NGÀY THỨ TƯ CỦA MƯỜI NGÀY

Cuối ngày thứ ba, Nêtfin truyền vòng nguyệt quế cho Fitôxt'at giữ ngôi vua. Chàng quyết định trong ngày thứ tư, các chuyện kể sẽ nói về những người yêu nhau say đắm mà tình yêu của họ kết thúc bi thảm.

TỰA CHO NGÀY THỨ TƯ CỦA MƯỜI NGÀY

Các bạn gái thân mến, điều mà những người khôn ngoan lịch lãm đã bảo ban tôi, điều tôi thường nhìn và đọc sách thấy, tất cả đều khiến tôi tưởng đâu rằng hơi thổi nóng bỏng và dữ dội của lòng đố kỵ chỉ đập lên những ngọn tháp cao hay ngọn cây cao mà thôi. Than ôi! Tính toán như thế là lầm. Bao giờ tôi cũng đã trốn tránh, bao giờ tôi cũng đã cố tránh cơn phũ phàng gay gắt và sư hung dữ của bão táp. Bao giờ tôi cũng tìm chỗ ẩn ở đồng bằng, nhưng chưa đủ, ở những thung lũng sâu nhất. Các bạn có chứng cớ rõ rệt về điều đó ở các truyện ngắn tôi trình các bạn, viết bằng tiếng Flôrăngx thông tục, bằng văn xuôi, thường là chẳng có nhan đề dưới hình thức đơn giản nhất và khiêm tốn nhất. Người ta đã chẳng đếm xỉa đến tôi; tuy bị gió mạnh lay chuyển dữ dội, gần bị bật rễ, tôi vẫn còn cảm thấy những cơn tức tối của lòng đố kỵ. Cho nên, tôi dễ dàng hiểu được rằng các bậc cao minh rất có lý khi khẳng định là ở cõi hạ giới nay duy chỉ có cảnh khốn cùng là không bị người ta ghen ghét.

Các bạn gái có tài phân biệt phải trái khi đọc các truyện nhỏ của tôi, một số bạn có thể nói rằng tôi quá nhạy cảm với vẻ duyên dáng của các bạn, và tôi không nên quá thiên về việc chiều lòng các bạn, an ủi các bạn hoặc thậm chí như những kẻ ác nhất có ý nói, ca ngợi giá trị các bạn. Những người khác đã chê trách tội vừa phải hơn, vào tuổi tôi mà cứ say sưa nói về phái đẹp hay làm đẹp lòng nó thì thực là không phải chỗ. Những người giả vờ làm ra vẻ hết sức quan tâm đến danh tiếng của tôi và cho rằng tới giai đoạn này của cuộc đời thì khôn ngoan nhất là nên ở trên Thi sơn với các Nàng Thơ hơn là hòa mình với các bạn để kể những chuyện lăng nhăng như vậy. Một số người lại tỏ ra bực bội quá đáng. Theo họ tôi nên đi tìm cách kiếm sống còn khôn ngoan hơn là chạy theo bấy nhiều trò tẻ nhạt, hớp gió để sống. Lại có những kẻ, vì muốn đập tan mọi cố gắng của tôi, nên ra sức chứng minh rằng những sự việc tôi kể lại thực tế là khác xa cách tôi trình bày nói. Thế đấy, các bạn gái cao quý, vì tận tâm bênh vực các bạn mà tôi bị công kích dữ dội, bị châm chọc tàn nhẫn, đã đau đớn như thế đấy; các bạn thấy tôi bị va vấp hành hạ, cuối cùng bị thương trầy da tróc thịt. Chúa biết tôi vui vẻ lắng nghe những người phê phán tôi như thế nào Song, mặc dù các bạn phải đảm nhận việc báo vệ tôi về mọi mặt và mọi chuyện, tôi vẫn không chịu hạ khí giới trước mặt họ; tuy không đánh trả trong chừng mực có thể chấp nhận được, tôi vẫn muốn ngay lập tức bằng một cuộc phản công nhẹ, giải thoát tai tôi khỏi những điều tiếng lao xao như thế. Những điều tiếng ấy là quá nhiều và báo hiệu nhiều điều tiếng khác. Vậy mà tôi chưa làm xong được một phần ba công việc của tôi. Trước khi công việc tôi hoàn thành, những cuộc tấn công không bị đánh trả sẽ có thể tăng lên tới mức tất cả những mũi kim châm ấy cuối cùng sẽ làm tôi kiệt sức và sức lực của các bạn dù là dồi dào, cũng sẽ không thể nào đáp ứng được.

Song, trước khi đi tới một cuộc đối đáp riêng, tôi muốn tự bảo vệ, bằng cách kể các bạn nghe không phải một truyện ngắn đầy đủ - tôi sẽ không muốn làm ra vẻ đem những chuyện riêng của chính mình xen vào những chuyện của nhóm người cao quý mà tôi đã giới thiệu với các bạn - nhưng chỉ một mẩu đơn giản của một chuyện nhỏ thôi, mà tính cách dở dang sẽ tự nó chỉ cho các bạn thấy là nó không phải là cùng một kiểu.

Vậy đây là tôi nói với những người phỉ báng tôi. Cách đây đã lâu rồi, một trong những thị dân của thành phố ta, Filip Banđuyxi, là một người nguồn gốc rất bình thường, nhưng giàu có, khôn khéo và rất am hiểu phận mình đòi hỏi những gì. Ông ta lấy một người vợ mà ông ta tha thiết yêu và nàng cũng yêu ông như thế. Hai người cùng sống những ngày êm ả và dốc lòng chăm lo sao cho cuộc sống của nhau được vui vẻ. Đột nhiên, vì phải vâng theo quy luật chung, bà vợ trung hậu qua đời không để lại gì cho Filip ngoài đứa con duy nhất với ông, và nó đã gần hai tuổi. Khi mất một đối tượng yêu dấu, không ai hoang mang bằng ông ta trước cái chết của vợ. Thấy mình từ nay bị tước bỏ người bạn mà ông quý trọng hơn hết thảy, ông quyết tâm không sống với thế tục nữa và chuyên việc thờ phụng Chúa. Đồng thời, ông dâng cả con nhỏ của ông cho Chúa. Ông đem hết của cải dâng Chúa rồi đi ngay lên đỉnh núi Xennô, Trên đó, ông cùng đứa con ở một căn phòng nhỏ, sống với nó bằng của bố thí, trong chay tịnh và cầu nguyện. Dù ở nơi nào, ông cũng hết sức giữ gìn tránh không đề gợi đến cõi thế tục và không để con sao lãng việc thờ Chúa. Lúc nào ông cũng nói với con về niềm vinh quang của cuộc sống vĩnh cửu, về Chúa và các Thánh, và chỉ dạy cho con nhưng bài kinh mộ đạo. Suốt bao năm dài, ông bắt con sống theo kiểu ấy, không bao giờ cho nó bước ra khỏi phòng và chỉ cho nó được nhìn thấy có mình thôi Con người trung hậu đã có thói quen đôi khi đi Flôrăngx, ở đấy, tùy theo nhu cầu của mình, ông được những con chiên của Chúa giúp đỡ đôi điều, sau đó, ông lại trở về căn phòng của ông. Song, một hôm, cậu con đã mười tám tuổi và Filip đã già chàng trai hỏi bố đi đâu. Filip nói cho con biết.

- Bố ạ, bây giờ bố có tuổi và khó lòng chịu đựng được nỗi gian truân vất vả. Tại sao bố không đem con đi Flôrăgx? Bố giới thiệu con với những bạn thân tận tụy với Chúa và với chính bố. Con còn trẻ có thể chịu đựng được nỗi nhọc nhằn vất vả hơn bố. Khi nào bố cần, con sẽ đi Flôrăngx lo liệu mọi nhu cầu của ta còn bố sẽ ở lại đây chẳng phải đi đâu cả.

Con người trung hậu nghĩ bụng ngày nay con trai mình đã lớn, đã quen việc thờ phụng Chúa và những sức hấp dẫn của thế tục sẽ khó cướp được đứa con khỏi tay ông. Ông tự nhủ: "Nó nói phải". Do đó, ông đem theo con trai cùng đi trong chuyến này. Đứng trước những lâu đài, nhà cửa, nhà thờ và tất cả những cái người ta thấy vô kể ở thành phố, chàng thanh niên vì không nhớ là đã từng được nhìn cảnh tượng như thế nên bắt đầu mở mắt thao láo ra nhìn. Chàng hỏi bố những vật ấy là, và tên gì. Bố trả lời. Nghe bố đáp, chàng rất hài lòng và lại đặt một câu hỏi khác. Trong khi bên hỏi bên đáp như vậy, tình cờ họ gặp một đám phụ nữ xinh đẹp ăn mặc lịch sự, đi dự một đám cưới về. Nhìn thấy họ, chàng thanh niên hỏi họ là ai. Ông bố liền bảo:

- Con ạ, nhìn xuống đi, đừng ngó họ. Chẳng tốt đẹp gì đâu.

- Nhưng họ là gì chứ?

Quyết không thức tỉnh những thèm muốn xác thịt ở chàng trai mới lớn và để cắt đứt ngay mọi ham muốn mà ông cho là có hại, ông già không gọi họ theo đúng tên, là đàn bà, và trả lời:

- Người ta gọi họ là những con chim cái.

Kỳ lạ vô cùng! Chàng trai chưa từng được thấy đàn bà bao giờ chẳng còn thiết gì đến lâu đài, bò, ngựa, lừa, tiền nong và tất cả những gì chàng chưa biết nữa.

Chàng bỗng kêu lên:

- Bố ơi con xin bố đấy, bố làm sao cho con có được một trong những con chim cái ấy.

- Than ôi! Im đi con, chẳng tốt đẹp gì đâu.

Nhưng chàng trai lại hỏi:

- Vậy đó có phải là hình ảnh của cái xấu không?

- Đúng đấy!

- Con không hiểu điều bố nói, cũng không hiểu tại sao bố lại thấy cái xấu ở đó. Về phần con, con chưa thấy có vẻ nào đẹp bằng và thích thú bằng những vật ấy. Chúng đẹp hơn tranh thiên thần, mà bố đã nhiều lần chỉ cho con xem. Nếu bố quan tâm đến con phần nào, bố hãy làm sao cho ta có thể đem theo một trong những con chim cái ấy về trên kia. Con sẽ cho nó ăn uống.

- Đừng làm thế. Con không biết chúng sống bằng gì đâu.

Và ông bố hiểu rằng thiên nhiên đã mạnh hơn những tính toán thông thái của ông. Ông tiếc là đã dắt con trai đến Flôrăngx.

Nhưng kể câu chuyện nhỏ này đến đây là đủ rồi. Tôi quay trở lại chống những người mà tôi tặng nó cho họ. Các bạn gái trẻ ạ, một số người phê phán tôi bảo rằng việc tôi tìm cách làm đẹp lòng các bạn là sai và các bạn làm tôi quá ham thích. Xin thực tình thú nhận; các bạn. Nhưng thử hỏi những người đó như vậy có gì là ngạc nhiên không, nếu tôi kể tới. Ồ, ở đây tôi không khéo là đã biết những cái hôn ân ái, sự ôm ấp êm đềm, những vòng tay ghì siết khoái lạc thường được có ở các bạn, các bạn gái thơm tho ạ. Tôi chỉ nói rằng tôi đã được và luôn luôn được thấy trước mắt dáng điệu duyên dáng, sắc đẹp rất hấp dẫn, sự thanh lịch điểm tô cho các bạn và các vẻ cao quý vốn là riêng của các bạn. Khi chàng trai được nuôi dưỡng, giáo dục lớn lên trong một nơi ẩn náu cô tịch và hoang dã của núi non, chưa hề vượt khỏi ranh giới căn phòng nhỏ của mình không hề giao thiệp với ai khác ngoài cha mình, thế mà chỉ mới thấy các bạn thôi, các bạn đã trở thành đối tượng duy nhất anh ta thèm muốn, anh chỉ có đòi hỏi các bạn, ước vọng của anh chỉ là theo đuổi các bạn. Ấy thế mà giới phê bình lại đem tôi ra cắn xé. Khi trời bẩm sinh cho tôi từ trong xương tủy là để yêu các bạn, tôi từ tuổi ấu thơ, hoàn toàn hướng về các bạn, tôi, người thấm thía ánh mắt mãnh liệt của các bạn, cái ngọt ngào đường mật ở lời các bạn cái lửa tình nồng cháy trong hơi thở xúc động của các bạn. Nếu trước hết, người ta cho rằng một chàng trai khổ hạnh, chẳng có chút tình cảm nào, có thể nói là một con vật man rợ, còn ưng các bạn hơn hết thảy thì tôi ưng các bạn, hay tôi tìm cách làm đẹp lòng các bạn, điều đó có đúng không nào? Phải là không biết, phải là không cảm thấy sức mạnh phi thường của những thú vui và thiên hướng tự nhiên thì mới không yêu các bạn và không thèm muốn lãnh yêu của các bạn. Đã vậy, người ta có thể cứ tìm cách công kích. Tôi chẳng quan tâm tới điều đó làm gì. Và những người lúc nào cũng nói đến tuổi tác của tôi thì họ tỏ ra dốt nát tai hại về một điểm, đầu cây tỏi tây trắng, nhưng thân nó không vì thế mà kém xanh. Xin vứt bỏ những câu đùa về điều ấy đi. Câu đáp của tôi là thế này: cho đến ngày tôi chết, tôi sẽ không bao giờ xấu hổ vì làm đẹp lòng đối tượng đã được Đăngtê Carancăngti về già tôn trọng, được Xinô đa Pixtôra trong tuổi hết sức già nua tôn trọng, làm đẹp lòng các bạn đã là ý muốn tha thiết nhất của họ. Nếu tôi không ngại vượt ra khỏi cách nói bình thường của tôi thì ở đây, tôi sẽ không quên dẫn ra các sự kiện lịch sử tôi sẽ kể vô số những anh hùng kiệt xuất thời cổ đại khi về già, tuổi cao bậc nhất, vẫn để hút tâm trí làm đẹp lòng các phu nhân. Nếu các người phê phán tôi không biết những điều đó thì hãy nên đến trường mà học. Người ta bảo tôi phải ở lại Thi Sơn bên các Nàng thơ. Thú thật, đó là lời khuyên tốt. Nhưng, chúng ta có thể cứ ở bên các Nàng Thơ được không? Về phía mình, các Nàng ấy sẽ có chịu được như thế không? Nếu người ta rời bỏ họ đôi khi đã làm vui mắt mình bằng cái gì có thể giống họ thì người ta chẳng có gì là đáng trách cả. Các nàng thơ là phụ nữ và nếu các phụ nữ không có tất các giá trị của các Nàng thơ, thì mới thoạt trông, họ cũng có nhiều điểm gần gũi với các Nàng Thơ. Dù chẳng có những lý do khác khiến tôi ưng họ chăng nữa, điều đó cũng sẽ là một lý do đầy đủ cho tôi cảm thấy mình bị cuốn về phía họ. Vả chăng, tôi không quên rằng phụ nữ đã gợi cảm hứng chí tôi, nghìn câu thơ, còn các Nàng Thơ thì chẳng cho tôi lý do nghĩ ra lấy chỉ một câu thôi. Phụ nữ đã giúp và cứu tôi trong các sáng tác của tôi, trong khi viết những câu chuyện này, tuy rất tầm thường thôi, có lẽ nhiều lần họ đã đến ngồi bên tôi, để đem cho tôi niềm an ủi và minh họa sự giống nhau giữa họ và các phu nhân. Vậy trong khi viết các truyện ngắn, tôi chẳng rời xa các Nàng Thơ và Thi Sơn như nhiều người hẳn là tưởng vậy.

Ngoài ra, nên nói gì đây với những người hết sức ái ngại thương tôi đói nên khuyên tôi đi kiếm miếng ăn? Tôi cũng không biết nữa, nhưng tôi rất muốn biết họ sẽ trả lời ra sao, nếu chẳng may, vì nhu cầu, tôi đi đến cầu xin họ? Tôi nghĩ chắc họ sẽ đáp: "Cút đi, kiếm ăn trong các truyện bịa đặt ấy?" Và hẳn là các nhà thơ đã kiếm ăn trong các chuyện họ bịa đặt hơn nhiều kẻ giàu trong các kho báu của họ. Trong khi theo đuổi các chuyên bịa đặt, biết bao nhiêu nhà thơ lại thấy tuổi mình nở hoa, trong khi một lũ tham lam vì hám lợi quá mức hợp lý đã phải chết non chết yểu! Tôi sẽ nói gì thêm nữa? Những con người đó có thể gạt mọi lời tôi kêu xin. Nhất là, tạ ơn Chúa, tôi chưa đến nỗi lâm vào cảnh túng thiếu. Và nếu chẳng may tôi là con mồi của hoạn nạn thì, như vị Sứ đồ nói, tôi biết chịu đựng sự sung túc và sự thiếu thốn. Xin người ta đừng lo cho tôi hơn tôi.

Lại có những người trách tôi nói sai sự thật. Ý muốn tha thiết nhất của tôi là được người ta bày ra trước mặt cho thấy những nguyên mẫu thực tế. Nếu tôi ghi được một sự khác nhau giữa các kiểu mẫu và các chân dung của tôi thì tôi sẽ xin nghiêng mình trước sự phê bình và cố gắng sửa mình. Song, chừng nào các nhà phê phán chỉ biết đem ra những lời đẹp đẽ thì tôi để mặc họ với ý nghĩ của họ, tôi giữ ý nghĩ của tôi và tất cả những gì họ nói về tôi, tôi dùng nó để chống lại họ.

Song, lần này trả lời thế là đủ rồi, các bạn gái đáng yêu của tôi ạ. Yên tâm được các bạn, sau Chúa, ủng hộ, điều đó đem lại cho tôi bao hy vọng, và được võ trang bằng một sự nhẫn nại không mệt mỏi, tôi tiếp tục sự nghiệp của tôi, đưa hai vai ra hứng nhận luồng gió của một sụ vu khống, mà tôi để mặc cho ùa ra. Tôi chia sẻ số phận của cát bụi li ti. Cơn gió bấc hoành hành không nhất thiết thổi bật nó lên khỏi mặt đất, nếu có thổi bật lên thì cũng là để đem nó vào không trung và thường lại còn đặt nó lên đầu mọi người, lên vương miện, của các nhà vua hay hoàng đế, lên đỉnh những lâu đài tráng lệ và những ngọn tháp cao. Khi rơi xuống nó không thể xuống thấp hơn nơi nó đã bị giằng giật đi. Mục đích duy nhất của những cố gắng của tôi là làm các bạn thích thú và tôi lại cố gắng gấp bội theo chiều hướng đó. Tôi thấy rõ rằng người ta chỉ có thể nêu lên một lời phán xét duy nhất hợp lý là chính tôi và tất cả những ai yêu mến các bạn, cùng tôi đều làm theo thiên tính. Muốn vùng lên chống những quy luật của Thiên nhiên thì phải bỏ ra quá nhiều công sức, nỗ lực thường vô bổ, mà người ta không thể nào làm xáo trộn mà không bị thất bại trong khi đương đầu với nguy khốn. Thú thật, tôi không có sức mạnh ấy và tôi không vì thế hối tiếc chút nào. Nếu tôi có được cái sức mạnh ấy chăng nữa, tôi cũng sẽ xin dành cho người khác hơn là nhân danh tôi mà hành động.

Vậy im đi nhé, các người phỉ báng tôi!

Nếu họ không thể nóng mắt lên chống đối tôi thì họ hãy nên sống lạnh cóng, trung thành với các thú vui của họ tôi muốn nói sở thích đồi bại của họ. Họ hãy để mặc tôi với bản thân tôi và đừng có đến quấy rối con số ít ỏi những ngày đã được dành cho chúng ta.

Đi quanh co chừng ấy đủ rồi, các bạn gái xinh đẹp ạ, ta hãy trở lại điểm mà ta đã lạc đầu đề và tiếp tục cuộc hành trình đã bắt đầu. Mặt trời đã xua hết các vì sao khỏi bầu trời và đánh tan bóng tối ẩm ướt của ban đêm trên mặt đất. Fitôxt'rat thức dậy và cho đánh thức toàn nhóm. Mọi người bước ra vườn hoa đẹp để thưởng thức các thú vui của ngày hôm đó. Tới giờ ăn, mọi người ăn bữa trưa ở nơi đã ăn bữa tối đêm trước. Khi mặt trời lên tới thiên đỉnh, người ta dứt khỏi giấc nghỉ trưa, và theo lệ đã được chấp nhận, mọi người đến ngồi gần mạch nước đẹp. Filôxt'rat yêu cầu Fiammet mở đầu cuộc kể chuyện. Với cái vẻ duyên dáng là thứ trang sức của phụ nữ, Fiammet, không đợi mời lần nữa, bắt đầu nói.