- XXII -

Patxơduê, làm Thị trưởng quận XIII, đã giấu tôi ba ngày.

Ngày thứ ba, tôi lấy dao cạo sửa râu cằm, cạo râu quai nón, để lại ria mép và túm lông ở dưới môi, rồi tôi tới nhà một anh bạn không làm chính trị, anh chứa tôi ở nhà anh là nơi tiện lợi và chắc chắn trong một khu phố êm ả và nhiều nhà tu. Ở đấy, tôi có thể bất chấp cảnh sát và thoát khỏi Tòa án quân sự.

Nhưng chúng có định bắt chúng tôi không?

Sau một tuần lễ, chán ngấy cuộc đời kẻ vượt ngục, ẩn núp trong một xó, tôi quay về La Cooc đơ ri.

Nếu chúng cố tình bắt bọn tôi, chúng chỉ việc đặt cảnh sát ở dưới nhà…

Có cảnh sát thật.

Bấy giờ chúng biết rằng tôi trở về, rằng những người khác cũng trở về, những người bị truy nã vì vụ 31 tháng mười, những người mà chúng có quyền khống chế, mà chúng có thể phát giác dễ như trở bàn tay, vì họ hóa trang vụng về bằng những chiếc khăn quàng cổ cuốn ba vòng và bằng những kính đeo ở hội hóa trang.

Vậy mà Chính phủ làm thinh, và cứ để mặc chúng tôi leo lên leo xuống cầu thang La Coocđơri hàng năm mươi lượt một ngày.

Bãi La Coocđơri ấy, nó đã trở thành một Hội trường!

Nó võ trang cho Cách mạng, nó thảo những yêu sách của cuộc khởi nghĩa tương lai – nó có khả năng cứu Tổ quốc!… Nó đã cứu vãn danh dự cho tôi.

Đó là vào hồi tôi có chiếc mũ kê-pi bốn lon! Tôi đang thường trực tại pháo đài. Một viên sĩ quan tới gần tôi:

Anh không nghe tin đồn à? Người ta bảo anh thông đồng với Đế chế trong cuộc vận động tranh cử với Juyn Ximông.

Người ta nói vậy à?

Công nhiên.

Tôi bỏ mặc tiểu đoàn ở đây. Tôi nhảy lên một chiếc xe ngựa.

Đúng, người ta công nhiên nói điều đó trong các tiệm cà phê hôm qua người ta thét to điều đó trong các cuộc họp công chúng.

Chính Giecmanh Catxơ, thằng Tây bản xứ, đã rao tin đó khắp nơi.

Ví bằng tôi đập vỡ mõm thằng cha ấy, để bắt đầu?…

Anh hãy bình tĩnh, cụ Blăngki bảo tôi, khi tôi chạy tới nhà cụ, và đừng đập vỡ gì cả. Chính là danh tiếng anh bắt đầu.

Danh tiếng tôi? Có phải cụ ấy diễu tôi không?

Bình tĩnh! Tôi không thể bình tĩnh được. Và đầu bốc lửa, tim căng tưởng vỡ, họng khô, mắt đục ngầu, tôi nhảy từ khu phố này sang khu phố khác, rời bỏ xe khi bị ùn lại ở các ngã tư, và chạy như thằng điên tới nhà các bạn có chân trong Ủy ban cũ mà tôi tin cẩn, và giọng khàn khàn, tôi kêu lên với họ: “Cứu tôi! Cứu tôi!”

Tôi kéo họ đi với tôi; dọc đường tôi kéo những anh khác đã từng biết cảnh khốn khổ và lòng can đảm của tôi, và mặt trời chưa lặn, La Coocđơri đã bị tôi thúc phải điều tra. Bọn tám mươi người đã được triệu tập vào ngày mai, toàn thể các Hội đồng nhân dân cùng họp.

Ôi chao, lâu quá! Đêm mới dài làm sao!

Cuối cùng, ngày đã rạng!

Briôxnơ, Gaya, với một anh nữa, cũng đã bị tố cáo như tôi. Sáng ra, chúng tôi cùng nhau kéo tới Quận cảnh sát, và chúng tôi đòi những kẻ có mặt tại đó phải đưa ra những giấy tờ vu khống chúng tôi, những võ khí tẩm thuốc độc để giết hại chúng tôi.

Không có gì! Người ta không đưa ra cái gì cả!

Phòng họp đông đặc; đoàn hội thẩm có mặt đầy đủ. Ban lãnh đạo vừa được bầu ra.

Tôi được nói.

Tôi kể hết tình đầu, từ A tới Z: một Ủy ban đã tới gặp tôi như thế nào, cầm đầu là đồng chí Patxơđuê – Patxơđuê mà không ai nghi ngờ gì cả, phải không?…

Lúc đó tôi đang ăn cơm thường tại một quán rượu. Người ta đã gí kiếm vào lưng tôi. Người ta nói đi nói lại đủ mọi cách rằng tôi, nhà sử học tương lai của những người anh hùng Tháng Sáu, tôi phải đại diện cho những người bị thất bại đó chống lại bọn Cộng hòa đang chửi bới họ, và dựng dậy trước mặt chúng cái thi hài què cụt của đấu tranh xã hội.

Tôi đã nhận lời, nhưng lại nói: “Các anh xem, tôi ăn cơm ba hào. Tôi nghèo, tôi không có một xu để vận động tuyển cử.”

“Có một người đã đến đề nghị sẽ giúp về khoản áp phích”, Ủy ban trả lời tôi.

“Tùy các anh xét đấy!”, tôi kết luận.

Nhưng nếu người đó do Đế chế thuê tiền thì sao!

Mục đích để làm gì?…. Chúng tôi không mở cuộc vận động để thắng. Về con số, chúng tôi chắc chắn sẽ bị đánh bại nhục nhã.

Năm trăm phiếu! Liệu ta có được năm trăm phiếu không?

Ta đã được số phiếu ấy. Nhưng phải đâu con số quèn ấy ngăn nổi Ximông trúng cử?…

Đó, vì sao tôi đứng trước mặt Hội nghị đây, bị tố cáo là phản bội! Nhưng các bạn hãy nhìn tôi xem! Tôi có con mắt của kẻ bán mình hay không?

Tôi có phải nói để các bạn biết những nỗi đau khổ mà tôi đã phải khuất phục ròng rã trong cuộc đời của tôi không? Tôi có cần kể lại biết bao lần tôi đã phải chịu đói để được tự do không?

Và sau bao năm anh dũng ấy, vào lúc mà tôi chỉ cần kiên nhẫn một chút là hầu như được nổi danh, và được sung sướng nữa, chính vào lúc đó tôi lại tự thủ tiêu, tự xiềng xích, tự bán mình hay sao!

Tôi chẳng nên tự nói với các bạn rằng tôi có giá trị gì đó, nhưng các bạn có cảm thấy rằng nếu tôi muốn thì đã có hàng chục lần tôi có thể trở nên giàu có rồi!

Ôi chao! Tôi biết chắc các bạn sẽ cho tôi trắng án!… Có điều tôi không thể không giữ trong lòng mối nhục về lời tố cáo.

Danh dự của tôi?…. Qua vụ này nó sẽ càng trong trắng hơn bao giờ hết! Nhưng niềm kiêu hãnh của tôi! Ai rửa được vết thương cho nó, ai rút được mủ mà ngón tay của Catxơ đã gây trong đó?

…………

Mọi người không để tôi nói xong.

Từ mọi phía phòng họp, những bàn tay chìa cả về phía tôi. Một số người ôm hôn tôi; vài ba người rớm nước mắt.

Mặc dù thế! Rồi ra rất có thể một vài kẻ khốn nạn nào đó sẽ bới cái rác ấy trong bùn để lại ném lên người tôi, cái ngày mà tôi sẽ bị tước vũ khí vì thất bại, vì tù đầy – hoặc vì cái chết.