Chương 3 Người đàn bà:-Người đỡ đầu - Chuyến đi dọc theo đất nước-1-

Mãi cho đến cuộc hẹn ở chung cư này, đời chị chỉ biết có một người đàn ông. Đó là ông Víp. Đồng thời là chồng chị.

Người đàn ông thứ hai là người đang cùng bị nhốt trong căn hộ. Duy nhất đấy là người đàn ông mà chị quý trọng. Quý. Biết ơn. Nhưng từ mười sáu năm trước chị quyết không chọn anh làm chồng. Chữ chồng làm hỏng hình ảnh bất kỳ người đàn ông nào. Độc giả đã biết là chị nghĩ thế.

Chị và mẹ chị xung khắc. Trong thâm tâm chị vẫn nghĩ mẹ chị không chỉ là người đàn bà phù phiếm nhẹ dạ dễ dãi. Đấy là người đàn bà quá bình dân. Thấp hơn cả bình dân nữa. Đấy là người đàn bà xuất thân khá hèn kém. Cha mẹ bà là những người nhặt rác gom rác ngoài bãi sông Hồng. Cái bãi rác Hà Nội từ thời Pháp thuộc. Thời ấy Hà Nội còn ít người, người lại ăn ít, thú ẩm thực không phong phú cao lương mỹ vị như bây giờ. Ăn ít thì thải ít. Rác ít. Cả Hà Nội chỉ có một bãi thải ấy thôi. Dân bãi sông độc quyền đống rác ấy. Làng nghề dọn rác được độc quyền thám hiểm rác, mót nhặt, phân loại, xử lý rác. Phát triển ra thành đội quân chè chai lông gà giẻ rách. Tuổi thơ của bà nồng nặc bãi rác trưa hè, tuổi thơ lẽo đẽo theo mẹ theo cha gánh hai đầu hai thúng lang thang qua các phố phường Hà Nội. Tiếng rao chè chai não nuột mọi thời tiết. Mẹ chị may mắn lớn lên có người xin cho làm văn thư cơ quan nghiên cứu. Rồi lấy chồng đầu đời gia đình trí thức cũ. Đẻ ra chị khác hẳn mẹ. Chị tự thấy mình thuộc một dòng máu khác, đẳng cấp khác.

Thực sự đó là ý nghĩ của cô sinh viên trong buổi chiều ấy. Buổi chiều buồn thê thảm trong ký túc xá sư phạm. Cô sinh viên Hà Nội tuần ấy không về nhà với mẹ. Cô ở lại ký túc xá. Một thị trấn cách Hà Nội bốn chục cây số. Nơi này hẻo lánh gây cảm giác cô đang lánh mặt mẹ. Không thể nói là giận. Một cái gì ngường ngượng vương vướng khi chạm mặt mẹ. Cô biết mẹ sẽ vẫn cười như không nói như không. Sẽ vẫn dịu dàng ân cần với con gái như không. Ngày cô còn nhỏ, cô đã bao lần phải tránh đi như không thấy mẹ và nhân tình ở dưới cái gầm bàn. Mẹ chỉ che hai mảnh chiếu làm phép vẫn đủ cho con bé nhìn thấy. Mỗi lần gạt mảnh chiếu chui từ dưới gầm bàn lên, mẹ vẫn cười vui, xem như đấy là chút sơ ý vặt vãnh.

Nhưng cái sơ sểnh lần này của mẹ hình như đã gây ra sứt mẻ. Một chút gì đó trong lòng cô không còn nguyên lành nữa. Cái quả trứng giập động khẽ vào sẽ vỡ toang ra. Chuyện bắt đầu từ hôm mẹ chỉ cho cô thấy một chàng trai chạy lướt qua, theo cầu thang lao xuống tầng dưới. Mẹ bảo anh ta ngon. Cô đùa lại bảo mẹ bơn bớt cái mồm ăn quà đi, để yên cho đàn ông được sống, miếng nào vào mồm người đàn bà ăn vặt như chớp này là trôi miếng ấy.Mẹ cô cũng gật gù mà kẻ cả đùa thôi tha cho. Bà vừa mới ly dị chú nhà đất, đang cô đơn, nhưng cũng không đến mức thèm thuồng thái quá. Anh chàng ấy thuộc diện hộ độc thân của ngành xây dựng. Bốn anh chàng chưa vợ được phân một căn hộ ở trên tầng ba. Mỗi lần đi về lên xuống, họ phải đi qua tầng hai của mẹ con cô. Ba anh kia không có ấn tượng gì đặc biệt. Anh này cũng không có gì đặc biệt.

Chẳng qua mẹ chỉ tay vào anh ta mà đùa nên cô để ý. Tình cờ chạm mặt anh ta ở cầu thang thì mới thực sự quan sát. Rồi ghi nhớ. Rồi phân tích. Gương mặt đàn ông góc cạnh. Đẹp trai hơn hẳn ba chàng kia. Giọng nói cất lên với bạn khi nào vội vàng quá thì hơi lạc đi thành giọng kim. Cái giọng thanh thanh lạc lạc như một anh tồ. Nhưng chắc là không tồ tí nào. Đăm chiêu đứng một góc cầu thang nhìn xuống đường chờ bạn về mở khoá cửa thì ra dáng một người đàn ông nhiều suy tư. Không phải loại đàn ông biết tung tẩy đối đáp. Không phải loại mê muội theo đàn bà làm một con đực nô lệ cho dục vọng. Không phải là loại đàn ông của mẹ. Vẻ suy tư kia làm người ta kính nể. Làm cô vương vấn. Cuối tuần về nhà, cô lại vơ vẩn ngoài lan can, lảng vảng quanh cầu thang như chờ chàng đi qua. Chạm mặt. Gật đầu một cái. Chào một câu. Thế là kỳ nghỉ cuối tuần ấy yên tâm, coi như việc tuần này đã xong.

Chuyện cứ loanh quanh chập chờn thế thôi. Được chừng nửa năm. Đã có đôi ba cơ hội chuyện trò khi cô lên tầng trên nhờ anh giảng cho bài toán. Như anh trai với em gái. Anh chàng luôn đúng mực. Ân cần điềm tĩnh. Có lẽ đây là người đàn ông đáng trọng duy nhất đối với nàng. Nói thực, nếu cô cứ nhất thiết phải lấy chồng, nếu không thể nào lảng tránh trì hoãn được, thì cô sẽ chỉ lấy một người như vậy.

Nhưng rồi chuyện kết thúc ngay. Dập tắt ngay. Người mẹ thèm quà vặt của cô có bao giờ để yên bất cứ một món ngon nào bày ra trước mắt mình. Bày ra hơi lâu. Giữa năm đời chồng chính thức là bao nhiêu lần quà vặt khai vị điểm tâm lót dạ. Không chịu một lúc nào đói kém thiếu thốn. Đàn ông thấy hoa ngứa tay thì bẻ chơi. Đàn bà thấy quà không đói cũng sà vào. Cắn đôi ba miếng, gẩy gót lem nhem rồi bỏ. Người đàn bà tuổi bốn mươi ba, vừa mới qua một cuộc hôn nhân, năm sau mới bắt đầu cuộc hôn nhân mới. Bây giờ đang cần những miếng ngon lấp chỗ trống. Đói lòng ăn một quả sung. Tia đúng hôm anh chàng chạy lên chạy xuống cầu thang mấy lượt. Bồn chồn ra ngóng vào trông. Không trông ngóng được nữa thì đứng thừ người bên lan can. Chàng quên chìa khoá mà mấy anh bạn lại đi uống bia đâu đó. Đành phải đứng suy tư. Đàn ông cao lớn khoẻ mạnh khi phải đứng suy tư thì có vẻ lạ lùng. Hấp dẫn. Gương mặt kia, cơ bắp kia là phải xông vào đâu đó lao vào đâu đó. Sôi động hoạt náo lên cơ. Trai trẻ mạnh mẽ khi trầm xuống chùng ra trông như là buồn. Buồn cả người xung quanh.

Người đàn bà đã tiến lại gần chàng đúng lúc ấy. Mời. Vào nhà ngồi mà đợi. Không thể biết bao giờ bạn của chàng mới về. Chàng không đề phòng. Biết gì đâu mà đề phòng. Người đàn bà kia hơn chàng tới mười lăm tuổi. Ngọt ngào chân thành như thế. Vui vẻ vào. Vui vẻ chuyện trò. Giúp làm bếp. Con trai gần ba mươi, nhiều năm du học Đông Âu, sống tự lập nhiều thành ra nội trợ cũng khá. Chú ở lại ăn cơm cho vui. Chú nhận lời tự nhiên. Chú ở lại xem ti vi cho vui. Chú xem để giết thời gian. Chú ở lại ngủ cho vui. Chú ớ người ra. Chú chưa bao giờ nghe đàn bà nói tròn vành rõ chữ đến thế. Rồi chú nóng bừng khắp người. Chưa kịp chuyển lạnh thì người đàn bà kia đã lao vào chú. Cửa ra vào không khoá. Mẹ cô vẫn ẩu như thế. Nhà có con nhỏ, sau này con lớn lên thành thiếu nữ, mà đưa giai vào nhà vẫn sơ hở vô tư. Hai con người cuồng nhiệt ở phòng trong không biết rằng cô đã về. Tối thứ sáu, cô mới đi xe buýt từ trường về với mẹ. Cô khẽ khàng đặt cái ba lô ở phòng ngoài. Nhẹ nhàng đi ra. Cẩn thận đóng cửa lại. Cẩn thận đứng ở đầu cầu thang như hóng mát. Thực ra là đứng canh. Nhỡ có khách khứa đến bất ngờ.

Mãi sau. Hơn mười giờ đêm người đàn ông của mẹ mới mở cửa đi ra. Hớt hải. Chàng định chạy thẳng lên tầng ba xem bạn đã về chưa. Chạy ngang qua chỗ cô đứng hóng mát thì họ nhận ra nhau. Cô tái người đi. Chàng chết điếng. Ngay lập tức cả hai người đều hiểu là người kia đã hiểu. Cô hiểu người đàn ông trong phòng của mẹ chính là đây. Chàng hiểu cô phải đứng đây không phải để hóng mát. Chàng định bỏ chạy tiếp lên tầng ba. Nhưng rồi chàng đã đứng lại. Chàng run run rủ cô đi dạo một vòng quanh khu tập thể. Thì đi. Lòng cô đã lạnh lại nóng lên bừng bừng. Rồi lại lạnh.

Khu nhà lắp ghép thời bao cấp. Những căn phòng tầng một vẩy ra khoảng trống công cộng. Những cái hộp diêm lồng chim chồng lên cái căn phòng vẩy ra. Những quần những áo phơi nhốn nháo trước từng căn hộ. Lần đầu tiên cô nhìn thấy trong những căn hộ sáng đèn và không sáng đèn trên kia chỉ diễn ra có mỗi một chuyện. Muôn đời. Cô ngạc nhiên sao đời người đơn điệu đến thế. Những căn hộ làm lưới sắt, tự biến thành lồng chim giam mình. Giời đánh bẫy người. Người tự bẫy người. Người chết vì lợi chim chết vì mồi. Chuồn chuồn mắc phải nhện vương. Chim khôn mắc phải lưới hồng.

Chàng trai cao lớn ôm cô đi một vòng quanh khu tập thể mấy chục khối nhà. Vòng tay cứng cáp bây giờ càng gây cảm giác thảm thương. Vòng tay chỉ làm cho cô thấy lạnh. Không phải anh chàng ôm cô mà cô đang phải dìu một người đã suy sụp. Chàng kể những câu đứt đoạn rằng lâu nay chàng quý cô. Chàng có ý mong chờ cô cuối tuần ở trường về. Nhưng bây giờ chàng biết mọi sự không bao giờ trở lại như trước nữa. Không phải là lời xin lỗi. Cũng không phải là sám hối. Chấp nhận. Cô cũng không trách móc. Không bày tỏ rằng mình đã có lúc mong gặp chàng ở đầu cầu thang. Hoá ra đàn ông to lớn đến đâu cũng chỉ là thứ mong manh dễ vỡ. Dễ quật ngã. Một đòn rất vớ vẩn thôi. Một người đàn bà rất vô tình thôi.

Sáng hôm sau chủ nhật cô mang ba lô quay lại trường. Chủ nhật giữa mùa hè ấy sẽ rất lạnh nếu cô ở lại nhà. Sẽ đi ra đi vào căn phòng của mẹ. Sẽ chạm mặt người mẹ vô tâm đến mức không biết có chuyện gì vừa mới xảy ra. Sẽ nghĩ rằng ở trên tầng ba có một người mà đêm hôm qua cô đã phải dìu đi. Cánh tay anh ta ôm cô thực ra là bám víu. Dìu được anh ta đi thì lòng cô hoàn toàn hờ hững.

2.

Trong ký túc xá sinh viên, những chiều cuối tuần thường buồn nhất. Chỉ còn những ai nhà quá xa không về được. Chỉ còn những ai không có bạn trai rủ đi chơi. Đám con gái tồn lại trong ký túc xá thường là loại xấu. Không xấu người thì xấu tính. Rơi rớt thiểu số hình thức ưa nhìn thì nhất định có khuyết tật. Khuyết tật cơ thể hoặc khuyết tật cá tính hành vi. Kiêu kỳ lập dị không thể hoà nhập với số đông. Không thích ai và không ai thích mình.

Cô thuộc loại người này. Xinh xắn cao ráo. Nhưng lưng hơi thẳng người hơi khô. Khô chân gân mặt. Hơi nghiêm. Cuối tuần không về với mẹ thì chỉ còn ngồi lại một mình trong phòng. Bốn cái giường tầm. Tám chỗ nằm thì cả tám cái màn gió mở toang ra. Mỗi một người ở nhà trông cả tám chỗ. Thực ra thì cũng có nhiều việc để làm. Cô lại là người mê sách. Đắm chìm trong tiểu thuyết. Mơ về một thế giới xa xôi. Đúng lúc anh ta đến trước cửa phòng. Hỏi thăm cô Mơ Khô. Mơ Khô là biệt danh bạn bè đặt cho cô. Như mọi lần thì cô sẽ bảo, anh nhầm rồi, tôi là Mơ Khô đây, nhưng chúng ta không quen nhau. Nhưng cô đang trong tâm trạng rạn nứt chơi vơi. Có lúc thấy mình như không phải là mình nữa. Cô nhẹ nhàng đáp:

– Em là Mơ Khô đây. Có việc gì hả anh?

– Chuyện hơi dài. Anh đọc bài báo tường em viết và anh muốn trao đổi.

Như mọi lần cô sẽ hỏi bài báo nào nhỉ? Em có viết bài báo nào đâu. Mà em cũng chẳng có chuyện gì cần trao đổi với người lạ. Nhưng lần này lại khác. Tự nhiên thấy người mình yếu hẳn đi chùng hẳn xuống. Chẳng việc gì phải phản ứng theo kiểu rạch ròi chấm hết nhanh gọn. Tự nhiên lại hoang mang. Bài báo nào của mình nhỉ? Mình có viết một bài báo tường thật hay sao?

Mời người đàn ông vào trong phòng. Một anh chàng đúng nghĩa là hào hoa phong nhã. Hơi tỉnh lẻ một tí, nhưng thuộc diện đi qua sẽ có khối cô xôn xao hỏi xem người ở đâu. Ngay cả ở giữa thủ đô cũng khối cô xôn xao. Chuyện trò thì vui nhưng vừa đúng chừng mực. Cô không cảm thấy sốt ruột hoặc mất thì giờ như với những người đàn ông khác. Một lát, cô nhận lời đi cùng với người đàn ông ra thị trấn. Xe riêng. Anh chàng tự lái.

Chiều muộn, hai người ngồi trong một quán cà phê sinh viên. Quán vào loại có gu hơn cả trong thị trấn sinh viên. Chủ quán là ca sĩ thầy dạy nhạc trường nghệ thuật. Người phục vụ toàn là sinh viên. Mấy bản nhạc phóng to như panô treo tường thay cho ảnh ca sĩ bình dân. Không khí nhờ thế mà có vẻ sang sang, khác hẳn những quán bên cạnh. Cũng có vẻ dễ bắt đầu cho câu chuyện khởi nguồn từ một bài báo tường sinh viên.

Người đàn ông hay lân la trong khuôn viên trường đại học. Anh chẳng quen một ai nhưng thỉnh thoảng phóng xe từ một thị trấn miền núi đến thì chỉ thích ghé vào trường. Thích nhìn ngắm những gương mặt sinh viên. Anh chưa từng làm sinh viên nên thích. Thích cả cái không khí chung trong trường trong ký túc xá. Có người thích đồng quê, người thích không gian vũ trường, người thích siêu thị, chốn chợ búa. Anh thích loanh quanh trong các trường đại học. Tuổi tác anh không quá xa với tuổi sinh viên. Chỉ hơn khoảng mười tuổi. Anh tự thấy mình còn trẻ có thể lẫn vào môi trường này được.

Anh đã la cà trong các quán sinh viên. Vào cả giảng đường, thư viện, nhà ăn. Bắt quen với đôi ba cô cậu. Đọc hết tất cả các tờ báo tường ở chỗ bảng thông tin. Có những tờ báo thuộc diện bắt buộc. Bài báo, bức tranh, tấm ảnh hướng vào một dịp kỷ niệm, một chủ đề có sẵn. Nhiều tờ khác thì hoàn toàn làm tự nguyện. Như một hình thức văn nghệ, như ca hát diễn kịch trong sinh viên. Đọc hết bằng ấy thứ thì anh chàng thấy mình đã là sinh viên. Tự tin. Từ nay mình có thể lang thang mãi trong những khu trường. Có thể nói chuyện ngang hàng phải lứa với sinh viên mà không quê không chối. Nhất quỷ nhì ma thứ ba học trò. Thứ ba được tính là đệ tam. Mánh đệ tam, anh tự thấy là mình hơi mả. Chưa ghẻ chưa có thẻ sinh viên. Ngày khai thác vận chuyển gỗ trong rừng, thẻ sinh viên anh từng được cấp đi cấp lại.

Nói năng hoạt bát. Ý tứ rõ ràng. Ngôn từ chính xác, văn phạm đâu ra đấy. Cô thầm nhận xét. Người mới gặp dễ tưởng anh ta từng có thời là sinh viên. Mà là sinh viên khá, không phải loạt tốt nghiệp ra làm cử nhân vẫn viết những câu bất thành cú.

– Anh kể đi. Chuyện bài báo ấy thế nào?

Cô nhắc. Không sốt ruột. Chỉ là nhắc cái lý do mà họ đưa nhau vào tiệm cà phê này. Bài báo của một nữ sinh. Rất chân thành kể chuyện gia đình ở quê. Mảnh ruộng bằng bàn tay, không còn là ba sào như thời người nông dân mơ tưởng phá được cái “xiềng ba sào” bằng cách làm khai hoang nữa. Bây giờ chẳng còn chỗ nào đất bị bỏ phí thành đất hoang. Đất hoang ở đâu thì y như rằng nó sẽ là miếng mồi ngon bán cho Tây, cho công ty liên doanh, cho mấy ông máu mặt làm khách sạn nhà nghỉ. Tấc đất không còn là tấc vàng mà tấc ngàn vàng, tấc kim cương. Lấy đâu ra mà còn đất hoang. Lấy đâu ra mà còn ruộng lớn ruộng nhỏ cho mỗi gia đình. Ruộng thu hẹp lại. Trên mảnh ruộng hẹp mỗi năm canh tác hai vụ lúa, gối vụ hoa màu thì cũng chỉ đủ ăn chín tháng. Làm cật lực, mưa thuận gió hoà mới được chừng ấy. Ba tháng còn lại người nông dân ăn bằng gì. Moi móc mãi mới tìm ra được công việc độ nhật trong lúc nông nhàn. Thêu thùa may vá gia công. Đan lát mây tre rổ rá đồ thủ công mỹ nghệ. Đàn ông lên thành phố làm thuê. Em trai người viết bài báo tường đã phải đứng chợ người Giảng Võ, sau đổi đời mua được cái xe máy Tàu chạy xe ôm. Đàn bà con gái lên thành phố bán hàng rong, thu mua phế liệu. Con gái xinh xinh một tí lên làm cave, không xinh không khôn thì làm ôsin trong các gia đình. Người ở lại làm lụng trên cánh đồng mỗi năm may ra để dành được một trăm nghìn đồng. Một trăm nghìn đồng là cả một khoản tiền.

Vậy. Người viết bài cố lắm đến năm học cuối đại học thì đã thấy kiệt quệ. Mỗi năm học trung bình mấy triệu bạc. Học xong rồi không thân thích, phải có ít nhất mấy chục triệu mới xin được việc. Cô tự hỏi học xong lại trở về làm ruộng thì mất trắng bốn năm đầu tư của thầy mẹ hay sao? Em trai cô kể ngày đi làm thuê, có lần nó bị một bà trung niên cưỡng ép, nó phải vùng ra bỏ chạy. Cô lại nghĩ biết đâu nó chấp nhận làm nhân tình của bà ta mà lại là sự giải thoát thực dụng cho số phận. Cô muốn làm một bài toán thực tế: chấp nhận làm nhân tình một người giàu có mà cô không yêu, điều kiện: người ấy đầu tư cho cô học hành tử tế, ra trường có việc làm. Rất thiết thực. Với cả hai bên.

Bài báo ký tên Mơ Khô. Ghi hẳn số phòng số nhà trong ký túc xá.

Biệt danh của cô. Địa chỉ chính xác cho nên người đàn ông mới tìm đến đúng phòng. Nhưng bài báo không phải cô viết. Hoàn cảnh gia đình ấy là của cô bạn cùng phòng. Cô bạn này là người chất phác.

Nhưng cô không vội nói thật với người đàn ông. Cô chờ nghe ý kiến của anh ta về bài báo.

– Anh đã suy nghĩ rất nhiều. Dù chưa gặp em thì anh cũng đã quyết. Anh sẽ đầu tư cho em. Anh sẽ làm người đàn ông mà em mong ước, sẽ giúp em học hết đại học, sẽ chạy việc cho em.

Anh đặt tay lên tay cô để trên mặt bàn. Thoả thuận. Anh tin rằng sau khi đọc hết tâm tư cô, chỉ cần anh chủ động thoả thuận nữa là xong.

Đến đấy thì người đàn ông vã mồ hôi. Ban đầu mồ hôi chỉ rịn ra hai bên thái dương. Lát sau nó chảy thành dòng từ thái dương xuống hai bên má. Mồ hôi ròng ròng trên cổ xuống ngực. Mồ hôi toát ra toàn thân. Thủa mới lớn, lần đầu tiên định cầm tay cô bạn gái, anh chàng đã toát mồ hôi như thế. Sau này, chỉ mới tưởng tượng trong đầu là mình sẽ hôn cô gái ngồi bên là toát mồ hôi. Toàn thân. Phải kiềm chế dục vọng để thực hiện từng bước tuần tự thì anh chàng toát mồ hôi. Kiềm chế là một việc nặng. Nhiều khi là việc quá sức. Một tảng đá lớn đè trên lưng mà anh chỉ muốn hất ngay ra. Không được. Chỉ với những cô làm tiền thì mới có thể vào phòng là lao ngay vào hồi kết.

Lúc này ngồi trong quán cà phê, anh chàng cũng đang tưởng tượng ra cảnh lát nữa sẽ đi thuê phòng. Mọi chuyện sẽ nhanh chóng thôi sau thoả thuận ở đây. Nhanh thôi, nhưng từ giờ đến lúc ấy vẫn phải kiềm chế. Toát mồ hôi. Không run lên bần bật mà toát mồ hôi. Sau này cô nhiều lần chứng kiến người đàn ông này toát mồ hôi. Cô hiểu ấy là khi trong đầu anh ta đang tưởng tượng ra chuyện xác thịt với cô bạn cùng phòng của cô. Nhưng buổi đầu tiên thì cô không hiểu. Chỉ cảm thấy anh chàng đang vã mồ hôi có điều gì phải kìm nén. Còn tâm sự gì nữa mà anh chàng đang sắp nổ bung ra?

3.

Mười sáu năm sau, trong căn hộ chung cư chị mới lần đầu tiên trao thân cho anh. Vẫn thế. Chỉ tưởng tượng ra việc chắc chắn sắp xảy ra ngay bây giờ mà anh toát mồ hôi. Khắp người. Người khác trong tình trạng ấy thường run lên. Run bần bật không kìm nổi. Anh thì kìm được. Năng lượng kiềm chế được huy động bằng hết, nó làm cho cơ thể anh không run lên đùng đùng, nhưng mồ hôi vã ra như tắm. Mồ hôi bắt đầu rịn nhẹ khi chị bước vào phòng và hai người hôn nhau. Hôn thật lâu mà vẫn chưa thỏa. Nhưng cái gì cũng phải từng bước tuần tự. Anh phải nhìn chị bỏ các món ăn mới mua ra bày lên mặt bàn. Phải nghe chị nói. Gần mười năm qua anh chuyển vào Sài Gòn. Nhất là sau khi chị lấy chồng, cách đây năm năm, thì họ mới hoàn toàn mất liên lạc. Phải nghe chị hỏi han chuyện anh, chuyện cô bạn gái sau này thành vợ anh, chuyện làm ăn của anh, nghe nói vẫn rất tốt. Nghe mà phải kìm giữ. Cho đến khi chị giật mình nhận ra mồ hôi đã ướt cả áo anh. Giật mình. Nhận ra một nét quen thuộc. Chị biết là mình không thể hành hạ anh lâu hơn nữa. Cố tình những bước tuần tự thực ra là thứ giả dối. Sao người ta không bước vào nhà là lập tức lao vào nhau ngay? Như thế thì anh đâu phải vã mồ hôi đầm đìa ra thế kia.

– Ôi, đến bằng này tuổi rồi, em vẫn dại.

Chị lao vào anh. Chị nói như nhận ra mình vô duyên từ nãy đến giờ.

– Anh chờ như thế này cả mười sáu năm rồi. Anh chờ được mà. Nói là chờ được mà anh cuống cả lên.

Mười sáu năm. Bằng ấy thời gian quen nhau, thực ra anh dần dần yêu mến chị hơn. Nhưng cô sinh viên thủa ấy chỉ dừng lại là bạn. Cô đưa anh về lại ký túc xá, tìm cho bằng được cô bạn gái. Người đã viết bài báo. Sau này nhiều lúc cô không hiểu sao ngay lập tức mình hành động rộng lượng như thế. Nếu ghìm giữ anh chàng lại cho riêng cô, một thời gian sau cô cảm mến anh thực sự, thì biết đâu giữa hai người mới thực sự là cả một nhân duyên. Không có duyên. Cô chuyển ngay anh chàng sang đúng đối tượng anh cần tìm. Anh sau này càng tin càng trọng cô vì lẽ ấy. Trung thực. Không ghen ghét đàn bà thường tình. Họ lập thành nhóm ba người thân thiết. Thường xuyên gặp nhau, không phải không có lúc anh đã ngồi cạnh cô mà mồ hôi vã ra. Cô bạn gái vừa ra ngoài đi đâu đó. Cô hiểu lý do anh toát mồ hôi. Nhưng không bao giờ có chuyện gì quá giới hạn.

Cho đến hôm qua anh gọi điện đến. Chị hẹn anh ở một tiệm cà phê gần Bờ Hồ.

Chị đến. Anh đã ngồi sẵn sàng. Nắng gió phương Nam làm anh rắn rỏi hơn. Chất hào hoa đã thổi bạt tính tỉnh lẻ ngày xưa. Nói năng hoạt bát đầy tính tự biện. Ngụy biện nữa. Chỉ cần tin rằng người kia tin rằng mình tin rằng người kia sẽ đến. Là gặp. Hơi rắc rối một tí nhưng mà đủ vui. Đủ chừng mực. Một lát thì anh vã mồ hôi.

– Em hiểu rồi. Anh nghĩ sang chuyện khác đi. Mai chúng mình sẽ gặp nhau. Chị nói thật đơn giản

– Mai nhé.

Anh nói giọng hiểu biết.

Cả hai đều hiểu lần này thì đã chín muồi. Lâu quá, nhưng đã chín.

4.

Cô bạn gái khi viết bài báo tường đã tính trước. Cô lấy bút danh là biệt danh của người bạn gái khá thân. Không ngờ cái quyết định ấy lại mang đến cho cả hai cô một người bạn. Cùng một lúc.

Ngay buổi chiều ấy, sau khi vỡ lẽ về tác giả bài báo, hai người rời quán cà phê quay lại trường. Tìm cho bằng được tác giả thực. Con đường từ trung tâm thị trấn rẽ vào khu đại học phải đi qua một vùng đất hoang bên chân núi. Một bãi trống cỏ dại cây cằn mọc lúp xúp. Sinh viên biến bãi đất hoang thành cái nhà xí ngoài trời. Khổng lồ. Mệnh danh: nhà xí lớn nhất Đông Dương. Dân địa phương gọi: Bãi Cò. Mỗi khi có một trận gió ngàn lồng lộng, giấy báo giấy vệ sinh bay trắng đồng hoang. Như cò bay.

Nhà vệ sinh trong trường vừa thiếu vừa không vệ sinh. Lại không an toàn. Cô bạn gái, tác giả bài báo, có lần ngồi trong một ngăn không có chốt. Cô phải luôn tay giữ lấy cánh cửa mục vỡ. Bất đồ cánh cửa bị giật phắt ra. Mạnh và nhanh đến mức không bàn tay vạm vỡ nào có thể kéo lại được. Hóa ra là một chàng sinh viên lớp bên cạnh. Cô rú lên. Trong ngoài ê chề nhìn nhau mấy giây. Kịp lúc anh chàng kia tự đẩy cho cửa đóng lại. Cô đưa tay giữ cánh cửa tự bảo từ nay phải cảnh giác hơn. Vừa nghĩ thế thì cánh cửa lại bị phũ phàng giật phắt ra. Lại vẫn anh chàng kia. Lần này hắn mỉm cười rất nhã nhặn. Hắn đã quên nói một câu. Xin lỗi. Hắn nói, rồi lại đóng cửa lại. Lần giật cửa thứ hai là hắn muốn cư xử cho ra người lịch sự.

Đến cả người nhút nhát nhất cuối cùng cũng phải từ bỏ nhà vệ sinh công cộng. Những ô vệ sinh mất dần cánh cửa. Những người lãng mạn cuối cùng vào đó phải mang theo một tờ báo, mở thật rộng ra, đọc thì ít che thì nhiều. Đó là nơi luôn có kẻ khả ố rình rập nhìn ngó. Hiếm hoi lắm mới gặp một người lịch sự thì lịch sự theo kiểu gã sinh viên nọ. Rốt cục sinh viên đổ hết ra Bãi Cò. Vào giờ cao điểm sáng sớm hoặc chiều tối, lúp xúp từng gốc cây bụi cỏ đâu cũng có bóng người nhấp nhô.

Xe anh chàng đi qua Bãi Cò để vào ký túc xá. Cô gái ngồi trên xe cứ băn khoăn không biết cô bạn gái có ngồi đâu đó trong cái bãi kia. Nghĩ thế bởi bất chợt trở lại trong đấu câu chuyện cô bạn bị giật phắt cánh cửa nhà vệ sinh đến hai lần. Cứu tinh của cô đang đến, anh ta đang lái xe qua cái Bãi Cò mà biết đâu cô đang ẩn mình trong đó. Có anh chàng này, đời cô bạn từ nay sẽ khác.

Lạ lùng. Chuyện dan díu của họ gắn liền với cái Bãi Cò. Thường xuyên xe anh chàng đến vào những ngày cuối tuần phải ra vào qua cái bãi khét tiếng. Gió tràn qua bãi là giấy bay rợp trời như tàu bay giấy. Như những đàn cò. Nhưng rồi một hôm anh chàng đưa cô bạn vào trung tâm thị trấn, thuê cho cô một căn phòng nhỏ. Có nhà tắm vệ sinh riêng. Mua cho cô một chiếc xe đạp để hàng ngày đi học. Cô Mơ Khô vẫn ở lại ký túc xá, nhưng cuối tuần họ lại nhập thành hội ba người. Đôi tình nhân và cô Mơ Khô. Đi ăn đi chơi đi xem phim ca nhạc. Đôi tình nhân đều thực bụng yêu mến Mơ Khô. Biết ơn nữa.

Cứ đến cuối tuần là vui. Mơ Khô vài ba tháng mới về Hà Nội một lần. Không giận mẹ nữa. Nhưng căn nhà như là nơi gợi lại một chuyện không muốn nhớ. Hình như anh chàng trên tầng ba cũng đã chuyển đi nơi khác. Cuối tuần Mơ Khô đi với cặp tình nhân kia vui hơn. Anh chàng đưa hai cô nàng đi đó đi đây thăm thú khảo sát tiềm năng du lịch. Anh đang dự định mở công ty du lịch. Nghỉ lại đâu cũng cẩn thận thuê hai phòng. Một phòng cho cặp tình nhân. Một phòng cho cô. Họ cũng khéo giảm bớt ríu rít trước mặt cô để cô không phải chạnh lòng mặc cảm. Đến mức cô phải bảo họ không việc gì phải giữ gìn ý tứ. Sự ý tứ như một cái áo chật. Người ta sẽ nhanh chóng cảm thấy vướng víu khó chịu.

Thế là tự nhiên. Cặp tình nhân coi cô như một cô em gái trưởng thành. Tự nhiên là bản tính của anh chàng. Có lần anh còn đưa hai cô về nhà anh. Một thị trấn miền núi cách trường tám mươi cây số. Biệt thự nguy nga bên một đồi chè nhỏ. Nhà anh mới khá lên được dăm ba năm. Cơ ngơi là cả mấy đồi chè đồi mận. Vợ anh lực lưỡng chất phác trông coi tất cả bằng ấy quả đồi, trông coi thợ. Trông một thằng con chín tuổi. Cai quản cả cơ ngơi. Vợ anh thấy chồng dắt về hai cô sinh viên thì vui vẻ như không. Giết gà làm cơm, hầu rượu hầu chuyện. Chắc là chị biết. Biết chính xác là cô nào trong hai cô vui vẻ ríu rít với chồng mình. Nhưng vì sao chị không ghen, hoặc ghen đâu đó sau lưng các cô, chỉ có giời mới biết.

Với cô tình nhân, anh chàng rất sòng phẳng. Anh nói ngay từ lần gặp đầu tiên. Anh muốn đầu tư cho cô. Anh muốn họ cứ là bạn. Cứ chung sống với nhau. Anh kể là vợ con anh đang ở quê. Gia đình rất tốt. Anh vẫn muốn vừa tốt với gia đình vừa tốt với bạn bè. Cô bạn chấp nhận. Tất cả là vì ăn học. Nhưng đây là lần đầu tiên cô đối diện vợ anh.

Đang là mốt của đàn ông thời mở cửa. Nuôi bồ. Các cụ xưa năm thê bảy thiếp. Một ông đồ ông lang đi hành nghề ở đâu có vợ ở đấy. Thời chiến tranh cách mạng triệt bớt cái trăng hoa giăng giện đàn ông. Dăm ba mống còn nguyên thói cũ thì lén lén lút lút sợ tội hủ hóa. Phải sang thời đổi mới thì tính xưa tưởng đã nằm yên mới nhảy dựng dậy. Hân hoan khoe nhau như khoe chiến công. Thêm một cô bồ là thêm một tấm mề đay phô trương trên ngực. Hai tay đối tác của anh ngẫu nhiên đụng hàng. Hàng là một em diễn viên hát. Nuột. Lúng liếng. Ông A mua cho em một căn nhà bạc tỉ. Mua thêm một con xe hơi bạc tỉ thuê lái xe riêng. Một thời gian em chán ông, em rón rén đi bồ bịch với ông B. Em chuyển đến căn nhà B mua riêng cho em, em đi xe B cũng mua riêng cho em. Có lần em đi công tác miền Nam trở ra, B mang xe ra đón. Thế quái nào A cũng biết tin, cũng ra đón. Đoạn đường lên sân bay lẽ ra là con đường tình yêu bất đồ chứng kiến chuyến xe bão táp. Xe của B từ sau cướp đường phóng vượt lên. Xe A không cho. A láng hẳn sang trái, định đẩy bắn B xuống ruộng. Cửa xe cào xiết vào nhau tóe lửa như phim Mỹ. Xong rồi thì A sợ quá, phóng xe vào đồn công an gần đấy. Bỏ mặc em cho B nẫng mất.

Bi kịch người đẹp và quái thú. Đến khi em chán cả A cả B, em quyết định lên đường may mắn bằng tài sản cả hai anh cho. Đến lúc ấy em mới ngã ngửa ra. Cả nhà cả xe các anh mua cho em đều đứng tên các anh. Các doanh nhân thời mở cửa đã yêu là yêu tỉnh táo. Em bỏ các anh thì em ra đường. Lại trở về cái đời thuê nhà đi xe ôm. Em nào tỉnh thì gom góp đủ cái xe máy. Các anh tính kỹ rồi. Nuôi bồ cũng chỉ tốn như đi chơi cave. Tổng số tiền cho bồ một năm tính ra chỉ bằng đi cave một năm ấy. Xong một hai năm chán nhau, anh em mình ai đi đường nấy, anh ngồi hạch toán lại không thấy thiệt đi đâu cả. Anh chàng này không phải loại mấy anh giàu xổi kiểu ấy. Đàng hoàng đàn ông. Không bao giờ khoe khoang bồ bịch giữa đám bạn đàn ông. Chồng ấy thì có vợ ấy. Vợ khôn ngoan bình tĩnh. Miễn là khuất mắt đâu đó không gây nhức nhối cho nhau. Mà anh cũng cư xử tế nhị. Không làm tổn thương vợ.

5.

Suốt một ngày thứ bảy anh đưa hai cô đi qua mấy đồi chè đồi mận đồi đào. Mùa xuân. Đào hồng rực mận trắng xóa trên những triền đồi. Chè đang ra búp non. Những luống chè hình vành nón chạy đều tăm tắp. Ba người dung dăng dung dẻ suốt ngày lên xuống mấy quả đồi. Đuổi nhau chạy hớn hở. Khát nước ngắt búp chè nhấm nhấm. Mệt quá thì lăn ra nằm giữa những luống chè. Rơm lót đều từng lớp giữa các luống thành ra ổ rơm. Nằm trên ổ rơm. Ba người nằm trên ba luống chè song song mà nhìn sang nhau, qua những gốc chè thưa.

Anh châm lửa hút thuốc. Thận trọng vẩy tàn vào một gốc chè. Kể chuyện. Đời anh thường như có người cõi âm đỡ. Như có người theo và báo trước. Thuở ban đầu theo một một chủ đi khai thác gỗ, có lần anh ôm cả vài chục ngàn đô nhận từ Hà Nội mang về cho chủ. Đường qua quãng rừng vắng khét tiếng trộm cướp. Lúc nhận việc thì hăm hở đi. Lúc sắp về đến nơi mới bắt đầu hoảng. Thân cô thế cô phóng xe máy qua quãng rừng ấy cùng hai vạn đô giắt trong người. Thủ một con dao, một bộ côn nhị khúc. Võ nghệ bị động làm sao địch nổi tiểu nhân chủ động. Biết thế mà cứ đi. Vừa đi vừa khấn. Còn xa mới đến đường rừng thì ngã. Trời quang mây tạnh. Đường nhựa bằng phẳng. Không phải tránh xe tránh người. Thế mà ngã. Người văng một nơi xe văng một nơi. Choáng. Cứ như vừa ăn một cái bạt tai. Một tập tiền đô văng ra. Cái ông Mỹ in hình trên tờ tiền mắt nhìn lừ lừ đe nẹt. Thôi rồi, hiểu ý. Quay đầu trở lại Hà Nội. Ngày mai mới quay về thì y như rằng.

Trên đoạn đường rừng ấy vẫn còn hiện trường điều tra. Chiều hôm qua, đúng giờ ấy, đoạn đường ấy có vụ cướp của giết người.

Nữa. Sau này khi anh đã lên làm chủ khai thác kinh doanh gỗ. Vợ chồng với thằng con nhỏ đêm ngủ trong lán cửa rừng. Đang mơ màng thì thấy có một vòng hào quang trước mắt. Sáng chói. Mở mắt ra thì có thấy gì đâu. Quái lạ. Lòng dạ bồn chồn. Thế là vùng dậy nhìn ra ngoài bãi gỗ. Nhìn kỹ mới thấy một đốm lửa bắt đầu bùng lên trong góc lán canh. Thằng bé canh lán bên ấy đạp đổ cái đèn dầu, lửa cháy một góc nhà mà nó vẫn ngủ mê mệt. Hai vợ chồng anh phóng ngay sang dập được lửa. Hú vía. Cả cơ nghiệp nhà anh trong cái bãi gỗ ấy. Một tí nữa thì đi ăn mày. Lại còn bị truy tố nữa không biết chừng.

Lửa. Những năm đầu làm ăn thất bát. Có những lúc lửa là vị cứu tinh của anh. Dạo ấy mới hợp đồng nhận mấy quả đồi này. Chè mận đào đều mới lên chưa tìm được đầu ra. Đọng vốn. Nợ đến hạn ngân hàng đòi. Một đêm căn nhà tranh của anh bên sườn đồi chè cháy bùng bùng. Cả thị trấn nhà lác đác được xem một trận pháo bông. Chất liệu tranh tre nứa lá nổ lốp đốp cháy phừng phừng. Cháy nhanh không kịp cứu. Chính quyền cảm thông. Ngân hàng đưa vào diện cho hoãn nợ. Cháy nhà. Hóa ra là bài của anh. Tình cảnh ấy buộc phải có hành động ấy. Vài năm sau anh lại phải đốt một cái nhà tranh nữa. Mỗi cái nhà tranh có dăm triệu đồng. Dăm triệu đổi lấy một vụ hoãn nợ hàng trăm triệu. Lửa giúp anh. Không có lửa đốt cho mấy cái nhà thì không có thành đạt của anh sau này.

Nhắc chuyện lửa thì gặp lửa. Ba người nằm chuyện trò trên những lớp rơm. Mơ màng. Gần như thiếp đi thì mơ thấy lửa. Giật mình, choàng dậy. Không phải mơ mà là lửa thật. Rất có thể là tàn lửa thuốc lá anh đã dụi rất thận trọng lại chơi khăm anh. Lửa cháy trên mấy lớp đệm rơm. Ba người la hét nhảy như choi choi. Anh cởi phăng áo ngoài quật túi bụi vào đám lửa. Hai cô không thể cởi áo thì lật những luống rơm lên, lôi ra những ôm rơm ẩm bó lại mà quật. May. Một đám công nhân chạy ùa ra, kéo theo vòi tưới nước.

Dân thị trấn lẻ tẻ kéo đến thì lửa đã được dập. Lấy làm lạ. Thằng cha phất lên rồi, tiền tiêu đến đời con không hết, lại bày trò dùng lửa làm gì nữa đây?

Dập xong lửa thì ba người mặt mũi lem nhem tro bụi. Ba cái bộ mặt cười như quỷ. Quần áo hai cô hoàn toàn biến màu. Phải thay tạm bằng quần áo của vợ anh. Hai cô lọt thỏm trong quần áo của người đàn bà lực lưỡng. Ba người phụ nữ như mặc đồng phục đồng cỡ. Nó gây cảm giác nối liền ba người lại. Như thể một nhà. Một ông ba bà.

Đêm sương mù. Mấy quả đồi chìm trong sương lạnh. Sương bay từng lớp như mây trắng khói phả. Cách mười mét là không thấy gì nữa. Cùng một thị trấn đó thôi, một cây cầu bắc qua một dòng suối, bên này cầu trời quang đãng bình thường, nhưng bên kia cầu hễ đêm xuống là sương mù. Anh dẫn hai cô đi trong sương mù lần vào trang trại bò sữa uống sữa tươi đun nóng. Mỗi người một đèn pin lần đường đi về. Một ông hai bà. Đêm trở về thì bà chính thất vẫn chưa ngủ, ngồi đợi họ về chuyện trò. Một ông ba bà. Uống rượu đào ngất ngư. Cũng là đào của nhà, của vùng đồi này.

6.

Khảo sát du lịch. Ba người gọi những chuyến đi cuối tuần như vậy. Đi chơi. Đúng ra chỉ là đi chơi đi thư giãn cuối tuần. Gọi khảo sát du lịch nghe cho oai cho oách cho quan trọng. Quan trọng tức là đùa. Họ là những người thích đùa.

Vào một trang trại ngoại thành Hà Nội. Những chòi lá chóp nhọn theo kiểu bãi biển Haoai. Lốm đốm chòi lá giữa bạt ngàn cây xanh. Cây chủ yếu là nhãn đã bói lứa đầu. Một hồ nước làm nơi cho người có thú vừa câu cá vừa ăn nhậu. Gặp hôm ế khách, mấy cô tiếp viên ngồi ở cổng trang trại ngáp vặt. Thoáng bóng họ đi vào, bốn năm cô đứng vụt dậy mời chào nhốn nháo. Anh khoác vai hai cô bạn bảo đám tiếp viên, có sẵn cave đây rồi. Đám tiếp viên cụt hứng lườm lườm nhìn hai cô theo kiểu hai con này lạ lắm, không biết mới dạt vòm nào đến đây cướp khách của các chị. Dẫn thẳng ba người vào phòng karaoke. Độc đáo là hát karaoke ở đây chỉ cho hát dân ca Quan họ Bắc Ninh. Hai cô cầm micrô hát trước. Cô nhân tình hát sai nhạc, luôn luôn giữ chân bè hai bè ba chứ không bao giờ hát được bè chính. Cô Mơ Khô thì giọng như lương khô. Anh chàng hát hay, ra vẻ Quan Họ cũng luyến láy vang rền nền nảy. Đàn ông đàn ang rất ra dáng, nhưng hát ra đúng chất Quan Họ thì cứ lẳng lơ lúng liếng. Chỉ có Quan Họ mới làm anh chàng tự lột trần cái tính ấy. Hai cô lăn ra cười trêu cái trai lơ hiếm có của chàng. Bỏ phòng karaoke ra ngồi câu cá bên hồ nước. Mồi bột mì của nhà hàng cá ngúng nguẩy hững hờ bỏ đi. Anh chàng xộc vào nhà bếp mua được một bát tiết lợn đem ra. Đổ nửa bát tiết vào chỗ bột mì, bóp nhuyễn. Giải thích. Thời nay các loại dân nhậu cũng chỉ chọn những món đặc sản lạ miệng. Có còn ai ăn lấy nhiều lấy no như thời bao cấp. Cá dưới hồ cũng là cá của thời kinh tế thị trường. Cũng chỉ thích của lạ. Y như rằng. Anh đổ nửa bát tiết còn lại xuống nước rồi ba cái cần câu cùng buông. Cá đàn đàn lũ lũ kéo đến. Một con cá nhỏ cắn trước. Anh gỡ nó ra khỏi lưỡi câu, ném ra xa, tao không tiếp trẻ con, bảo phụ huynh mày đến đây. Phụ huynh cắn ngay. Cả ba cần câu giật lên ba con kha khá. Rồi phụ huynh của phụ huynh cũng cắn câu. Những con cá lớn. Cá thích của lạ vào tay người thích của lạ.

Xô cá để dành mang về. Một con cá chép làm lẩu ăn tại chỗ. Ông chủ mon men tới đưa danh thiếp làm quen. Tôi là dược sĩ, có một hệ thống nhà thuốc ở Hà Nội và các tỉnh. Tôi là trai Quan Họ. Yêu Quan Họ nên mở cái trang trại này làm nơi quảng bá cho quê hương. Ông ta đề nghị mang Quan Họ tới ngay phục vụ cho các thực khách. Đồng ý. Ông ta tí tởn đi ra để gọi đào kép. Anh quay sang bảo hai cô, anh cũng biết âm nhạc ngay trong bữa nhậu là khiếm nhã với cả âm nhạc với cả ca sĩ, nhưng ta phải biết phải thử cảm giác văn hóa giàu xổi nó ra làm sao. Ông dược sĩ Quan Họ quay trở lại. Dắt theo ba cô khăn mỏ quạ áo tứ thân cùng sênh phách. Không đàn. Hát mộc chẳng cần đàn địch. Chính là ba cô trong số mấy cô tiếp viên đón khách cổng trang trại. Lúc nãy áo hai dây hở rốn hở lưng. Bây giờ thay sang bộ ngày xưa nền nã e ấp. Chỉ có ánh mắt vẫn gằm gằm vẫn tưởng hai cô là cave ở đâu đến đây tranh khách sộp. Hát luôn. Mấy khi khách đến chơi nhà, têm giầu quạt nước mời trà anh xơi. Hai tay bưng lấy cơi giầu. Em là con gái Bắc Ninh. Hát một thôi cho đến khi ông dược sĩ cắt ngang. Tôi là trai Quan Họ. Tôi mở quán này đưa các cháu Quan Họ có thanh có sắc về đây rèn giũa giọng ca. Tất cả vì văn hóa quê hương. Tôi trong sạch. Tôi không vụ lợi. Các anh các chị nếu có lòng yêu Quan Họ, xin cứ gọi điện, sau ba mươi phút các cháu sẽ đến, phục vụ Quan Họ ngay tại nhà. Phục vụ bất cứ ai có nhu cầu. Phục vụ ngay cả chốn rượu thịt như thế mà vẫn xưng xưng vì văn hóa quê hương. Thực khách mồm mép bóng mỡ sực nức mắm tôm thịt chó có đi quá đà cầm tay cầm chân từ A đến Z thì Quan Họ bảo sao? Thưa vâng ngoan ngoãn? Hay là tao tát vào mặt rít lên chanh chua?

Chuyện trò với ông mới nhớ ra ba ngày nữa là hội Lim. Thì đi. Cái hội to nhất vùng Kinh Bắc. Vừa mờ mờ sáng đã nghẹt đường chính. Phải gửi ô tô từ bãi ngoài rìa, đi bộ rất xa mới vào tới hội. Cả một quãng vài cây số bị tắc đường, Xe máy xe hơi bóp còi inh ỏi tra tấn màng nhĩ cái lũ người nêm chặt không cho xe đi. Loa đài của ban tổ chức giới thiệu nhắn tin gọi nhau. Loa của các quán dựng tạm kêu gọi khách vào chơi lô đề. Các trò chơi có thưởng. Bắn súng hơi trúng con vịt. Ném vòng cổ chai. Trò chơi điện tử bắn nhau đùng đùng đâm nhau xoẹt xoẹt. Mấy tấm áp phích vẽ hình anh hai chị hai quảng cáo máy thu hình, trà xanh, băng vệ sinh. Chắc mấy ông phân phối hàng hóa này cũng là giai Quan Họ muốn làm một cái gì đó cho quê hương.

Ngay bên đường là cái ao con con. Bờ ao kè xi măng. Không còn bờ cỏ tự nhiên. Mấy con thuyền bằng sắt tây chen nhau đi vòng quanh bờ ao. Anh hai đi giày Tây, chị hai đi giày khủng bố. Anh hai khăn đóng áo dài chị hai tứ thân mớ ba mớ bảy. Mỗi người cầm một micờzô. Còn duyên ngồi gốc cây thông hết duyên ngồi gốc cây hồng hái hoa. Thuyền sắt tây đi men theo bờ ao xi măng. Chị hai cầm cái cơi trầu dứ dứ mời khách trầu têm cánh phượng. Mấy khi khách đến chơi nhà, bưng trầu quạt nước mời trà anh xơi. Khách trên bờ vươn người nhón một khẩu trầu. Chị hai nhắc, năm nghìn ạ. Khách sộp bỏ mười nghìn luôn. Khách ki bo bỏ vài ba nghìn coi như cũng xong. Thuyền dùng dằng đi, người hát rong quanh cái bờ ao toen hoẻn kiểu ấy ba ngày hội thu nhập cũng kha khá.

Người chán trò hát Quan Họ dưới ao thì lên đồi. Ba người kéo nhau lên. Người Quan Họ thì ít, người bốn phương giang hồ đến xem nhau thì nhiều. Toàn là Âu phục với quần áo Tàu. Thỉnh thoảng phát hiện ra một nhóm áo tứ thân áo dài khăn đóng là rú lên xúm lại. Kia kìa. Liền anh liền chị lảng vảng qua mấy gốc cây bạch đàn lưa thưa. Mấy liền chị véo von người ở đừng về. Người về em dặn câu này sông sâu chớ lội đò đầy chớ qua. Anh chàng quay sang hai cô bảo câu này phải để nam hát dặn nữ. Người con gái nhan sắc qua sông dễ bị Hà Bá bắt, cho nên người ta mới dặn thế. Câu dặn cũng là câu khen khéo, các cụ ngày xưa tế nhị không khen vỗ mặt con gái là cô đẹp. Đàn ông thì cứ việc qua sông vô tư. Không cần dặn. Đằng này chị hai lại dặn anh hai, coi anh như đàn bà nhan sắc. Nói xong định bỏ đi thì hai liền anh chặn lại. Nghe hát không trả tiền à. Anh chàng xin lỗi đưa cho năm chục nghìn còn bị lườm. Năm chục nghìn chia cho hai liền anh với ba liền chị à. Đám người xem xung quanh lợi dụng đôi co bỏ đi ngay, coi như xem chùa. Mà hội là để chơi, đâu phải hội để xem mà đòi thu tiền.

Anh chàng là người lúc nãy bên bờ ao bỏ vào đĩa chị hai mười nghìn lấy một khẩu trầu. Bây giờ anh giở trầu ra ăn. Mồm đỏ chon chót mặt đỏ như phao câu khỉ. Nói năng cũng tưng bừng. Vui hơn duyên hơn. Ngay chân đồi có hai sân khấu. Đều là chương trình Quan Họ í a í ới. Anh vứt hai cô lại nhảy lên sân khấu. Giật phắt cái khăn đóng của một anh chàng vừa hát xong. Đội ngay lên đầu. Quần bò áo budông đội khăn đóng. Không hát Quan Họ mà hát nhạc Tây. Lấy bách in di am ọp xămoăn. Điệp khúc lấy bách được đám thanh niên hát theo tán thưởng. Lấy bách lấy bách. Hò reo. Đang chỗ Quan Họ lại có một bài ồn ào độc đáo. Rú rít. Hát lại đi. Lại đi.

Anh vứt trả cái khăn đóng băm băm lao xuống. Mấy chú choai choai sướng quá lao lên hát tiếp mấy bài Tây. Được đà.

– Anh là kẻ phá hội xuân Quan Họ. Chen ra khỏi hội, cô nói đùa.

– Đúng là phá hoại thật. Anh trở nên trầm ngâm.

– Nhưng đám người đang tự xưng là vì quê hương kìa thì sao? Một lát sau anh nói như tự vấn.

Trên đường về anh hé ra rằng anh là người quê Quan Họ. Cha mẹ anh lên Tây Bắc khai hoang từ năm 1957. Anh sinh ra ở Tây Bắc nghèo và đẹp. Nhưng từ sâu xa nghe một làn điệu Quan Họ là lòng anh rung lên. Ngay cả lúc nửa đêm cũng khiến anh giật mình tỉnh luôn. Nhưng hôm nay là lần đầu tiên anh mới biết hội Lim. Hội Lim mới mở lại từ thời mở cửa. Như bao nhiêu hội hè mới mở lại từ thời mở cửa. Cái hội hè kiểu này thì anh muốn chọc. Chọc xong lại ngồi thừ ra.

7.

Chuyến du lịch dài ngày là vào mùa hè năm ấy. Hai cô đều tốt nghiệp. Một hơi thở ra thật dài. Tốt nghiệp cử nhân là tạm xong một cái nợ đời người. Một cái xe. Ba con người. Điểm chọn đầu tiên là Sa Pa. Ôi Sa Pa của ta. Như lời một câu hát tuyên ngôn. Đúng vào thời kỳ mỗi ngày đủ bốn mùa thời tiết. Sáng sớm và đêm có sương mù. Ôi Sa Pa mù sương. Đang đứng trước nhà thờ giơ ống kính chọn góc độ thì một dải sương từ trên cao tràn xuống. Che khuất ngay nhà thờ. Nửa buổi thì mưa phùn lất phất. Giữa trưa sang đầu chiều lại có nắng vàng hoe hoe. Buổi chiều gió chuyển se se như tiết thu. Đám du khách nhốn nháo bảo nhau đêm nay thứ bảy có chợ tình. Sa Pa bên này có chợ tình. Bắc Hà cách sau mươi cây số bên kia có chợ Bắc Hà. Chợ văn hóa.

Chợ Bắc Hà nhiều khi là để xuống chơi chợ chứ không hẳn đi mua bán. Anh giai Mèo ôm một con gà trống trước ngực đi từ lúc nửa đêm. Sáng ra đến chợ vào quán đổi con gà lấy một cái đùi gà luộc và cút rượu. Con gà = cái đùi gà luộc + cút rượu. Vui là chính chứ không theo quy luật giá trị của việc mua bán. Hai vợ chồng ngồi một ngựa xuống chợ. Vợ đi mua bán. Chồng say lăn say lóc. Chiều xuống vợ vác chồng đặt nằm vắt ngang qua lưng ngựa rồi vợ liêu xiêu nắm đuôi cho ngựa dẫn về. Vợ cũng say. Cả một đám bạn gái cũng đi từ nửa đêm, gùi theo bộ quần áo mới. Xuống gần đến chợ thì tạt vào vườn đào vườn mận giở váy áo mới ra thay. Xong rồi mới vào chợ. Vào chợ là phải cho đẹp mắt người đẹp mặt mình. Chợ sặc sỡ họa tiết dân tộc nhưng không ồn ào quang quác lóe xóe như chợ miền xuôi. Không thấy người quát tháo gắt gỏng chửi bới. Đi cả chợ mới nghe một người to tiếng. Duy nhất. Đến nơi thì hóa ra là người Kinh. Mụ chủ nồi thắng cố. Nồi thắng cố sùng sục thơm ngào ngạt. Cả chục người ngồi ăn yên lặng. Chỉ có mụ chủ đang quát một anh chàng dân tộc đi ngang qua. Anh chàng không nhìn thấy cái bát rếch người ta ăn xong bỏ lại trên nền đất, anh đi qua đá phải. Cái bát sứt một miếng. Mày mù à mày thần kinh chập mạch mày câm à mà không trả lời bà? Nhóm ba người đi qua dừng lại xem kẻ to tiếng duy nhất ở chợ miền núi.

– Cái bát của chị bao nhiêu tiền? Anh hỏi mụ thắng cố.

– Ba nghìn.

– Tôi trả chị ba nghìn, chị không phải chửi nữa nhé. Anh trai Mèo quay sang nhìn ba người:

– Tôi cảm ơn nhá.

Kỷ niệm ở chợ văn hóa Bắc Hà là đền một cái bát vỡ.

Chợ tình Sa Pa bên này nhiều kỷ niệm hơn. Náo nức cả ngày vì truyền thuyết một nhân viên khách sạn kể. Tập tục chợ tình đêm thứ bảy bắt nguồn từ việc xuống chợ chủ nhật. Nhà ở trên núi xa phải đi từ hôm trước. Người ta xuống đến Sa Pa vào chiều thứ bảy. Đêm lạnh, phải thuê mỗi người một chỗ nằm trong các gian hàng đêm đóng cửa. Trai gái gặp gỡ nhau, hát hò giao duyên với nhau. Nắm vạt áo mà không giật ra, mà cho nắm đi theo là có thể kiếm một chỗ nào đó trong rừng trao tình. Rồi hẹn hò. Nhiều cặp nên duyên từ chợ Sa Pa. Chợ tình là theo nghĩa như thế.

Chập tối đã có từng đám người dân tộc đứng trước nhà thờ, trong chợ, trên những con đường thị trấn. Dân đi xem chợ đoàn đoàn lũ lũ nhớn nhác đi tìm chợ tình. Kia rồi. Xông đến. Xúm lại. Một anh chàng dân tộc đang chìa ra một cái máy cát xét màu đỏ. Phát ra một bài giao duyên i ỉ như mèo rên. Chẳng biết anh ta hát hay nhờ bạn hát thu băng. Thấy không ai nói gì, anh ta đánh bạo nắm vạt áo một trong hai cô Mèo e ấp. Cô này giật phắt ra. Đám du khách cả Tây cả ta bấm máy ảnh tanh tách. Cô Mèo giơ tay che mặt. Bảo bỏ tay ra thì cô hé mắt qua kẽ ngón tay nói chụp ảnh phải trả tiền đấy. Mỗi người đưa năm nghìn mới được chụp.

Kia kìa. Một tiếng reo. Thế là chạy rầm rập đến. Ghé sát mắt tò mò nhìn đôi giao duyên. Gí máy ảnh vào. Đây mới chính là đôi giao duyên thật. Thật, tức là không đòi tiền. Nhưng thật thì không chịu được lũ du khách mọi rợ gí mắt gí máy ảnh. Anh bảo hai cô, thử làm ngược lại, anh tỏ tình với hai em, trong khi đám người Mèo người Mán người Dao kia xúm lại xem như xem khỉ chuồng thú? Cái thói thực dân, đến đâu thấy cái gì lạ cũng giơ máy ảnh ra chụp, cũng đi theo cũng há mồm ra xem, cũng cho tiền. Số ít người dân tộc trục lợi trên cái thói thực dân ấy. Số đông thì xa cách kỳ thị.

Ngày hôm sau vào bản. Dân bản lại không có gì hơn là giơ thổ cẩm giơ vòng bạc giơ đồng bạc Đông Dương rởm ra bán. Thổ cẩm thêu bằng chỉ pha ni lông Trung Quốc. Bóng lộn lòe loẹt. Còn đâu cái chất chỉ mộc màu tự nhiên. Hai cô chưa mua mà chỉ mặc cả. Cô gái bán hàng mười chín tuổi ba đứa con. Cô hàng xóm của cô thấy người ta mặc cả thì ngứa mắt. Giật hàng lại. Không bán đâu. Để bán cho Tây thôi. Khinh khỉnh. Quen bán cho Tây đắt hơn vài giá không mặc cả.

Bán cho Tây. Chỉ bán cho Tây thôi. Nhóm ba người không biết rằng chỉ sau đó nửa tháng, họ gặp lại đúng câu nói ấy ở bãi biển Nha Trang. Còn lúc ấy chỉ biết cười ha hả với mấy người dân tộc. Chúng tôi cũng Tây đây. Tây Bắc, Tây Nguyên đây. Hà Nội thì có Tây Mỗ, Tây Tựu đây.

Tâm trạng được gỡ gạc lại bằng cảnh núi rừng tuyệt đẹp trên đường đi đến bãi đá cổ. Ruộng bậc thang như vẽ. Anh chụp ảnh mỏi tay. Hai cô được chụp ảnh thì cười mỏi mồm trước mỗi cú bấm máy. Du lịch phát triển tự phát. Du khách thực dân làm hỏng người bản địa. Người bản địa làm hỏng cảm xúc du khách. Chỉ còn có thiên nhiên là không có làm gì cho ta giận. Thiên nhiên vẫn làm cho ta yêu nó mà nó không bắt buộc phải yêu lại ta. Thiên nhiên vẫn khiến ta yêu nó chừng nào chưa bị những cái đầu du lịch xông vào tân trang mông má vôi ve cho nó. Chừng nào nó chưa bị bàn tay ô trọc của con người động vào như những dãy núi bị đốt đến trơ trụi ở Sơn La. Anh triết lý. Anh chàng giỏi văn tốt nghiệp trung học phổ thông trường huyện miền núi triết lý. Anh chàng lặn lội sơn trang làm giàu lên từ gỗ từ đất rừng triết lý. Triết lý của anh chàng lúc nào cũng mơ đời sinh viên mà chưa có cơ hội.

8.

Từ Sa Pa, ba người xuống núi bắt đầu một chuyến đi xuyên Việt. Dọc theo chiều dài của một đất nước vừa dài vừa mỏng vừa eo ót như một cô người mẫu. Bộ ngực đầy đặn một bên là Điện Biên Sơn La một bên là Quảng Ninh Hải Phòng. Bỗng nhiên thành ra cô gái lép kẹp bụng dính vào lưng thót lại cái eo bé tí ở Quảng Bình. Cái xe như một con kiến bò ngứa ngáy từ đôi gò bồng đảo, men theo cái hông hẹp, xuôi xuống đôi chân dính liền như nàng tiên cá. Tư thế một nàng tiên cá đang oằn mình sắp sửa quẫy sóng biển Đông. Chỗ cái eo bé tí, họ dừng ở đầu cầu Hiền Lương. Cây cầu nhỏ chia cắt đất nước hai mươi mốt năm trời. Mong sao nó đứng mãi đấy làm chứng nhân lịch sử. Lúc ấy họ không biết rằng sau này người ta sẽ phá nó đi, phá xong thì phải làm đền cái cầu khác. Vật đền bù mới mẻ tinh tươm nhưng dù sao cũng chỉ là thứ mô phỏng. Xe qua cầu đi tiếp xuống phía nam. Chỗ cái hông hẹp, họ dừng ở cố đô Huế. Lũ du khách thực dân ô trọc kéo nhau vào nhìn vàng son kinh thành, mắt trước mắt sau không thấy bảo vệ là ngồi thử lên ngai lên chỗ ngồi của vua quan. Vào thăm lăng tẩm thì tranh thủ đứng chụp ảnh bá vai bá cổ mấy pho tượng quan lại quân lính đứng chầu, phút thư giãn tự thấy mình bình dân được cao ngạo lên một đẳng cấp. Chỗ đầu gối dính liền có Đà Lạt bên trong, Nha Trang bên ngoài. Nha Trang gái biển xôn xao, Đà Lạt sơn nữ dịu dàng mơ màng. Đến thành phố gái biển thích nhất là bãi tắm ngay bên đường phố, giống như Hà Nội hồ nước hào phóng chiêu đãi ngay bên đường phố. Một chiều ghé vào quán ăn bờ biển. Bàn bên cạnh có một cặp trai gái yêu nhau. Người con trai chắc chắn vạm vỡ. Người con gái mỏng manh nhẹ nhõm. Cả hai bàn đều ngồi chờ đám tiếp viên lờ phờ như không muốn phục vụ. Đúng lúc có một đám Tây lục tục bước vào quán. Tiếp viên sinh động hẳn. Hêlô hêlô. Tiếng Anh đậm đà thổ âm miền Trung. Nhốn nháo gọi nhau ríu rít xúm lại mấy ông bà ngoại quốc. Nhóm ba người chưa kịp phản ứng. Bàn bên kia chàng trai vẫy một cô tiếp viên lại hỏi. Chúng tôi vào trước sao không được phục vụ trước? Cô tiếp viên thản nhiên, ở đây chỉ bán cho Tây thôi. Xin nhắc lại là ba người đã nghe đúng câu này ở mồm người Mèo Sa Pa. Cũng kèm vẻ khinh khỉnh. Không rõ anh thanh niên đã nghe câu này lần nào chưa. Rõ ràng là anh không chịu quen cái giọng như vậy. Anh hỏi lại. Tiếp viên lập lại. Chúng em ưu tiên xẹcvia người ngoại quốc trước. Anh thanh niên đứng vụt dậy nói tiếng Anh với đám ngoại quốc. Tôi là Việt Kiều, tôi hiện sống ở đất nước các vị nhưng về đây tôi không chịu nổi sự kỳ thị trong tiệm này. Họ dám ngang nhiên nói là họ chỉ phục vụ ngoại quốc trước, bất kể ngoại quốc đến sau. Nếu các vị là người dân chủ chống kỳ thị, tôi khuyên các vị đứng dậy và sang tiệm bên cạnh.

Anh chàng nói một thôi một hồi. Rồi quay sang nhóm ba người. Nói tiếng Việt. Em khuyên các anh chị vì tự trọng hãy cùng nhau sang tiệm bên cạnh. Thế là đi hết. Cả Tây cả ta. Bắt đầu bằng một chuyện khó chịu nhưng kết thúc thì vui. Chuyển sang tiệm khác, anh bỏ tiền mời mỗi người một cốc bia. Chúc mừng cuộc gặp gỡ. Chúc cho sự chiến thắng của lẽ phải và công bằng. Chúc cho tình đoàn kết quốc tế giữa những người mới quen nhau.

Lên Đà Lạt thành phố sơn nữ mơ màng.Vẫn còn dịu dàng duyên dáng lắm tuy không bằng Đà Lạt những ngày anh đến đầu tiên. Những biệt thự bỏ hoang đi qua nhìn vào tôi tối như nhà có ma. Những căn nhà mái tôn gỉ hoen, từ trên cao nhìn xuống như những cái sẹo thâm, như những vạt hắc lào. Sơn nữ mắc bệnh ngoài da. Địa thế trên cao nhìn xuống những mái nhà như Đà Lạt không được cho phép làm nhà mái tôn. Phải là mái ngói đỏ, khi hết đỏ ngả sang màu rêu phong cũng còn chấp nhận được. Anh bảo nếu anh là người quản lý Đà Lạt, anh sẽ phạt những người làm nhà mái tôn. Vết lang ben mái tôn làm giảm ấn tượng đẹp về Đà Lạt có hồ Tuyền Lâm, nhà thờ Chánh Tòa, chùa Linh Sơn và những thác nước. Thác Cam Ly quán xá mở cái băng Đà Lạt ơi có nghe chăng Cam Ly khóc tình đầu dang dở. Khóc thật. Thác ngày một ít nước. Những tảng đá ướt át trơn chuội. Rác rưởi vứt như thể Cam Ly là bãi tập trung rác cho khu vực.

May mà gỡ lại được. Không khí mát lạnh cao nguyên. Tiệm cà phê cũ trong phố chợ. Đêm đêm đi bộ loanh quanh bên hồ Xuân Hương vào phố cũ. Đêm đêm ra ăn đêm uống sữa đậu nành bốc hơi nghi ngút, ngồi thổi phù phù trên ghế đá ẩm ở vườn hoa chợ âm phủ. Đà Lạt với anh ít ra còn có những phút như thế.

Chuyến đi kiến bò dọc theo thân hình đất nước được anh tổng kết với hai cô: du lịch rác. Xứ mình nhiệt đới m?