Phần 2

Ở một cái lán cao, giữa rừng vầu trên chiếc bàn viết được ghép bằng những ống nứa, Thắng đã đặt bút viết và tập đọc bài học chính tả đầu tiên. Đó là bài nói về tình cảm quốc tế của một bà mẹ Nga với một em bé Việt Nam. Thắng vừa xuýt xoa nuốt nước bọt, vừa cặm cụi ghi câu, mà có lẽ đến phút chót của cuộc đời anh vẫn có thể nhớ lại như in: "Mẹ vừa âu yếm hỏi chuyện, vừa thái thịt cho Hiền ăn". Không riêng một mình Thắng, mà cả hai chục cái miệng non nớt của lớp học đều ồ lên thích thú mỗi lần thầy giáo già thọt chân đọc lại câu đó. Chỉ riêng có thằng Hưng, con ông Vượng, cùng làm ở xưởng quân giới với bố Thắng là tỉnh bơ ngồi im. Phải chăng những trận sốt rét rừng, rồi những trận phù, mặt vàng bủng ra, ấn ngón tay vào má vết lằn hàng nửa tiếng mà vẫn còn y nguyên vì đói, vì thiếu đủ loại vitamin đã là bằng chứng xác thực nhất làm bật lên thứ tình cảm sâu kín, bản năng nhất của tuổi thơ. Riêng với Thắng, anh không thể quên, mỗi buổi sáng ngủ dậy, lẩy bẩy ngồi xuống mảnh chiếu rách trải trên nền đất, trước chiếc mâm gỗ chỏng chơ đĩa sắn luộc, bát muối vừng mặn chát với hai lưng cơm độn nhiều ngô hơn gạo. Ôi cái giống ngô được trồng tỉa giữa khe nứt của những tảng đá sau nhà mới kỳ lạ làm sao. Hạt của nó không trắng, không vàng mà phơn phớt tím. Thứ hạt mà có ninh hàng giờ với nửa gánh củi gộc mà vẫn trơ ra như những viên sỏi. Hàm răng sữa của Thắng lúc bấy giờ không sao nghiền nó vỡ nổi. Thắng luôn liếc nhìn trộm mẹ và thừa cơ, tranh thủ gắp bỏ từng hạt ra giấu vào góc mâm. Nhưng không bữa nào, mẹ Thắng không phát hiện ra. Mỗi hạt ngô bỏ ra Thắng phải chịu hình phạt là một cái cốc vào đỉnh đầu, kèm theo tiếng rít qua nước mắt "mày có tọng vào không? Có tọng cho đầy diều không thì bảo bà?".

Bữa chiều đơn giản hơn, thường không phải dọn mâm. Cả nhà ngồi vây quanh nồi khoai luộc. Mỗi khẩu phần được chia từ hai đến ba củ, sàn sàn bằng ngón chân cái người lớn. Thứ khoai dỡ non, mới chỉ là một loại dây chưa biến thành củ. Từ chập tối tới lúc nhắm mắt ngủ được thời gian mới dài làm sao. Thắng cố nhịn, chứ hai đứa em thì phụng phịu suốt buổi vì đói. Nhưng mọi việc được thu xếp gọn gàng ngay bằng một chiếc roi giang mẹ gài ở vách liếp. Bà quật mà không cho khóc, bắt nhắc đi, nhắc lại câu: "Cơm có bữa, chợ có phiên", nhắc đến mỏi mồm, không còn kêu đói được nữa mới tha. Rồi những cuốn phim được xem cũng đã gieo vào tâm hồn bé Thắng những ấn tượng rất mạnh. Bãi chiếu phim ở một khoảng trống giữa rừng. Phải đốt đuốc đi hàng giờ, lội qua ba bốn đoạn suối, nhưng có sức cuốn hút thật kỳ lạ. Giữa tiếng máy nổ chạy xình xịch át cả tiếng nhạc và tiếng thuyết minh, song chẳng hề gì. Sức cuốn hút, hấp dẫn là ở hình ảnh về đất nước và những con người trên tấm phông trắng kia. Thật là thần tiên với những cánh đồng đầy lúc mì và hoa. Những con người thì béo tốt, đàn bà mặc váy, đàn ông đi ủng cao, kéo đàn ác coóc, quấn lấy nhau hào hùng với xe tăng, đại bác, máy bay và ngựa chiến nữa. Thắng còn nhớ một đoạn tả một cô Masa nào đó, gùi một túi bánh mì và chạy. Đạn của bọn phát xít bắn đuổi theo. Khi cô về được đến chiến hào, bẻ chiếc bánh mì ra, ở giữa có một đầu đạn nhọt hoắt. Thật là tuyệt diệu, cái bánh mì Nga vừa ăn no bụng, vừa như tấm lá chắn che đỡ, cứu người thoát chết. Tất cả ký ức xa xôi ấy vụt sống dậy trong lòng Thắng. Giờ đây Thắng muốn kể cho bà thiếu tá nghe từ đầu, từ những kỷ niệm thời thơ ấu cho tới những sự việc mới diễn ra gần đây. Lý giải cho bà hiểu rằng, vì sao Thắng đã kiên trì vượt qua mọi thử thách trớ trêu của số phận trong một khoảng thời gian dài đủ cho một trung uý quèn lên cấp tướng để tới được đây.

Trong con mắt người Việt Nam, chữ giầu bao giờ cũng gắn liền với chữ sang. Được ra nước ngoài, nhất là được đi đến nước Nga thì vinh dự lắm. Không ít những ông bố, bà mẹ, những người đang yêu không kể về người thân của mình đang chiến đấu ở chiến trường mà lại khoe những người đang sống, học tập và làm việc ở Nga. Và chỉ những con người đó mới đem lại vinh dự, niềm tự hào cho bản thân và gia đình họ. Trong con mắt Thắng đã có một thời nhìn những người từ "Nga" về như nhìn những vị thánh. Từ bộ com lê rẻ tiền đến đôi giày hoá học giả da, cho đến cái túi xách tay... cái gì cũng nhuốm mùi vị sang trọng lắm. Cả đến cử chỉ "cả ngô" của một thằng nhóc, đi học nghề về, trong bữa cơm khách đã thò tay vào bát canh vớt mấy cục sườn cũng được đề cao là "tự nhiên, thực thà như Nga". Sự quý trọng, ưu tiên cho lớp người này không chỉ tồn tại trong ý thức cá nhân riêng biệt mà nó còn được xã hội đề cao quá mức, đẩy đến những nghịch cảnh. Giữa một chuyến đi công tác đảm bảo giao thông, Thắng cùng hàng ngàn người khác chen chúc trong các toa tàu nóng bức, chật chội, không ghế ngồi. Ai cũng mong tàu chóng tới đích. ấy thế mà phải "stốp" lại hai tiếng đồng hồ, giữa một ga sép. Không ai hiểu nổi vì sao. Hai tiếng đồng hồ sau, một đoàn tàu lướt qua, toa nào cũng giường nằm, ghế đệm sang trọng - những con người trên đó mới sang trọng, đẹp đẽ làm sao. Đã quá quen với những chuyến tàu đông nghịt, ồn ào bẩn thỉu, mọi người ngơ ngác như muốn hỏi: "Cái gì thế này". Chỉ có Thắng, từ tiềm thức, nhìn và hiểu ngay, tàu liên vận. Tàu liên vận chở người đi Nga. Thảo nào!

Rồi đời sống thường nhật, sau những năm chiến tranh ác liệt, những tưởng sẽ khấm khá dần lên. Ai ngờ, cứ đi xuống, rơi xuống với một gia tốc chóng mặt mà không bao giờ thấy đáy. Một kỹ sư như Thắng mà đồng hương không nuôi nổi bản thân mình. Vợ Thắng cũng là một cán bộ kỹ thuật chỉ có một đứa con mà vẫn khốn khổ vì túng thiếu. Một lần đi công tác, Thắng bớt lại một quả cam trong bữa liên hoan chiêu đãi. Con Thắng vừa ăn vừa nói với cha như lần đầu trong đời nó biết thế nào là vị ngọt. "Ngon lắm bố ạ! Mai bố lại đi công tác nữa nhé! Để bố lại đem cam về cho con". Lòng Thắng đau quặn lại, xót xa. Thời thơ ấu của anh với cơm độn ngô, khoai dây và sốt rét rừng. Thời đó là chiến tranh, Thắng không ân hận và chẳng oán trách gì. Thế nhưng bây giờ, đất nước đã hoà bình cả hai mươi năm rồi, không lẽ con Thắng lại lặp lại đời Thắng...

Trong khi đó, Thắng nhìn ra xung quanh, trong đôi mắt anh chỉ nhận thấy những người đi Nga về là khấm khá hơn cả. Bọc bịch tha lôi theo người. Rồi hàng máy bay chậm. Hàng tàu biển phải thuê xe tải mới xong. Hai chữ "Tiền-Đồ" cháy sáng lên trước mắt Thắng cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Chưa biết hay dở thế nào, có mảnh bằng về là được lên chức, lên lương. Và cái nọ móc xích cái kia. Lương cao, chức vụ khá lập tức được điều chỉnh cái này, phân phối cái nọ. Nhà cửa cũng được chia thêm, rộng rãi, khang trang hơn. Rồi đến các cuộc họp hành, hội thảo quốc tế hàng quý, hàng năm, vì có tiếng Nga họ cũng lại "phải" đi, để rồi hồ sơ khoa học lại có thêm một chấm đỏ nữa.

Thực tế đó khiến Thắng chỉ nhận thấy một hướng đi duy nhất để thoát ra cảnh nghèo túng của đất nước cũng như của bản thân là trông ra nước ngoài, mà cụ thể là ngóng vào các chuyến đi du học ở Nga để đổi đời. Cái khát vọng đi, đã có lúc biến Thắng thành kẻ nhẫn tâm. Trong một buổi tiễn bạn đi thực tập sinh ở Nga, sân ga dưới con mắt Thắng, tưng bừng như mở hội với sự dặn dò, gửi gấm biết bao hy vọng trong lời nói và cả ánh mắt của kẻ ở, người đi. Thắng đã nháy mắt cười với một thằng bé có dáng nghịch ngợm, không biết nó có đi tiễn ai không, hay chỉ là đứa lang thang kiếm sống ở ga. Nó vừa nhìn đám đông vừa hát "Cái quạt máy xua đi nỗi nhớ. Cái đài to gạt nỗi riêng tư. Tàu liên vận mùa này đẹp lắm. Mà người bên ta nhớ người bên Nga". Giữa khung cảnh náo nức đó, có một người đàn bà gần bốn mươi, mặt buồn rười rượi như đi đưa đám. Tàu đã từ từ chuyển bánh mà chị vẫn bím chặt lấy người thân. Ba bốn người phải xúm vào gỡ ra. Tàu tăng tốc chạy, người thiếu phụ ấy không cố kiễng chân, nhìn qua đầu đám đông mà lại ngồi thụp xuống, nghẹn ngào nấc lên không thành tiếng.

- Khốn khổ, chờ nhau mươi năm trời. Vừa ở chiến trường về, mới cưới được một tuần thì lại phải xa nhau. Lại xa cách dăm bảy năm nữa! Nghĩ cũng tội!...

Một người đàn ông đứng tuổi, than thở như phân trần với đám đông vây quanh.

- Đi vào chốn thiên đường chứ có phải ra trận nữa đâu mà khóc với chả lóc!... Chỉ được cái thương hão thôi. Cả mấy trăm con người đi tiễn hôm nay mong được khốn khổ như thế mà còn chưa được đấy! - Ngó vào đám đông, Thắng đột nhiên xổ ra một câu như thế. Rồi mọi người cũng lặng lẽ tản ra. Thôi về đi! Ngồi mà ăn vạ gì đấy nữa? Trước khi đi, Thắng còn nói một câu khiêu khích, châm chọc nữa mới buông tha.

Than ôi! Mãi sau này, khi đã thực sự sống ở Nga rồi, nghĩ lại Thắng mới thấy ân hận vì sự nhẫn tâm thô bạo của mình mà nguyên nhân chỉ vì sự thiếu từng trải và cả tin gây ra. Thắng muốn kể cho bà Natalia hiểu ngọn ngành tất cả những gì đã diễn ra mà anh nhớ lại được. Nhưng cuối cùng, anh chỉ ngập ngừng đáp lại câu hỏi của bà thiếu tá.

- Mục đích đến đây?

- Để học tập.

Bà Natalia liếc nhanh xuống mặt chiếc đồng hồ hình bầu dục đeo ở cổ tay. Hãy còn sớm, vả lại hôm nay chỉ có một vận đơn xin gửi hàng, lòng bà lại thanh thản, bởi thế bà ngả chiếc bút bi xuống mặt bàn, hỏi một câu như tâm sự, không có trong tờ khai.

- Thế việc học của anh ra sao? Có khó khăn không?

- ồ, cảm ơn bà! Tôi học như thế nào ư? Thưa bà, không đến nỗi tồi.

- Thế nào! Chỉ không tồi thôi à? Tôi nghĩ anh học xuất sắc là đằng khác. Nhưng anh khiêm tốn đó thôi.

- Bà không tin ư? Quả thực là không dễ một chút nào, nhất là năm học đầu tiên, tiếng tăm còn hiểu lõm bõm. Những lúc giảng viên giảng hay nhất, hùng hồn nhất hoặc bi hài nhất, lũ Việt cộng chúng tôi mặt cứ nghệt ra. Có căng tai lên mà nghe cũng là vô ích. Tôi phải tìm một "góc chết" được che chắn bởi những sinh viên Nga to béo, ngồi lọt thỏm vào đó, thích nghe thì nghe, không thì viết thư về nhà cho gia đình, bè bạn. Thậm chí còn có thể đánh một giấc ngủ ngon lành.

Giờ thảo luận tổ (xemina) có gay go hơn. Đó là giờ để sinh viên nói chứ không phải nghe, không thể ngủ hoặc viết thư được - Muốn không phải đứng "chào cờ", tôi chủ động chuẩn bị trả lời trước một vài câu hỏi dễ dàng, giản đơn, thậm chí, giả vờ nêu thắc mắc để được nghe giải đáp.

Thắng chỉ kể tới đó, còn chuyện chuẩn bị thi cử của mình anh lờ tịt đi. "Năm năm là chín mùa thi. Một kỳ luận án còn gì là xuân". Đối với sinh viên khác, đạt yêu cầu đã là hạnh phúc rồi. Nhưng sinh viên Việt Nam, thi chỉ đạt yêu cầu thì hãy coi chừng. Hai học kỳ liền mà chỉ gặt hái kết quả ấy thì hãy khăn gói mà về. Nhưng có điều Thắng không phải là sinh viên mới toanh. Anh đã từng bốn năm "mài đít quần" giữa giảng đường đại học ở Việt Nam. Do vậy, anh cũng có ít nhiều kinh nghiệm trả thi. ở anh, còn có cái bản chất mà ít người có thể sánh được là sự lỳ lợm đến mọc rễ ra. Cũng cái cần câu ấy, nơi câu ấy, địa điểm ấy, thời gian ấy, nhưng cả nhóm không ai câu được con cá nào. Nhưng hễ Thắng ra đi thì ít nhiều thế nào cũng có một xâu đem về.

- Khổ lắm! Tao có phép lạ gì khác chúng mày đâu. Nếu có mà giấu ư? Lần sau trời vật lộn cổ xuống vực mà chết! Thắng đã phải thề độc như thế các bạn mới tin. Và cái tên Thắng, kèm theo cái đuôi "lỳ" xuất hiện từ đó.

Cái bản chất "lỳ" trong con người anh, lần này lại được phát huy tác dụng. Đầu tiên, anh đến thư viện mượn những cuốn sách có liên quan đến môn thi. Những cuốn sách bìa cứng, gáy dày nhìn lại anh như một sự thách đố. Tràng giang đại hải những trang chữ. Đọc cho hết cũng không nổi, nói chi đến hiểu và nắm cho vững. Làm thế nào đây? Chẳng lẽ chỉ sang đây học hai kỳ rồi để bị đuổi về. Cái gì cũng có chìa khoá để mở nó. Và Thắng đã tìm thấy lời mở đầu và kết luận của mỗi cuốn sách chính là một phần quan trọng của chiếc chìa khoá đó. Còn những đường rãnh, đường ngạch của chiếc chìa thì nằm ở phần mục lục. Và cái nghề cơ khí đã giúp anh nghĩ và dựng ra sơ đồ của mỗi môn học "Tại sao mỗi cuốn sách mình không dựng nên một sơ đồ tóm tắt như một cái cây nhỉ? Phải, một cái cây với phần mở đầu là cái gốc. Mỗi chương, hồi là một cành chính, mỗi mục nhỏ là một cành phụ. Và phần kết, đó chính là hoa, là quả của loại cây đó". Thế là mỗi môn thi anh trồng chừng sáu, bảy cây như vậy. Cái cây kiến thức ấy không chỉ giúp anh đối phó trong lúc thi mà thực chất nó giúp anh tổng hợp, nắm chắc được vấn đề của môn học. Vị giáo sư già, người nhỏ bé với cái trán hói, đôi mắt diều hâu nhìn hau háu như thấu hiểu mọi trò ma mãnh của cánh sinh viên. Không hề quát nạt mà ngược lại với cách pha trò hóm hỉnh, hài hước, ông ta lần lượt cho hàng loạt sinh viên đo ván, phải thi lại. Một cô gái Nga to lớn với hàng ria mép đậm như ria mép đàn ông, nổi tiếng là tinh nghịch nhất lớp giục Thắng lên.

- ồ, anh không phải là vật tế thần của các bạn anh chứ? Vừa trông thấy Thắng, ông đã hài hước pha trò.

- Dạ, thưa giáo sư! Người ta không thể chết hai lần ạ! Thắng đáp lại làm cả lớp cười ầm lên.

- Tốt lắm! Tôi sẽ cho anh điểm đạt yêu cầu mà không cần hỏi gì thêm, anh nghĩ sao? - Ông chợt nghiêm trang hỏi.

- Cám ơn giáo sư! Tôi đã chuẩn bị. Một là thi lại. Hai là nhận điểm tốt hơn - Anh cứng cỏi đáp.

- Anh rút câu hỏi và về chỗ chuẩn bị 15 phút. Tôi sẽ "đấu súng" với anh - Ông ta lại pha trò làm cả lớp cười rộ lên.

Câu hỏi này không khó, nhưng rộng. Thắng dựa theo cái cây anh đã chuẩn bị rút ra năm ý chính. Anh phát âm chưa được chuẩn, nhiều chỗ sai trọng âm, vị giáo sư phải nhấn lại. Nhưng nội dung thì ông rất vui lòng, đầu gật gật liên tục. Đối với sinh viên ngoại quốc, trả lời được như thế là có thể nhận điểm tối đa. Nhưng vị giáo sư vốn rất nghiêm khắc, ông tiếp tục đưa ra những câu hỏi phụ nữa. Thoạt đầu, Thắng hơi lúng túng, nhưng sau đó, anh nhớ lại bộ "sưu tập cây" của mình. Anh chọn từ ngắn gọn nhất để diễn tả ý cần nêu.

- Tốt lắm anh bạn ạ! Trận "đấu súng" không có ai chết hoặc bị thương. Nhưng anh là người chiến thắng đấy - Vị giáo sư đặt cho anh một điểm đỏ với lời thán phục.

Sau thắng lợi đầu tiên, anh khẳng định hướng đi của mình là đúng. Ba môn tiếp theo, anh đều đạt điểm tối ưu.

- Thế nào Thắng! Bạn nhỏ bé và thân thiết của tôi! Mày chỉ có ngủ và viết thư trong giờ học mà bằng cách nào mày lại đạt điểm cao thế? - Cô sinh viên người Nga, to như một chiếc thùng phi, với bộ ria mép xanh rì như ria mép đàn ông, vừa ngạc nhiên, vừa tinh nghịch hỏi có vẻ trêu chọc.

- Bạn gái nhỏ bé và mến yêu ơi! Thắng cũng trêu đùa lại. Chắc bạn đã nghe kể về nhà bác học Nga Menđêlêép chứ?

- ờ, nhà bác học Nga làm sao? Cô ta nũng nịu hỏi lại.

- Nhà bác học đã tìm ra bảng tuần hoàn của các nguyên tố hoá học vào lúc nào "mày" có biết không? Chính vào lúc ông ta ngủ đấy! Thắng đáp.

- Đúng! Đó là sự thật. Nhưng đó là nhà bác học! Còn "mày" bạn thân mến ạ, mày đã thấy gì, phải kể thật ra. Cô ta biết là Thắng hóm hỉnh trả lời như vậy nhưng vẫn không buông tha.

- Ôi, mơ thấy gì ư? Chính là mơ thấy "mày" đấy! Tao thấy mày mọc thêm hai cánh ở lưng và bay...

- Sao máy tán "dóc" một cách ranh mãnh thế? Tao như thế này thì làm sao mà bay được!...

Rồi cô ta oà lên khóc nức nở. Một cô gái Nga rất tốt bụng, cười đùa đấy mà khóc ngay đấy. Cô ta tủi thân, nỗi tủi thân của các cô "Tây" to béo quá cỡ, chắc chắn không kiếm nổi tấm chồng.

- Xin lỗi! Chắc tôi làm bạn phiền lòng - Thắng an ủi.

- Không. Mày không có lỗi!... Mày có biết không, lúc nào tao cũng ước mơ bé nhỏ như mày!... Và chừng dăm phút sau, mắt còn thấm nước, cô ta đã lại pha trò, trêu chọc các bạn khác rồi.

Năm năm học, với các Hội đồng thi khác nhau. Nhưng Hội đồng thi càng nghiêm ngặt, Thắng càng được đánh

giá cao.

Gặp giáo viên hóc búa, vừa thấy thí sinh đã hỏi đột ngay, Thắng tìm cách kéo dài thời gian suy nghĩ bằng cách dùng chính câu hỏi làm câu trả lời. Ví dụ "Anh hãy nêu ý nghĩa học thuyết về chuỗi của Tay Lo" chẳng hạn. Thắng bèn ê a trả lời ngay "học thuyết về chuỗi của Tây Lo giữ một vai trò rất quan trọng trong lĩnh vực chuyên môn hoá sản xuất". Trong thời gian ê a đó, Thắng đã kịp dựng lại "Cái cây" của mình, lần từ "gốc" rồi phát triển ra các "cành" rồi "lá", không bị rơi vào tình trạng để "thời gian chết". Còn khi câu trả lời mới nằm ở ranh giới giữa khá và giỏi, để chắc ăn, Thắng mở rộng phạm vi cần trả lời ra, nêu một vài đặc điểm của Việt Nam. Nhấn mạnh tới việc Việt Nam đang áp dụng những kinh nghiệm về lý thuyết cũng như thực hành của Nga vào việc xây dựng chủ nghĩa xã hội thế nào. Anh không quên vẽ ra kết quả khả quan. Với cách trả lời như thế, Hội đồng thi có khó đến mấy cũng không thể nghi ngờ khả năng học tập tuyệt vời của Thắng - "Một sinh viên ngoại quốc lý tưởng". Song, có một người vẫn nghi ngờ khả năng thực sự của Thắng. Đó là bà giáo dạy tiếng Nga. Cánh sinh viên Việt Nam gọi bà là "bà Gấu" vì cái tên của bà rất dài, không thể nhớ nổi. Vả lại, đặc điểm của bà ta, nhất là vào mùa đông, khi bà khoác chiếc pantô đen lông xù thì bà hoàn toàn không khác gì con gấu với cái dáng to béo, nặng nề và cái lưng cũng hơi gù gù.

- Thắng! Anh là một sinh viên giỏi. Nhưng anh ghét tôi hay sao mà rất ít khi anh học thuộc các từ mới! Anh phải hiểu ngoại ngữ là công cụ để học tập chứ? - Trong một tiết học, bà đã thẳng thắn hỏi anh.

- Dạ, thưa bà! Tôi rất thành thực, tôn trọng và quý mến bà, nhưng về việc này, bà có thể cho phép tôi hỏi lại một câu hỏi nhỏ có được không ạ? Thắng từ tốn đáp lại.

- Xin mời! Anh cứ nêu bất cứ câu hỏi nào anh thấy cần thiết.

- Thưa bà, bà vừa nói về công cụ. Vậy tôi xin phép được hỏi nhà soạn nhạc sử dụng bao nhiêu nốt để sáng tác?

-...?!

- Thưa bà, nếu tôi không nhầm thì chỉ có bẩy nốt với một cái dấu chấm lặng và một vài cái móc thôi ạ! ấy thế mà sao?

Ấy thế mà âm nhạc có thể biểu hiện cả thế giới này từ tình yêu đến cái chết, sự dũng cảm và đớn hèn, lòng chung thuỷ và sự phản bồi. Không có gì có thể miêu tả tâm trạng tinh tế của con người hơn âm nhạc. Tôi không phải là nhạc sĩ. Tôi không có tham vọng làm được như họ. Nhưng thưa bà, tôi có chừng 700 từ Nga đã được học thuộc. Với số lượng công cụ một trăm lần hơn, không lẽ tôi lại không thể nhắc lại những kiến thức mà các giáo sư đã truyền lại cho tôi. Thưa bà, việc tôi đạt điểm ưu là có cơ sở chính đáng ạ! Bà giáo hơi bực mình, nhưng trước câu trả lời rất thông minh của Thắng bà phải hài lòng. Bà thoáng đỏ mặt. Một lúc sau bà nói:

- Có thể là anh đúng đấy, Thắng ạ!

Tất cả những điều kể trên Thắng không hề mở miệng nói với bà thiếu tá. Anh nghĩ, càng giấu kín được mình càng tốt. Thậm chí tỏ ra hơi "ngờ nghệch" thì càng hay. Nhưng bà thiếu tá không phải người bình thường, trong ánh mắt bà vẫn ánh lên sự nghi ngờ.

- Sang câu hỏi tiếp theo nhé! Bà Natalia cầm cây bút bi lên và nói với Thắng:

- Thời gian học bao lâu?

- Thưa bà, năm năm! Đúng năm năm.

- Năm năm! Bà vừa ghi vừa xuýt xoa kêu lên. - Thế nào trong năm năm đó, anh sống ra sao? Đột nhiên bà lại thốt lên một câu hỏi nữa không có trong tờ khai: Không phải, đó không phải là câu hỏi mà là một lời tâm sự thì đúng hơn.

Nỗi ác cảm đối với người đàn bà Nga khắc nghiệt trong lòng hai người Việt Nam như vụt tiêu tan. Lần đầu tiên người bạn ngồi bên Thắng khẽ mỉm cười. Khuôn mặt nhỏ bé với những đường nét thanh tú của anh ta như rạng rỡ ra, thay thế cho vẻ đăm chiêu, căng thẳng. - Anh ta có vẻ hiểu câu hỏi của bà thiếu tá hơn Thắng, nhưng anh muốn để Thắng diễn tả có ngọn, có ngành hơn.

- Thưa bà, mọi chuyện đều bình thường. Thắng lỳ lợm đáp.

- Bình thường! Kể cả cái lạnh khủng khiếp của nước Nga cũng bình thường ư?

Bà thiếu tá vừa nhắc tới tuyết, khiến Thắng nhớ lại. Lúc đó, anh vừa ở Nhà Hữu nghị bước ra thì bắt gặp những luồng trắng loang loáng lao chéo xuống. Mưa ư? Không phải! Thắng chợt nhớ ra một điều gì đó và thốt to lên: "Tuyết tuyết"; trong khi đó thì Huy, nép sát mãi người vào bên bờ tường, dưới ban công. Thắng vừa kéo hắn ra vừa reo lên "Ra đi! Ra đi! Biết bao nhiêu gian khổ, khó khăn mới được thấy, những bông tuyết đầu mùa như thế nay! Sao lại trốn". Rồi Thắng ngửa mặt lên trời, hứng những bông tuyết xốp lành lạnh như muốn tận hưởng thành quả già nửa đời người khát vọng, ước ao nay mới được toại nguyện.