- VI -

Những tháng ngày ở Hà-nội qua đi, nhẹ nhàng như một giòng nước chảy. Tôi vẫn sống trong một tình thương đầy đủ của vợ con và vẫn làm tròn vẹn bổn phận của một người chồng. Tuy nhiên hình ảnh Loan vẫn xâm chiếm tấm hồn tôi vào những buổi chiều hiu quạnh và trong những giấc chiêm bao.

Tôi cố sống trong quên lãng. Tôi cố quên nàng, cố quên giọng ca não nùng ngày trước:

Muôn kiếp cô liêu.

Ngàn đời còn yêu.

Và để quên nàng, tôi đã tự phác ra trong óc cảnh sống đầm ấm của nàng bên chồng con, bên danh vọng. Song, những sự hối hận vẫn đến dằn vặt tôi. Tôi biết là tôi có trách nhiệm về nàng, vì, nếu không có tôi, nếu tôi thành thật nói với nàng ngay lúc đầu rằng tôi đã có vợ, con rồi thì cuộc đời của nàng đâu đến nỗi phải khổ sở? Một Hoàng, một bác sĩ Văn và nhiều người trai trẻ khác, rất có thể sẽ mang lại cho Loan những hạnh phúc êm đẹp bên hương lửa gia đình!…

Nhưng, Loan đã không được hưởng những cái đó. Nàng đã bị trưởng thành trong một mối tình ngang trái để rồi tàn tạ trong một mối tình u uất khác. Đành rằng, trong chuyện này, Loan đã tự ý gây ra sự đổ vỡ, tự ý đào hố để chôn mình nhưng trách nhiệm về sự tan nát ấy vẫn ở tôi. Chính tôi đã làm hại đời nàng. Chính tôi đã gây cho nàng những giông bão. Tôi đã luôn luôn tự nhủ nhu vậy và càng thương cảm Loan hơn.

Mùa thu năm ấy, đất nước chia đôi. Tôi đem gia đình vào Nam. Sự tình cờ thế nào, vợ tôi lại tìm thuê được đúng căn nhà mà xưa kia Loan và tôi đã chung sống với nhau. Tôi nhìn lại những hình ảnh cũ mà cảm thấy như bị lóc từng thớ thịt. Tôi không dám nói ra với ai câu chuyện đó. Những người hàng xóm cũ đã dọn đi cả.

Tôi đi tìm Cầm để thăm hỏi tin tức một vài người bạn cũ.

Khi nhắc tới Loan, Cầm thở dài:

– Anh có muốn đi thăm nơi yên nghỉ cuối cùng của nàng không?

Tôi giật mình chưa kịp hỏi thêm gì thì Cầm đã tiếp:

– Loan chết rồi. Cách đây sáu tháng, nàng đã tắt thở trong nhà thương thí.

Tôi hỏi như trong cơn mê:

– Chết vì bệnh gì?

– Bệnh lao!

Tôi bàng hoàng nhắc lại:

– Bệnh lao?

Cầm ngồi im nhìn tôi. Một lát sau, anh tiếp:

– Khi tôi biết tin nàng bị đau, vào thăm thì chỉ còn kịp chứng kiến cảnh hấp hối của nàng. Nàng không nhận ra tôi vài cũng không nghe được tôi nói gì nên không trối trăn chi được câu nào cả. Nàng chết trong sự cô độc. Tôi và một người bạn gái của nàng đã đứng ra lo liệu tang ma cho nàng.

Và, Cầm đứng dậy:

– Để tôi dẫn anh đi thăm nàng.

Tôi đã làm theo lời Cầm như một cái máy.

Đứng trước nấm mộ của Loan, tôi không sao giữ được tiếng khóc. Tôi nghĩ rằng Loan đã nghe được những tiếng khóc ấy và nàng đã trả lời tôi.

1953-1955

Thanh Nam