CON GÀ QUÈ

Đã trưa rồi, đại lộ Lê Lợi không còn tấp nập ngoại trừ công trường Diên Hồng. Trước những biến cố dồn dập, lộn xộn, Tấn đã lựa chọn cho mình một thái độ: về nhà nằm nghỉ, vặn máy radio, ăn cơm, đọc tiểu thuyết cho qua ngày qua tháng. Ai làm gì thì làm, mình cứ giữ phận mình. Nhưng lương tâm của hắn dường như ray rứt... Phận mình là cái quái gì? Thân phận người dân nhược tiểu, thân phận của thế kỷ thứ hai mươi, của nhân loại chăng? Hay là số phận "bi đát" mà bình thường vài người đã rêu rao? Bên Pháp, có không khí bi đát, còn bên Việt Nam mình? Lại còn hàng chục danh từ triết học; nào phi lý, nào bản thể luận, nào cái tôi, cái ta! Tấn đứng hút thuốc trên hè phố... vầng trán nhăn nheo... suy tư để tìm một tư thế ổn thỏa nhứt, khỏe khoắn nhứt, có lợi nhứt... cho cá nhân mình, lúc mất trật tự ngoài xã hội.

Mấy khung cửa sắt bắt đầu kéo ra, đóng kín cửa tiệm. Người kéo cửa lại là một cô gái mặc áo dài, phấn son lộng lẫy. Mãn giờ làm việc cô ta đảm nhận "công tác" cực nhọc ấy, trước khi về nhà. Đôi tay cô ta gầy yếu quá, lần hồi cánh cửa cũng tháo ra. Ngoài đường mấy anh bán hàng "la" đang hối hả thu dọn nào vớ, nào kiếng mát, nào bột giặt quần áo. Người qua lại ngoài đường dường như đang lo âu về vấn đề khác.

Hồi lâu, Tấn hơi nhột nhạt: Còn gì hổ thẹn cho bằng đứng lì đó, suy tư về thế giới siêu hình để bào chữa cho thân phận ích kỷ của tên vô danh sống trong thế kỷ bi đát như... ta đây?

Tấn nhớ đến lời nói văng vẳng của nhà hiền triết nào đó:

- Suy nghĩ... tức là hành động!

Ngụy biện quá. Giờ phút này, nếu thốt câu nói "cao xa" ấy ra, chắc thiên hạ sẽ bịt mũi mà đi qua. Tấn chép miệng, cố gắng hút cho trọn cái tàn thuốc cay đắng đang cháy dở trên môi. Nhựa thuốc điếu dường như có tác dụng an thần, "thống chỉ an miên" như khói thuốc phiện. Tấn ngáp dài, bước lủi thủi, tự an ủi:

- Bước tức là hành động, là hành động tích cực để trốn lánh.

Giữa trưa, nắng gắt. Động cơ xích lô máy, xe gắn máy nổ giòn, tuôn khói mù mịt. Tấn cho rằng đó là hình thức siêu thoát:

- Có lẽ họ lựa chọn thái độ chạy nhanh về nhà để lo hủ gạo như mình. Nhưng tại sao mình bơ vơ? Giữa họ với mình không có mối thông cảm gì ráo!

Đôi chân của Tấn cứ di chuyển như chân của con cua (nói theo triết học). Nhưng Tấn vẫn là con cua có dục vọng của con người. Đến ngã tư đường, Tấn dừng lại, vuốt sau cổ rồi đưa mấy ngón tay ra xem. Đen những bụi. Đau xót quá. Mới hơn ba mươi tuổi đầu mà Tấn ngỡ mình là một chánh khách lão thành hồi thời Đông kinh Nghĩa Thục, giờ đây đã về hưu, mang mề đay "yêu đất yêu nước", sống ngày hai buổi một cách khỏe khoắn, thong dong nhờ mờ hôi và máu của đoàn trẻ hậu tiến!

- Lên xe thầy! Lên về gấp!

Tấn giật mình, trở lại thực tế. Anh phu xích lô đạp vừa bóp chuông vừa mời. Chiếc xe số 0001, quen thuộc quá, từ năm sáu tháng qua. Tấn đi trên chiếc xe này hàng trăm lượt. Ngồi trên cho người ta chở thì đúng hơn. Anh phu xe vẫn tươi cười, gương mặt đen xạm, mái tóc cứng như rễ tre. Chưa chi, anh ta đã nhảy lên yên:

- Về thầy!

Tấn mỉm cười:

- Bữa nay, tiền bạc hơi yếu.

- Cứ lên. Tôi với thầy mà. Tiền bạc gì, chừng nào cũng được.

Vừa lúc ấy, một cô hơi lớn tuổi, mặc váy đầm, đeo nhẫn hột xoàn thứ thiệt bước tới. Cô ta thấy xe không có khách nên nhướng mắt:

- Đi về phía Ca-ti-na!

Anh phu lắc đầu:

- Cảm ơn. Ông này sửa soạn đi mà. Xe neo.

Cô nọ bĩu môi, bước vài bước rồi lại day lại với đôi mắt hờn giỗi. Tôi nói:

- Sao anh không chở cô đi?

- Tôi chờ thầy. Nhứt định tôi chở thầy về nhà. Mời thầy. Ở đây làm gì nữa. Tôi muốn nói chuyện riêng.

"Chuyện riêng" là chuyện gì? Tấn mãi ôn trí nhớ. Anh ta đẩy xe tới. Tấn lên ngồi. Chiếc xe quay trở lại, theo con đường thường lệ về nhà Tấn mà anh ta hiểu quá rành: Đường Phạm Ngũ Lão.

Bánh xe cứ lăn. Tấn cau mày. Anh này muốn mượn tiền chăng? Từ mấy tháng trước, anh ta làm quen với Tấn, hỏi han về nghề nghiệp của Tấn. Tấn nhớ rõ anh ta đã vô tình hay cố ý nói:

- Thầy làm một tháng chừng bao nhiêu? Gia đình như thế nào?

Tấn vui miệng, trả lời:

- Chừng chín mười ngàn. Tôi nuôi một mình "ên" tôi.

Bấy giờ anh ta khen ngợi Tấn là kẻ tốt số. Sẵn dịp, anh ta nhìn Tấn là kẻ đồng hương:

- Thầy ở miệt Bạc Liêu hả?

Tấn hỏi ngược lại:

- Sao anh biết?

Anh ta nói chậm rãi:

- Ở xứ mình, thiên hạ ưa nói một mình "ên" nghĩa là một mình mình.

Rồi anh ta kể qua phong cảnh thơ mộng vùng duyên hải Bạc Liêu, bãi Vĩnh Châu. Nào ruộng muối, nào vườn nhãn. Nhứt là ruộng muối. Ông chủ ruộng muối Bạc Liêu là người Việt Nam đầu tiên dám xuất tiền túi để mua máy bay, bay dạo chơi. Ông ta mướn một phi công người Pháp, cho ăn lương tháng, hồi bốn mươi năm về trước.

Tấn đã phụ họa thêm:

- Nghĩ cũng hãnh diện. Làm dân bị mất nước mà ông chủ ruộng muối ấy lại sống sang trọng hơn Tây, mướn người Tây làm đầy tớ ngược cho dân bản xứ...

Đến ngã tư, xe quẹo. Anh phu đạp chậm rãi, sát bên lề. Anh ta hỏi:

- Trưa nay thầy nghỉ ở đâu thầy?

Tấn giựt mình:

- Về nhà. Sao anh lạ vậy? Mấy ngày này chộn rộn... ra ngoài đường dạo chơi vớ vẩn, rủi bề gì tai bay họa gởi...

Anh ta nói:

- Phải chỉ thầy rảnh...

Tấn hơi hồ nghi. Chiếc xe cứ lướt tới. Đến gần đầu ngõ hẻm X... anh ta tự ý ngừng lại. Thật là mất lịch sự. Đúng ra, trước khi muốn ngừng xe vô cớ ở dọc đường, anh ta phải báo hiệu trước, xin phép người thân chủ đang ngồi trên xe. Nếu là ban đêm, có lẽ Tấn vụt chạy, nghĩ đến trường hợp anh phu xe này liên lạc với bọn bất lương. Bọn họ sẽ ào tới, giả bộ đánh anh phu xe rồi thừa cơ giựt hầu bao của Tấn.

Nhưng bây giờ là ban ngày. Anh nọ muốn điều gì?

Tấn day lại, nghiêm mặt. Anh ta cứ ung dung ngồi trên yên, hai chân ngừng đạp, tay thì thò vào túi áo trên của mình, rút ra một gói thuốc Lucky:

- Mời thầy!

Tấn đáp:

- Ủa! Cám ơn. Tôi hút rồi.

Anh ta nói miên man:

- Hút rồi... chết cũng sướng. Lát nữa, tôi nói cho thầy nghe.

Tấn hợi phập phồng. Tại sao giữa ngày "bất an" mà anh ta bàn chuyện chết? Đành rằng ở miền đất tự do mọi người đều tha hồ mua sắm, hưởng thụ nếu mình có tiền, nhưng trường hợp hút thuốc thơm, mỗi gói 28 đồng, mỗi điếu 1 đồng 4 cắc thật là đáng hồ nghi. Hút để chết? Ai giết mà anh ta chết?

Tấn nói nhanh:

- Chuyện gì mà chết sướng. Xưa nay, chết là khổ bởi vậy con người ai cũng ham sống, thà sống khổ còn hơn chết sướng. Anh nói nghe lạ quá.

Anh ta im lặng, hồi lâu mới nói mơ hồ:

- Bây giờ chưa nói được. Nói ra sớm, tôi sợ thầy phiền. Lát nữa gần tới nhà của thầy, tôi nói sau.

Tấn đâm ra sợ sệt. Hay là anh này toan rủ Tấn làm chuyện phi pháp. Tấn đặt ra trong tưởng tượng hai trường hợp vào tù: một là mua dâm, bị bắt quả tang, hai là làm quốc sự, bạo động. Anh phu xe vừa đạp, vừa ca vọng cổ, giọng ca khàn khàn, lời ca quá xưa đâu từ hồi mồ ma thực dân, lúc cô ba Bến Tre còn hát đủ 20 câu trong dĩa hiệu Béka:

- Tôi khóc đã lắm phen rồi... Sao mà hồ lệ nó chưa có được vơi, tim tôi nát tan mà tâm sự đắng cay càng thêm cay đắng...

Nghi ngờ gì nữa. Tấn đoán chắc anh phu xe muốn dắt mối, đưa người bạn đồng hương vào một ổ mãi dâm. Mấy ngày này, có lẽ nhân viên kiểm tục ít hoạt động. Một số ít phu xe đã chịu mối với các mụ Tú bà, hễ đưa khách đến, anh phu xe hưởng số tiền huê hồng nào đó.

Tấn lại thất vọng. Chiếc xe chạy chậm chậm qua đầu hẻm. Anh phu xe chẳng nói chẳng rằng. Xe đến khoảng đường vắng nhà. Bầu không khí trở nên khó chịu. Thái độ nửa úp nửa mở của anh phu xe khiến chàng phân vân. Chỉ còn giả thuyết chót. Anh phu xe này là kẻ phá hoại, toan rủ chàng giúp một tay trong âm mưu nào đó.

Từ phía sau, anh ta nói:

- Thầy à?

Tấn giật mình:

- Cái gì nữa đó!

- Dạ, hôm qua thầy có đọc báo không?

Đọc báo để làm gì? Một là tìm hiểu tình hình chánh trị trong nước, ngoài nước. Hai là xem trang trong với những mục cổ tích, tâm tình bạn gái và tiểu thuyết. Tấn nhìn quãng đường trước mặt. Đã gần tới nhà chàng rồi. Thà im lặng, tỏ thái độ kiêu căng còn hơn là đi sâu vào tâm tình anh phu xe.

Anh ta hỏi tôi:

- Thời buổi này, thầy hiểu tại sao có người giàu, kẻ nghèo không? Người ở không, vô "áp phe" đều đều, sắm cho mỗi đứa con một chiếc xe hơi đời EB, EC. Kẻ làm cháy da phỏng trán...

Đúng là luận điệu xuyên tạc, phát động căm thù.

Tấn muốn chấm dứt câu chuyên để khỏi giải thích cho anh phu xe hiểu rõ về những sai lầm của thuyết giai cấp tranh đấu:

- Anh đừng nóng nảy. Mỗi người đều có thời vận riêng. Những người khá giả như anh thấy đều đã trải qua khoảng thời gian khổ cực. Họ gặp dịp may mắn, biết dành dụm...

Anh phu xe càng đạp nhanh:

- Nhưng tại sao người khác không may mắn?

- Chuyện đó tùy số tử vi. Nên cố gắng làm ăn là hơn. Rồi dịp may sẽ đến, nhờ phước đức ông bà để lại...

Anh phu xe đáp:

- Như tôi đây, cha mẹ tôi hiền lành, tôi làm ăn cần kiệm, tại sao người khác làm giàu mau hơn tôi? Tại sao tôi không có chiếc xe "tắc xi" bốn ngựa mà cứ cam tâm đạp xe như thế này?

Mớ lý luận hỗn láo ấy nghe thật là điếc con ráy. Trong phút giây, Tấn dằn bớt sự nóng giận. Chàng tự nhủ: "Sự im lặng là vàng, lời nói là bạc", rồi đâm ra thương hại cho anh phu xe. Anh nọ còn sống trong chân trời chật hẹp, cổ lỗ như bài ca vọng cổ, chưa hiểu những luật lệ của thời đại nguyên tử. Nếu anh ta giàu thì chắc sẽ là tay hà tiện ngu xuẩn, đem giấy bạc cất giấu trong ống trẻ, chôn dưới đất, với niềm tin sắt đá: một trăm đồng vẫn luôn luôn giữ giá một trăm đồng từ giờ phút này đến ngày tận thế. Thật ra, trên thị trường, đồng bạc có thể lên giá hoặc xuống giá.

- Thầy làm tôi tức quá! Thầy khinh tôi à?

Nói xong, anh phu xe đạp chậm. Tấn nhớ câu "dĩ hòa vi quí" nên trả lời, hạ thấp giọng:

- Ai dám khinh anh! Thời buổi này, mỗi người có một cách làm ăn riêng... Anh nên kiên nhẫn. Trước sau gì, anh cũng gặp lúc dễ thở. Đừng nói bậy nói bạ... Thiên hạ họ nghĩ anh là kẻ bất hảo...

Bỗng nhiên, anh phu xe ngừng hẳn lại. Tấn nhảy nhổm, day mặt ra phía sau. Anh phu xe cúi đầu, cười gằn, rút gói thuốc thơm Lucky, châm hút phì phà. Dịp may để Tấn từ giả anh ta. Từ đó về nhà chỉ còn chừng hai trăm thước. Tấn muốn cưốc bộ cho thảnh thơi tâm trí. Rõ ràng anh phu xe đã lợi dụng tình đồng hương, lợi dụng sự thân mật từ trước tới nay.

Anh phu xe cố ý tránh cái nhìn chòng chọc của Tấn. Tấn hiểu rằng mình đang thắng thế. Chàng rút bóp, đưa ra tấm giấy 5 đồng:

- Tôi đi bộ. Anh trở lại kiếm mối khác.

Anh phu xe lắc đầu:

- Thà tôi chết. Tôi đâu muốn đưa thầy tới đây để kiếm năm đồng. Thà tôi chết. Buồn quá. Chắc đời tôi không còn cơ hội thứ nhì. Thầy chưa tin à? Nãy giờ, tôi muốn cho thầy thấy rõ trước mắt.

Nói xong, anh ta nhảy xuống yên, tiếp tục:

- Đọc báo ngày hôm qua, tôi ăn ngũ không yên. Chỗ quen biết lâu ngày, giữa tôi với thầy, tôi muốn tỏ thật. Xin thầy đừng bắt lỗi, cho tôi quá đường đột.

- Anh cứ nói. Nãy giờ, tôi nhức đầu lắm rồi.

- Thầy ngồi trên đó hoài.

- Trên cái gì?

- Trên tấm nệm. Tôi để nó ở dưới tấm nệm.

Với bản chất tham sanh úy tử, Tấn đứng dậy, nhảy xuống đất. Đúng rồi! Anh phu xe đã cất giấu một chất nổ dưới nệm, một trái lựu đạn, thí dụ như vậy. Rủi nhà cầm quyền thấy được, ắt Tấn can tội đồng lõa.

Chàng bước ra xa, toan rút lên rồi chạy nhưng nghĩ làm vậy thì hơi khó coi.

Anh phu xe nói nhanh:

- Thầy xít lại gần đây, tôi nói riêng với thầy mà thôi. Chỗ thân tình, nếu thầy là người lạ thì tôi giấu luôn. Họ cười tôi là kẻ lắm chuyện điên khùng.

- Chuyện gì?

- Thầy dở mí nệm mà xem.

- Tôi đâu dám.

Anh phu xe bước tới gần tấm nệm, cau mày:

- Nãy giờ tôi nói dông dài, không dám chỉ rõ bằng cớ về cuộc đời của tôi, sợ thầy phiền. Cái gì bí mật, luôn luôn tôi không cho thiên hạ thấy. Tôi lỡ giấu nó dưới nệm. Mà hễ muốn lấy ra thì phải ngừng xe lại. Tôi chẳng dám làm mất thời giờ... của thầy. Chớ thời giờ của tôi thì bắt đầu từ đây... tôi sống cũng như chết.

Đôi mắt Tấn nhìn chòng chọc vào tấm nệm. Bàn tay gân guốc của anh phu xe sờ vào, dở hé lên. Anh ta cau mày.

Tấn thở dài, nhẹ nhõm. Dưới nệm xe, chẳng thấy thứ vũ khí nào hết. Nhưng anh phu xe mở tờ báo đã xếp đôi, đem ra một cái bao thơ, trao cho chàng:

- Thầy lên nệm ngồi đi rồi mở ra xem thử.

Sau khi lên yên, anh ta đạp chậm rãi. Tấn ngại ngùng. Phải chăng anh ta vừa trao cho chàng một lá truyền đơn in không cần kiểm duyệt? Tuy nhiên, đã cầm trong tay rồi, chẳng lẽ quăng bỏ. Nếu nhân viên công lực theo dõi, chàng khó bề chạy chối, kêu van.

Giọng anh phu xe như thúc hối:

- Cứ mở bao thơ ra. Thầy đừng ngại. Trong đó, chẳng có tiền bạc gì ráo. Có món khác, ngộ lắm. Hồi nào tới giờ tôi cam đoan thầy chưa thấy.

Trời ơi! Ba tấm giấy số cặp ba và một miếng giấy nhỏ thuộc loại "kết quả xổ số kỳ C" mà các nhật báo thường in tặng không cho độc giả thân mến! Tấn chưa hiểu đó là giấy số trật hay trúng. Liếc sơ qua, chàng nhận ngay: nó không dính dáng gì đến số trúng một triệu.

Anh phu xe nói thao thao bất tuyệt:

- Thấy chưa! Thầy thấy gì chưa? Trật một con số ở đầu, tôi trúng 300.000 đồng rồi. Người ta số 1, còn tôi số "dia rô". Nói thiệt cho thầy thương, hồi tối rồi, tôi thức suốt đêm, không dám báo tin cho vợ tôi biết, sợ vợ tôi buồn rồi tức tối, gia đình đã nghèo lại gặp thêm chuyện buồn thảm. Tôi uống rượu liên miên. Tôi mua cái bao thơ, để dành 3 tấm giấy số đó làm kỷ niệm cuộc đời. Nhích một chút là đời tôi đâu phải như vầy. Từ số "dia rô" nhích qua số 1. Trời ơi! Có một chút xíu mà sao coi bộ khó quá.

Tấn cười xòa, nghĩ đến chứng bệnh nhát gan của mình. Chàng im lặng, cúi mặt. Đến đầu hẻm, chàng trả tiền rồi giao phong thơ bí mật ấy cho anh phu xe:

- Thời vận mà! Kỳ sau anh sẽ trúng. Đừng lo. Tôi mua giấy số từ năm bảy năm mà chưa lần nào may mắn như anh. Từ số "dia rô" qua số 1 mà nó không chịu qua.

Anh phu xe gật đầu:

- Vậy hả thầy hai. Tôi để dành nó ở đây. Thủng thỉnh, gặp thầy thì tôi đem ra khoe. Chẳng lẽ thầy cười tôi, người một xứ...

Tấn vào ngõ hẻm. Hai bên phố, mấy người hàng xóm đổ xô ra, chào đón:

- Thầy Hai về kìa! Có gì lạ không thầy Hai? Nghe nói ở ngoãi lộn xộn lắm. Hồi sáng tới giờ, tôi giữ chằng chằng mấy đứa nhỏ, sợ tụi nó đi bậy. Nhắm... có sao không? Ghê không thầy Hai?

Thiên hạ người nói vầy, người nói khác, nghe phát ớn. Dân tình coi bộ...

Tấn rút thuốc hút, nói như nói riêng cho mình nghe:

- Hồi nãy tới giờ tôi ở ngoài đường. Ghê lắm, tôi thấy cái chết từng chập.

Rồi chàng sực nhớ tới ba tấm giấy số:

- Hễ cái gì tới thì nhứt định sẽ tới. Còn cái gì không tới thì nhứt định không tới.

Người hai bên đường hẻm nhìn Tấn. Họ khâm phục, ngỡ Tấn là một "chánh trị gia" lão luyện. Chàng nói mơ hồ, như gần như xa. Thà là ra đường, sống bên lề còn hơn nằm co rúc ở nhà. Lần đầu tiên, trong nếp suy tư, chàng tìm ra nguồn hứng cỏn con - như con gà què dám chạy đến gốc tre, bươi đống rác, gặp con sâu bọ nhỏ:

- Tranh đấu là một sự mầu nhiệm! Từ số "dia rô" đến số 1, tuy ngắn ngủi nhưng gang tấc bé bỏng ấy quyết định tất cả vận mạng con người. Ngày nào đó nếu tất cả mọi người đều được như vậy thì... chúng ta không phải là chúng ta nữa.