VĨ THANH Chuyện chưa có trong mười lẻ một đêm-

Một năm sau. Biết tin có triển lãm của nhóm Ngũ Hổ ở một làng quê phía Nam Hà Nội, chị tìm xuống. Báo chí quảng cáo trước là triển lãm ngoài trời. Một đám rước. Năm mươi bức tranh sơn dầu do năm mươi người khiêng nối thành một hàng dọc. Mỗi bức rộng một mét dài mét rưỡi. Năm mươi bức liên hoàn sẽ tạo thành một hành trình văn hoá phương Đông.

Treo dê bán đúng dê. Không có gì sai khác với quảng cáo. Thoạt nhìn thì như một cái hội làng. Một đám rước thành hoàng làng đi trước, đủ cả kiệu cả lọng cả mâm cúng. Mấy ông già bộ đội kỹ sư bác sĩ về hưu khăn đóng áo dài tế. Mấy bà phe phẩy trên phố về đi cùng mấy bà nông dân áo dài vàng gắn kim sa đội khăn cổ trang cải lương. Đám rước kéo một đoàn dài cả cây số đi trên đê trông cũng ra một cái hội làng mùa xuân. Các cụ già bảo đấy là vẽ vời ra. Ngày trước không nhất thiết làng nào cũng phải mở hội. Làng nào không mở hội thì có thể sang làng bên xem nhờ. Giờ thì làng nào cũng làm hội. Gà tức nhau tiếng gáy. Không gáy theo thì sợ nó coi mình kém mình đụt mình lép vế. Đè mấy ông về hưu có chữ ra mà tế. Không tế được thì thuê đội tế chuyên nghiệp. Kiểu gì thì cũng ra một cái hội làng oách chẳng kém ai. Làng giàu có hội. Rộn rã chào mừng một năm ăn nên làm ra. Làng nghèo cũng có hội. Tưng bừng ồn ã xua bớt đi phiền muộn thất bát ngày thường. Một liều thuốc giảm đau cho một vết sưng tấy. Một cuộc vui cho quên những eo xèo tham nhũng cường hào. Đánh đu gà chọi thổi cơm thi leo cột mỡ. Vui vẻ trẻ trung để mà quên bớt đi.

Sau cái đám rước hội làng mới đến đám rước triển lãm. Cả hai đám rước đều nằm trong kịch bản như một kết cấu hoàn chỉnh. Hội làng mở giữa mùa xuân. Hội làng đi trước mở màn cho triển lãm đi sau. Đoạn kết nối giữa hội làng và triển lãm là một cuộc diễu hành nho nhỏ của đám thiếu nhi. Con trai áo nâu quần nâu, con gái áo cánh nâu váy đen kẹp tóc. Đứa đi đầu dắt năm con gà. Đứa đi tiếp theo dắt năm con chó. Đứa đi sau dắt năm con lợn. Năm con một đều có dây buộc cổ, được đóng vào gióng tre như một cỗ xe nhiều ngựa, không chạy đi đâu được. Con gì cũng năm, nhắc nhở đến nhóm Ngũ Hổ. Chỉ thiếu có năm con hổ thật không đóng gióng tre dắt đi như dắt lợn được. Nhìn là biết kịch bản này là của Hoạ Sĩ Cởi Mở. Còn gọi là Hoạ Sĩ Trồng Chuối. Chị đến triển lãm này chính là để tìm gặp anh ta.

Năm mươi trai quê thôn nữ được thuê vác năm mươi bức sơn dầu mà đi. Trang phục cũng tạo phong cách. Anh chàng đi đầu trang phục lính lệ đầu đội nón dấu. Cô nàng đi tiếp theo áo tứ thân mớ ba mớ bảy thôn nữ. Anh chàng tiếp theo bộ đồ nâu dân cày buộc khăn đầu rìu. Cô nàng thứ tư mặc đồ ni cô màu nâu cổ đeo tràng hạt. Anh chàng thứ năm khăn đóng áo dài ra dáng ông đồ làng. Cứ thế lặp lại trong nhóm năm người thứ hai, nhóm năm người thứ ba, cứ thế cho đến hết. Mười nhóm năm người. Tượng trưng cho những thành phần xã hội xưa. Những thành phần này mang vác gì trên vai họ? Đây mới là nội dung chính của triển lãm.

Vẫn là Ngũ Hổ đó thôi. Vẫn phương pháp ấy phong cách ấy từ thời đổi mới. Một hành trình đi về phương Đông để chiều nịnh phương Tây. Tây là khách hàng chính của họ, họ phải vẽ những gì Tây thích. Phải vẽ những gì Tây sẽ mua. Họ không vẽ phương Đông mà vẽ phương Đông đúng như tưởng tượng của Tây. Một thứ Đông phương học theo cách của các học giả thực dân. Một thứ hành trình về phương Đông của các loại Tây chán ghét lối sống tiêu thụ phương Tây. Phải có giấc mơ nghìn mắt nghìn tay trên môtíp hoa sen. Phải có những gương mặt Phật nơi đền chùa. Những hoạ tiết âm dương bát quái làm nền cho thiếu nữ xiêm áo gió bay. Những thiếu nữ tắm đầm sen bị quan quân nhìn trộm. Những gương mặt con gái mắt lá răm mày lá liễu. Những gương mặt con trai mắt xếch mày ngài. Giống Tàu. Khách hàng Tây đều nghĩ dân ta giống Tàu. Vẽ ta mà không giống Tàu thì Tây không tin. Tây không mua. Để tạo không khí quê kiểng thì cũng có cây đa bến nước con đò. Để kết hợp truyền thống hiện đại thì vẽ bào thai nằm co trong lòng quả địa cầu, địa cầu nhấp nháy thu tín hiệu từ chiếc máy vi tính. Triển lãm khép lại ở đằng đuôi đám rước là bức tranh đi từ truyền thống đến hiện đại từ làng quê ra thế giới. Đi sau năm mươi bức tranh là nhóm hoạ sĩ và bạn bè văn nghệ sĩ.

Không thấy Hoạ Sĩ Trồng Chuối đâu cả.

Chị hỏi mấy văn nghệ sĩ đi cuối hàng, ai cũng bảo hoạ sĩ không có mặt. Chị rất muốn hỏi anh ta một số điều vướng mắc trong đầu suốt một năm qua. Ngày ấy anh ta bỏ đi đâu? Bao nhiêu ngày sau thì về? Chị muốn biết sau bảy đêm tám ngày mà mình không thoát ra được thì sẽ phải ngồi trong ấy bao lâu anh ta mới trở về? Chị còn muốn biết một số điều khác để giải toả những thắc mắc lâu nay. Nhưng mà ngay trong triển lãm của chính mình anh ta còn không có mặt thì biết tìm ở đâu bây giờ?

Một hoạ sĩ trong nhóm tụt lại sau hỏi chị. Cô tìm Hoạ Sĩ Trồng Chuối phải không? Anh ta loáng thoáng nghe chị hỏi thăm những người khác. Lại đọc thấy vẻ thất vọng trên mặt người hỏi. Có cả vẻ cần kíp nữa. Chị nói dối, có đối tác nước ngoài muốn làm việc với Hoạ Sĩ Trồng Chuối qua thư điện tử. Nếu có thể, xin cho địa chỉ email và số điện thoại của gã để đối tác liên lạc. Chỉ có con mồi này thì các loại cá hoạ sĩ mới cắn câu. Tốt quá. Anh chàng kia chìa ngay ra một cái các. Hoạ sĩ có khác, lại là Ngũ Hổ, danh thiếp thiết kế rất có gu. Hoạ Sĩ Trồng Chuối biệt tích một năm nay rồi. Anh chàng nói thêm để giải thích việc anh ta không cho địa chỉ của người vắng mặt.

Một năm, đúng vào khoảng thời gian gã khoá cửa nhốt cặp tình nhân ở trong rồi bỏ đi. Có nghĩa là nếu họ không được giải vây thì bây giờ đang ăn gián ăn chuột hoặc đã thối rữa ở trong nhà gã. Triển lãm này gã viết kịch bản cách đây hai năm. Nhưng đến lúc bắt đầu xúm nhau vào thực hiện thì gã biến mất. Anh chàng kia nói thêm. Giải thích cho việc triển lãm vẫn mang phong cách kịch bản của người vắng mặt.

Chị cảm ơn rồi đứng lại chờ cho đám rước đi hẳn. Rẽ khỏi con đê đi xuống làng. Chẳng còn việc gì để mà nấn ná ở lại nhưng vẫn chưa muốn ra bãi đỗ xe. Chị quay lại chỗ cái đình chờ đám rước quay về. Như là chờ nó về đến nơi mới khép lại một cái vòng nghi vấn. Nhưng chị chưa đi đến đình làng thì anh hoạ sĩ kia đã từ trong một cái ngõ cắt chéo đi ra. Anh ta vẫn theo chị từ nãy đến giờ. Anh ta hỏi thẳng. Có điều gì chị chưa muốn nói hết với tôi mà chị muốn gặp trực tiếp Hoạ Sĩ Trồng Chuối phải không? Chị cũng vờ nói thẳng. Đối tác nước ngoài là chỗ quen biết cũ. Anh ta đã đến chơi nhà hoạ sĩ, đã quen biết bà mẹ. Anh ta thắc mắc sao một năm trời nay hoạ sĩ im hơi lặng tiếng.

Đến đây thì anh chàng kia nói tuột ra mọi chuyện. Có vẻ đang muốn trút hết ra những uất ức nén nhịn. Một năm trời nay Hoạ Sĩ bỏ đi làm cả nhóm Ngũ Hổ như hổ mù như rắn mất đầu. Bao nhiêu đối tác tiếp xúc mà bốn kẻ còn lại không tiếng Anh không tiếng Pháp không tiếng Hoa. Mất bao nhiêu nguồn bao nhiêu mối. Đi tìm thuê phiên dịch đâu phải lúc nào cũng sẵn. Rồi còn chuẩn bị cho triển lãm ngay cả khi không có đầu sỏ. Bốn đứa này không phải loại ngu lâu, nhưng may tiếp một cái áo may dở vất vả hơn là tự mình chủ động may một cái mới. Tưởng rằng trọn thuỷ trọn chung, nào hay như pháo nổ đùng ngang lưng. Pháo nổ ngang lưng như thế nhiều lần rồi.

Lại còn nói chuyện bà mẹ của Hoạ Sĩ Trồng Chuối. Bà ấy càng già càng yêu tinh. Ngày trước trong phố cổ hai mẹ con chung một phòng thì riêng lẻ khoẻ ăn. Chuyển lên chung cư mỗi người một căn hộ thênh thang thì lảng vảng mò sang rình rập. Con trai bà vứt ra đường mời cụ xơi chẳng ma nào thèm xơi. Báu bở gì kèm cặp bảo vệ giám sát. Thực ra bà cũng chẳng bảo vệ được cái gì, chẳng qua theo dõi rình rập để giết thời gian. Già không có việc gì làm, dở chứng ra. Quái. Quái mẹ đẻ quái con. Chính người kể chuyện bị quái con nhốt trong căn hộ bốn ngày trời.

Chị giật mình. Thấy anh chàng kia bắt nhậy cái giật mình bất chợt, chị nói thêm rằng đối tác Tây cũng kể đã bị nhốt trong cái nhà ấy. Anh chàng kia bật cười. Cười đắc chí. Tây mà cũng bị nhốt như mình. Tây bị đối đãi bình đẳng như ta. Anh chàng bị nhốt ngay tháng đầu tiên Hoạ Sĩ Trồng Chuối chuyển đến chung cư, tức là cách đây một năm rưỡi. Anh chàng mượn phòng rủ một cô diễn viên điện ảnh Sài Gòn vào đấy. Một ngày hai ngày ba ngày bốn ngày. Cô diễn viên ra Bắc đóng phim làm cả đoàn nhớn nhác đi tìm. Phim hợp tác với Tây cả mấy chục ngàn đô tiền thù lao. Cô mà tuột phim này thì cả sự nghiệp của cô coi như đi đứt. Lồng lộn cả lên. Lả cả người vì đói. Suýt nữa phải ninh giày ra và con cá khô làm cảnh. May. Đến ngày thứ ba có một thằng bé mua giúp thức ăn. Thằng bé hàng xóm. Nó móc hộp thức ăn vào cần câu lăng sang. Một ngày rưỡi cơm hộp mà nó đòi năm triệu. Cắn răng mà trả. Không còn đường nào khác. Chiều ngày thứ tư thì thằng bé tìm cách mở được ổ khoá từ bên ngoài. Bốn ngày. Thê thảm. Sau này Hoạ Sĩ Trồng Chuối quay về, người bị nhốt trách thì gã chỉ cười hề hề. Ra đường có đứa nó rủ đi chơi động Phong Nha, đi luôn.

Nhưng rồi năm ngoái gã lại biến mất tăm, trong lúc bao nhiêu đối tác đi tìm, anh chàng nạn nhân đành phải tìm đến nhà gã. Căn hộ khoá cửa im ỉm. Anh chàng nảy ra ý định hỏi han thằng bé hàng xóm. Thằng ấy chẳng việc gì phải giấu. Trắng trợn luôn. Trước khi đi chú ấy đưa cho cháu cái chìa khoá bảo sau ba ngày nếu chú không về thì cháu toàn quyền xử lý hai người đang ở trong phòng. Xử lý tức là cháu có thể bán thực phẩm giá cao cho họ. Thu nhập được bao nhiêu tuỳ thích rồi cháu hẵng thả họ ra. Cháu được toàn quyền. Thằng bé nó bảo định nhốt anh chàng và cô diễn viên hẳn một tuần. Đùa chơi cho vui. Nhưng đến ngày thứ tư thì lũ bạn rủ làm cuộc đua xe đường trường xuyên Việt. Nó nhảy lên xe đi luôn. Lên đến cầu Thăng Long chợt nhớ ra một tháng nữa mình mới trở về thì cái đôi bị nhốt kia sẽ chết khô trong phòng. Nó phải vòng xe lại mở cửa cho họ ra. Rồi mới lại lên đường Nam tiến. Tiền của chú cháu tiêu hết rồi, bây giờ chẳng còn gì mà nôn ra nữa. Với lại thực ra cháu cũng có công cứu chú. Nếu cháu vô trách nhiệm, cháu cứ thẳng đường Nam tiến từ trên cầu Thăng Long thì chú cũng chết lâu rồi. Chú cháu mình một đều nhé.

Anh chàng bật cười. Cười mà chỉ muốn đập một cái thằng chọi con kia chết luôn. Thằng nhóc còn dặn chú đừng lộ mánh này ra với ai. Để đường cho cháu tiếp tục làm ăn. Nó dặn anh ta phải cẩn thận với bà già. Một lần bà ấy đã lừa nhốt nó ở bên trong rồi đi báo công an. Nhưng bà ấy quên là loại ổ khoá ấy có thể mở được từ cả hai phía. Trong khi bà ta đi bẩm báo thì nó đã tự mở cửa thoát thân. Công an bảo vệ đến lúc nó đang ngồi học bài, chẳng có bằng chứng nhân chứng nào cả. Người ta cho rằng bà già mắc bệnh hoang tưởng.

Kể lại chuyện thì như kể tội, như đấu tố, nhưng anh chàng hoạ sĩ lại kết luận theo lối bao dung. Chuyện đùa thôi chị ơi. Không tự bày ra những trò đùa thì chẳng ai bày ra cho ta. Cuộc đời này buồn tẻ lắm. Triết lý kiểu Ngũ Hổ. Chị cảm ơn và hứa sẽ nhắn đối tác Tây làm việc trực tiếp với bốn hổ còn lại. Lần này thì chị ra xe đi hẳn. Không dùng dằng nán lại chờ đám rước quay về đình làng.

Một tháng sau vụ bị nhốt trong căn hộ của hoạ sĩ, chị mới gọi điện thoại cho anh. Hồi tưởng ôn lại mười lẻ một đêm mười lẻ một ngày. Vừa trôi qua. Vừa mới qua mà như là chuyện thời nào. Chị muốn hâm nóng lại kỷ niệm với anh. Điện thoại di động lại leo lẻo số máy này không có. Nói không có xong thì các sóng âm thanh thi nhau rú rít như trong một ngôi nhà hoang. Sóng âm thanh trong một khoảng không gian chết chóc. Gọi nhiều ngày vẫn vậy. Cuối cùng chị gọi cho vợ hai của anh. Vợ hai vì anh không hề bỏ chị vợ ở đồi chè đồi mận đồi đào. Vợ hai là cô bạn gái ngày trước của chị. Cô đang trông coi công ty du lịch ở Sài Gòn. Bao nhiêu năm đứt liên lạc. Biết chị đã lấy ông Víp, cô bạn reo lên đã nhìn thấy ông Víp trên truyền hình, ông ấy vừa nói vừa nhắm mắt rất vui. Cô ta kể chuyện làm ăn từ những ngày đầu. Chị nghe anh kể hết rồi. Kể chuyện thằng con trai anh đi du học Úc về bây giờ một mình một công ty. Chị biết rồi. Nhưng chị không nói là mình đã biết. Chờ cho cô bạn kể hết về từng người, cuối cùng chị mới hỏi thăm anh. Lão ấy ư, cô bạn gọi chồng là lão, lão ấy sang Đông Âu đi tìm mối manh làm ăn rồi biệt tích luôn. Gần ba năm rồi. Cách đây hai năm nghe tin lão với mụ nhân tình chuẩn bị về nước thì bị đập chết. Lão bị đập thôi. Mụ nhân tình thì thoát. Cô bạn cầu cạnh mọi thứ đường dây tìm hiểu báo về. Nghe nói mụ nhân tình đang tìm người gửi lọ cốt tro của lão về nước. Cô bạn bên này cũng tìm bạn bè ở bên đấy giúp đỡ. Lúc lâm nạn tìm cho ra một người bạn sẵn lòng sao khó thế. Chuyện cứ lằng nhằng dây dưa. Hàng tháng trời sau thì lão gọi điện về, chết đâu mà chết, vớ vẩn. Lão bảo lão đã mở một trung tâm dịch vụ dạy nghệ thuật hùng biện mang tên Diễn Thuyết Đường. To như một cái giáo đường. Không khí sinh hoạt cũng nghiêm túc trang trọng như giáo đường. Cả trăm đồ đệ cũng kính cẩn trang trọng như ở giáo đường. Cộng đồng người Việt sợ xa nước lâu quên tiếng Việt, gửi hết con cái đến Diễn Thuyết Đường. Chính không khí giáo đường làm lão hơi rét, nhỡ đâu chính quyền địa phương tưởng mình tà giáo như Aum hay Pháp Luân Công rồi nó ra tay nó dẹp. Lão đang đau đầu tìm cách điều chỉnh hình thức dịch vụ. Rồi lão lại lặn luôn.

Từ cú điện thoại ấy đến giờ cũng gần hai năm rồi. Xa mặt cách lòng. Đấy là nói lão thôi chứ cô bạn không bao giờ cách. Cô bảo được một tấm chồng như thế thì vợ nào chẳng xót chẳng thương. Cho dù người ta không thương mình. Cô cười hi hi, ngày xưa mà không có tớ bập vào lão ấy thì biết đâu cậu cũng không cưỡng được lão. Tớ biết là anh ả cũng ý hợp tâm đầu, nhưng cả hai đều kìm nén đó thôi.

Chị không dám nói với bạn là là chị mới gặp anh cách đây một năm. Chị đâm ra nghi ngờ chẳng biết cuộc gặp gỡ ấy có thật hay không nữa. Chỉ còn đầu mối cuối cùng là Hoạ Sĩ Trồng Chuối. Cuối cùng. Vì thế chị mới tìm đến cái triển lãm ngoài trời của nhóm Ngũ Hổ. Không có gã, chị đâu có mối manh nào khác để hỏi về anh?

Độc giả có bao giờ gặp chuyện như vậy hay chưa? Một người đang ngồi nhấm nháp cà phê với ta bất chợt đứng dậy ra trước cửa tiệm, xem lại cái xe đã được khoá chưa chẳng hạn, rồi đi một mạch. Đi luôn. Suốt đời ta không bao giờ gặp lại người ấy nữa. Đã có ai gặp chuyện ấy bao giờ chưa?

Sông dài cá lội biệt tăm.

HẾT