CHUYỆN CON MÈO

Thời thực dân, làng Sóc Sơn dài trên ba mươi cây số. Hương chức hội tề ở rải rác khắp xóm, xa nhau, ít khi tụ họp.

Mỗi ông nắm trọn quyền hành chánh, kinh tế, an ninh trong xóm như một vị tiểu vương. Vì vậy hễ có chân trong ban hội tề tức là làm giàu. Sóc Xoài là xóm quan trọng nhất của làng Sóc Sơn. Xoài đâu chẳng thấy chỉ thấy rặng tre xanh rì và hai nóc nhà đỏ chói nhô lên. Một là nóc chùa Miên. Hai là nhà của ông Xã trưởng Thạch Ngọc Tư.

Vốn là một người Miên giàu có, ông xã cố gắng vận động với ông Cai Tổng, với chủ quận để làm xã trưởng. Đâu đó xong xuôi, ông đâm đơn vô tòa án, xin phép làm lại khai sanh đổi tên họ cho có vẻ văn minh. Tên Kha văn Mau trong khai sanh cũ được sửa lại là Thạch Ngọc Tư.

Xã trưởng Thạch Ngọc Tư tìm cách gây uy tín đối với dân trong xóm, toàn là người Miên. Việc làm đầu tiên của ông sau khi nhậm chức là rước một thầy địa lý người Tàu về để xem các mạch đất "tiểu quốc" Sóc Xoài. Năm mươi ngày liên tiếp, dân trong Sóc vô cũng sợ sệt, ngơ ngác khi thấy ông thầy Tàu tóc bạc râu dài nọ đi tới đi lui dạo khắp hang cùng ngõ hẻm, gốc tre, bờ giếng. Thỉnh thoảng ông hái một nhánh tre cắm xuống đất. Đôi ba ngày sau ông nhổ lên hoặc cắm nhánh mới theo hình tam giác, lục giác.

Ngày chót, ông ta nhổ tất cả nhánh tre đem về nhà ông xã trưởng để báo cáo việc điều tra, sưu tầm, nghiên cứu dưới mặt đất.

Hôm sau, Xã trưởng Thạch Ngọc Tư đội nón cối, tay xách ba ton đi "kinh lý" trong sóc. Theo sau, có ba bốn ông Hương ấp mặc áo bành tô vàng, cũng người Miên.

Đến xóm thứ nhất, Thạch Ngọc Tư cười uống rượu rồi nói huyên thiên:

- Bà con mình ở đây có phước. Giống đất này thuộc về đất con Rồng, ai nấy đều dư dả, sức khỏe đầy đủ. Nhà tôi ở ngay đầu Rồng nên khá hơn. Anh em nhờ cất nhà ngay trên lưng Rồng nên chẳng lo nghèo! Ông thầy Tàu dặn tôi coi chừng... Đừng cho nhà nước Tây đào kinh ngay xóm mà con Rồng phải đứt làm hai...

Đến xóm phía Nam, ông xã trưởng nói trầm tĩnh lại:

- Ở đây nhằm mạch đất con Chó. Chó có khi cực khổ, thiếu ăn thiếu sống nhưng gặp thời thì được chủ nhà cưng, sung sướng, Bà con nên tự an ủi...

Đến xóm phía Tây, xã trưởng họ Thạch ra vẻ ưu tư, buồn bã. Đây là một xóm nhỏ gần rừng, giáp mé biển. Dân làng nghèo đến đổi mặc quần bao áo bố. Ông bảo:

- Ở đây, thầy Tàu nói là mạch đất con Mèo. Xứ mình ít chuột nên mèo thiếu ăn, ốm o gầy mòn. Mèo có thể sung sướng nếu gặp ông chủ giàu có. Ngặt xóm này là con mèo có xác mà thiếu hồn. Ông thầy cắm nhánh tre sâu xuống đất mà nhánh tre cứ héo hoài.

Có người hỏi:

- Chừng nào hồn mèo về nhập xác cho chúng tôi được nhờ?

Ông xã trưởng đáp:

- Thầy Tàu nói không đoán được. Có khi sớm có khi muộn. Hồn con mèo sẽ về theo đường biển. Bởi vậy khi nào có dông gió, anh em nên coi chừng.

Sau cuộc tiếp xúc ấy, dân xóm Mèo vô cùng thất vọng. Có người đâm ra lo sợ. Phải chăng ông xã muốn cảnh cáo họ về vụ đốn củi lậu thuế. Vì mèo đói nên thường sanh tật ăn vụng.

Thế rồi ngày tháng trôi qua đều đều, theo điệu nhịp thanh bình giả hiệu của thời thực dân... Câu chuyện thầy địa lý không ai còn nhớ. Người Miên đủ hiểu rằng: Ông thầy nọ nhắm chừng mà đoán.

Xóm con Rồng thì đất cao ráo, trồng dâu nuôi tằm được nên dân sống dễ dàng.

Xóm con Chó sống về nghề nhổ bàng đương đệm, đương bao cà ròn (bao bàng), nên khi thăng khi trầm tùy theo giá thị trường. Xóm con Mèo sống về nghề rừng nghề biển không có tương lai. Người Miên cực chẳng đã, cùng phương sanh kế, phải ra đây mà ở. Họ không dám ra ngoài khơi đánh lưới làm nò như người Việt Nam. Họ ở trong bờ, bắt ba khía, câu cua về đủ nhậu bữa nào hay bữa nấy.

Thỉnh thoảng họ vớt được một vài thùng dầu lửa tấp lên mé bãi. Có khi được một vài cái phao lưới của người Nhật đánh cá ngoài biển bỏ rơi. Lần nọ con cá ông nhỏ "luy" trôi lên bãi. Họ cấp tốc qua làng kế bên cho người Việt Nam hay để chôn giùm họ.

Bỗng một buổi sáng mưa gió Nam, cả xóm gọi nhau ơi ới kinh hoảng, khiến già trẻ đều thức dậy. Có người về báo:

- Ngoài biển không biết bao nhiêu là thùng cây vuông, lớn bằng thùng đựng sữa bò trôi vô hoài hoài...

Phép tiên chăng? Ai đem những thùng ấy đến? Đem tự hồi nào. Biết đâu trong những thùng ấy chẳng có súng đạn mà mang họa cả xóm? Hay cường quốc nào toan đổ bộ đánh chiếm nước này lần thứ hai? Bãi biển tuyệt nhiên không có một bóng người nào. Chỉ có dân trong xóm. Họ ra bãi lập tức chở vài thùng về nhà khui ra cẩn thận: Toàn là hộp thiếc màu đỏ có nhãn hiệu là con mèo đen.

Hò mừng quýnh la lên:

- Mèo về kìa! Hồn con mèo! Bởi vì hồn ma cho nên có hình con mèo màu đen.

Người khác bàn tán:

- Về theo đường biển, đúng như lời thầy Tàu. Chắc xóm này làm ăn khá. Mua một lít rượu về ăn mừng, anh em ơi!

Lúc khui ra, họ thấy rõ ràng là thuốc vấn sẵn. Hút thử thì lạt hơn thuốc rê, lại có mùi "cà-ốp cà-ốp" (tiếng Miên) nghĩa là... thơm thơm.

Phải là thuốc rê, thuốc gò thì họ hái đem hết những chiến lợi phẩm về, cất giấu để sử dụng cho qua cơn nghèo. Ngặt là thứ thuốc lạt, họ không thích mấy nên một mặt họ chở về nhà một mặt cho người đến nhà xã trưởng Thạch Ngọc Tư để khai báo. Rủi thay đó là lúc xã trưởng bận việc. Ông ta đi Nam Vang mua dĩa hát "dù kê", thỉnh tượng Phật và dọ giá mua con voi sống đem về cúng chùa. Ở nhà còn lại chú Biện Xủng, người Tàu lai, trọn quyền... xử lý thuờng vụ trong phạm vi có thể.

Biện Xủng biết: Nếu báo cáo việc này về thầy cai tổng thì chỉ có lợi cho Tây. Động lòng tham, y bỏ túi vài hộp thuốc suy nghĩ cách thu lợi riêng, chú đi quan sát từng nhà, hỏi kỹ:

- Mấy người thấy trong thùng còn món gì lạ nữa không?

- Dạ thưa chỉ có thuốc hút.

Đằng xóm, một ông lão chạy đến cầm một tấm hình:

- Dạ thùng đằng nhà tôi khui ra có hình con đầm này.

Biện Xủng nhìn tấm hình: đúng là một mỹ nhân nhạn sa... cá lặn. Lật phía sau có một hàng chữ Tây, hay chữ Ăng Lê. Vì không rành, y đọc không nổi.

Biện Xủng đoán chừng đó là thuốc lậu thuế, chiếc tàu chở thuốc chìm, chưa kịp vào bờ đóng thuế. Hoặc là chủ tàu gặp tàu của sở thương chánh sợ bị phạt nặng nên quăng bỏ xuống biển.

Duy chỉ có tấm hình mỹ nữ làm chú Biện thắc mắc, liên tưởng đến một vụ xổ số. Biết đâu tấm hình này sẽ là số độc đắc, nhờ đó mà y làm giàu.

Nghĩ vậy y muốn hốt của một mình nên nói riêng với dân trong xóm:

- Chuyện đổ bể rồi. Bà con phải giữ kín. Tây hay được bắt bỏ tù cả đám. Tôi sẵn sàng che chở bà con. Cứ tháo điếu thuốc ra, như thuốc rời. Lon hộp phải quăng bỏ... Chỉ cần một điều là ai gặp bất cứ tấm hình đầm nào thì phải đem nạp cho tôi.

Thế là bao nhiêu thuốc Craven "A" phải tháo hộp ra, xé vấn hút, vấn điếu nào điếu nấy bằng ngón tay cái hút mãi mà không đã cơn ghiền! Các bà ăn trầu thì rút một cục lớn mà xỉa rồi chê là lạt nhách. Tuy vậy, có còn hơn không! Ngày mưa tháng gió, thuốc này cũng an ủi cơn nghèo túng.

Họ khôi hài lẫn nhau:

- Hồn con mèo ở biển về! Thầy Tàu nói vậy mà đúng... Hồn về rồi mà sao mình còn khổ quá... Chắc là tại con mèo đen đứt đầu, như trong hình vẽ ngoài gói thuốc.

Phần Biện Xủng thì muốn trốn tránh trách nhiệm. Y thảo hai bản công văn giống nhau, một bản gởi lên Cai Tổng để tường trình, một bản dán tại nhà xã trưởng cho có lệ (không cần dán trong xóm vì xóm người Miên nào ai biết chữ Tây chữ quốc ngữ đâu mà đọc). Đại khái như sau:

Province de Rach Giá, Délégation du chef lieu, Canton de Kiên Hảo: Village de Sóc Sơn.

Trát cho hương ấp tuân cứ.

Hương chức làng nghe nói ở ấp Biến có lượm được thuốc hút. Nay truyền rao cho Hương ấp phải đến mỗi nhà lập thông qui để làng chạy tờ phúc bẩm về quan chánh Cai Tổng.

Les notables de Sóc Sơn

Le octobre 1919

P le Maire Thạch Ngọc Tư đi vắng

Le Biện signé