cô mặc chiếc váy màu nâu, tóc chải gọn ghẽ. Vai cô choàng chiếc áo len. Tay để trên hai đầu gối khép chặt. Cô thấy anh đã tỉnh giấc, và tiếp tục nhìn anh một cách đỡ dẫn. Dưới hai mi mắt đỏ mọng là hai quầng đen. Trizegov thầm nghĩ người ta thường ngồi trước người chết y như thế.

–Sao em… - anh nói.

Nụ cười yếu ớt xa lạ nở trên khuôn mặt bất động của cô. Trizegov vươn vai. Gối và đi văng sực mùi Kira. Anh nhớ lại họ đã sống với nhau ở đây vui vẻ biết bao, và anh chợt hình dung ra họ trong một buổi sáng hạnh phúc như đã từng có trước đây, Tại sao lại không bắt đầu lại từ đây? Như trong các buổi tập “ nào, ta lại bắt đầu từ đây”. Điều đơn giản là phải tỉnh dậy hẳn. Để cho cả những điều này cũng thành một giấc mơ.

Anh tìm kiếm một sự cảm thông trên khuôn mặt mỏi mệt của Kira, nhưng không thấy. Có điều gì đó đã xảy ra trong mấy giờ đồng hồ này, trong khi anh ngủ.

Trizegov không hỏi han điều gì. Anh vặn nước rửa ráy qua và mặc quần áo. Trên bàn, giữa đám cốc chén là một chai bia Tiệp còn nguyên.

–Thế nhưng em đi lại với cái con bò rừng, với anh chàng Xtepotska ấy để làm gì? – Anh hỏi.

Kira không trả lời ngay, cô dường như muốn chờ đợi cho đến khi vẻ mặt cô lạnh đi trong sự thù địch ác độc, và cuối cùng cô mấp máy môi vẫn với vẻ thận trọng, cô nói:

–Với anh ta em thấy vui.

–Vui hơn hả? Không cười đến vỡ bụng chứ?

–Với anh nặng nề lắm.

Anh bước lại gần tấm gương soi. Bề ngoài của anh không hiểu sao trông lại tươi tỉnh, khỏe mạnh. Hai má đỏ hồng sau giấc ngủ. Trong cái xác mà này bảnh ra phết. Anh xoa xoa hàm râu mọc lởm chởm đen sì trên chiếc cằm vuông vức. Nhìn qua gương, anh thấy sau lưng anh Kira đang cười khẩu một cái không thiện cảm.

–Anh uống trả đi, - cô nói. – có cà phê đấy, nếu anh muốn.

Trizegov ngồi vào bạn. Anh uống cà phê đen nóng bỏng cả mồm. Chẳng hề ngước mặt lên. Anh có cảm giác như không khí trở nên nóng bức, ngột ngạt như trước cơn giông.

–Rồi sau ra sao nữa, - Trizegoc nói, dán mắt vào tấm khăn nilon trải bàn, - kể tiếp đi.

–Sau thì cũng như trước. Em chán đến tận cổ rồi. Đấy, tất cả mọi chuyện là vậy, - vẻ cục cằn trong lời nói của cô không làm sao ăn nhập được với động tác của tay cô khi rót cà phê hay tiếp những miếng giò cho anh. - Ở con người anh không có sự thoải mái dễ chịu. Người tình gì cái loại như anh. Nghe của anh là để làm người chồng. Mọi việc cảu anh đều theo một thời khóa biểu, cái gì cũng thành công thành việc. Anh thận trọng quá…

–Người tình! – Cái từ ấy làm anh kinh ngạc. – Ra thế, cô định nghĩa về tôi như vậy đấy… Xin cảm ơn. Có thể cuộc đời tôi đã bị xê dịch đi, tất cả đã bị rạn nứt, còn cô… tôi suýt thì…

–Cái “suýt” ấy không tính. Còn cái “có thể” thì nằm ngay trong túi áo ấy, không hề cao giọng, cô ngắt lời anh. – Có thể cái gì được? Không điều gì có thể được nữa. Có thể, anh định cưới em chăng? – Và cô cười, đẩu ngửa ra sau. – Muộn rồi anh ạ! Hoa nở có thời. Em đã suy xét lại rồi. Anh không đáp ứng đúng tiêu chuẩn hiện nay của em đâu. Đã có thời mà em có thể… Nhân tiện, anh thử nghĩ xem liệu em có thể kéo anh trở lại không? Ồ, Xtefan, Xtefan, kéo trở lại bao giờ cũng dễ như giữ được chân. Nhưng…em đã tính toán, đã ước lượng cả rồi – Không lợi lộc gì. Anh tính toán cho đề án của anh, còn em, cho cái của em. Em yêu anh để được cái gì… Em không muốn! Em cần người chồng và căn hộ cơ mà, một người chồng có địa vị, anh đã quái cái tuổi để có thể làm lại từ đầu. Phá hoại gia đình một người khác, thế nhưng phải vì cái gì chứ?

–Cô bịa đặt cái gì vậy… Cô đang lừa dối ai? – Trizegov phẩy tay với vẻ tin tưởng giả tạo. – Chưa bao giờ trong đầu cô có được những ý nghĩa như vậy...