Chương 2 Bà mẹ:-Năm lần đò và những cuộc phiêu lưu-1-

Buổi sáng trước khi đến chỗ hẹn với người đàn ông, chị tự dọn cho mình cảm giác hoàn toàn thảnh thơi. không để điều gì vướng bận. không còn điều gì vướng bận. Ông Víp đã dẫn đoàn đi thăm châu Âu từ hôm qua. Chị còn nhiều việc ở trường nên chuyến đi này không đi cùng ông với tư cách phu nhân. Còn lại một mình ở nhà. Sáng ra chị đã thu xếp để không cho điều gì làm vướng bận.

Duy nhất có một cú điện thoại của mẹ chị. Bà đọc báo thấy ông Víp đã đi thăm hữu nghị chính thức Châu Âu. Bà lại biết chính xác chị ở nhà không đi đâu cả. Vậy là bà thắc mắc. Vợ chồng như đũa có đôi. Uyên ương một cặp chẳng rời nhau ra. Người ta mong có đôi để mà đầu gối tay ấp, mong bám nhằng nhằng lấy nhau, mong còn chẳng được, mình thì giương cao ngọn cờ độc lập tự do. Cô có thân mà không biết sướng. Phải tay tôi ấy à, đi đâu cũng phải có ông có bà. Rõ là kẻ ăn không hết, người lần chẳng ra.

Liên thanh. Súng máy. Ngôn ngữ chan chát tung tẩy. Ngôn ngữ ngồn ngộn sặc sỡ ẩm thực Đông Nam Á. Bà cập nhật kho từ vựng mới nhất nóng sốt nhất của thị dân, thứ ngôn ngữ đang có chiều váng mỡ bề nổi nhất trong giao tiếp hàng ngày, trong báo chí hàng ngày, trong văn chương thời thượng. Nghe ra có chiều ghen tị. Nhưng mẹ chị không hề biết ghen tị. Suốt đời băm băm bổ bổ lao vào các cuộc tình, không bao giờ biết mệt mỏi. Không bao giờ biết giới hạn. Thấy bà bạn nào có tình yêu mới là ngay lập tức thông tin, lập tức bình luận, nhưng không so bì. Nhưng không ghen tị. Cái giọng sáng nay dường như là ghen với cả con gái nhưng thực ra là tự hào. Chẳng gì bà cũng là mẹ vợ của một ông lớn.

Mới chỉ cách đây dăm năm thôi. Cách đây dăm năm chị chưa lấy được ông Víp. Tuổi ba mươi tư chưa một lần lấy chồng được xem là gái già. Khách khứa đến nhà hỏi bao giờ lập gia đình, để mặc cho mẹ trả lời. Mẹ giành quyền trả lời hết. Mẹ cười khúc khích như thiếu nữ mười lăm. Nhà này có hai chị em gái lớn tuổi chưa chồng, mẹ tự nhận là mẹ trong trẻ như chị gái thôi. Đi ngoài đường có mấy thằng choai choai mất dạy đoán từ sau lưng: trong hai con kia con nào là chị con nào là em? Mù à, hai mẹ con đấy. Chúng bèn đố nhau xem con nào là con con nào là mẹ? Đoán trúng rồi, khi vượt lên xem mặt thì chúng buông một câu: Con con già hơn con mẹ.

Mẹ kể đầy tự hào. Kiêu hãnh nữa. Mẹ tuổi về hưu mà nhuận sắc mà quyến rũ. Con thua mẹ mười chín tuổi thì khô khan nghiêm nghị không đàn ông nào dám nhìn lâu. Đàn ông đến chơi nhà chỉ đối đáp tung hứng với mẹ. Con gái thì nghiêm trang ra vào như phụ huynh. Lâu lâu mẹ lại sa vào tình yêu mới, lại rạc người đi ăn đi chơi đi nhảy nhót. Lại đi qua đêm. Con gái ở nhà bồn chồn ra ngóng vào trông. Chong đèn thức đợi mẹ về mở cửa lúc nửa đêm. Rồi quá sức chịu đựng, con đi đánh cho mẹ chìa khoá riêng, về lúc nào tự vào lúc ấy. Lâu lâu quá mù ra mưa, mẹ lại đi lấy chồng một bận. Lấy rồi mới biết mình sai. Sai thì sửa. Lỡ bước sa chân, thất thểu quay về trong thất bại đắng cay. Con gái lại mở rộng vòng tay bao dung ra đón mẹ trở về. An ủi, khuyên giải cho nguôi dần đi.

Trong gia đình chị, vị trí mẹ con luôn luôn đảo ngược. Con gái luôn nghiêm túc chín chắn bao dung. Bà mẹ luôn tươi trẻ hiếu động nông nổi lầm lỡ. Con là mẹ và mẹ là con. Đổi chỗ nhưng bao giờ trong nhà cũng có đủ hai cương vị. Bao giờ cũng có mẹ (là con) và có con (là mẹ). Đủ hai ngôi nên vẫn giữ được cái nhà. Vẫn thăng bằng.

2.

Mẹ của chị. Người đàn bà nay tuổi năm mươi tám nhưng mãi mãi có một trái tim thiếu nữ. Mười tám tuổi mẹ chị được nhận vào làm văn thư đánh máy trong một viện nghiên cứu. Chân ướt chân ráo vào cơ quan, ba bảy hăm mốt ngày cầm bản đồ án từ tay anh nghiên cứu viên rồi cầm tay anh luôn. Con gái tấn công con trai. Con trai tối tăm mặt mũi, tay trắng không tìm đâu ra vũ khí phòng vệ. Mới cầm tay đôi ba ngày, anh nghiên cứu viên thấy mình đã bị cô nàng lôi vào phòng thư viện. Cơ quan chưa có thủ thư, cô văn thư kiêm luôn trông coi phòng sách. Anh bốc một quyển sách trên giá, một cử chỉ cho phải phép trong cơn lúng túng, thì đã bị cô nàng đè gí vào giá sách. Cô gái hoang dã chẳng cần đến những hành vi rườm rà cho phải phép.

Anh nghiên cứu viên phải dẫn cô đánh máy về nhà thưa chuyện với bố mẹ. Phải xin cưới. Anh không còn đường nào khác. Ngày ấy trai gái trong công sở quan hệ tình dục bị khép tội hủ hoá. Đồi truỵ và hủ bại. Không giữ gìn được sự trong sáng của đạo đức cách mạng. Gia đình anh nghiên cứu viên có tầm đại gia trí thức. Lo đến đạo đức cách mạng một phần, phần lo hơn là họ chưa chuẩn bị rước vào nhà một nàng dâu có vẻ thuộc thành phần bình dân hoang dại. Cô gái đi vào nhà ba bước, nói dăm câu ba điều thì không còn là có vẻ mà thực sự là cỏ dại. Nơi đất chua đất mặn đất cằn hoang hoá thì cỏ dại vẫn mọc bời bời. Đấy là sức sống của bình dân. Không cần được chăm bón giáo dục gì nhiều. Cha mẹ anh nghiên cứu viên kinh hoàng. Họ chưa chuẩn bị tinh thần để thua ngay từ khi chưa kịp chống cự. Họ là những trí thức Tây học, họ không quá hủ nho để chống lại mọi cuộc dan díu ra bên ngoài tầng lớp trí thức. Dan díu ăn ở với nhau thì được. Nhưng dứt khoát không có cưới xin, không sinh con. Sinh con ra là pha loãng dòng máu cao quý của họ, là sinh ra những đứa cháu mang trong mình dòng máu cỏ dại. Máu cỏ dại chảy trong người sẽ xúi giục những đứa cháu gái không công dung ngôn hạnh, những đứa cháu trai không học không hành. Sống thả cửa cho bản năng dục vọng, sống thả cửa cho cảm tính. Chỉ thiếu mỗi một thứ. Thiếu lý trí, thiếu cái đầu. Nói gọn lại thì truyền thống trí thức sẽ đứt. Phú quý giật lùi. Con không hơn cha nhà lụn bại.

Thời ấy hiếm nhà sớm nghĩ sớm lo được như nhà anh nghiên cứu viên. Sớm nghĩ sớm lo cũng chẳng xong. Sau năm 1954 con gái Hà Nội mơ lấy cho được anh bộ đội về giải phóng thủ đô. Mơ lấy được anh cán bộ nhà nước. Người vùng xa mới bước chân về thủ đô, nói năng còn ngọng tí, còn thổ ngữ thổ âm tí, nhưng mà bù lại là cái mác cái danh người cách mạng kháng chiến. Vợ đóng cửa dạy chồng uốn mồm phát âm cho tròn, đi đứng chào mời với họ hàng nhà vợ đúng kiểu cách thành thị. Lâu dần rồi cũng ổn cũng quen. Ban đầu là một cô em gái vợ lấy anh cán bộ công thương. Tiếp theo một chú em chồng lấy cô mậu dịch viên. Rồi thêm đôi ba người anh em đằng chú đằng bác lấy bộ đội lấy công nhân. Không làm sao đi ngược lại trào lưu. Không cản được nữa. Duy trì một dòng dõi trí thức thuần tuý là điều ảo tưởng. Cha mẹ anh nghiên cứu viên bó tay thụ động thấy mình thua hết cuộc này sang cuộc khác.

Đến viện con trai lôi về nhà một cô đánh máy đòi cưới thì họ biết mình bắt đầu phá sản. Không phá sản từ ngày bắt đầu hiến cho nhà nước một cái nhà riêng ở phố Tây. Bây giờ mới thực sự là cuộc phá sản của ý thức hệ.

Đôi vợ chồng trẻ được cha mẹ cho cái gara để xe ngày trước. Toàn bộ ngôi biệt thự nhỏ đã được chia năm xẻ bảy cho mấy người con trong gia đình. Sau giải phóng không dùng xe hơi nữa, cái gara vẫn để không cho đến nay. Sống trong nhà để xe là rất rõ địa vị của cỏ dại trong khuôn khổ căn biệt thự còn nhiều định kiến. Người vợ trẻ không khó khăn gì mà không hiểu rằng chỉ vì mình mà cả chồng con phải giáng cấp sống cái nhà để xe. Nhưng phải nói cho công bằng, với làn sóng người nông thôn đang đổ vào thành thị thì cái nhà để xe gần ba mươi mét vuông là mơ ước quá sang trọng. Chỉ cải tạo chút ít là tinh tươm.

Tính cho chính xác thì cô đánh máy chỉ ở trong khu biệt thự ấy có chín năm. Ra vào chạm mặt cha mẹ chồng anh chị em chồng cô hồn nhiên như không. Đợi người nhiều tuổi chào trước thì cô mới chào lại. Hễ có việc lên cầu thang gỗ thì cô nện hai cái bàn chân to bè như vồ đập đất lên từng bậc. Bước vào phòng khách chân lê dép quèn quẹt, tay đút túi quần phăng như thằng du côn dô kề ngoài đường. Đàn bà nuôi con mọn cúc ngực sơ sểnh vú vê thỗn thện mang bát sang xin ông bà tí dưa. Tính tình láu táu, nói hớ cười hơ hơ. Không dọn giọng bảo cậu mợ cho con hỏi, mà bộp luôn cậu mợ ơi ra con bảo. Ngày lễ ngày tết cả đại gia đình, cha mẹ anh chị chưa gắp, nàng dâu đã gắp trước, thậm chí tay bốc trước con tôm xé ra cho con gái nhỏ, mút mát phần dính ngón tay như chết đói Ất Dậu. Được cái nàng dâu hành động tự nhiên chứ không phải cố tình thách thức gì ai. Trong cả đại gia đình có nền có nếp, một mình nàng lạc hẳn ra như cô hầu gái.

Nhưng có lẽ còn thêm một cái được nữa. Ấy là anh con trai thoả mãn với cuộc sống vợ chồng của mình. Không hề thấy than vãn. Lúc nào cũng như bị bỏ bùa, không dứt ra được khỏi vợ. Thoả mãn một người đàn ông, đấy chắc chắn là năng khiếu bẩm sinh duy nhất của cô nàng. Đấy còn là sự thoả mãn thói tham lam của chính nàng. Nàng bao giờ cũng muốn biến cuộc sống của mình thành bữa đại tiệc lạc thú triền miên.

Đứa con gái lên chín tuổi thì anh chàng nghiên cứu viên đi công tác xa. Cô nàng khoá cửa căn phòng, lôi con gái đến cơ quan, ngủ trên bàn làm việc. Cô đánh hơi được cơ quan có kế hoạch phân nhà cho nhân viên. Đời cô có hai thứ cô mê sưu tầm là đàn ông và nhà. Cô ngửi ngay ra mùi gã đàn ông nào có thể cưa đổ dễ dàng. Cô ngửi ngay ra mùi đất ở nơi có thể chia bôi được một căn phòng, thậm chí một căn hộ. Thậm chí có thể ngửi ngay ra mùi nhà mùi đất trên thân thể cái người đàn ông bắt đầu dan díu. Năm lần lấy chồng, năm lần ly dị, mỗi lần ly dị được một cái nhà. Chồng đầu tiên được một cái nhà để xe. Chồng thứ hai được chia đôi căn phòng hai mươi sáu mét vuông. Chồng thứ ba căn hộ tập thể tầng hai. Chồng thứ tư được chín mét vuông phố cổ. Chồng thứ năm khá nhất, giáo sư viện trưởng, căn hộ chung cư chất lượng cao.

3.

Ký ức thời tuổi thơ của đứa con gái nhẹ một con thuyền. Lênh đênh. Nay bến này mai bến khác. Bao nhiêu lần chuyển nhà. Con dại cái mang, mẹ đi đâu là mang con theo đấy, tất nhiên rồi. Cũng vì vậy mà con bé phải chứng kiến tất cả các thể loại đàn ông của mẹ. Mẹ dại con lang thang.

Ban đầu mẹ cắp con đến cơ quan. Giờ làm việc mẹ lách cách gõ máy chữ. Con đi học. Trưa chiều mẹ lúi húi bếp than bếp dầu nấu nướng một góc cơ quan. Tối thì ghép hai ba cái bàn lại, trải chiếu lên mặt bàn mà nằm ngủ. Khó khăn chỗ ở là khó khăn chung, ai cũng lem nhem luộm thuộm mà chẳng ai nói ai được. Bước vào phòng văn thư, vào thư viện sặc mùi tương cà mắm muối, cơ quan như cái bếp mà phải tặc lưỡi cho qua. Sau giờ làm việc, phòng văn thư trở thành nhà của hai mẹ con. Thường xuyên có một người đàn ông đến ăn cơm chung. Tưng bừng cả lên. Mở cái đài Ôriôngtông tin tức hát ca rộn rã, mừng ta thắng địch thua miền Bắc được mùa miền Nam thắng lớn. Người đàn ông tạo ra cái rộn rã ấy cho cuộc sống đơn chiếc của người đàn bà. Bữa cơm thiếu thịt thiếu cá mà hoạt náo. Cả hai người lớn đều biết rằng sau bữa cơm là cả một đại tiệc khác đang chờ họ. Chỉ nghĩ thế mà rộn ràng phấn chấn sống qua được những năm gian khó. Người đàn ông tốt nghiệp đại học, nhưng lẩn tránh phân công công tác lên miền núi. Cao nguyên đi dễ khó về. Tổ chức hứa hẹn chỉ đi ít năm nhưng sờ sờ ra kia bao nhiêu tấm gương đã phải trở thành thổ dân. Lên mấy năm ăn bùa gái thổ lấy vợ địa phương là trở thành thổ dân. Anh chàng rất tỉnh. Chả dại. Anh chàng ở lại thủ đô, đi pơgiô ăn kem Bờ Hồ. Có tí năng khiếu vặt đi kẻ biển Đông y chuyên trị trĩ, Quy gai xốp, Lộn cổ áo sơ mi, Xay bột trẻ em, Cắtóc trẻ em. Cắtóc, thiếu một chữ T để tạo phong cách để gây ấn tượng. Biển hiệu con con chuyển dần sang cộng tác vẽ tranh cổ động. Muốn tranh dễ duyệt phải thuộc nằm lòng công thức. Địch xanh ta đỏ, địch nhỏ ta to, địch co ro ta hùng dũng. Hai mẹ con vừa nghe ông chú diễn tả vừa lăn ra cười. Căn cứ vào công thức ấy thì ông chú này phải thuộc phe địch. Xanh, nhỏ, co ro, ngồi ăn cơm đầu gối quá tai. Mùa hè chan bát canh cái ngực lép bốn nghìn năm cứ nhuễ nhoã mồ hôi. Lưng tựa vào tường vôi ẩm, lăn qua một cái dính lép nhép cả lớp vôi mốc, lăn lại một cái lớp vôi mốc hoá ra một thứ sền sệt bê bết. Lại còn đánh độc cái quần đùi rộng ống. Hai cẳng chân que tăm giạng ra như ngồi giữa đống cùng giới với nhau. Con bé bắt đầu thấy ghê ghê cái giống đàn ông bắt đầu từ ấn tượng ấy. Gã đàn ông của mẹ thao thao ta thắng địch thua địch to ta nhỏ. Gã là thằng địch còm nhom chỉ có hai quả cà phô ra thõng thệu là to. Bèo nhèo giọt giọt mồ hôi. Địch xấu, địch khác ta là ở chỗ ấy. Địch là lũ đàn ông. Đàn ông chắc ai cũng thô lậu như thế mà thôi.

Không oan. Con bé có lần buổi tối ra đường chơi với lũ bạn, quay trở về thấy căn phòng yên ắng là lạ. Chắc là chú địch đi rồi. Thế thì mẹ đâu? Trên mặt bàn chiếu đã trải gối đã sắp ra. Không có mẹ. Phía chân bàn có cái chiếu buông từ trên xuống chắn mất tầm nhìn. Nhìn xuống gầm bàn thì thấy cả địch cả ta đang trong cuộc vật lộn một mất một còn không biết ai thắng ai. Trải chiếu chiến đấu trên nền đất. Họ không bao giờ đưa cuộc chiến lên mặt bàn. Lạ. Cũng chẳng thèm biết đứa con gái nhiều lần phải chứng kiến bất đắc dĩ. Có khi nửa đêm tỉnh dậy nó còn nghe hai người lớn rền rĩ như đau bụng dưới gầm bàn.

Nhưng rồi thắng lợi tất yếu thuộc về người đàn bà. Địch nhất định phải thua. Người mẹ bỏ được chồng, lấy đuợc anh chàng vẽ tranh cổ động. Rồi sau hai năm lại bỏ được chồng mới. Địch phải thua. Địch rút. Người mẹ được chia nửa căn phòng hai mươi sáu mét vuông của địch. Dựng một bức vách bằng cót ép và giấy dầu chia đôi căn phòng. Thỉnh thoảng có một chú đến ăn cơm chung cùng hai mẹ con. Lại tưng bừng âm thanh, bây giờ là ca nhạc, băng cối Sài Gòn chuyển ra. Đang tưng bừng thì địch từ bên kia vách mò sang thám thính. Mời địch về ăn cơm luôn. Ăn xong thì địch về bên kia, bên này chàng nàng tắt đèn đi ngủ. Địch ở bên kia dần dần cũng có đối tưọng của địch. Chẳng ai thắc mắc ghen tuông gì với ai.

4.

Người chồng thứ ba làm bên sở nhà đất. Mẹ ngửi thấy mùi đàn ông và mùi đất đều chén được. Chú này cũng kém tuổi mẹ. Mẹ toàn mê trai tân. Đàn ông thói thường cơm gà cá gỏi tại nhà không ăn, thích ăn cơm dưa cà nhà người khác. Mẹ biết thế, biết đi qua dạ dày của đàn ông để đến với trái tim. Độc quyền trái tim bằng kỹ năng xác thịt. Không quản ngại. Đa dạng hoá và đa phương hoá. Đấy là phương châm của người đàn bà lấy chồng không biết mệt này.

Chú thứ hai không xanh không nhỏ không co ro như chú một. Cao to đen tươi, sắc da hứa hẹn bền bỉ sức chiến đấu. Nhưng chỉ mấy trận là đảo ngũ rút khỏi chiến trường. Đi đâu không ai biết. Người đàn bà đâu có buông tha dễ thế. Lấy xe đạp ra. Cho con gái ngồi sau. Đạp khắp phố phường Hà Nội. Truy tìm.

Mấy đêm liền truy tìm. Ráo riết. Tìm bồ mà mang cả con theo. Đi đến nửa đêm bất kể ngày mai con bé phải dậy sớm đi học. Con bé ngủ gà ngủ gật ở sau xe. Thọc cả gót chân vào bánh xe. Xuống xoa xoa bóp bóp cho con. Động viên rủ rê con không bỏ cuộc. Dỗ dành con bé bằng cách cho ăn những món quà đêm. Lạc rang húng lìu. Bánh khúc. Bánh trôi bánh chay. Phở gánh. Những thứ nóng sực giữa tiết đông giá. Con bé hào hứng được một hai đêm đầu.Từ đêm thứ ba nó ngúng nguẩy đòi ở nhà một mình. Mẹ đi đi. Con ứ ăn bánh khúc, con ứ ăn bánh trôi bánh chay.

– Nhưng mẹ làm sao đi một mình được. Đi một mình mẹ cũng sợ.

Thú nhận thành thật. Rủ con đi chẳng phải vì lo con bé ở nhà một mình. Cái chính là có con đi cho có bạn. Chính là có bầy có đàn cho đỡ sợ. Ra đến ngoài bãi sông ấy là heo hút lắm.

Con bé phải nhằng nhẵng đi theo mẹ cả tuần, cả tuần mẹ mới rình bắt lại được tình nhân. Cả tuần đủ cho hai mẹ con du ngoạn những phố đêm Hà Nội. Những quán cà phê thời bao cấp lập loè. Những điểm ăn chơi trai gái đóng cửa nghi binh để lén nhảy đầm rậm rịch bên trong, công an bảo vệ bắt được thì khốn thân lũ đồi trụy. Những cửa hàng thực phẩm chất đốt người đến xếp hàng từ lúc nửa đêm. Những điểm chợ đầu mối người ngoại thành chở rau vào bán từ đêm. Đèn đang sáng thình lình cắt điện. Cái chợ đêm lập loè đèn pin đèn dầu như chợ âm dương. Đi rình bắt tình nhân về không, nhưng mua được chút rau rẻ thực phẩm rẻ. Lỉnh kỉnh mấy củ xu hào, mấy cây bắp cải, mấy cân cà chua.

Chú nhà đất có nhà riêng ở ngoài bãi sông. Thân hai mươi ba tuổi, chưa vợ nên vẫn bị đồng nghiệp đùa: cán bộ nhà đất mà không có một tấc đất cắm dùi. Lớ ngớ thế nào bập ngay vào người đàn bà ba mươi tuổi. Đất thổ canh thổ cư có chủ rồi, hai lần sang tên đổi chủ là đằng khác. Mê man với mảnh đất cắm dùi năm bảy bận thì bỗng hoảng. Đất ấy đất nghịch. Đất ấy đất dữ. Triền miên nổi sóng bằng làm cho anh chàng to con sức cùng lực kiệt. Sợ. Chạy mất. Nhưng chạy mà không thoát. Thiếu phụ bền gan vững chí đi tìm. Đêm nào cũng đứng rình đứng chờ ở lối ra vào bãi sông. Có điện đứng. Mất điện vẫn đứng. Gió rét căm căm vẫn đứng. Mắt hướng về căn nhà bên mép sông.

Ngày ấy bờ sông lở. Lở nhanh khủng khiếp. Dòng chảy sông Hồng xoáy vào bờ bên tả làm cho cả bờ sông dốc đứng lở ùm ùm. Cả ngôi nhà cách mặt nước dăm bảy mét đổ rầm xuống sông. Hôm qua lở nhà hàng xóm ở phía mép bờ. Hôm nay đã lở đến nhà mình. Đang ngủ thì nửa căn nhà phía ngoài đổ uỳnh xuống nước. Trần nồng nỗng bỏ chạy ra ngoài vừa kịp lúc nửa nhà còn lại lở xuống sông nốt.

Đó chính xác là hình ảnh hai mẹ con nhìn thấy. Chú nhà đất trên người độc cái quần đùi nhảy vọt ra vừa đúng lúc phần nhà còn lại rơi ùm xuống sông. Đất dưới chân họ rùng rùng như động đất. Mấy đêm rồi hai mẹ con quen với cảm giác động đất. Ban đầu sợ, ngày thứ ba ngày thứ tư thì hết sợ. Cứ đứng canh. Mắt dõi chong chong vào ngôi nhà của chú trong đêm. Canh xem lúc nào chú về. Nhưng đêm nào chú cũng về mà hai mẹ con không biết. Chú biết hai mẹ con đứng rình ở đường đấy, chú đi vòng đường khác.

Quen với động đất rồi. Cho nên khi chú nhà đất trần trụi nhảy tót ra thì thấy buồn cười hơn là sợ. Rồi thương. Giữa đêm đông bên sông gió bấc ù ù, chú chỉ còn mỗi cái quần đùi. Mẹ cởi áo khoác nhường cho chú. Bên trong mẹ vẫn còn áo len. Quần thì không có hai chiếc để nhường.

– Về nhà đi anh.

Chú nhà đất cảm động. Nhà đất mà chú vừa mất cả nhà lẫn đất. Xuống sông hết rồi. Rưng rưng vì ngay trong hoạn nạn vẫn có người san sẻ, vẫn không bỏ rơi mình. Bay biến cả ý muốn chạy trốn.

– Nhà nào cơ?

Trong cơn chấn động chú vẫn chưa hết bàng hoàng.

– Nhà chúng mình. Anh về nhà ngủ với cháu.

Con gái mười một tuổi. Thiếu phụ mời tình nhân về nhà ngủ, nói tránh đi là ngủ với con bé cho nó đỡ sợ. Thực tế là con bé bao giờ cũng phải ngủ một mình. Rủ chú về là về ngủ với mẹ. Đôi tình nhân hoặc là ở dưới gầm bàn, hoặc là trải chiếu dưới đất trong căn phòng bé như mắt muỗi. Thiếu phụ có câu cửa miệng với những người đàn ông đến chơi nhà: Thôi về làm gì, ở lại đây mà ngủ cho vui. Cho vui.Trắng mặt ăn tiền. Ai muốn nói mình dễ dãi cũng mặc. Ai vui tính thì coi là đùa. Ai tin thật ở lại thì đúng là thật.

Nhưng chính xác câu nói đêm ấy bên căn nhà lở là rủ chú nhà đất về ngủ với cháu. Ai còn thức mười hai giờ đêm sẽ thấy trên phố một hình ảnh lạ. Một người đàn ông áo khoác phụ nữ cũn cỡn, quần đùi, đạp xe ở đằng trước. Ngồi sau xe là hai mẹ con, con bé ngồi trong lòng mẹ. Kèo kẽo đi qua các đường phố tối. Giữa mùa đông. Người đàn ông quần đùi chở hai mẹ con bằng xe đạp.

Sau cuộc ly hôn với chú nhà đất này, người đàn bà được chia căn hộ tập thể của chú. Chị bán lại nửa căn phòng cho chú địch xanh nhỏ co ro. Như vậy là cùng lúc chị chia tay với cả người chồng thứ ba và thứ hai.

5.

Thiên tình sử lâm ly nhất của người mẹ là với người chồng thứ tư. Người đàn bà tuổi hồi xuân sáng đi bơi chiều đi đánh cầu lông. Nguồn năng lượng yêu đời không cạn. Hăm hở tham gia các loại câu lạc bộ thể thao dành cho người cao tuổi. Nàng đi bơi là để chào hàng. Hàng họ tuổi hồi xuân yêu thể thao còn ngon lành. Dáng vẻ cao ráo không để phát phì to bụng. Ba vòng lý tưởng cho cuộc thi các loại mẫu hậu. Nàng đến bể bơi không chỉ bơi mà còn để liếc giai. Đừng tưởng nàng liếc giai già. Không thèm nhìn các loại hội viên bơi U60 hay U70. Cưa ngay anh chàng huấn luyện viên ba sáu tuổi chưa vợ. Lúng liếng đôi ba câu là anh chàng vào tròng. Nàng nhìn chàng thấy ngon. Nhất dáng nhì da thứ ba là cái ở bên trong quần bơi, hoàn chỉnh như thế mà ba sáu tuổi chưa con nào bỏ bùa cũng lạ. Chàng nhìn nàng thấy nuột. Bốn mươi tư mà tươi mà duyên mà nói năng đằm thắm.

Có gì lạ. Nàng đặc biệt nói năng hoạt bát hay ho khi nàng có chủ ý. Khi nàng tia được con mồi. Chim khôn mắc phải lưới hồng. Đã khôn thì lầm lỡ cũng phải chọn cái lưới cho đẹp mới chịu sa vào. Lưới của nàng bao giờ cũng ngọt ngào quyến rũ. Lạt mềm buộc chặt. Câu pha trò đầu tiên của nàng lúc hai người ngồi bên bể bơi là nói về cái bà đồ sộ đang phăm phăm khởi động. Bét ra là chín chục cân. Nàng đặt ngay biệt danh cho bà ta là Chín Yến. Bà Chín Yến đang nhảy thình thịch.

– Bà ấy mà xuống bơi thì mực nước sẽ dềnh lên ở mức báo động số ba. Nàng bảo.

– Thế à. Để tôi gọi loa cho trẻ con lên bờ, không thì chết đuối hết.

Chàng hưởng ứng câu đùa và làm thật. Chàng vào phòng điều hàng bật loa gọi hết trẻ con lên bờ. Không giải thích lý do. Lũ trẻ và phụ huynh hơi ngơ ngác một tí. Đứa ngoan ngoãn chấp hành. Đứa bỏ ngoài tai.

Chuyện đùa với bà Chín Yến chỉ có nàng với chàng biết. Cũng như bao nhiêu thứ tinh quái của dân bơi chỉ có chàng kể cho nàng biết. Bể bơi phẳng lặng thế thôi nhưng ở dưới mặt nước bao phen nổi sóng. Ngoặc cái chân vào nhau. Cầm cái tay nhau. Lặn xuống hôn phớt vuốt lưng nhau một cái là chuyện thường. Quái đản còn có kẻ thích đánh rắm thích tiểu tiện dưới nước. Hễ xuống nước thế nào cũng phải thực hiện cho được một lần mới gọi là đi bơi.

Nàng đã cười ngặt nghẽo và thuộc nằm lòng những trò yêu tinh chàng kể. Thành ra khi đang bơi thấy bà Chín Yến cứ chờn vờn bám theo, nàng hơi ngờ vực. Con cá voi kia có thể đã thấy nàng cười quá nhiều mà nghi nàng cười ba ta. Người béo bao giờ cũng chạnh lòng trước một thái độ khang khác. Như thể nhân loại chỉ có mục tiêu duy nhất là mình.

Bà Chín Yến đang tạo sóng lừng trong bể bơi hòng dìm nàng chết đuối hay sao? Hay là bà ta sắp sửa trung tiện tiểu tiện để trừng phạt? Hay là bệnh hoạn ve vãn sờ lưng ôm eo?

– Cô nói chuyện gì với thằng kia đấy?

Đã đề phòng mà vẫn bị bất ngờ. Một luồng sóng từ phía bà Chín Yến tạt sang dềnh lên quá mũi nàng. Tí nữa thì chết sặc.

– Chuyện vui thôi ạ.

Nàng bao giờ cũng dịu dàng.

– Cô đi bơi hay đi nói chuyện vui?

– Vừa bơi vừa nói chuyện thì càng tốt ạ.

Bà Chín Yến không nói gì nữa. Ngôn ngữ của bà có vẻ căn vặn nhưng thái độ thì thản nhiên, như là tiện mồm thì hỏi thăm làm quen vậy thôi.

Từ lúc đó bà cứ lượn lờ xung quanh nàng. Không hỏi han gì nữa nhưng lượn lờ. Bà mà lượn lờ tức là bà tạo sóng. Phụ huynh còn phải bảo trẻ con lên hết. Sểnh ra chết đuối có ngày. Nàng kiên cường chống đỡ sóng nhưng một lát thấy mệt hơn giỡn sóng biển. Nàng lên. Bà Chín Yến cũng thoăn thoắt lên theo. Nàng đi về phía anh chàng huấn luyện viên.

Bà Chín Yến cũng đi theo.

– Chị cần tư vấn gì ạ? Nàng hỏi.

– Tất nhiên.

Bà Chín Yến đáp ngay.

Nàng ghé tai chàng huấn luyện viên:

– Anh hãy tư vấn cho bà ấy rằng cá voi cũng bơi suốt ngày ngoài đại dương nhưng không hề giảm cân.

Anh chàng huấn luyện viên bật cười ha ha. Chính xác. Rồi anh chỉ bà Chín Yến, giới thiệu:

– Mẹ anh đấy. Rồi chỉ nàng:

– Đây là bạn con.

Bà cá voi chỉ còn biết lườm cả hai người. Bạn bè gì mà tàu nhanh thế. Bạn bè gì. Nhìn biết ngay đàn ông chỉ là ngỗng non trong tay đàn bà. Chị buông tha cho con tôi. Một tuần sau bà phải nói câu ấy sau khi tạo sóng lừng táp vào mặt nàng. Nàng phán đoán đúng chiều sóng, tránh được. Chúng cháu đã cầm tay nhau đâu mà buông ra hả cô. Nàng đã chuyển gọi cô xưng cháu. Bà ta lặp lại câu ấy vào tháng sau. Nàng phải bơi đứng vặn vẹo uốn éo theo kiểu cá ngựa để phá sóng của bà. Vâng, cháu cũng nhờ cô bảo anh ấy buông tha cho cháu.

Tình yêu thì ai bảo được ai. Mà ai buông tha cho ai đây. Đố anh chàng huấn luyện viên thoát được cái dịu dàng chủ ý của nàng. Anh chàng nhà đất ngày trước đã mất cả đất cả nhà vì cái dịu dàng ấy. Đến lượt chàng huấn luyện viên bây giờ chỉ mất tí nước. Mà là nước bể bơi công cộng. Ăn thua gì.

Bà cá voi lồng lộn phá. Có sự trợ lực của chị gái chàng huấn luyện viên. Con giai trong nhà là giai vàng giai bạc, không dễ gì mẹ với chị lại chịu buông ra, trai tân theo gái nạ dòng. Phải phá. Phải theo sát bám chặt. Cặp tình nhân trốn chui trốn lủi. Đêm không dám về nhà chàng vì cơ sở mật báo cá voi lớn cá voi con đang phục kích ở đó. Hình như có cả dao bầu mang theo. Nhà nàng hình như cũng đã rơi vào vòng vây. Đi lang thang khắp phố đêm Hà Nội. Đời nàng nhiều kỷ niệm với phố đêm.

Cuối cùng hai người đưa nhau về khu bể bơi. Chung một sở thích là bơi. Thích nước. Đêm khuya thanh vắng không ai quấy rầy. Mặc sức vờn vã uốn lượn như cặp rắn biển. Đang hồi đắm đuối mê man nhất thì.

Ùm.

Bà cá voi từ đâu lao xuống. Như bom tấn thả xuống bể bơi. Mặt nước dậy sóng. Tan tành khung cảnh lãng mạn. Táng đởm kinh hồn. Cặp tình nhân bị một cú hoàn toàn bất ngờ.

Suýt nữa xảy ra hỗn chiến. Bà cá voi đã lềnh phềnh bơi sát đến định túm tóc nàng. Nhưng chàng đã có một quyết định kịp thời. Chàng không thể chịu nổi sự can thiệp thô bạo của bà mẹ nữa. Chàng tuyên bố nếu mẹ chàng manh động lúc này thì chàng sẽ tự tử. Là huấn luyện viên bơi lội, chàng biết cách chết dễ dàng dưới nước. Chàng sẽ trồng chuối ngay dưới bể bơi này. Chân chĩa lên trời, đầu lộn xuống đáy. Chỉ cần ba phút. Một thứ nhập định triệt để. Ba phút là băng. Ba phút là hoá. Như một thiền sư nhập diệt thanh thản. Không gì cứu được nữa.

Nói xong lộn ngược đầu làm luôn.

Nàng đếm đến mười thì bà cá voi bật khóc hu hu. Thôi thôi con ơi. Nhất con nhì giời. Mẹ chịu con rồi. Từ nay sướng hay khổ là số mệnh của con. Mẹ chịu rồi.

Người thiền định đâu có nghe thấy những âm thanh phàm trần. Chỉ một phút nữa là máu sẽ trào ra tất cả chín lỗ trên người. Xong một kiếp.

Nàng hoảng quá, lao tới dựng ngược cây chuối trở lại theo chiều thuận. Bà cá voi thì kinh hãi không dám động đậy, sợ động đậy sẽ làm phật lòng quý tử lần nữa. Tư thế bất động, bà nổi lềnh bềnh như một cái phao bơm căng hơi.

Chịu. Chịu tức là không thua nhưng mặc kệ. Chán chẳng buồn nói. Từ nay anh ả muốn gì thì tuỳ ý. Bà mẹ không tham gia. Đám cưới cũng làm luôn ở bể bơi. Khách khứa đứng vòng quanh bể bơi lớn. Hội viên câu lạc bộ bơi đóng góp màn trình diễn bơi nghệ thuật. Các nàng tiên cá xếp hình trên mặt nước rải đầy cánh hoa hồng. Tiếc là có sự cố, nước bơm vào bể bơi không kịp. Mực nước thấp cho nên các nàng tiên cá gần như phải đi bộ dưới bể bơi. Đi lóp ngóp ướt át. Chú rể thừa cơ trêu chọc mẹ. A lô a lô, bây giờ đến tiết mục của đội bơi thiếu nhi, nhưng bể bơi vẫn thiếu nước, đề nghị hoàng thái hậu xuống nước trước để nâng cao mực nước cho các cháu biểu diễn.

Bà cá voi cũng biết đùa. Bà làm như sẽ nhảy xuống nước ngay lập tức. Mấy bà bạn phải giữ tay bà lại. Mấy bà bạn cũng kích thước tầm cỡ tương xứng.

Sự đời xoay chuyển đến mức bà cá voi với nàng dâu dần dần trở thành bạn tâm giao. Lý do chính là nàng khôn ngoan, khôn ngoan chứ không phải khôn xảo. Khôn thành thật và dịu dàng quá đi. Bà cá voi to xác nhưng dễ lung lay, dễ cảm động. Rủ nhau đi bơi đi vũ trường. Rủ nhau đi mua sắm. Tất cả những hoạt động mang tính đàn bà. Thổ lộ chuyện riêng tư. Nàng được biết tất cả các thể loại tâm tư các mối manh bồ bịch của bà. Cá voi mà cũng có bồ? Nhờ bà thổ lộ mà nàng mới giác ngộ rằng nồi nào có vung ấy, cá voi thì sẽ có cá nhà táng đôi lứa xứng đôi, chẳng vứt đi đâu cả.

Cũng nhờ bà trút bầu tâm sự mà nàng biết gia đình bà có tâm tư không nói ra lời. Họ mong đứa con trai độc nhất nối dõi tông đường. Họ e ngại rằng nàng đã tuổi bốn lăm, đâu muốn đẻ và đâu dễ đẻ. Ôi, thế là gia đình chàng hiểu lầm rồi. Nàng rất muốn đẻ. Nàng sẵn sàng đẻ. Nàng bao giờ cũng đầy đủ quyết tâm, đầy đủ cảm xúc, đầy đủ khả năng làm mẹ. Chưa đậu được có thể là vì trời chưa cho đậu mà thôi.

Chưa đậu được có thể còn vì lý do y tế. Tiện có chị gái chàng là bác sĩ, chàng và nàng đi kiểm tra luôn. Cơ thể nàng được xác nhận là một cái máy đẻ có thể chạy tốt đến sau tuổi năm mươi. Đến lượt chàng. Kết quả xét nghiệm cho biết lượng tinh trùng loãng. Hai mươi phần trăm. Bể bơi rộng mênh mông sức chứa một trăm người chỉ có hai chục chú vận động viên ngoi ngóp. Gia đình chàng từ đó im luôn. Không eo xèo gì nữa về nàng.

Cả nhà yên tâm. Bà cá voi đôi lúc tâm tình với nàng còn kể chuyện bạn gái bà đi hỏi vợ cho con. Nhà trai nói: Con trai nhà tôi được cái tốt, chỉ mỗi tội chỗ đứng không bằng anh bằng em. Thì dân chúng đại trà mấy ai có chỗ đứng, mà đâu phải có chỗ đứng là hạnh phúc. Nhà gái nói: Con gái nhà tôi kể ra đầy đủ công dung ngôn hạnh, chỉ có điều mồm mép không bằng chị bằng em. Càng tốt, đàn bà lắm mồm chỉ tổ tan cửa nát nhà. Okê, hai nhà chính thức xe duyên chỉ thắm nối dây tơ hồng cho đôi trẻ, đứa nào cũng chỉ có mỗi một nhược điểm. Đêm tân hôn mới ngã ngửa người ra. Khiếm khuyết của đôi bên thực ra đã được hai nhà mã hoá trong câu đánh tiếng kia. Chỗ đứng. Mồm mép. Đấy là bóng gió hai khiếm khuyết chết người đối với đời sống nhục dục vợ chồng.

Từ ngày thân thiết với nàng dâu, bà cá voi đâm ra cũng biết hài hước. Biết giễu người giễu mình. Bà bảo nếu biết trước khiếm khuyết của con trai, bà sẽ học bà bạn mà đánh tiếng rằng: Con nhà tôi mọi khoản đều tốt, chỉ mỗi tội bể bơi hơi bị vắng người.

Thoáng. Nhờ thoáng mà cả nhà yên tâm. Nhưng không yên được lâu. Giở quẻ ra chính là chàng. Trai tân muộn vợ, được đàn bà nạ dòng khơi mở tiềm năng, khi ấy mới choáng váng là vì phía trước là cả một con đường thênh thang. Đầy các loại hoa thơm bướm lượn. Sa ngay vào các loại bẫy. Chủ động lao vào bẫy. Nàng nghỉ ốm, bảo chồng ghé qua cơ quan lấy cho tập tài liệu để nàng tranh thủ đánh máy tại nhà. Gặp ngay cô văn thư cùng phòng. Cô này mới vào thử việc mấy tháng. Một đứa con gái hai mươi tuổi, bị ép lấy chồng già hai năm thì bỏ trốn về thủ đô. Chè Thái gái Tuyên. Bố Thái mẹ Tuyên, dòng máu có cả nhan sắc lẫn chè lá hút xách. Bố cô thua bạc, vay tiền của ông bạn, vay mãi mà vẫn thua mãi thì phải gán con gái làm vợ lẽ cho ông bạn. Vợ cả tìm đến xỉa xói cô vợ trẻ. Hỗn chiến. Bà trẻ mười chín tuổi đánh cho bà già bốn chín một trận tơi bời. Lão chồng lại về phe vợ trẻ. Lão đứng ngoài gào đánh nữa đi đánh chết đi. Tan cuộc hỗn chiến ngoài sân, vợ trẻ dìu vợ già vào nhà, băng bó cho, lau mặt cho. Lão chồng vẫn lầm bầm chửi mụ vợ già. Điên tiết, cô vợ trẻ xách túi quần áo đi ngay hôm ấy. Trốn về Hà Nội, tan ngay vào ba triệu công dân thủ đô. Giời tìm.

Mấy cô nhà quê miền rừng về thủ đô thì chơi bời, phá phách trên tài gái thủ đô. Họ muốn chứng tỏ tính hơn hẳn, không phải tao nhà quê là tao thua chúng mày. Kiễng chân rướn người gồng mình. Cái hoang dại miền rừng được phóng đại thành một đặc điểm phô lộ. Chỉ có các cô tỉnh lẻ chơi bời mới ra được chất ấy. Hoặc các cô thủ đô có tính tỉnh lẻ.

Cô nàng miền rừng chơi bời cho nát nước nát cái. Cô cặp bồ ngay với một chàng sinh viên nhạc viện. Được dăm bữa nửa tháng thì anh bồ đến cùng với một anh bạn nữa như cặp bài trùng. Anh bạn này còn đẹp giai hơn anh bồ. Cũng chịu chơi hơn. Thế là hai anh một ả cắp nhau sang Gia Lâm thuê nhà. Ăn chung ở chung ngủ chung cả tháng trời. Úm ba la ba ta như một. Đến lúc tình phai thì giải tán. Nàng lại đi tìm bồ khác. Lại cả bạn của bồ nữa. Hai ba anh chập một mới thoả chí nàng.

Chính là lúc anh chàng huấn luyện viên đến cơ quan lấy tài liệu về cho vợ đánh máy trong thời gian nghỉ ốm ở nhà. Gặp ngay nàng. Anh ả bập vào nhau luôn. Gái miền rừng lại đè anh ta ra trong phòng thư viện. Anh chàng lại dắt díu cô nàng đến bể bơi. Lặp lại tình yêu chui lủi, có khi nửa đêm không còn chỗ nào để đi, lại dắt nhau đến bể bơi tung tăng rắn nước bơi vờn.

Được bốn tháng thì cô gái miền rừng đẻ. Người như cô dễ đẻ, đẻ đâu cũng được, không phụ thuộc vào phía đàn ông. Một thằng cu. Chàng huấn luyện viên nhận ngay. Gia đình chàng nhận ngay. Đang là thời của sinh học ngắn ngày và nhân bản vô tính. Bốn tháng đẻ con coi như giống ngắn ngày. Lúa chiêm lúa mùa đều đã có giống ngắn ngày để tăng vụ.

Người vợ hơn chồng tám tuổi lấy làm lạ. Chàng và gia đình chàng đều tự biết bể bơi vắng người nhưng đẻ ra con trai thì họ vẫn nhận. Đàn ông có con mới ra cái sĩ diện đàn ông. Gia đình có con trai mới thực coi là có người nối dõi. Thế là mù quáng tin vào cái xác suất có khả năng sinh con của chàng huấn luyện viên. Dù chỉ là xác suất một phần nghìn.

Nàng không việc gì mà làm ầm ĩ lên. Không yêu được nhau nữa là số mệnh. Thì thôi. Thủ tục ly hôn nhẹ nhàng. Nàng được chia nửa căn phòng của chàng trong phố cổ. Ngăn vách ra, khoá cửa để đấy. Nàng tạm thời quay về với con gái. Lần thứ tư lầm lỡ.Lại mếu máo trở về ngã vào vòng tay bao dung của cô con gái. Con gái lúc này đã gần ba mươi. Con gái vẫn chưa chồng vì quá chín chắn. Có đâu nông nổi nhiều lầm lạc như mẹ.

6.

Ly hôn dễ dàng. Không cần phải ra toà hoà giải như mấy lần đầu. Có người quen với toà án nhân dân quận. Làm thủ tục và nộp án phí. Đợi cho hết thời gian hoà giải, chỉ việc hẹn gặp thư ký toà án. Không muốn đến toà thì hẹn thư ký toà ra tiệm cà phê làm việc. Không muốn ra tiệm cà phê thì mời chú thư ký đến nhà. Nàng hẹn chú thư ký đến nhà mình. Chú này đến nhà hỏi han dăm câu ba điều để ghi vào hồ sơ. Xong. Chuyện trò với người đàn bà vui như tết. Chú thư ký lây cái tự nhiên của người đàn bà bốn tám tuổi. Chú cũng tiếu lâm rất tự nhiên. Chú bảo chú cũng biết rất nhiều người đàn bà đến toà thuộc loại bể bơi miễn phí mênh mông, toàn là thành phần lạ vào bơi, toàn là những kẻ không có thẻ hội viên. Có ông chồng không khả năng sinh con còn động viên vợ đi xin đâu đó về đẻ lấy một đứa. Vấn đề là sau đó bà vợ quen dạ, còn tiếp tục đẻ thêm mấy đứa nữa không phải với chồng. Gia đình con cái đầy đàn, phúc lộc đầy nhà. Đấy cũng coi như một nét hạnh phúc.

Chuyện trò thế nào dẫn đến việc nàng bốn tám tuổi thấy yêu chú thư ký quá chừng. Chuyện trò làm sao mà lại dẫn đến câu đùa rất ngọt. Thôi, về làm gì, ở lại đây mà ngủ. Chú thư ký tin là thật. Ở lại. Thì hoá ra là nàng nói thật. Nàng quyết định chấm chú thư ký.

Nhưng nàng gặp ngay đối tượng khác. Hai ngày sau nàng y hẹn, đến phòng làm việc của chú thư ký toà. Chính ở đấy nàng gặp người đàn ông của số phận. Chàng đang là khách của chú thư ký. Chàng cũng đến để làm nốt thủ tục nhẹ nhàng cho xong một đời vợ. Gặp nhau một cái là họ cảm nhau ngay. Làm quen ngay. Nàng rủ chàng về nhà mình ngay. Về nhà thì câu kèo chàng trước khi chàng đứng lên chia tay lại y như cũ. Thôi, về làm gì, ở lại đây mà ngủ. Kết cục đúng như vậy. Họ nhanh chóng đưa nhau trở lại toà án. Chú thư ký làm thủ tục cho cả hai người. Kết thúc hai việc này để mở ra một việc kia. Hai khách hàng của chú lại đăng ký kết hôn với nhau. Chú thư ký toà cũng chẳng ghen. Chàng thứ năm của nàng thuộc diện cao nhất về bằng cấp. Giáo sư tiến sĩ viện trưởng. Thôi thì cũng được an ủi, rốt cục mình cũng chài được anh có học một tí. Chàng vốn là kỹ sư hoá chất. Bỗng dưng một ngày chàng lọt vào mắt xanh của tổ chức. Chàng được chấm làm cán bộ nguồn của ngành khoa học xã hội. Hoá chất mà lại sang quản lý khoa học xã hội? Không trái ngành trái nghề tí nào. Đất nước của thơ ca, mỗi người dân là một thi sĩ, bà nhà quê không biết chữ còn làm được thơ. Chất văn chương thơ phú sẵn trong máu. Điều kiện thuận lợi như thế, hễ ai yếu chuyên môn một tí đều có thể được chuyển sang trông coi văn chương khoa học xã hội nhân văn. Chàng được thu xếp để cấp tốc làm luận văn tiến sĩ triết học. Không viết tiếng Đức thì có người dịch ra tiếng Đức. Không nói tiếng Đức thì có thông ngôn tháp tùng sang Đông Đức một tháng để bảo vệ luận án trước hội đồng toàn giáo sư người Đức. Khi đi là ông kỹ sư hoá chất Việt Nam, khi về là ông tiến sĩ triết học Đức - Việt, sau này bìa sách của ông bao giờ cũng nhớ ghỉ rõ một dòng: lưỡng quốc tiến sĩ. Cùng đi chuyến ấy với chàng có một người bạn xấu số, chưa kịp bảo vệ luận án thì bị tai nạn giao thông chết ngay tại chỗ. Chàng ôm bình tro bạn về cùng tấm bằng đỏ của mình. Người sống tự phong là lưỡng quốc tiến sĩ. Người chết thì chẳng ai nhớ mà ghi lên bia mộ: lưỡng quốc tử sĩ.

Vấn đề là phải được tin. Được tin dùng thì bằng cấp kiến thức chỉ là chuyện thủ tục. Một tay chàng chèo lái con thuyền khoa học xã hội mấy chục năm. Dưới tay chàng bao nhiêu đề tài bao nhiêu công trình bao nhiêu hội thảo khoa học được thực hiện. Đề tài không thông qua được thì để năm mười mười lăm hai mươi năm sau vẫn còn nguyên giá trị. Đấy là ưu thế của khoa học xã hội so với các khoa học khác. Dưới tay chàng bao nhiêu luận án thạc sĩ tiến sĩ nội hoá bảo vệ thành công. Bao nhiêu nữ tiến sĩ sinh ra một đề tài là sản ra một đứa con. Con cái của các nữ tiến sĩ này đứa nào trông cũng giống đứa nào. Thành ra một quy luật ngầm là con cái các nữ tiến sĩ không được yêu nhau lấy nhau. Anh em chung một dòng máu như thế có mà loạn.

Sau tuổi năm lăm chàng không hào hứng sinh con sản đề tài nữa mà quay ra sáng tác. Viết ca khúc. Làm thơ. Viết tuỳ bút ngẫu bút tản văn tạp văn. Đám học trò có bằng cấp của chàng bây giờ nắm vị trí chủ chốt trong báo chí xuất bản âm nhạc hội hoạ nhiếp ảnh. Họ xúm vào ghi băng ghi hình ca khúc của thầy phát trên sóng đài sóng hình. Họ đăng thơ đăng văn thầy ngổn ngang báo chí, đăng bài lăng xê sách mới của thầy. Ai cũng biết văn thơ thầy vừa đọc vừa bịt mũi, nhưng xưa thầy không tiếc mình cái chữ ABC, giờ mình tiếc chi thầy một bài tụng ca. Viết lý sự mãi khô hết cả người, thầy chuyển sang văn chương lai láng. Bút ký hẳn hoi, cảm tác cái lần cả viện đi tắm biến. Một đàn con cái các nữ tiến sĩ đi theo, đứa nào cũng giống đứa nào. Các nữ tiến sĩ xuống giỡn sóng. Một cô nhảy cao nhất. Cô thứ hai nhảy vừa vừa. Cô thứ ba nhảy thấp. Xong. Tất cả vui vẻ lên bờ ra về. Chấm hết. Xong bài bút ký văn học.

Đến tuổi về hưu khai rút tuổi để khỏi phải về, thầy bảy mươi nhưng theo khai sinh chỉ còn sáu mốt. Chàng sáu mốt giả danh bỗng nhiên mắc chứng bệnh cười. Chỉ định bật lên một tiếng cười thôi thì cứ thế mà cười mãi. Không sao hãm lại được. Hơ hơ hơ hơ. Mãi. Chập dây thần kinh cười. Chữa bao nhiêu thuốc. Nàng đưa đi hết thầy nọ đến thầy kia vẫn bó tay. Một đêm hai vợ chồng đi xem kịch Đời cười. Cả rạp bật cười đánh rầm rồi thôi ngay. Kịch đã chuyển sang tình huống khác, có vẻ hơi bi, ra cái điều hài kịch không hề dễ dãi. Nhưng sân khấu bi rồi mà chàng sáu mốt vẫn cười. Cười rũ rượi. Cười hết hơi. Khán giả quay sang nhìn đểu đánh tín hiệu là chúng tao khó chịu lắm rồi đấy. Vẫn cười. Hơ hơ hơ. Nàng cuống cả lên chẳng biết làm thế nào cứu chồng. May. Trong lúc cười hụt hơi, chàng còn kịp hổn hển rít vào tai nàng:

– Tát vào mặt anh một cái.

Nàng đờ người ra. Không hiểu. Không dám.

– Tát đi.

Người đàn ông có bộ mặt cười thu hết lực tàn ra lệnh một lần nữa. Thì tát. Tạnh. Tạnh ngay. Nhà hát trở lại im phăng phắc.

Thế là từ ấy biết thuốc chữa. Không phải chạy thầy chạy thợ nữa. Hễ bật lên tràng cười không tắt được thì chỉ việc tát cho chàng một cái. Đứt luôn. Quá tuổi về hưu đi thỉnh giảng. Tay cầm phấn miệng nói thao thao bỗng nhiên bật cười hơ hơ. Thế là chàng chủ động hét lên kêu cứu. Cậu ngồi bàn đầu lên tát cho tôi một cái. Thanh niên thế hệ mới sáng dạ nhanh ý, bảo tát là tát luôn, chẳng việc gì phải ngập ngừng. Tạnh. Xẹp. Đỡ cho người trẻ cái hoạ phải nhìn một ông giáo sư đáng kính cười rũ rượi, dớt dãi sùi cả ra. Sáu mốt tuổi tây bảy mươi tuổi ta vẫn ham cầm tay học trò yêu. Tất nhiên là học trò gái. Cô sinh viên tại chức nghe đâu có đôi chân được quay vào phim vũ nữ chân dài. Chân thôi, trong phim cô chỉ được quay từ hông trở xuống, duỗi chân ra cho một gã thợ ảnh vuốt ve nắn sửa, đoạn này cô diễn viên đoan chính không chịu, đòi phải có người đóng thế. Cô sinh viên này được thuê hai trăm nghìn để cho quay đôi chân bị vuốt ve. Chàng là giáo sư thỉnh giảng lớp cô, chàng gọi cô đến nhà hướng dẫn luận văn. Chàng hỏi trong phim nó vuốt vào chỗ nào của em? Nàng bảo đây thầy ạ. Đâu nữa của em? Đây thầy ạ.

Có phải đây nữa không? Đúng thầy ạ.

Chàng đã bắt đầu móm rồi. Chẳng xơ múi gì nữa. Mở ra rồi lại đậy vào như chơi. Nhưng móm răng chứ không móm mắt. Không dâm được thì khẩu dâm thị dâm, nghệ thuật nghe nhìn thế giới đang lên ngôi. Chàng mở luận văn của em có mấy chỗ chàng đã đánh dấu bằng bút đỏ. Em nhìn này. Em thấy rồi ạ. Văn chương cũng như chân tay bao giờ cũng phải lấy cái nuột làm đầu. Em nhớ lời thầy rồi ạ. Thôi em về được rồi. Vâng, thầy cho em xin. Sách của em đây. Vâng thầy cho em xin. Em xin gì nữa. Thầy cho em xin lại cái chân của em ạ.

Thầy bật cười khan. Cười khan tức là chỉ cười một tiếng. Chết dở, nãy giờ thầy cho em về mà tay thầy vẫn giữ đùi em. Thầy cười khan, nhưng bệnh cười vượt quá quy định, bắt đầu nhân ra thành chuỗi cười vô tận. Cô sinh viên hoảng quá. Chẳng biết ứng phó thế nào. Cũng không dám rút chân ra khỏi tay thầy. Đúng lúc nàng về. Nàng chồm đến tát vào mặt chồng một cái.Tịt.Nàng hất chân con kia ra khỏi tay chồng. Dứt. Nàng chẳng ghen. Đời nàng giai hơi bị sẵn. Hết giai này có ngay giai khác. Nhường cơm sẻ áo có gì mà ghen. Chỉ thấy chán ngấy. Ngấy tận cổ hình ảnh anh giai bảy mươi thọc tay vào đùi một đứa con gái mà cười không kiềm chế nổi. Như ông già vô tư tiểu tiện ra quần khai mù, tự biết mà không hãm nổi.

Thôi. Nàng cũng không muốn phải làm hộ lý chăm sóc người cao tuổi ngay trong nhà mình. Nàng bỏ ông luôn.

Bạn gái nàng, một người đàn bà mới chết ở tuổi năm ba. Chơi bời như giặc, chết ở tuổi năm ba coi như không kịp biết tuổi già đủ mọi cái khốn khổ khốn nạn. Đứt mạch máu não. Phựt một cái ở trong đầu. Thế là đi luôn không kịp biết đau đớn thế nào. Bốn đời chồng. Giỏi một cái là cả bốn chồng đều hoà thuận, Mỗi chồng ghé vai khiêng một góc quan tài. Nàng đi đưa bạn về. Hơi ngẩn ngơ. Nàng chết thì chắc cả năm chàng đều đến. Đời nàng bao giờ cũng dịu dàng chu đáo, với cả năm chàng, không lý gì họ oán hận nàng mà không đến. Bốn chàng bốn góc. Ông cười thì đi sau lấy tiếng cười làm vũ khí trào phúng. Cười mà hơ hơ như thế thì phố phường đều tưởng là ông khóc hờ vợ cho mà xem. Còn phố phường biết ông cười thì cũng coi như tràng pháo tưng bừng trong đám ma người thượng thọ.

Sau lần lấy chồng thứ năm, nàng quay trở về cũng năm mươi ba tuổi. Đúng lúc con gái nàng ba mươi tư, lần đầu tiên lấy chồng. Tưởng cô con gái không thiết tha gì nữa thì cô lấy chồng. Tuổi cô với tuổi mẹ cô thuộc diện tứ hành xung. Hai người đàn bà cực kỳ trái ngược. Cô thấy cái phương châm của mẹ chơi xuân kẻo hết xuân đi sao mà giống thứ ẩm thực ăn gỏi nhắm sống nuốt tươi. Cái câu đùa về làm gì, ở lại đây mà ngủ chỉ có một phần đùa, chín phần là thật. Cô dị ứng với tiếng chồng. Cho đến lúc ấy, chồng đồng nghĩa với hình ảnh năm chàng trai của mẹ cô. Chồng đồng nghĩa với gã đàn ông quần đùi rộng ngồi giạng chân phơi hết cả công cụ bèo nhèo. Cái tiếng chồng, cô nghe cứ ghê ghê thế nào.