Chương 8

Vọng ơi, Vọng! - Chị Hạnh gọi. Không nghe tiếng thưa, chị đẩy củi vào bếp rồi đi lên nhà, lại bên giường em, mở màn. Một đôi mắt đen tròn mở to nhìn Hạnh.

— Mày thức sao chị gọi không thưa? - Hạnh trách em.

— Em có nghe thấy gì đâu. - Vọng đáp và vùng dậy - Chị ơi, tiếng trống ếch đấy phải không?

— Ừ, các em thiếu nhi đang tập để chuẩn bị đón bộ đội về Thủ đô.

— Hòa bình rồi hả chị?

— Ừ, hòa bình rồi. - Dậy mau ăn cơm rồi có đi xem thì đi.

Vọng lay em, hai đứa nhảy xuống đất, mở tung các cánh cửa. Trời chưa sáng nhưng ngoài đường đã lao xao tiếng người đi, tiếng xe kéo, tiếng cười nói tiếng chân bước rậm rịch. Ở cửa mỗi nhà treo một lá cờ đỏ sao vàng. Màu đỏ nối vào nhau, những ngôi sao như cũng kết lại với nhau làm cả cái ngõ dài như bừng lên trong một thứ ánh sáng mới. Khuôn mặt những người đi dưới đường ửng hồng như xoa phấn.

— Chị Hạnh ơi, mẹ sắp về chưa? – Ân bỗng hỏi.

— Không biết lúc nào mẹ về.

Mẹ đi từ tối hôm qua. Mẹ đi đón anh Hy.

Ba chị em đang ăn cơm thì Hồng và My dắt nhau đến. Vọng và Ân ngây người: Hai đứa như ở trong tranh hiện ra: Áo lụa thêu hoa kim tuyến óng ánh trông như có dán giấy bạc. Quần nhiễu trắng sột soạt. Tóc chải bồng, buộc nơ đỏ, nơ xanh, tay mỗi đứa đeo một cái vòng bằng vàng trạm, cổ đeo chuỗi hạt ngọc chai xanh. Mùi nước hoa thơm ngát tỏ ra từ tóc, từ quần áo từ đôi giày cao gót…

“Chết mình rồi, mình làm gì có quần áo đẹp như thế này?” Vọng lo lắng nghĩ. Nó đứng lên rồi lại ngồi xuống. Chiếc áo cánh nó đang mặc đã vá vai và cái túi đã rách xã một bên. Cái áo Ân mặc cũng đã cũ kỹ nhầu nhò. Chị Hạnh cũng thế. Cái áo nâu chị đang mặc cũng vá vai. Còn cái Hồng và cái Mỹ đi vào làm cả nhà thơm ngát và sáng bừng lên.

— Ai sắm sửa quần áo cho các em thế?

— Mẹ, bố… - My đáp.

— Áo này em có từ trước. - Hồng nói.

— Ngày hôm nay ta mặc đẹp là tốt nhưng khi còn bé thì nên ăn mặc như còn bé. Chị thấy các em không nên đeo vòng với hạt như thế này, đôi giày cũng thế, nó không hợp với lứa tuổi các em…

Hồng và My đưa mắt nhìn nhau. Khuôn mặt Hồng đỏ rựng lên, nó cấu vào tay My, My tháo chiếc vòng đeo tay bỏ vào túi. Hồng kéo tay nó đứng lên:

— Chúng mình về nhà cất rồi lại sang.

Chúng muốn đi nhanh nhưng đôi giày cao gót cứ trượt bên nọ trẹo bên kia nên chúng đành lò dò đi từng bước một. Vọng đờ người nhìn các bạn. Chúng như đôi bướm nhiều màu vừa vờn đến đã bay đi.

— Chị ơi, thế chúng em mặc cái gì? - Vọng hỏi và nét mặt nó ỉu xìu không còn vẻ tươi tắn như trước nữa. Ân thì phụng phịu, vai lắc qua lắc lại.

— Chị đã chuẩn bị cho các em! - Chị Hạnh nói và đứng lên mở hòm lấy ra hai cái áo sơ mi trắng tuy đã cũ nhưng chị đã giặt rất sạch và gấp thành nếp. Quần bằng vải chéo go tuy đã hơi ngắn nhưng cũng còn mới.

— Thế còn dép?

Chị Hạnh cúi xuống kéo ở trong gậm giường ra hai đôi dép cao su đã rút quai chặt chẽ. Hai đứa mặc quần áo đi dép và chải tóc. Trong cái gương soi chúng thấy mình xinh xắn chững chạc, sạch sẽ khắc hẳn mọi ngày. Không hiểu chị Hạnh đã chuẩn bị từ lúc nào mà chu đáo thế! Chúng lại thấy vui nhìn chị với vẻ biết ơn.

Mặc áo quần xong, hai đứa ra đứng cửa đợi Hồng và My nhưng chúng không đến.

— Chị Hạnh ơi, đi với chúng em đi! - Vọng níu tay chị.

— Chị không đi được, chị phải ở nhà, chị phải làm một số việc và… Chị Hạnh nói và hơi lúng túng.

— Chị ở nhà đợi mẹ và anh Hy à? – Ân hỏi.

— Ừ…

Vọng không tin là chị Hạnh phải ở nhà đợi mẹ. Mà chị đợi một người khác. Anh Khiết! Chị đợi anh Khiết! Trong túi áo chị mặc có cái thư của anh. Trong thư có câu “Anh sẽ về vào ngày Thủ đô giải phóng. Hãy chờ anh, em nhé!”. Chị đã đọc cái thư đó không biết bao nhiêu lần, tờ giấy đã nát nhầu nhưng không lúc nào chị rời nó. Trông kia, cứ thỉnh thoảng chị lại phải nhìn ra ngoài đường và cứ thấy một người nào mặc quần áo bộ đội đi qua chị lại giật cả mình. Ôi, anh Khiết sẽ về! Anh Hy cũng về, cả mẹ và biết đâu không cả bố nữa! Nhà ta sẽ đông vui vô cùng! Nhà ta sẽ không còn khổ sở như trước nữa! Vọng nghĩ và thấy người lâng lâng như có cánh bay. Nó nắm tay Ân chạy vù ra ngoài đường quên cả chào chị Hạnh đang đứng ngẩn ra nhìn theo. Thoáng cái, hai đứa đã lẫn mất vào dòng người như nước chảy cuồn cuộn.

Bờ Hồ đây rồi! Nhưng không thấy bờ, cũng chẳng thấy hồ và nước đâu! Chỉ có người và người, những đám đông sặc sỡ đủ màu đứng chen nhau chật ních dưới những gốc cây mẹ, cây liễu. Nếu không có những cây si và cái dáng cong cong của cầu Thê Húc phía sau thì không ai có thể nghĩ đó là bờ hồ Hoàn Kiếm.

Vọng và Ân khó nhọc lắm mới tìm được chỗ đứng trên đống đá trước cầu Thê Húc. Tiếng hoan hô, tiếng reo hò mỗi lúc một nổi lên vang dội. Dưới lòng đường những đoàn quân đang diễu qua. Những gương mặt xạm nắng, những bộ quần áo mới tinh, những bộ quần áo bạc màu, những súng và lưỡi lê tuốt trần trên những cố xe to lớn đi qua trong tiếng hát hành khúc. Vọng nhìn thấy những gương mặt hiền lành, những dáng dấp vừa lạ vừa quen, những bàn tay vẫy.

— Hoan hô! Hoan hô! – Nó reo lên và vỗ tay khi nhìn thấy những khẩu pháo màu cỏ úa kéo qua.

Bên cạnh Vọng, mọi người vừa reo hò vừa tung cờ, tung hoa, vung khăn, vung nón lên - Vẫy chào. Nó chỉ có hai bàn tay không, hai bàn tay nhỏ bé chai rám, nó giơ lên vẫy rối rít.

— Anh Bích kia kìa! Anh Bích nhà ta kia kìa! Ối giời ơi, sao mà nó chóng lớn thế? - Một người mẹ đứng cạnh hai cô con gái chăm chú nhìn hàng quân bỗng kêu lên và vừa vẫy, vừa nói, vừa vươn người ra phía trước. Hai cô gái cuống lên, nhìn theo tay mẹ chỉ nhưng không nhận ra anh mình giữa rừng người trung trùng súng đạn và lưỡi lê sáng ngời.

— Hay mẹ nhầm? Một cô hỏi.

— Nhầm thế nào được? Kia thôi!

Một cô rướn người lên, gọi to:

— Anh Bích ơi! Mẹ với em ở đây cơ mà!

Không có tiếng ai đáp lại, cũng chẳng có ai nhìn tới. Mà cho dù có đúng là anh Bích thật thì anh ta cũng chẳng thể nghe thấy được tiếng gọi của cô gái. Cô gái gào lên một lần nữa rồi quay lại trách mẹ:

— Mẹ chẳng bao con sớm!

— Nào tao có kịp gì đâu, đúng lúc nó đi qua, nhìn thấy cái mắt nó tao mới giật mình: Chết đúng thằng Bích nhà mình rồi! Tao mới chỉ nghĩ như thế là nó đã đi qua rồi.

— Con giai của bà à? - Một người đứng cạnh hỏi.

— Vâng, con gái của tôi đấy! Cháu đi gần bốn năm rồi. Ngày tản cư cháu nó ra ngoài hậu phương người bé quắt bé queo, mặt thì xanh rớt, trói gà không chặt, thế mà bây giờ nom nó phải đến nắm sáu mươi cân. Cháu nó đánh cả trận Điện Biên nữa đấy, bà ạ!

— Quý hóa quá!

— Nó viết thư về bảo nó bị thương ở đồi A1, ôi chao ôi, mẹ cả đời chỉ quanh quaanrowr Hà Nội có đi đến đâu mà biết được A1, A2? – Bà mẹ nhìn thấy con, mừng quá nói chuyện liên miên. Bỗng như chợt nhớ ra điều gì bà vùng quay ra – Thôi, tôi phải về, tôi phải dọn dẹp nhà cửa, chuẩn bị bữa cơm để thằng bé nó có cái mà ăn!

Trong khi người mẹ quay quả ra về thì một chị khác lại kêu lên và xô đến chỗ của bà:

— Anh Phúc ơi, ơ kìa, anh Phúc, con đây này, anh Phúc ơi!

Chị bế con lên tay rồi chỉ anh bộ đội đang ngồi lầm lỳ bên mâm pháo:

— Con gọi bố đi, kìa! Bố kia kìa!

— Bố, ơi bố! - Thằng bé gọi, cuống lên.

— Anh Phúc ơi, anh Phúc! Đây kia mà! - Chị gọi và cầm cái mũ của con giơ lên vẫy rối rít. Một cành hoa nhỏ thằng bé đang cầm, chị gỡ lấy, ném ra. Anh bộ đợi vẫn nhìn vào đám đông, chỗ này, chỗ khác. Có biết bao nhiêu tiếng gọi và bàn tay vẫy. Bao nhiêu là mũ nón, cờ hoa, làm sao anh nhận được ra vợ và con. Thỉnh thoảng cũng có những sự may mắn đặc biệt có những người thân nhận ra nhau giữa bao nhiêu gương mặt, nụ cười, giọng nói. Họ ôm nhau, nắm tay nhau và cười nói miên man. Họ hẹn hò, thăm hỏi vội vã vài câu rồi lại ra đi.

Đoàn quân vẫn đi qua, trùng trùng điệp điệp.

— Anh Hy! Anh Hy kia rồi, chị Vọng ơi! – Cái Ân bỗng hét lên và tung người nhảy vào giữa đám đông. Nó không ngã vì cả một lớp người như một tấm lưới dầy giữ nó lại. Nó lách, nó nhoài và chỉ một lúc sau nó đã ở dưới lòng đường, nhào vào một anh bộ đội đang ngồi trên xe. Anh bộ đội quay nhìn nó và cười:

— Không phải anh Hy rồi! Anh Hy đi qua rồi! – Nó kêu lên và chạy tới trước. Một người giữ nó lại:

— Em không được chạy lung tung như thế. Ở đây ai cũng có người nhà cả. Em cứ về nhà em, thế nào rồi anh em cũng về nhà thôi.

Ân quay ra, mặt đỏ rậng. Vọng lau nước mắt cho nó.

— Làm sao mà mày phải khóc?

— Em tức lắm! Em nhận ra đúng là anh Hy mà! Anh ấy cũng nhận ra em, anh ấy nháy mắt với em và anh ấy cười y như anh ấy nói với em: “Cái Ân đấy à?”. Thế mà lúc em chạy đến nơi lại hóa ra người khác, chắc là xe của anh ấy đi qua rồi!

— Mày chỉ nói phét! Tao chẳng thấy ai là anh Hy cả.

— Để rồi xem! Anh Hy mà đi bộ đội qua đây chị mất cho em cái gì?

— Một chúc cái kẹo nhé?

— Ừ, một chục kẹo kéo!

Hai đứa cùng cười rồi lại đứng trên đống đá nhìn những đoàn quân. Nắng đang lên. Nắng tràn trên các đường phố, mái nhà và các mái dầu. Nắng đỏ. Chưa bao giờ những đứa trẻ Hà Nội thấy nắng đỏ và đẹp như thế.

***

Nắng vào đầy trong hai mắt Hạnh. Đầu tiên cũng là một thứ nắng ấm áp và dịu dàng tươi cười với bao nhiêu hy vọng và niềm vui gặp gỡ. Nhưng rồi, nắng cứ gắt lên dần và chói trong mắt Hạnh. Ấy thế nhưng Hạnh vẫn cứ phải nhìn vào nắng giống như bị nắng thôi miên, giống như có một sức hút lạ kỳ từ những dòng nắng tháng mười vàng ánh. Một khuôn mặt, một nụ cười, một bàn tay quen thuộc ở đâu đó cứ hiện ra và giơ lên vẫy gọi chị. Chị đã mấy lần, chạy lao ra cửa. Nhưng chỉ có hoa nắng với những người không quen biết.

Cho đến lúc Vọng và Ân đi phố về, chạy bổ vào nhà và ôm chầm lấy chị thì chị mới biết là ngày đã hết và nắng đã tắt trên những ngọn bàng.

— Chị ơi, mẹ với anh Hy chưa về, hả chị?

— Chưa ai về cả.

Hạnh đáp và đi vào bếp thổi cơm. Lửa lại đỏ trong con mắt Hạnh “Có phải đâu ai cũng về ngày đầu tiên, còn bao nhiêu công việc và những khó khăn, cản trở, bao chặng đường xa, làm sao lại buồn, buồn vô lý quá!”. Hạnh nghĩ nhưng trong lòng vẫn cứ thấy buồn và như có một linh tính gì đó làm chị cảm thấy lo ngại. Nhìn vào ngọn đèn và cái hoa của nó chị như cũng thấy có điều gì. Lá thư viết từ một làng ngoại ô Hà Nội, nơi anh ấy đóng quân, từ đó về đến đây chẳng mấy đoạn đường… Hạnh nghĩ vơ vẩn và thở dài.

Có tiếng gọi ngoài cửa. Hai đứa bé đã lên giường vội chạy lao ra:

— Mẹ! Mẹ đã về!

Mẹ đi nhanh vào trong nhà và lại giường ngồi duỗi dài hai chân. Ba chị em gỡ trên người mẹ ba-lô, túi dết, làn túi… Chuối, gạo, cam và khoai, khoai lang, khoai sọ và cả một cái dọ con có đôi gà chiếp chiếp…

— Mẹ ơi, Hy đâu, mẹ! - Chị Hạnh hỏi và đưa cho mẹ cốc nước.

— Bà thật trẻ con! Họ bảo mẹ như thế, thằng Hy đã mười sáu mười bảy tuổi rồi chứ đâu còn bé bỏng gì nữa mà gửi nó đâu nó ở đấy đợi mẹ đến đón. Bà đưa nó về đây hôm trước thì hôm sau nó cùng với anh em bè bạn ra ngay ngoài vùng tự do đi kháng chiến rồi!

— Đấy, em nói đúng không, anh ấy đi bộ đội rồi!

Cái Ân reo lên, Vọng cũng reo lên ôm lấy người mẹ. Chúng ngửi thấy ở người mẹ bốc lên bao nhiêu thứ mùi: mùi bụi, mùi mồ hôi, mùi nắng và mùi cỏ khô… giống y như những ngày trước đây mỗi buổi mẹ đi chợ về. Nhưng khuôn mặt mẹ, đôi mắt mẹ lại không giống những ngày hôm ấy. Nét mặt mẹ hôm nay sao thơ thới, nhẹ nhàng.

— Các con ăn quà đi! Quà của các bác, các cô chú ấy gửi cho đấy!

Vọng bẻ chuối. Vị ngọt thơm đọng lại trên đầu lưỡi làm Vọng lại nhớ đến những quả chuối nát dầm, buốt ruột hôm nào mẹ về chợ.

Chị Hạnh ăn chuối, nét mặt thờ thẫn nhìn ra ngoài cửa.

Một bóng người chờn vờn qua lại trước cửa, tiếng xích xe đạp kêu xè xè. Rồi bỗng một tiếng gọi nhỏ:

— Hạnh ơi!

Chị Hạnh đứng lên, chạy ra. Chị đứng sững một lúc bên cửa rồi quay vào. Bàn tay người đó giơ ra níu áo chị Hạnh giật mạnh. Nghe tiếng vải rách và tiếng thở dài.

— Ai thế, con? - Mẹ hỏi.

— Thằng San. - Chị Hạnh đáp và nét mặt chị như tối hẳn lại.

— Nó bảo chuyện gì?

— Con không biết. Nhưng con không muốn nói chuyện với nó.

— Thì bảo anh ta vào nhà…

San chỉ đợi có thế và hắn dựng xe nghiêng người đi vào nhà, miệng cười rộng:

— Con chào Bác! Anh chào các em!

— Mời anh ngồi chơi… - Bà Ngoạn nói và kéo ghế.

— Tôi tưởng là anh đã đi rồi, thế mà hãy còn đây!

— Dạ! Con đi ngay thế nào được ạ! Mỗi chốc có phải là dứt bỏ ngay sao được, một đêm nằm, một năm ở… Con có câu chuyện muốn nói với Hạnh. Dù sao chăng nữa, con vẫn nhớ tình nghĩa giữa cha con với hai bác nhà đây. Cha con tuy mất đi đột ngột nhưng trước đó cũng đã dặn dò là hai gia đình nhà ta trước đây cũng đã có hứa hẹn, giao ước. Nay con đến để trước là thăm bác, sau là thưa chuyện với bác về việc riêng của con và Hạnh. Vừa qua do hoàn cảnh chiến tranh, mọi chuyện khó khăn và dễ hiểu lầm nhau. Con tuy ít có điều kiện qua lại nhà vì bận công việc nhưng nay con thấy thật chẳng còn có gì đáng ân hận hơn là nếu như không nhanh chóng xây dựng lại gia đình. Tuy con cũng quen biết dăm ba bạn gái nhưng cuối cùng đối với con cũng chẳng ai hơn được Hạnh. Và chắc rằng rồi Hạnh cũng thấy chẳng người nào thương yêu Hạnh bằng con… - San nói trôi chảy, trơn tru…

— Việc hạnh húc trăm năm là việc riêng, tôi tuy là mẹ nhưng chẳng thể ép buộc con cái, anh nên nói chuyện đó với Hạnh thì hơn. - Mẹ ngắt lời và đứng lên bỏ đi vào trong bếp. - Hạnh ơi, ra có anh San đến chơi.

Mẹ gọi nhưng không nghe tiếng thưa. Hạnh đã đi sang hàng xóm từ lúc nào. San đứng lên rồi lại ngồi xuống.

— Tôi đã chán tất cả mọi mong muốn. Chiến tranh, mất mát, đổ vỡ, tôi bây giờ như con thuyền tìm về nương nhờ bến cũ… - San lẩm bẩm nói và tựa vào tường, đầu nghoẹo sang một bên. – Nhưng bến cũ đâu rồi!

Vọng ngồi ngây ra nhìn San, mùi rượu từ miệng nó bay ra làm cả hai đứa cùng cảm thấy nhức đầu.

— Nếu em yêu ta, ta sẽ cùng em ra đi, làm lại cuộc đời ở nơi đất lạ. Em ơi, chỉ có em thôi, ta đã tìm thấy ở nơi đôi mắt đen thăm thẳm của em sự yên tĩnh vô cùng - Thằng San nói nghe như hát cải lương.

Vọng đứng lên và bỗng rừng mình, người lạnh toát: Một ống tay áo của San trống rỗng.

Vọng và Ân ù té chạy ra ngoài.

Trong nhà, phút chốc không còn ai. Ngọn đèn hoe lên một vừng sáng vàng yếu ớt. San đứng sững trừng trừng nhìn vào khoảng trống một lúc rồi quay ra, thất thểu bước đi.

Chị Liêm đang chải tóc, nghe tiếng xe đạp dựng vào cửa tường người yêu đến chị không quay ra, nói:

— Bảo đấy à? Em sắ phải đi họp rồi, đã dặn, quên hay sao mà lại đến?

Không nghe tiếng trả lời mà lại nghe tiếng khóa xe lách cách, chị lại tiếp:

— Đã đến thì cứ ở lại đây, đọc báo, chờ em họp một lúc thôi. Hôm nay họp những chị em tiểu thương, cũng nhanh thôi, anh ạ!

— Anh có việc cần nói với em vài câu rồi anh phải đi ngay - Tiếng khàn khàn đáp lại và mùi thuốc là khét lẹt.

Liêm giật mình quay ra, kêu lên:

— Ối! Ông San!

San giơ một ngón tay đặt lên môi và suỵt một cái:

— Bình tĩnh! Anh chỉ xin em mười phút… - San từ từ đi vào trong nhà sau khi cẩn thận khép cửa lại. Liêm nhìn quanh và đi đến gần cái ghế đẩu. Kia nữa, cái mắc áo, như thế là thừa đủ cho chị tự vệ. Nhưng có lẽ không cần, chỉ một tiếng kêu là chung quanh sẽ ập đến, và lại hắn chẳng thể làm gì được chị với một ống tay áo rỗng như thế kia. Hắn đến đây để làm gì nhỉ? Ừ, thì cứ để yên xem hắn nói gì. Chị ngồi xuống ghế, mắt lại phát hiện thêm cái phích để trên bàn đang đựng đầy nước sôi – cũng là một vũ khí lợi hại.

— Em đừng sợ anh, anh đến đây với thiện ý chứ không phải ác ý. Tất nhiên, trước khi đến đây, anh cũng đã hiểu em là người như thế nào. Cũng chẳng phải bây giờ anh mới hiểu mà ngay từ ngày em bị bắt giam. Nếu em biết được rằng anh đã đến tận nơi để nói với người coi giữ em là cứ thả em ra, có anh bảo lãnh, cho nên em mới được về trước ngày hòa bình…

— Thôi đi, tôi không phải là trẻ con đâu mà ông nói chuyện tiếu lâm thế!

— Sao em lại chế giễu lòng thành thực của anh? Tôi nghiệp quá! Anh thương em, anh yêu em, anh mới làm tất cả mọi thứ để có ngày hôm nay. Anh đến đây tìm em để cùng em bàn tính chuyện lâu dài. Em biết đấy, đường tình ái của anh cũng chẳng thuận buồm xuôi gió gì, bởi lẽ anh đã quá tin người cho nên đã bị người lừa dối chua cay…

— Lại ca cải lương nữa rồi! Tôi phải đi họp, xin lỗi ông – Liêm nói và giơ tay xem đồng hồ.

— Còn lúc nào nữa, em ới! Anh sắp phải đi xa rồi. Anh muốn biết ý em thế nào, liệu chúng ta có cùng hội cùng thuyền được không?

— Này, thôi đi ông. Ông có thể đi được rồi đấy! Tôi với ông là hai người khác nhau. Ông đã đe dọa, khủng bố và bỏ tù tôi chỉ vì tôi đấu tranh cho một đứa bé bị chết oan! Bây giờ tình thế đảo ngược rồi, tôi chỉ kêu lên một tiếng là người ta ập đến xích tay ông đi ngay. Nhưng ông là kẻ tàn tật, tôi không nỡ làm như thế. Ông nên biết điều rút đi thì hơn, không nên để xẩy ra điều đáng tiếc! - Vừa nói Liêm vừa giơ tay đẩy San ra cửa.

— À, nếu thế thì thôi… Hừ… Tôi cứ tưởng rằng…

San lúng túng nói rồi lật đật dắt xe đi ra.

Hai hôm sau, chị Liêm bắt đầu đứng bán ở quầy rau mậu dịch. Mỗi khi đứng ở quầy bán hàng, nhác thấy ai đi qua có cái dáng nho nhỏ lệch lệch thì chị lại giật mình tưởng San đến, thế là chị vội đứng thẳng lên và cầm lấy nắm quả cân, chuẩn bị đối phó.

Nhưng sự thực San đã đi xa rồi. Sau đêm ấy, người trong Ngõ Cây Bàng không ai còn nhìn thấy hắn ở đâu nữa.

Có tiếng gõ vào cánh cửa, lúc ấy trời vừa sáng, Vọng còn đang ngái ngủ trên giường, nghe tiếng nói rất trẻ cất lên:

— Có ai ở nhà không đấy ạ?

Vọng vùng dậy, chạy ra.

Một cô gái nhỏ nhắn mặc áo sơ-mi màu trứng sáo tóc tết sam, tay cầm túi, nhẹ nhàng đi vào trong nhà.

— Chào chị ạ! - Vọng chào và nhìn quanh.

— Ở nhà chỉ có một mình em thôi à?

— Chị hỏi mẹ em hay chị em?

— Chị hỏi em - Chị nói rồi ngồi xuống ghế - Em cho chị biết ở trong nhà ta có bao nhiêu em đang ở tuổi đi học, đã học đến đâu rồi? - Chị vừa nói vừa giở sổ lấy cái bút máy ra ghi.

— Ở nhà em có em, em gái em, còn anh em đi vắng chưa về…

— Em nói chậm cho chị ghi danh sách nhé.

— Để làm gì, hả chị?

— Để chuẩn bị mở trường lớp cho các em đi học.

— Mở trường học ạ! - Vọng reo lên - Trường ở đâu, hả chị? - Vọng hỏi và ngôi nhà hình lục lăng của lão Cai Thực lại hiện ra hình ảnh cuối cùng: những tia chớp lóe và những tiếng nổ Vọng như còn nghe tiếng thở hào hển của bà Vú Êm chạy trong ngõ nhỏ. Mồ hôi, đêm đó trời lạnh mà người hai bà cháu mồ hôi đầm đìa…

— Trường sẽ xây. Trong ngõ của chúng ta sẽ xây trường và làm đường. Công việc nhiều, mọi người cùng phải tham gia, người lớn làm việc lớn, các em nhỏ làm việc nhỏ, em cố gắng tham gia nhé?

— Vâng ạ! - Vọng đáp và thấy người lâng lâng như thật như mơ. Hình ảnh trường học cũ và lão Cai Thực lại hiện ra với cái ba-toong và con chó Lài có cái lưỡi thè đỏ rực. Hình ảnh lão Chưởng bạ với cái áo dạ đến bốn mùa trùm lên tận đầu với tiếng ho sù sụ, những bãi nước bọt dính đờm vàng khè nhổ quanh lớp, lại hiện ra với những đòn trừng phạt học sinh: bắt úp mặt vào tường, đeo bảng đúng cuối lớp, chụm năm đầu ngón tay lại để thày vụt thước kẻ lên, cũng có khi cái thước kẻ lao vút vào đầu buốt tận óc… Tất cả đã qua rồi, vĩnh viễn qua rồi…

“Em sẽ cố gắng làm mọi việc để được đi học, cô giáo ạ” - Vọng muốn nói như thế nhưng không sao nói được nên lời.

Bên ngoài, gió lào xào. Lại một mùa thu nữa đang đến. Những chiếc lá bàng thoảng lúc lại rơi xuống. Nhưng Vọng không nghe thấy được vì tiếng nó rơi bị lấp đi trong bao nhiêu tiếng độngc ủa cuộc sống mới những ngày đầu… Leng keng! Leng keng! - Tiếng chuông của một cái xe nào kêu lên lanh lảnh làm Vọng giật mình, quay ra. Một bà cụ già đẩy cái xe có hai bánh sắt trên để một cái thùng sắt vuông to có cái chuông ở phía sau mỗi lúc bà đẩy xe cái chuông lại kêu lên. Bà quét rác và lá khô trên đường đổ vào trong thùng sắt.

— Cháu đấy à? - Một tiếng hỏi nhỏ và khàn cất lên sau cái khẩu trang. Vọng ngẩng lên và reo to:

— Bà Vú Êm! Bà Vú Êm!

— Bà đi làm thử thôi, tự bà nhận làm việc này. Bà nghĩ nếu không làm gì cứ ngồi chơi thì buồn lắm. Các anh ấy bảo bà sẽ đi giữ trẻ nhưng còn phải chờ tổ chức nhà trẻ.

Vọng đi cạnh bà Vú Êm và cái xe.

— Cháu ơi, bà vừa được tin thằng con trai của bà rồi. Nó đi chủ lực, các anh ấy bảo thế, chỉ một ít lâu nữa là nó về thôi, cháu ạ!

Vọng nhớ đến cái bếp lò than đỏ rực đêm nào và những vụ bắt bớ, bắn giết sau đó, khi lão Cai Thực bị chết.

— Bà ơi, bây giờ bà ở đâu?

— Bà vẫn ở tạm nhà chị Phẩm, bao giờ thằng con trai bà về, sẽ có nhà cháu ạ! Họ bảo sẽ chia chính cái nhà Cai Thực cho những người nghèo ở, bà đã bỏ bao nhiêu công sức, bao nhiêu năm làm cho cái nhà ấy… Các anh ấy bảo thế, cháu ạ. Nhưng bà nghĩ bà ở đâu cũng được, miễn là có chỗ ở. Còn cái nhà to mát như thế nên để các cháu học…

Bà Vú Êm nói rồi lại đẩy xe đi, cái chuông lắc lên những tiếng kêu vui vẻ, giòn giã.

***

Em thương,

Nhẽ ra anh về thăm em từ đầu tháng này nhưng mắc công việc đột xuất nên lại đợi khi khác. Chắc em mong chờ và giận anh lắm. Anh biết nhưng mong em thông cảm cho anh. Anh đâu muốn như thế mà do công tác cách mạng yêu cầu, nhiệm vụ nặng nề chẳng thể bỏ cho ai. Chắc em cũng bận nhiều công việc lắm. Anh ở xa chẳng giúp được em điều gì, nhiều lúc thấy buồn lắm. Mong em cố gắng vượt qua mọi khó khăn để đi lên nhé. Cùng với thư này anh gửi về em một ít tiền nhỏ anh dành dụm được để em tiêu vặt. Anh đã có địa chỉ, em gửi thư cho anh nhé? Nhớ em. Khiết.

Hạnh để những tờ tiền trên bàn tay và nhìn ngắm mãi như thể lần đầu tiên trong đời chị nhìn thấy những đồng tiền. Vẫn là những tờ giấy quen thuộc, mòn nhẵn và rách nát mà chị nhìn thấy hàng ngày giờ sao trở nên mới lạ, đẹp đẽ và thiêng liêng, cao quý. Chị nâng nó trên tay và chị ấp nó vào trong quyển sổ rồi cất vào giữa những chiếc ao và những cục băng phiến. Còn những lá thư chị để trong túi áo và thỉnh thoảng, những lúc không có ai, chị lại đem ra đọc. Mỗi lần đọc lại chị lại như tìm thấy trong những chữ bao ý nghĩa, tình cảm và thấy người ấm áp hẳn lên. Số tiền nhỏ bé chẳng đáng là bao nhưng chị lại thấy mình trở nên giàu có. Mùa đông đã đến. Mọi công việc đang mở ra bận rộn: người ta lát đá dải đường, đặt cột điện, mắc đèn, xây trường học và các em học sinh lần lượt đến trường. Hy đã về và đã đi học lớp mười, chuẩn bị thi đại học. Cuộc sống dần dần đi vào nề nếp. Một buổi sáng, khi Hạnh đang ngồi xếp lại mấy cái thư vào trong cặp, cạnh gói tiền thì thấy có người vào nhà, bước chân ngập ngừng, do dự. Hạnh ngẩng lên:

— Anh hỏi ai ạ?

— Chị không nhận ra tôi à? Chà, chắc là tôi thay đổi nhiều quá rồi, chắc thế! Người thanh niên nói và dừng lại không bước thêm nữa, nụ cười cũng như ngừng lại và trên khuôn mặt thoáng vẻ bối rối - Chị Hạnh nhiều việc nên quên, còn tôi vẫn nhớ đến cái đêm cháu Phác, con chị Phẩm bị chết và chị Hạnh đã ra đi như thế nào…

— A! Tôi nhớ ra rồi, đêm đó anh mặc cái ao nâu, anh là anh Bảo, đã có lần anh ở trong hầm nhà tôi… - Hạnh kêu lên và đứng vụt dậy – Anh về đây bao giờ mà sao không đến chơi? Trông anh khác qua…

— Tôi về ngay từ hôm đầu và đến đây mấy lần nhưng không gặp chị chỉ gặp bác gái và các em. Hôm trước, Khiết có nhờ tôi chuyển hộ lá thư chắc chị đã nhận được? - Bảo nói và nhìn thẳng vào mắt Hạnh, đôi mắt anh có thứ ánh sáng hơi lạ, cứ ngời ngợi lên. “Anh cán bộ bí mật này hơi lạ! Không biết rằng trước đây mình đã gặp anh ta ở đâu mà cứ ngờ ngờ mãi. Bây giờ chắc có thể hỏi được rồi.

— Anh Bảo ạ, hôm ấy, gặp anh tôi thấy quen quen mà không sao nhận ra được anh là ai, hình như trước đó tôi đã gặp anh ở đâu rồi thì phải.

— Chưa gặp bao giờ đâu chị ạ, nhưng biết thì đã biết, có lẽ tiếng nói của tôi làm chị có cảm giác đã gặp tôi. – Anh Bảo nói và cười rồi không để Hạnh phải mời, anh ngồi xuống ghế và tự rót nước uống.

— Tiếng anh nói ở đâu nhỉ? - Hạnh ngẩng lên và khuôn mặt chị lúc này sao ngơ ngác và xinh xắn đến thế.

— Bao giờ cũng bắt đầu bằng ba tiếng gõ cửa, Hạnh không nhớ sao? Ba tiếng gõ cửa và ngọn đèn trong nhà Hạnh tắt phụt đi. Rồi có lần Hạnh còn mở cửa nhìn theo tôi. Trong đêm tối, nhưng tôi biết Hạnh cũng có thể nhận được một cái gì ở tôi nhưng tôi không vì thế mà đạp xe nhanh để lẩn tránh vì tôi tin Hạnh, Hạnh không phải là người phản phúc…

— Trời ơi, ra người bí mật đêm đêm vẫn đến bỏ tài liệu truyền đơn vào nhà em là anh đấy! Ô, lạ quá nhỉ, thảo nào, gặp anh em cứ ngờ ngợ… - Hạnh reo lên và chạy đến gần Bảo – Sao anh không nói với em ngay để em phải nghĩ mãi không ra? Thế hồi đó anh làm gì, ở đâu?

— Hồi đó tôi dạy học.

— Thế còn bây giờ?

— Bây giờ tôi trở lại nghề dạy học của mình.

— Bây giờ anh dạy trường nào?

— Tôi đã nhận công tác ở đây ngay từ ngày đầu, Hạnh không biết sao? Cô phụ trách thiếu niên không nghe các em nói gì? - Lại đến lượt Bảo ngạc nhiên trố mắt nhìn Hạnh.

— À, có! Em có nghe chúng nó nhắc đến một ông hiệu trưởng nào đó tên là Bảo mới về hiền lắm, em cứ tưởng là ai, không ngờ anh! Ô, nhiều chuyện lạ thật! Vui quá! Thế thì thày hiệu trưởng hôm nay phải ở lại đây ăn cơm với các em học sinh nhé! Nghe nói lớp bổ túc sắp mở, anh ghi tên cho em đi học với!

— Nhất định rồi! Hôm nay tôi đến đây vừa để thăm Hạnh vừa để nói với cô về chuyện đó. Hạnh chịu trách nhiệm về công tác bổ túc nhé!

— Vâng, để em xem thế nào đã.

— Khiết đã về nhà chưa? - Bảo chợt hỏi cắt ngang câu chuyện.

— Anh ấy chỉ viết thư chứ chưa về lần nào, không hiểu tại sao, trong khi bao nhiêu người khác đều đã về cả rồi. – Hạnh thở dài.

— Cậu ấy được trưng dụng vào đoàn Cải cách ruộng đất, có thể bận chưa về được. Thành ra, các bạn chưa cho anh em ăn kẹo. - Bảo nói và lại cười, nhìn khuôn mặt đỏ lên của Hạnh – Bao giờ đấy?

— Đã định gì đâu, thế còn anh? - Hạnh ngước nhìn Bảo.

— Tôi thì hoàn toàn theo ý của Liêm.

— À… Liêm… Chị ấy bí mật quá! - Hạnh reo lên…

— Đã ra đâu vào đâu… mọi việc cứ tạm để đấy. Hạnh cố gắng công tác và thu xếp đi làm cho ổn đã, tôi cũng nói với Liêm như thế. Ơ, bác đi đâu lâu nhỉ, hôm qua tôi đến cũng không thấy?

— Mẹ em đi với một bà bạn lên mạn ngược, chẳng hiểu buôn bán gì mà đi những mấy ngày chưa thấy về, cả nhà đang lo quá.

— Đi với ai thế?

— Một người, mẹ em mới quen trong lần về quê đón thằng Hy ra, không phải người vùng này, anh ạ! - Vẻ lo lắng hiện lên trên nét mặt Hạnh khi nhắc đến mẹ.

— Chắc tàu xe đông nên về chậm đấy thôi chứ chẳng có chuyện gì đâu. Hạnh ạ! Bác cũng già rồi, có lẽ rồi cũng phải kiếm một công việc gì làm ở nhà nhẹ nhàng phù hợp với tuổi chứ đi chợ mãi thế không được đâu.

— Em cũng muốn thế nhưng trước mắt chưa tìm được công việc gì cho mẹ em và cả cho em nữa, anh xem, có thể giúp em được không?

— Tôi sẽ cố, nhưng những việc như đứng máy và làm công nhân liệu Hạnh có làm được không?

— Việc gì em cũng làm được cả miễn rằng công việc đó đừng có nay làm mai thôi.

— Bây giờ làm gì có như vậy. Nhưng dù có đi làm Hạnh vẫn phải đi học thêm nhé. Phải học bằng bất cứ giá nào tôi cũng nói với Liêm như thế… - Bảo đứng lên – Thôi bây giờ tôi phải có việc, khi khác gặp nói chuyện thêm. - Bảo nói rồi đi nhanh ra ngoài.

Vọng chạy về nhà như một cơn gió lốc, lao vào người chị:

— Chị ơi, mẹ về chưa?

— Chưa thấy.

— Sao mẹ đi lâu thế nhỉ? - Mặt Vọng sịu xuống, đôi môi cong cong gần như mếu.

— Trước khi đi mẹ có nói gì với mày không.

— Mẹ bảo em ở nhà ngoan, nghe lời anh chị về mẹ mua cho một hộp mầu mười sáu ô.

— Hộp màu mười sáu ô để làm gì?

— Để em tập vẽ. Chả là… ngày trước em có một cái ống… - Vọng vắn tắt kể lại chuyện cái ống cho chị nghe. Mặt Hạnh nhăn nhó và vẻ bực bội càng hiện lên:

— Thế thì tao chịu mẹ! Mẹ chẳng nói gì với tao cả, mà đi với ai cơ chứ! Thế lúc mẹ đi mày có biết không?

— Bà béo đến rủ mẹ, mỗi người xách một cái làn. Bà ta mặc một cái quần trông cứ như là giấy bóng ấy. Còn mẹ thì mặc cái quần cũ đã vá hai miếng. Bà ta bảo: Đi chuyến này về bác may lấy mấy cái quần thế này mà mặc tội gì mặc quần vá như thế? Em thấy mẹ cười. Trong lúc ngồi chờ mẹ xếp dọn bà ta ăn trầu…

— Điều ấy quan trọng gì, cái chính tao muốn biết bà ta tên gì, làm gì, ở đâu, rủ mẹ đi đâu, làm gì… Còn bà ta ăn mặc như thế nào thì mặc kệ bà ấy. - Hạnh nói to như quát và một nỗi giận dỗi vô cớ làm người Hạnh run lên. Vọng tưởng như chị có thể đánh mình, may sao, vừa lúc đó có một người đi đến:

— 247 có thư! - Một tiếng nói khàn khàn.

— Lại thư nữa, tao chán thư lắm rồi, người chẳng thấy đâu chỉ thư với từ mãi! - Chị Hạnh nói và đứng nguyên chỗ cũ không buồn chạy ra cửa. Vọng phải chạy ra nhận cái phong bì to nặng trĩu với quyển sổ: ký vào đi, ai là bà Ngoạn?

— Cháu là con, mẹ cháu đi vắng. - Vọng đáp và ký vào quyển sổ rồi bóc nhanh cái phong bì - Chị Hạnh ơi, thư của bố, gửi từ xa lắm về, chị ơi, chị xem này!

Chị Hạnh như bừng tỉnh, chị chạy lao ra cửa, giằng lá thư trên tay Vọng. Chị đọc hết tờ giấy này đến tờ giấy khác rồi chị buông tay, ôm mặt khóc nức nở. Những tờ giấy rơi xuống bay tản mát khắp nhà. Vọng nhặt tất cả những tờ giấy lại và chạy đến gần chị. Hạnh giơ tay ôm em vào lòng:

— Em ơi, như thế là bố không còn nữa. Bố đã hy sinh trước khi hòa bình có hai ngày.

Vọng bỗng thấy đất dưới chân mình như trôi đi. Hình ảnh bố hiện ra trước mắt nó chưa bao giờ rõ ràng đến thế. Một người đàn ông cao gầy từ khi bị đuổi không được dạy học hay đi ngoài phố hết nơi này đến nơi khác hết ngày này sang ngày khác, mùa xuân rồi mùa hè. Đôi giày vải cũ mòn và rách mũi dẫm mai trên mặt đường nắng cháy bỏng. Mệt mỏi, đói khát và nỗi thất vọng chán nản đã làm cho bố không sao nhắc chân lên được. Bố đứng tựa lưng vào cột đèn giữa đường rong nắng trưa tháng sáu bỏng rát. Bố thấy nhựa đường như trôi dưới chân, như bố đang đứng trên một dòng sông đen.

— Ê, ê, đứng làm gì lâu thế, lão kia? Một tên cảnh sát có hàng ria mép cong như ria mép con sén tóc đi đến gần tay vung vẩy cái dùi cui. Bố giật mình, đứng thẳng lên và đáp:

— Tôi mệt, đứng nghỉ chân.

— Sao lại nghỉ ở đây? Đây không phải là chỗ nghỉ. Đi! – Tên cảnh sát quát lên.

Bố bước đi. Nỗi bực tức đã dắt bố đi nhanh về nhà. Vừa nhìn thấy bố, Vọng kêu lên:

— Ô, sao bố lại đi đất thế kia? Giày của bố đâu?

Bố nhìn xuống chân, lúc ấy bố mới nhận ra chân mình đi đất. Nhựa đường dưới nắng trưa tháng sáu đã giữ đôi giày rách của bố lại rồi! Sau đận ấy ít lâu bố đi không về nữa. Mẹ mong chờ, cả nhà mong chờ và hy vọng một ngày nào đó bố trở về. Bây giờ thì bố không bao giờ về nữa. Không bao giờ còn bố nữa để mà mong chờ!... Nước mắt Vọng chảy xuống và cả người Vọng như cũng đổ xuống.

— Vọng ơi! Đi đến trường học, mày! - Tiếng gọi nâng đỡ Vọng dậy. Vọng ngồi lên và nhìn ra. Nó thấy Hồng giữa những quầng xanh đỏ. – Tao không đi đâu, hôm nay tao nghỉ học. - Vọng nói và giụi mắt.

— Không được thế, em phải đi. - Chị hạnh nói và đưa cho em cái khăn mặt – Dù bố không còn nữa như em phải học tốt.

Vọng thất thểu đi đến trường. Trong cái nhà trẻ cũ nhỏ lợp lá, trẻ con ngồi vòng trong vòng ngoài, chật ních.

— Thày ạ! Thày ạ! - Tiếng chào nhao nhao lên..

Thày hiệu trưởng bước vào. Vọng trố mắt, kêu lên:

— Anh Bảo!

— Thế này thì chật chội quá, chúng ta còn phải thở nữa chứ? – Đôi mắt dài và sáng, thày hiệu trưởng vừa nói vừa cười và gật đầu chào tất cả học sinh bằng ánh mắt đầm ấm.

— Các em thấy không, chúng ta học như thế này thì quá chật chội. Như thế này thì chỉ ngồi chơi nghe kể chuyện là được thôi, chứ còn học thì cả thày và trò đều chịu! Vì thế cho nên, hôm nay, chúng ta khai trường bằng việc chuẩn bị khởi công xây trường mới. Các em có muốn học trường mới không?

— Có ạ! Có ạ! - Tiếng đáp ào lên như sóng.

— Thế thì các em phải cố gắng đóng góp sức mình vào công việc chung người nhỏ làm việc nhỏ, tùy theo sức của mình.

Tất cả những đứa trẻ trong Ngõ Cây Bàng đều hiểu chúng phải làm gì khi thấy những xe bò chở nứa, lá và vôi gạch đến đổ trên bãi đất trước mấy cái hố dài ngoẵng trong ngõ số 10.

Trong khi đó, có những người công nhân ở đâu đến đem theo những cái xe đẩy nhỏ và những cái cuốc chim. Họ cuốc mặt đường lên, san chỗ cao xuống chỗ thấp. Rồi những cái ô-tô to tướng chở cát, đá to, đá nhỏ đến đổ ở đầu các ngõ. Cả con đường dài bộn bề, ngổn ngang những đất đá.

— Thưa thày, chúng em phải làm gì ạ? – Có tiếng hỏi.

— Công việc sẽ nhanh hay chậm tùy ở các em. Năm nay chúng ta sẽ khai giảng muộn. Trước khi vào học các em phải lao động và cô giáo Oanh sẽ giúp các em ôn tập, kiểm tra lại trình độ học tập của các em. Các em có ý kiến gì thì cứ nói.

Vọng không nói gì chỉ lặng yên ngồi nghe các bạn phát biểu. Nỗi buồn trong một lúc khuây đi giữa bạn bè quây quần và những việc làm mới mẻ chờ đón. Nhưng khi về đến nhà nhìn thấy chị đã để ảnh bố lên giường thờ và khói hương nghi ngút thì nó lại không cầm được nước mắt. Người đến chơi hỏi thăm ngồi chật trên cái giường và nói chuyện không ngớt. Họ nhắc lại những kỷ niệm với ông Ngoạn, nhắc lại những chuyện của gia đình. Nhiều nhà có người đi chưa về, nhiều nhà cũng có người đã hy sinh đã biết tin hoặc chưa biết tin. Ân vừa đun nước vừa nhăn nhó, mắt đỏ hoe.

— Mày làm sao thế?

— Sao mẹ mãi không về? Ngày mai em phải đi lao đổng ồi, em phải vào tổ đun nước và quét dọn vệ sinh, còn những bạn khác lớn hơn thì lao động như là cuốc như là khênh đá hoặc gánh, xúc. Thế còn chị, chị phải làm gì?

— Làm gì cũng được!

Vọng không phải chỉ nói mà làm thực sự. Sáng hôm sau, Vọng đến chỗ tập trung rất sớm với đôi quang sảo nhỏ.

— Gánh nhẹ thôi em nhé, không nên cố gắng quá sức, ảnh hưởng đến cột sống! – Cô giáo Oanh phụ trách nhóm những em gái nói. Nhưng rồi cô giữ quang của Vọng lại – Nhưng mà này, nhóm của em đâu, đủ chưa mà đã làm. Phải tập trung đủ cả mới làm chứ?

Vọng ngẩn người ra một lúc rồi đặt quang gánh xuống chạy ù về. Đầu tiên gọi Hồng. Nhà Hồng ở ngay mặt đường, gian đầu của dãy nhà mười gian. Đó là một ngôi nhà gạch lớn, mái bằng kiên cố. Nhà Hồng đông người nhưng không ai làm gì. Tất cả sống bằng tiền cho thuê nhà (cả dãy nhà mười gian là của gia đình Hồng) và cửa hàng tạp hóa. Cửa hàng bán đủ mọi mặt hàng, hàng khô, hàng ướt, hàng đắt tiền, hàng ít tiền, có cả vải lụa nhưng cũng có cả nước mắm, mỡ, nho khô và đậu, lạc, kim chỉ, sách vở học trò. Bà Ba Tần, mẹ Hồng ngồi trên sập gụ vừa ăn trầu bỏm bẻm vừa bán hàng. Ông Ba thì suốt ngày đi phố với cái xe đạp Pơ-giô bóng nhoáng sơn màu cánh trả, thấy ở đâu có hàng rẻ là mua mang về. Ông là cái bảng giá lên xuống hàng ngày để bà vợ bán buôn không phải hớ. Đám con ông năm sáu đứa suốt ngày thì thụt ra vào sau các quầy hàng lúc miếng đường phèn, lúc nắm nho khô, khi gói mứt, nắm lạc rang rúc tích như một bầy chuột. Những đứa con trai từ lúc còn bé tý đã mỗi đứa một xe đạp, còn những đứa con gái thì có hoa tai nhẫn vàng. Hồng có cả lập lắc. Ông vẫn nói với con và vợ: “Tao còn sồng thì chúng mày không phải lo nhưng ngộ nhỡ tao không may qua đời thì chúng nó cũng có cái vốn, cứ bán các thứ đi thì cũng mở được một cái cửa hàng nhỏ”. Bà Tần bảo Hồng:

— Mày phải tập bán hàng cho nó quen đi chứ.

Mỗi khi mẹ có việc bận phải đi vắng hoặc làm gì trong nhà là Hồng lại tót lên cái sập gụ ngồi bán hàng thay mẹ. Hồng cũng đong đếm, cân đo, nói thách một tý, bớt giá một tý, những lúc hứng lên Hồng cũng lấy một miếng trầu bỏm bẻm nhai, môi đỏ choét.

Lúc Vọng đến gọi thì Hồng đang cúi xuống đong nước mắm bán không ngẩng lên, Hồng hỏi:

— Mua gì đấy?

— Tớ đến gọi đằng ấy đi lao động. - Vọng vừa nói vừa nhìn bàn tay cầm duộc múc nước mắm dẻo quẹo của Hồng – ngón tay có cái nhẫn mặt đá đỏ óng ánh.

— Hôm nay tớ còn phải bán hàng, mẹ tớ đi lễ chùa đến tối mới về mà cửa hàng thì không thể nghỉ được - Hồng ngẩng lên trả lời Vọng.

— Cô giáo Oanh bảo tớ đến gọi đằng ấy, ai cũng phải làm mới có trường học. Các bạn đứa nào cũng đến cả rồi.

— Ngày trước đi học có phải làm gì đâu nhỉ! Tớ sẽ đóng tiền học nhiều hơn các đằng ấy cũng được chứ đi lao động thì tớ không đi được - Hồng nói và nhổ bã trầu trong miệng đi, bốc nho khổ ăn. - Đến đi học tớ còn bận chưa chắc đã đi được nữa là đi làm. Hay là đằng ấy cứ bảo tớ ốm cũng được. Còn phải đóng góp gì tớ sẽ có ngay. - Hồng nói và mở lọ kẹo bốc một nắm đưa cho Vọng. Vọng từ chối và hỏi:

— Thế đằng ấy định bỏ học à?

— Chưa biết thế nào. Chú tao đi kháng chiến mới về. Chú tao làm to lắm, già rồi lại không có con, chú tao nhận tao làm con nuôi… Nếu cứ bắt tớ làm nhiều thì tớ không học ở đây nữa, tớ lên ở với chú tớ. Ở đây thật là khổ, điện thì không có, nước máy cũng không, đi học lại phải làm trường mới có chỗ học. Mẹ tớ vẫn bảo lên phố mà ở, nhưng bố tớ thì không hiểu sao lại cứ thích ở đây, không chịu bán nhà lên phố ở.

Vọng quay đi, không muốn nghe những câu chuyện liên miên.

— Này, - Hồng gọi giật, - lại đây tớ bảo cái này đã… Đằng ấy hộ tớ, xem có… - Hồng nói và thò tay vào túi áo.

— Cái gì? - Vọng tròn mắt.

— Tớ nhờ cậu, hỏi xem có đứa nào làm thay hộ tớ, tớ cho nó tiền!

— Hứ! - Vọng kêu lên, không nói gì cả và bỏ đi. Vọng chạy đến nhà My. Ông bà Kẹo đã đi làm trên phố. Nhà vắng vẻ. Những cái bếp lò nguội lạnh. My đang nằm trên cái võng mắc giữa hai cây xoan trước cửa vừa đu bổng tít vừa nhai kẹo vừng. Vọng đến gần, giữ đầu võng lại.

— Mày đi đâu đấy, hả Vọng? – My hỏi.

— Cô giáo bảo tao đi gọi mày đến lao động, sao hôm qua họp biết rồi. hôm nay mày lại không đến? Bây giờ đi nhanh lên không muộn rồi!

— Mày nói với cô giáo tao ốm không làm được. – My nói và lại giơ chân đạp vào cây xoan, đu võng bổng lên. Cái võng gạt qua người Vọng làm nó lạng người đi suýt ngã. Vọng thấy mắt mình nóng bỏng.

— Mày có ốm đau gì đâu mà nói thế? Tao không nói dối hộ mày đâu! - Vọng gắt.

— Mày có phải bác sĩ đâu mà biết tao ốm hay không? Ốm hay không thì tao biết chứ? My nói và thản nhiên nhai kẹo coi như không có Vọng ở bên cạnh. Mùi va-ni thơm lừng.

— Tao sẽ mách cô giáo. - Vọng nói và đi ra.

— Cho mày mách! – My cười. Tiếng cười lanh lảnh đuổi theo Vọng ra đến tận đầu ngõ.

“Mình sẽ nói cho cô biết tất cả mọi sự”. Vọng nghĩ như thế, nhưng về đến chỗ làm khi cô giáo Oánh hỏi thì Vọng lại nói:

— Thưa cô, bạn Hồng bận bán hàng vì mẹ bạn ấy đi vắng, bạn My thì bảo là ốm. – Nói rồi Vọng lấy đôi quang sảo của mình đứng tiếp vào đoàn người đang hối hả gánh đất.

— Lại đây, em bé! – Anh thanh niên gọi và khi Vọng lại gần anh xúc vào sảo của Vọng mỗi bên một hòn đất.

— Thêm cho em mỗi bên một hòn đất nữa. - Vọng đề nghị.

— Em gánh thế thôi.

Vọng nhìn thấy trong sảo đất của các chị, người nào cũng gánh đầy, thế là nó tự cúi xuống và để thêm vào mỗi bên một hòn đất nữa, rồi Vọng bước đi, tay vung vẩy. Nhưng được một đoạn đã thấy nặng trĩu. Cái đòn gánh xiết lên vai nó bỏng rát. Nó đặt gánh xuống, ngồi nghỉ, lấy cái khăn mặt trong túi ra, gập tư lại, để lên vai, dưới lần vải áo rồi tiếp tục gánh.

— Eo ơi, con bánh kia gánh đất bằng cổ! - Một tiếng nói cất lên và nhiều tiếng cười tiếp theo.

— Sao lại thế? – Em nào mà trêu bạn như thế là không tốt, em ấy bé mà chịu khó lao động như thế là ngoan, là đáng khen chứ? – Này em, lại đây anh bảo, đi thẳng người lên và bỏ bớt mỗi bên một nửa đi. Đừng làm gì quá sức! Không nên sĩ diện! Anh Bảo, thày hiệu trưởng đi đến và đỡ cái gánh trên vai Vọng.

Mẹ về! Mẹ về đúng lúc đoạn đường trước cửa nhà đã trải đá xong. Vọng nhận ngay ra mẹ từ xa. Nó quẳng đôi quang gánh, chạy đến và ôm chầm lấy mẹ, nó cười nhưng nước mắt lại chảy xuống:

— Mẹ ơi, sao mẹ đi lâu thế? Ở nhà chẳng biết đi tìm mẹ ở đâu. Mẹ đi với ai cả n hà cũng không biết. Đêm nào con cũng ngủ mơ thấy mẹ. - Nó nói, tiếng nọ lấp tiếng kia, mắt nó nhìn mẹ, chăm chăm. Nó nhận thấy mẹ hơi gầy đi nhưng vui vẻ, như thế tức là mọi sự tốt đẹp, không có việc gì xấu xảy ra cho mẹ, còn việc mẹ gầy đi nhưng vui vẻ, như thế tức là mọi sự tốt đẹp, không có việc gì xấu xảy ra cho mẹ, còn việc mẹ gầy là do mẹ đi xa mệt, cái đó là tất nhiên rồi, mẹ chỉ cần nghỉ ngơi vài ngày là mẹ lại khỏe ngay thôi. Đừng nói với mẹ về bố, chị hạnh đã dặn rồi, Vọng nhớ như in khi mẹ hỏi ở nhà có việc gì xẩy ra không thì Vọng lắc đầu và cười vui vẻ. Mẹ đi nhanh vào trong nhà. Cái làn Vọng xách đỡ mẹ nặng trĩu bao nhiêu là hoa quả, bánh trái.

Mẹ vào nhà, ngồi nghỉ một tí rồi tíu tít chia quà, xếp dọn nhà cửa. Chưa bao giờ những đứa trẻ được nhiều quà đến như thế và cũng ít khi chúng thấy mệ vui đến thế. Mẹ đi vào trong bếp và để xuống dưới gậm bếp, cạnh đống củi một cái gói to rồi đi ra cửa, ngóng về phía ngõ chợ, dáng chờ đợi ai. Một lúc sau, mẹ vào nhà và bắt đầu nấu cơm. Mẹ bỏ thịt đậu và cá ra sào nấu mùi thơm lừng lên như nhà có cỗ. Vọng và Ân đến xin phép về nhà làm đỡ mẹ. Mẹ nói:

— Mấy hôm nữa, mẹ lên phố mua cho mỗi đứa một cái áo len và một cái cặp sách, chúng mày phải cố gắng mà học. Cái Vọng hỏi xem hộp mầu mười sáu ô bao nhiêu tiền, mẹ cho mà mua.

—Thôi, mẹ ạ, mẹ đã không có tiền thì mẹ đừng mua, bao giờ có hẵng hay, con còn học văn hóa đã. - Vọng nói và nó thấy thương mẹ vô cùng.

— Sao mẹ lại không có tiền, có nhiều tiền nữa là khác chứ, chỉ từ giờ đến tối là người ta đem tiền đến thôi. Bà bạn của mẹ ấy mà, bà ấy sẽ dẫn người đến lấy hàng là mẹ có tiền, trả hết công nợ rồi vẫn còn nhiều. Mẹ nói và lại nhìn ra cửa.

Bữa cơm ngào ngạt thơm và thịt cá đã nấu xong. Chiều đã xuống, mẹ dọn riêng cơm cho các con ăn trước, còn mẹ thì chờ, đi ra đi vào.

— Chị Hạnh sao đến giờ vẫn chưa về nhỉ?

— Hôm nay chị ấy phải nấu cơm cho những anh công nhân mắc đèn điện ăn, mẹ ạ!

— Nhà mình sắp có điện rồi à? - Mẹ ngơ ngác.

— Đường phố có trước các nhà có sau.

— Tưởng tối nay nhà mình có điện thì vui quá!

— Tối nay chưa có được đâu, mẹ ạ!

Vọng chạy ra cửa và đứng ngóng về phía trước, nó lây nỗi mong chờ của mẹ, nỗi mong chờ và cả niềm vui chan chứa với bao nhiêu hy vọng. Những màu sắc sặc sỡ hiện ra trước mắt nó. Trời ơi, chỉ vài ngày nữa nó sẽ có trong tay hộp màu mười sáu ô mà nó mơ ước! Lại cả áo len và cắp sách nữa! Lòng nó reo vui, chân nó nhảy lên và bụng nó no căng, nó muốn hát nhưng chưa thuộc bài hát mới nào còn những bài cũ thì nó không thích hát. Trời tối dần, nó lau bóng đèn rồi thắp lên và để trên bàn, rồi chạy ra ngoài. Bỗng nó sững người. Ngoài đường chan hòa ánh sáng. Thì ra trong lúc nó ngồi trong nhà ăn cơm nóng với thức ăn ngon thơm thì các anh công nhân đã nối xong những đường dây, hàn xong những mối hàn trên các đỉnh cột và bây giờ ánh áng đèn điện đã chan hòa trong Ngõ Cây Bàng. Ở mỗi cột đèn, người đứng vây quanh, người đọc báo, người đọc báo, người trò chuyện và và trẻ con ca hát, reo hò:

— Mẹ ơi, ra ngoài đường mà xem, điện sáng hơn là ánh trăng tằm, mẹ ạ! - Vọng gọi và chạy về. Mẹ đang ngồi trước bếp lửa, nét mặt lo âu nghĩ ngợi. Nghe tiếng Vọng, bà giật mình:

— Cái gì thế, bà ấy đến rồi à?

— Không có ai đến cả mẹ ạ, con nói là đã có điện ngoài đường.

— Hừ… - Mẹ thở dài và uể oải đứng dậy đi ra ngoài, nhưng không phải là để nhìn ngắm ánh điện và những vùng sáng xôn xao mà là để ngóng về phía đầu ngõ.

Chị Hạnh về. Rồi đến Hy. Đêm đã gần khuya. Một số nhà đã đóng cửa đi ngủ. Mẹ bồn chồn, chạy ra rồi lại chạy vào, nét mặt tự nhiên trở nên hốc hác, xạm đen. Hy bỏ cặp sách xuống, chạy đến nắm tay mẹ, nhìn vào mắt mẹ:

— Mẹ hãy nói thật cho con biết chuyện gì làm mẹ như thế này? mẹ chờ ai? Mẹ phải nói thật với con thì con mới biết cách giải quyết được. Dù sao thì mọi chuyện đã xẩy ra rồi, con không thể để mẹ lo lắng mãi như thế này được.

— Con ơi, cũng vì nhà mình nghèo quá, chứ mẹ đâu có muốn làm điều gì phức tạp để khổ cho các con, nhưng nhà mình… - Mẹ nói và rầu rĩ nhìn Hy.

— Vừa rồi mẹ đi với ai mẹ cũng giấu chúng con như thế là không nên vì nguy hiểm vô cùng. Nhỡ mẹ xẩy ra chuyện gì thì chúng con biết đi tìm đâu? Tình hình bây giờ rất phức tạ. mẹ biết đấy, chúng con bây giờ chỉ còn có mẹ, mẹ làm sao thì chúng con khó sống được, thế mà mẹ lại rất chủ quan…

Mẹ nhìn Hy, người con trai duy nhất của mẹ đã trưởng thành, nó cao lớn và chững chặc trước tuổi từ đôi mắt với những ánh điềm đạm và lặng lẽ. Bà cảm thấy Hy chính là chỗ dựa của đời bà. Bà ngồi im một lúc rồi bảo Hy:

— Con vào trong gậm bếp lấy cái gói giấy bạc mở ra xem trong đó có cái gì? – Bà nói và nhắm mắt lại, chờ đợi.

— Sao mạ lại lạ lùng như thế nhỉ? Sao lại khổ thế mới được chứ? – Hy lẩm bẩm và đi vào trong bếp – Chúng ta đang sống trong cuộc sống khác trước rồi, không nên làm điều gì ám muội để phải giấu diếm, lo sợ thế này…

— Hy, em không nên nói gì mẹ trong những lúc này, mẹ đã đau khổ và lo lắng nhiều rồi, phải thương mẹ - Hạnh bảo em.

Hy vào trong bếp, cầm cái gói giấy và mở tung trước ánh đèn: năm cái bánh nguội ngắt!

— Bóc bánh ra! - Mẹ đã đứng đó từ lúc nào, giọng lạc đi, mặt trắng ra như sáp.

Những tàu lá bị xé tung ra. Năm cái bánh tẻ đã thiu bốc mùi chua loét. Mẹ rú lên, ôm mặt chạy vào trong nhà, nằm lăn ra giường, hai chân dãy lên trong một nỗi đau khổ điên dại.

Những đứa trẻ ngồi quây quần bên mẹ, không ai hỏi gì và cũng không nói gì. Bà Ngoạn rên rỉ và bỗng ngồi lên, hai tay chống xuống giường, tự nhiên nom bà già hẳn đi hàng mấy tuổi.

— Mẹ gặp nó trên chuyến ô-tô ở chỗ đón anh Hy về, nó làm quen rồi rủ mẹ đi lên mạn ngược buôn hạt giống và thuốc lào. Nó bảo nó có người đặt mua, lãi gấp mười vốn. Nó bảo mẹ đưa tiền cho nó và ở ngoài tỉnh chờ nó đi mua hàng trong bản Mèo xa lắm. Mấy ngày sau nó mới ra, nó giấu diếm, nó bảo không được mở, cán bộ biết sẽ bắt. Thế là mẹ cứ ôm cái gói và suốt hai ngày trên tàu mẹ không dám mở. Tàu về gần đến Hà Nội, nó xuống trước bảo đi đón khách dặn mẹ về nhà trước chờ, làm cơm cho nó ăn với, có ngờ đâu, nó lừa mẹ như thế này!

— Thế nhà con mụ đó ở đâu?

— Nó bảo ở 15B phố Hàng Bông, mẹ chưa đến lần nào, không biết có phải không hay là lại địa chỉ ma.

— Thôi, mẹ ơi, của đi thay người, chúng con sẽ làm bù cho mẹ. Chúng con đã lớn rồi, mẹ không phải lo nữa. – Hy nói và đứng lên – Ngày mai con bắt đầu đi dạy học bổ túc buổi tối, có tiền thù lao, mẹ không phải lo tiền ăn học cho con nữa.

Hạnh lấy gói tiền của Khiết gửi về đặt vào tay mẹ:

— Con có ít tiền anh Khiết mới gửi về, mẹ cầm lấy tiêu tạm, anh Bảo đang xin việc làm hộ con, con đi làm thì mẹ không phải lo như trước nữa.

Nước mắt chảy ra trên khóe mắt nhăn nheo của mẹ, bà khóc và ôm chặt lấy bé Ân vào lòng:

— Mẹ già rồi mà con dại hơn đứa trẻ con, mẹ ân hận quá, mẹ làm khổ các con! Ngày mai mẹ sẽ đi tìm nó…

— Mẹ không bao giờ tìm thấy nó nữa đâu, mẹ đừng đi, uổng công vô ích. Với lại, nếu mẹ gặp được nó mà nó không nhận mẹ cũng chẳng làm gì được, có bằng chứng gì cơ chứ?

— Ừ, thôi mẹ không đi đâu nữa…

Mẹ nói thế nhưng hôm sau, trời chưa sáng mẹ đã thức dậy và đi lên phố.

— Mẹ ơi, mẹ đừng đi, con lo lắm. - Hạnh níu tay mẹ lại.

— Con