Chương 16 Nhà của cô Donna

Qua mùa hè, ý kiến cho rằng nếu một người muốn nhận được trợ cấp của chính phủ thì phải âm tính với chất gây nghiện một lần nữa bị thổi bùng lên. Kể từ đợt suy thoái kinh tế, hàng triệu người cần chính phủ trợ giúp. Thêm nhiều người đóng thuế trung lưu đang vật lộn tìm kế mưu sinh đã lên tiếng thể hiện sự khó chịu rõ ràng với sự bất công, và điều này gây ra một mối căng thẳng giữa những người đã nhận được sự giúp đỡ của chính phủ và sử dụng tem phiếu thực phẩm với những người chưa đủ điều kiện. Yêu cầu xét nghiệm ma túy gây thêm định kiến về những người nhận được sự hỗ trợ như chúng tôi: Người ta cho rằng chúng tôi lợi dụng, moi tiền từ chính phủ để nuôi cái sự lười chảy thây và bây giờ có lẽ là cả thú hút xách. Những hình biếm họa trên mạng so sánh người dùng tem phiếu với động vật hoang dã. Một bức biếm họa vẽ một con gấu ngồi bên cái bàn dã ngoại, kèm theo dòng chữ:

Bài học hôm nay về sự phi lí: Chương trình tem phiếu thực phẩm, thuộc Bộ Nông nghiệp, sẵn sàng phân phát một lượng tem phiếu nhiều chưa từng thấy. Trong khi đó, Sở Lâm nghiệp, cũng trực thuộc Bộ Nông nghiệp, yêu cầu chúng ta KHÔNG ĐƯỢC CHO ĐỘNG VẬT HOANG DÃ ĂN vì chúng có thể trở nên phụ thuộc và không biết kiếm ăn.

Một tranh biếm họa nổi tiếng khác vẽ một chiếc ủng lao động kèm dòng chữ: “Nếu tôi phải xét nghiệm ma túy để có việc làm, bạn cũng nên xét nghiệm để được trợ cấp.” Một bức khác đề: “Nếu bạn có thể mua ma túy, rượu và thuốc lá, bạn không cần tem phiếu.” Một người bạn của tôi trên Facebook làm việc tại một cửa hàng tạp hóa, và cô bắt đầu đăng chuyện người ta dùng tem phiếu mua những gì để chế giễu, _“Funyun*? Bằng tem phiếu saoo? Lại còn nước ngọt nữa?” _Cô ấy khích lệ bạn bè chọc ngoáy vào những thứ mà người nghèo bình thường không thể mua nổi.

Trong năm ấy, ngoài tôi ra có khoảng 47 triệu hộ gia đình xin trợ cấp chính phủ. Thẻ EBT, do Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh phân bổ, được dùng như tem phiếu và một biện pháp hỗ trợ tiền mặt, thường xuyên xuất hiện tại các quầy thu ngân. Các cửa hàng pizza tự phục vụ hiện cũng chấp nhận thẻ EBT, nhưng tôi hiếm khi dùng tiền tem phiếu thực phẩm của mình ở đó. Mount Vernon, thành phố lớn nhất hạt Skagit với dân số 33.000, trở thành ngôi nhà của một lượng lớn người lao động di cư vào những mùa trồng cấy, và khá nhiều trong số họ quyết định định cư tại đây. Nhưng khi dân nhập cư tăng, tư tưởng bài xích người nhập cư bùng nổ.

Donna có vẻ rất để ý chuyện này. Tôi vô cùng phụ thuộc vào khoản tiền công 20 đô một giờ cộng thêm 10 đô la tiền tip mà lần nào bà cũng cho, nhưng lái xe đi về nhà bà khiến tôi mất một giờ làm việc. Thường thì bà ở nhà khi tôi đến. Một hôm bà sắp đi mua nguyên liệu làm sinh tố do mới mua một chiếc máy xay đặc biệt. Bà kêu lên, “Lần này cô sẽ đi siêu thị. Cô không thích những cửa hàng tạp hóa lớn nữa rồi.”

“Ồ, thật sao?” Tôi hỏi vì thấy tò mò. Donna thích dùng dầu dưỡng da Mary Kay, nên ở một bên bồn tắm của bà luôn có một lớp keo dính như băng dính nhám, giữ lại toàn bộ tóc, da chết từ cơ thể bà. Thật khó để nói chuyện với bà mà không liên tưởng tới chúng. Tôi không biết liệu bà muốn tôi nghỉ tay để nói chuyện hay tiếp tục lau dọn trong lúc chuyện phiếm với một người mà lông tóc của người ấy dính đầy trên vành bồn tắm, mặc cho tôi cọ rửa.

“Lần trước đến cái tiệm tạp hóa lớn đó, cô phải xếp hàng sau một gia đình người Mexico”, bà nói. “Họ dùng tem phiếu để mua thức ăn. Và lũ đó mặc diện như đi hội!”

Tôi tiếp tục phủi bụi một bậu cửa sổ ở phòng khách có những bức tượng thiên thần nhỏ đang chắp tay cầu nguyện. Lời nói của bà sắc như dao. Tôi đã cắn phải đầu lưỡi. Tôi nhớ lại Mia yêu thích những chiếc váy công chúa và đôi giày lấp lánh tôi mua bằng tiền ghi nợ ở cửa hàng kí gửi đến mức nào. Có lẽ Donna không hề biết tôi cũng dùng tem phiếu.

Tôi muốn nói với Donna rằng chuyện người ta mua gì, ăn gì, mặc gì không phải chuyện của bà, và tôi ghét khi nhân viên thu ngân siêu thị oang oang hỏi, “Chị thanh toán bằng thẻ EBT chứ?” đến nỗi những người xếp đằng sau đều nghe thấy. Tôi muốn nói với bà rằng những người nhập cư chưa có đủ giấy tờ này sẽ không được nhận trợ cấp lương thực, cũng không được hồi thuế dù họ có đóng thuế như bất kì ai. Họ không được nhận bất kì chế độ phúc lợi xã hội nào. Tất cả chỉ dành cho những người được sinh ra ở đây hoặc có giấy tờ nhập cư đầy đủ. Bởi vậy những đứa trẻ đó, có bố mẹ đã phải trả giá rất nhiều để các con được hưởng một cuộc sống tốt đẹp hơn, là những công dân hoàn toàn xứng đáng được hưởng những sự trợ giúp của chính phủ như con gái tôi. Tôi biết điều đó vì đã ngồi bên cạnh họ trong không biết bao nhiêu văn phòng chính phủ. Tôi đã nghe họ nói chuyện với các nhân viên xã hội ngồi đằng sau tấm kính, khó mà giao tiếp vì rào cản ngôn ngữ. Nhưng càng ngày càng có nhiều người cho rằng di dân đến để cướp phương kế sinh nhai của người Mỹ, và vết nhơ đó cứ dai dẳng bám lấy bất kì ai phải dựa vào sự trợ giúp của chính phủ để sinh tồn. Bất cứ ai dùng tem phiếu thực phẩm đều bị quy chụp là biếng nhác, hoặc đã đưa ra những quyết định sai lầm khiến họ rơi vào cảnh bần cùng như bây giờ. Như thể người ta cho rằng chúng tôi cố tình, rằng chúng tôi lừa gạt chính phủ để trộm tiền thuế của nhân dân. Trên hết, có vẻ những người đóng thuế - trong đó có cả khách hàng của tôi - nghĩ tiền của họ đang được dùng để nuôi những kẻ há miệng chờ sung như chúng tôi.

Donna đi siêu thị, không hề để ý thái độ của tôi trước những lời nói của bà. Kể từ đó tôi càng ngại đi đến các cửa hàng tạp hóa hơn. Cùng với thêm nhiều bài đăng trên các phương tiện truyền thông đại chúng, tôi dám chắc chắn rằng người ta đang theo dõi từng bước đi của tôi. Tôi sợ đến nỗi không dám mua đồ quá đẹp hoặc quá phù phiếm. Nếu chẳng may tôi cần mua kẹo cho lễ Phục sinh hoặc chocolate để nhét vào tất Noel của Mia bằng tem phiếu, tôi sẽ đi vào lúc tối muộn, sử dụng quầy tự thanh toán. Dù thực sự cần nhưng tôi vẫn dừng dùng séc WIC để mua sữa, phô mai, trứng và bơ lạc - mà đằng nào thì tôi dường như cũng không bao giờ mua đúng cỡ, nhãn hiệu, màu trứng, loại nước ép, hoặc đúng khối lượng ngũ cốc. Mỗi thẻ mua hàng đều có những yêu cầu nhất định, và tôi nín thở mỗi khi nhân viên thu ngân quẹt thẻ. Tôi luôn làm rối tung và khiến dòng người tắc nghẽn. Có lẽ những người khác cũng như vậy nên nhân viên thu ngân mới càng lúc càng bực bội rõ ràng mỗi khi thấy một tấm thẻ WIC trên băng chuyền thanh toán. Có lần, sau một chuỗi những hiểu lầm với nhân viên thu ngân, một cặp vợ chồng già bắt đầu xì xào bàn tán và lắc đầu đằng sau tôi.

Nhân viên xã hội của tôi tại văn phòng WIC thậm chí còn chuẩn bị tinh thần cho tôi. Gần đây chương trình đã hạ tiêu chuẩn sữa từ hữu cơ thành vô hữu cơ, khiến tôi mất một khoản lớn không thể bù đắp nổi trong quỹ dành cho thực phẩm. Nếu có thể, tôi sẽ cố gắng cho Mia dùng toàn bộ sữa hữu cơ. Sữa vô hữu cơ, 2% đối với tôi chẳng khác gì nước lã hòa đường, muối, kháng sinh và hormone. Những tấm thẻ mua hàng đó là cơ hội cuối cùng để tôi cho Mia sử dụng loại thực phẩm hữu cơ mà con thích thêm một thời gian nữa (bên cạnh những hộp bánh macaroni và phô mai Annie).

Trong khi tôi nghiền ngẫm viễn cảnh mất quyền mua sữa nguyên chất hữu cơ, nhân viên xã hội của tôi gật đầu và thở dài. “Chỉ là chúng tôi không còn quỹ cho nó nữa.” cô ấy bảo. Tôi cũng hiểu, vì một nửa gallon sữa có giá niêm yết gần 4 đô la. “Tỉ lệ trẻ béo phì lại đang tăng”, cô nói thêm, “và đây là chương trình tập trung cung cấp nguồn dưỡng chất tốt nhất.”

“Họ không nhận ra sữa tách béo đầy đường ư?” Tôi hỏi và để Mia rời khỏi lòng mình ra chơi đồ chơi trong góc.

“Nhưng chương trình cho cô thêm 10 đô la!” Cô ấy vui vẻ bổ sung, mặc kệ vẻ ủ rũ của tôi. “Chị có thể mua bất cứ sản phẩm nào chị muốn, ngoại trừ khoai tây.”

“Vì sao?” Tôi nghĩ đến những tô khoai tây nghiền tôi làm để bổ sung vào khẩu phần của mình.

“Người ta thường rán khoai hoặc cho thêm nhiều bơ”, cô nói, có vẻ hơi bối rối. “Nhưng cô có thể mua khoai lang!” Cô ấy giải thích rằng tôi chỉ được mua sản phẩm có giá 10 đô hoặc thấp hơn, nếu không sẽ không được thanh toán. Tôi không được thối lại nếu sản phẩm tôi lựa chọn có giá dưới 10 đô. Các thẻ mua hàng không có giá trị quy đổi thành tiền mặt.

Hôm đó tại cửa hàng, vì đó là tháng cuối cùng được mua sữa hữu cơ, tôi muốn mua hết phần của mình.

“Sữa của chị không được thanh toán bằng WIC”, nhân viên thu ngân nhắc lại. “Không được đâu ạ.” Cô ta bắt đầu quay sang một người thanh niên đang xếp đồ của chúng tôi vào túi và thở dài. Tôi biết cô ta sẽ bảo cậu ấy đi lấy đúng loại sữa. Tôi thường xuyên gặp chuyện tương tự với trứng.

Các tờ séc của tôi chưa hết hạn, nhưng cửa hàng đã cập nhật hệ thống của mình. Thường thì tôi sẽ bỏ qua và chọn sữa vô hữu cơ, nhất là khi có hai người đang lắc đầu chê bôi phía sau. Tôi liếc nhìn họ và thấy người đàn ông đứng khoanh tay nghiêng đầu, nhìn cái quần thủng đầu gối của tôi. Giày tôi cũng sắp hỏng. Anh ta lại thở dài đánh thượt.

Tôi yêu cầu được nói chuyện với quản lí. Nhân viên thu ngân nhướng tít lông mày lên trong khi nhún vai và giơ tay ra trước mặt tôi, như thể tôi vừa rút súng ép cô ta nộp hết tiền cho tôi.

“Được”, cô nói bằng cái giọng đều đều và lạnh lùng của nhân viên chăm sóc khách hàng khi đối diện với một vị thượng đế hạch sách. “Để tôi gọi quản lí.”

Khi ông ta đi tới, tôi thấy cô nhân viên bối rối theo sau, gương mặt đỏ lựng và đang hoa tay múa chân, thậm chí còn chỉ vào tôi và giải thích câu chuyện của mình. Ông ta ngay lập tức xin lỗi và viết lại hóa đơn thanh toán. Sau đó ông ta quẹt thẻ WIC cho tôi mua sữa hữu cơ rồi chúc tôi một ngày tốt lành.

Khi tôi đẩy xe đẩy đi, tay tôi vẫn còn run, còn ông lão đứng đằng sau hất hàm về phía đống đồ của tôi và nói, “Cứ thoải mái nhé!”

Tôi bực bội. Thoải mái cái gì? Tôi muốn hét thẳng vào mặt ông ta. Rằng tôi thoải mái bắt ông ta sốt ruột chờ đợi và làu bàu càm ràm với vợ chăng? Không phải. Ông ta đang nói kháy rằng tôi nghèo rách mùng tơi ấy vậy mà không chịu đi làm, còn đi mua sắm nọ kia. Ông ta đâu biết rằng tôi phải nghỉ buổi chiều vì cuộc hẹn với chương trình WIC, mất 40 đô tiền công - một việc sẽ ảnh hưởng đến cả Mia lẫn tôi. Chúng tôi ra về cùng một cuốn phiếu mua hàng gần như tương đương với số tiền công tôi vừa mất, và vì tôi vừa xin dời lịch của một vị khách hàng nên nếu điều này còn lặp lại, tôi sẽ bị mất việc và bị người khác thế chỗ. Người đàn ông kia chỉ nhìn thấy những phiếu mua hàng được thanh toán bằng tiền của chính phủ, số tiền mà cá nhân ông ta có đóng góp vào bằng tiền thuế. Có lẽ ông ta cũng mua loại sữa cao cấp ấy, nhưng vì tôi nghèo nên tôi không được quyền sử dụng chúng.

Liệu những khách hàng như Donna, vốn cho tôi là người bạn tốt, đã tặng tôi những cuốn vở tập tô và sáp màu cho Mia, có hành động tương tự nếu thấy tôi ở cửa hàng tạp hóa không? Họ đánh giá thế nào về một người giúp việc dùng tem phiếu thực phẩm? Là một người lao động chăm chỉ hay là một nỗi thất bại ê chề? Tôi nhạy cảm về những điều đó đến nỗi đã cố gắng giấu nhẹm càng nhiều về mình càng tốt. Đang nói chuyện, tôi thường tự hỏi quan điểm của người đối diện về mình có thay đổi hay không nếu họ biết tôi dùng tem phiếu? Họ có cho rằng tôi hèn kém đi chăng?

Tôi bỗng tự hỏi cái cảm giác có đủ tiền thuê người dọn dẹp nhà cửa là như thế nào. Tôi chưa từng ở vào vị trí đó, và thực sự nghi ngờ cái ngày ấy sẽ đến. Nếu nó trở thành sự thực, tôi nghĩ mình sẽ boa cho họ thật hậu hĩnh, có lẽ còn cho họ đồ ăn hoặc tặng nến thơm nữa. Tôi sẽ coi họ như một vị khách, chứ không phải một bóng ma. Một người ngang hàng. Như Wendy, Henry, Donna và Cô Nghiện Thuốc Lá đã đối xử với tôi.